Mrok jest miejscem ebook

Marka wydawnicza Bo.wiem

Seria z Żurawiem

Projekt okładki Małgorzata Flis

Tytuł oryginału:  La oscuridad es un lugar

@ Ariadna Castellarnau, 2020

@ Editorial Planeta, S. A. (2020)

Ediciones Destino es un sello de Editorial Planeta, S. A.

Diagonal 662-664. 08034 Barcelona

www.edestiono.es

www.planetadelibros.com

Published by agreement with EDITORIAL PLANETA, Spain and Book/lab Literary Agency, Poland.

Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024

Copyright © for the Polish translation by Justyna Sterna, 2024

Wydanie I, Kraków 2024

All rights reserved

Niniejsza książka stanowi utwór chroniony na podstawie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Prawami do tego utworu dysponuje Wydawca – Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Bez zgody Wydawcy niedopuszczalne jest kopiowanie, rozpowszechnianie lub inne korzystanie z niniejszej książki w całości lub z jej fragmentów z wyjątkiem dozwolonego użytku osobistego lub publicznego.

ISBN 978-83-233-5348-5 (druk)ISBN 978-83-233-7534-0 (mobi, epub)



Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12 663 23 80 Dystrybucja: tel. 12 631 01 97 tel. kom. 506 006 674, e-mail: [email protected] Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 www.bowiem.wuj.pl

Moim rodzicom

[n]iewidoczne to tylko kolejna nieodkryta kraina, nowy wspaniały świat.

Angela Carter, Alice in Prague or the Curious Room,przeł. Mikołaj Denderski

Mrok jest miejscem

Goblinów przekupniów się strzeżmy,

Owoców też od nich nie bierzmy,

Któż bowiem nam powie, gdzie piły,

łakome – i jaką się ziemią żywiły?

Christina Rossetti, przeł. Mikołaj Denderski

Lucia wyskakuje z samochodu i pędzi przez plantację yerba mate, lecz nie ucieka daleko. Za jej plecami auto gwałtownie hamuje, a dwie osoby, ojciec i brat, rzucają się za nią w pościg i łapią, nim zdoła się nacieszyć swoją śmiałością.

– Życie ci niemiłe? – pyta ją matka, nie odwracając się, gdy mężczyźni rzucają dyszącą Lucię z powrotem na tylne siedzenie. Kobieta wbija rozkojarzone spojrzenie w jakiś odległy punkt krajobrazu skąpanego w słońcu. Prawą rękę zwiesza przez opuszczoną szybę samochodu, między palcami trzyma zapomnianego papierosa i nerwowo obgryza skórki drugiej dłoni. Ma na sobie śmierdzącą smażeniną podomkę bez rękawów, a jej skóra błyszczy się, jakby była natarta starym olejem.

– Zablokuj drzwi – mówi ojciec do syna – bo ta idiotka znowu ucieknie.

Silnik zaczyna pracować i samochód rusza w drogę, wzbijając przy tym tumany czerwonego pyłu. Dziewczynkę niepokoi kolor tutejszej ziemi. Dlaczego jest czerwona? Gdzieś na świecie znajduje się Morze Czerwone. Wie o tym, bo matka czyta jej wersety ze Starego Testamentu, tylko po to, by pokazać, na ile przemyślnych sposobów Jahwe ratował Izraelitów, a jak niewiele uwagi poświęca ich nędznej rodzinie. Lecz Lucia wątpi, by Morze Czerwone miało jakikolwiek związek z tym miejscem. Ziemia jest tutaj czerwona po prostu: by doprowadzać do rozpaczy, by potęgować poczucie duchoty i żaru. Gdy pada deszcz, co zdarza się często i zawsze nie w porę, tworzą się strumienie przypominające krew.

Ojciec gwałtownie skręca i jadą opłotkami. To nie pierwszy raz. Szosa, którą wcześniej jechali, też była boczną drogą. Dawno temu porzucili główne szlaki i teraz żyją na uboczu. Czasami Lucia ma wrażenie, że umarli, tylko jeszcze nie zdają sobie z tego sprawy. Dowiedzą się o tym dopiero, gdy pewnego dnia znajdą wyjście z labiryntu dróg ciągnących się wzdłuż plantacji yerba mate i odkryją, że główna droga już nie istnieje. Została starta z mapy, a wraz z nią możliwość powrotu.

Zaraz będą w domu, choć Lucia opiera się przed nazywaniem tak tego miejsca.

Ta nora to dwie klitki z kiblem na zewnątrz. Ukrywają się tam, dopóki sytuacja nie przycichnie i nie będą mogli przekroczyć granicy. Rudera należy do kuzyna ojca, który też jest w to wszystko zamieszany. Lucia nie wie do końca, o co chodzi, ale domyśla się, że to coś poważnego, skoro muszą uciekać z kraju całą rodziną.

– Wysiadaj – rozkazuje ojciec, wyjmując kluczyk ze stacyjki.

Lucia się ociąga, udaje, że szuka czegoś na podłodze, tylko po to, by opóźnić trochę karę, która bez wątpienia ją spotka.

– Szybciej – popędza brat i wyciąga ją siłą z samochodu.

Wszystkiemu winien jest ojciec, jego obsesja, by wszędzie chodzili razem. Boi się zostawić ich samych. Szczególnie nie ufa żonie, bo mogłaby wpaść na pomysł, żeby z kimś porozmawiać albo zadzwonić do swojej siostry idiotki w stolicy. Więc gdy wszyscy razem wracali ze sklepu, a w samochodzie panował upał i śmierdziało potem, matka nieznośnie gderała, zastanawiając się, czy sklepikarz podejrzliwie na nich patrzył, a ojciec zaprzeczał, mówiąc, że to jej głupia wyobraźnia, Lucia nie miała innego wyjścia jak tylko otworzyć drzwi i uciec.

Matka wyciąga z bagażnika torby z prowiantem i niesie je do domu. W siatkach są kawa, ryż, trochę owoców, mąka z manioku i inne rzeczy, z których ugotuje potem obrzydliwe dania. Lucia biegnie, by jej pomóc. Myśli, że dopóki będzie nosić torby, to ojciec nic jej nie zrobi. Nie karze się wydajnych osób. Lecz ojciec okrąża samochód i staje im na drodze. Jest wysokim, potężnym mężczyzną, przystojnym pod każdym względem. Nosi włosy zebrane w kucyk; długie blond włosy, tak jasne, jakby pochodził z innego kraju. Mówią na niego Szwed.

– Wiesz, co się stanie, jeśli ktoś się dowie, że tu jesteśmy? – pyta córkę.

Lucia kiwa głową.

– Nie, nie wiesz. Ja ci to wytłumaczę. Zostaw torbę i chodź.

– Nie chcę – mamrocze dziewczynka.

Szwed patrzy na nią zaskoczony i wściekły.

– Co takiego?

– Nie chcę z tobą nigdzie iść.

– Za kogo ty się, do cholery, uważasz, by decydować, co chcesz, a czego nie? Zostaw tę pieprzoną torbę i chodź.

Wtedy słyszą chrzęst dochodzący ze żwirowej drogi, co oznacza, że do domu podjeżdża jakiś samochód. Mina Szweda natychmiast się zmienia, mięśnie twarzy delikatnie wiotczeją, a przez oblicze przechodzi zaledwie cień paniki, który szybko znika, gdy tylko zza zakrętu wyłania się należący do kuzyna land rover.

– Porozmawiamy później – rzuca Szwed i odchodzi.

Lucia czuje, jak jej ciało też wiotczeje, i wypuszcza z rąk torbę. Pół tuzina mango toczy się po czerwonej ziemi.

Z wnętrza domu dobiegają odgłosy kłótni dwóch mężczyzn. Szwed domaga się od kuzyna papierów, które pozwolą im opuścić tę parszywą ruderę i przekroczyć granicę. Z kolei kuzyn żąda od niego pieniędzy. Kłócą się tak ponad dwadzieścia minut. Potem pada imię: Szalony Vilette.

Szalony Vilette to były szef Szweda, gruby mężczyzna w ciemnych okularach, z pierścionkiem na każdym palcu dłoni i podkutymi butami stukającymi o podłogę. Lucia zrozumiała, dlaczego nazywają go szalonym, w dniu, w którym go poznała. Mężczyzna zdjął wtedy ciemne okulary i na nią spojrzał. Miała wrażenie, że upłynęła wieczność, a on wciąż nie odrywał od niej wygłodniałego wzroku. To spojrzenie nie należało do kogoś, kto nie ma co jeść, tylko do zwierzęcia domagającego się krwi.

– Śliczniutka, śliczniutka – powiedział w końcu Szalony Vilette, gładząc ją po głowie. – Tylko nie pozwól, by te skurwysyny tknęły cię choćby palcem.

Zanim Szwed zaczął pracować dla Szalonego Vilette, rodzina Lucii mieszkała w dwunastopiętrowym budynku w parszywej dzielnicy na przedmieściach stolicy. W windzie mieściły się tylko dwie osoby. Gdy jechała w górę, skrzypiała tak przeraźliwie, jakby ktoś wyszarpywał kable z jej wnętrzności, żeby ją strącić do otchłani ścieków i gówna. Gorzej być nie mogło: w ciągu dnia Szwed pracował w fabryce; nocami pił. Oba zajęcia były wyniszczające, z rodzaju tych, co zostawiają ślad w postaci podkrążonych oczu. Na domiar złego fabryka miała zostać zamknięta, więc matka narzekała, że po raz kolejny szala boskiej sprawiedliwości przechylała się na ich niekorzyść.

– O jakiej znowu boskiej szali pieprzysz!? – grzmiał Szwed, pijany w sztok.

– O szali, na której Bóg rozdziela radości i smutki, bogactwa i upokorzenia, zawsze na korzyść tych samych – pogardliwie odpowiadała matka.

Pewnej nocy, gdy dzieci jadły na kolację makaron z omastą, Szwed wrócił do domu, bez słowa przeszedł przez jadalnię i skierował się prosto do sypialni. Reszta rodziny podążyła za nim, lecz zatrzymała się w progu pokoju. Mężczyzna klęczał przed otwartą szafą ze strzelbą dziadka Ezequiela w ręku.

– Po co ci ta strzelba? – zapytała matka.

Szwed, milcząc, opróżniał górną półkę szafy. Na podłogę spadły zjedzone przez mole zimowe swetry i plotkarskie magazyny, które matka ukradła z salonu fryzjerskiego, gdzie sprzątała na godziny. W innej sytuacji Szwed zacząłby krzyczeć i domagać się wyjaśnień, skąd wytrzasnęła ten pornograficzny szajs, lecz teraz był zbyt zajęty, by zwrócić uwagę na czasopisma.

– Czego szukasz?

– Nabojów.

– Nie mamy żadnych nabojów.

– Mamy, położyłem je tutaj.

– Tutaj nic nie ma.

– Ty suko! Dawaj te pieprzone naboje.

Matka złapała się wtedy za głowę i zaczęła krzyczeć, że co on sobie wyobraża, czy niby będzie napadał na bank, by wychodzić ze strzelbą. Szwed uciszył ją uderzeniem w twarz, a dzieci czmychnęły na kanapę i stamtąd, skulone, słuchały reszty kłótni. Mężczyzna był wzburzony. Robotnicy szli przejąć fabrykę i zamierzali walczyć tym, co mieli pod ręką, gotowi w razie potrzeby użyć także broni. A potrzeba istniała.

– I co zrobicie z tą bronią, łajdacy? – wrzeszczała matka.

– Będziemy bronić pracy.

– Ty rodziny masz bronić!

Szwed zamknął drzwi do sypialni i przez chwilę rodzeństwo słyszało tylko więcej krzyków i odgłosów szamotaniny. Lucia była przekonana, że w każdym momencie może rozlec się wystrzał i wszystko zakończy się rozlewem krwi, tak jak u rodziny na czwartym piętrze. Chciała chwycić brata za rękę i powiedzieć mu: ucieknijmy do lasu! Ale wtedy przypomniała sobie, że w okolicy nie ma żadnego lasu; wszędzie tylko beton i nieużytki, gdzie walają się części po złomowaniu kradzionych aut.

Gdy po dwóch dniach napięcia nie do wytrzymania sprawa się uspokoiła, ojciec zadzwonił do kuzyna z plantacji yerba mate, który zawsze znajdował na wszystko rozwiązanie, a ten skontaktował się z Szalonym Vilette. Ten człowiek zawsze miał pracę dla zdesperowanych. Niedługo później rodzina przeprowadziła się do lepszego domu – gdzie każde dziecko miało swój własny pokój – choć w równie brzydkiej dzielnicy.

Lucia nigdy się nie dowiedziała, co ojciec robił dla Szalonego Vilette. Tylko raz, gdy jeszcze wszystko się dobrze układało, słyszała, jak matka z dumą opowiada siostrze przez telefon:

– …I Vilette zapytał, czy jest sługą bożym, a mój mąż odpowiedział: oczywiście, wierniejszym niż sam Hiob. A wtedy Szalony Vilette skomentował, że świetnie się składa, bo słudzy boży wiedzą, że ponad ludzką sprawiedliwością jest sprawiedliwość boska. I jeśli nie dosięgnie ich jedna, to spotka ich druga, ale któraś na pewno.

Lucia rozumie, że ukrywają się teraz pośród plantacji yerba mate przed którąś z tych sprawiedliwości, a może nawet obiema naraz. Wkrótce ich dosięgną, każda z nich dosiada konia i każe dąć w trąby, są gotowe na Apokalipsę.

Szwed i matka ucinają sobie drzemkę. Lucia korzysta z okazji, by czmychnąć na dwór. Ma zakaz opuszczania domu, ale już nie może znieść zamknięcia. Jej brat jest na zewnątrz, z dumą czyści strzelbę dziadka Ezequiela. Ojciec pozwolił mu jej używać, bo nadchodzą parszywe czasy. Dziewczynka wymyka się po cichu, by brat jej nie zauważył.

Wśród krzewów panuje duszący upał, a oślepiające słońce nieruchomo tkwi wysoko na niebie. Lucia czuje, jak krew ospale zatrzymuje się w jej żyłach. Jest tak gorąco, że kręci jej się trochę w głowie, a ciało unosi się jak balonik delikatnym i nieznacznym ruchem, zaledwie kilka centymetrów nad czerwoną ziemią. Lewituje. To złudne wrażenie, być może wynikające z narosłej wokół pogody ciszy, z powietrza tak gęstego, jakby unosiła się w nim rozgrzana mąka. Lucia dociera na polanę, którą przecina strumień. Powietrze jest tam bardziej rześkie. Na drugim brzegu rosną wierzby i krzewy erytryny, dające rozkoszny cień. Lucia zdejmuje sandały i ostrożnie przeprawia się przez strumień. Po dotarciu na drugi brzeg kładzie się na trawie. Ma przemoczoną sukienkę, więc ją zdejmuje i wiesza na gałęzi drzewa, by wyschła.

Lucia ma jedenaście lat i klatkę piersiową dziecka. Jest z tego dumna. Z bycia jedenastolatką, braku piersi i umiejętności stania na rękach. Jeżeli miałaby zacząć przypominać matkę, to woli nie dorastać. Przez chwilę zastyga w bezruchu, w popołudniowym żarze, ogłuszona płynącym z zarośli brzęczeniem owadów. Kapibara z młodymi wynurza się z wody, a Lucia wpatruje się zafascynowana. Zwierzę podnosi pysk i obserwuje dziewczynkę z głębokim spokojem

– Cześć – rozlega się głos za jej plecami.

Lucia odwraca się przestraszona. Dostrzega w połowie przysłoniętą przez zarośla postać, która zaczyna przedzierać się w jej kierunku. To chłopiec, może nastolatek. Właściwie trudno stwierdzić, w jakim jest wieku. Ma twarz dziecka, ale jego ciało jest zbyt długie i szczupłe. Jego nogi również, do tego stopnia, że kolana dziwnie uginają mu się do tyłu. Widać w tym ciele ślad deformacji, a jednocześnie niezwykły wdzięk.

Lucia stara się siebie zasłonić. Sukienka wisi na gałęzi, daleko od niej. Zerka ukradkiem w tamtym kierunku; wie, że jeśli wstanie, by ją wziąć, on zobaczy jej nagie ciało.

– Podać ci sukienkę? – pyta chłopiec.

– Tak, poproszę.

Jednak nie podaje ubrania. Zamiast tego siada obok niej z pewnym trudem, zupełnie jakby zgięcie takich nóg wymagało szczegółowego planowania.

– Jak się nazywasz? – pyta ją.

Ona kuli się, obejmując kolana wychudłymi ramionami. Przez chwilę się waha. Może powinna się przedstawić fałszywym imieniem, tak jak to robią na filmach. Odrzuca jednak ten pomysł jako niedorzeczny.

– Lucia.

– Lucia – powtarza chłopak. – Na mnie mówią Długi.

Długi ma na sobie tunikę do połowy łydki. Lucii przychodzi do głowy, że może nie nosi pod spodem bielizny. Ta myśl sprawia, że czuje się niezręcznie, a w dodatku ona sama jest prawie naga. Przez kilka minut oboje milczą, jakby przyzwyczajali się do obecności drugiej osoby.

– Jesteś stąd? – pyta w końcu Lucia.

– Tak bardzo stąd, że nawet sobie tego nie wyobrażasz.

Lucia nie rozumie, jak można być tak bardzo skądś. Jej rodzina nigdzie i nigdy nie czuje się swobodnie, tak jakby ktoś, grożąc pistoletem, zmuszał ich do życia na tym świecie.

– A gdzie mieszkasz?

– Tam. – Długi wskazuje na miejsce, gdzie zaczyna się zwarty las, gęsty i ściśnięty jak pięść. – Chciałabyś zobaczyć, jak tam jest?

– Nie, dziękuję.

– Szkoda, tam wszystko jest lepsze niż tu. Naprawdę o wiele lepsze niż gdziekolwiek indziej.

– Wierzę ci, ale muszę wracać do domu.

Lucia wstaje i ubiera się najszybciej jak może. Ojciec z pewnością obudził się już z drzemki i jej szuka – myśli. Długi również wstaje i delikatnie bierze ją pod rękę.

– Jeśli w drodze powrotnej przeprawisz się przez strumień, znów się zamoczysz. Znam inną drogę, gdzie przejdziesz suchą stopą.

Z bliska jego twarz nie wygląda jak twarz dziecka. Być może dlatego, że wzrok ma zbyt intensywny, a oczy posępnie przechwytują światło, które powraca w postaci błysków, niby żar mrocznej przepowiedni.

– To gdzie jest ta droga? – pyta.

Długi uśmiecha się, a w kącikach ust pojawiają mu się zmarszczki.

– Tutaj, niedaleko.

Niedługo po przeprowadzce do parterowego domu Szwed zaczął jej przynosić dziwne prezenty: lalki Barbie, przebrania księżniczek Disneya i otwieraną złotym kluczem różową skrzyneczkę z kosmetykami do makijażu. Wcześniej nie pozwalał jej się bawić niczym, co uważał za nieodpowiednie (a za nieodpowiednie uważał wszystko), więc ta zmiana wydała się jej na początku bardzo ekscytująca i niemal natychmiast podejrzana. 

– Szczęściu nie można ufać – wytłumaczyła jej matka. Szczęście jest zdradliwe. Szczęście zawsze zwiastuje wielką tragedię.

W końcu Lucia doszła do wniosku, że to nie Szwed, tylko Szalony Vilette kupuje jej prezenty. Nie mogło być inaczej. Dziewczynka dostrzegała piętno grubasa na każdej zabawce. Ślad identyczny jak śluz ślimaka, prawie niedostrzegalny, lepki, obrzydliwy, łączący ją z tym mężczyzną. Jeśli więc Szalony Vilette kupował jej prezenty, ale dostarczał je Szwed, to znaczyło, że wola ojca przypominała chorągiewkę na wietrze i że w życiu Lucii nic, ale to nic, nie było prawdą.

Wtedy właśnie nadszedł dzień, w którym musieli uciekać, bo podobno kogoś na nich nasłali. Lucia poczuła się szczęśliwa, gdy Szwed wszedł do jej pokoju i widząc, jak dziewczynka pakuje do torby lalki Barbie, powiedział, by zostawiła ten szajs, bo nie pozwoli jej zabrać ze sobą tych plastikowych zdzir. Ona spojrzała na niego zachwycona i powiedziała do siebie w duchu: powrócił, on wreszcie powrócił. Ta myśl nią zawładnęła i towarzyszyła jej przez dłuższy czas. Pielęgnowała ją w pamięci, niczym zatopione w złocistym bursztynie wspomnienie tego, co wydarzyło się potem. Nagła ucieczka z domu, kluczenie samochodem, by wydostać się z miasta, przenikliwy wiatr na autostradzie, port, mosty nad skażoną rzeką, fabryka, gdzie pracował Szwed. Wszystkie fragmenty przeszłości, które pozostawiali za sobą. A ona wciąż zachwycała się każdą chwilą, aż do momentu kiedy poczuła głupią chęć zapłakania, a całe jej szczęście legło w gruzach, bo tak naprawdę – to odkrycie spadło na nią jak grom z nieba – jej ojciec wcale nie powrócił.

Ojciec zmierzał do jeszcze gorszego miejsca, a ona wraz z nim. Wszyscy zmierzali tam wraz z nim.