Dla nurków głębinowych i sprzedawców książek.
Jesteście jak gwiazdy rocka.
Pracujecie pod ogromną presją i zawsze potrzebujecie
odpoczynku po robocie. Chociaż niezbędni i niezwykle
kompetentni, jesteście niedoceniani. Cokolwiek robicie,
osiągacie mistrzostwo w swoim fachu.
Bez was wszystko szybko by się posypało.
Dziękuję wam.
Kłucie w palcach mi powiada,
Że tu złego coś się skrada.
William Szekspir, Makbet
[w przekładzie Leona Ulricha]
Słowniczek
Nurkowanie głębinowe to odrębny świat. Technika odgrywa w nim olbrzymią
rolę, sprzęt i procedury szybko ewoluują. Stosowane systemy różnią się,
zależnie od kraju i jednostki pływającej. Przytoczone tu dane odnoszą
się do stanu z początku XXI stulecia. Staram się objaśnić także niektóre
powszechnie używane określenia.
akwalung – niezależny od innych systemów podwodny aparat oddechowy.
balast – betonowy obciążnik zapewniający stałe położenie i pionowe
ustawienie dzwonu nurkowego.
bellman – nurek rezerwowy czuwający w dzwonie nurkowym.
BIBS – maska oddechowa, przewidziana do użycia w komorach
dekompresyjnych, pozwala przebywającym w komorze osobom na oddychanie
inną mieszanką niż ta, którą wypełniona jest komora.
choroba dekompresyjna (kesonowa, ciśnieniowa) – zespół objawów
wywołanych nagłym zmniejszeniem ciśnienia zewnętrznego, wskutek czego
m.in. w tkankach zaczynają się tworzyć pęcherzyki gazu.
dekompresja – proces powrotu do normalnego ciśnienia atmosferycznego,
który nurkowie przechodzą pod koniec nurkowania lub po nurkowaniu w komorze dekompresyjnej; gazy obojętne są wówczas stopniowo usuwane z tkanek ciała.
Delta P – przepływ powietrza spowodowany różnicą ciśnień.
DPS (Dynamic Positioning System) – układ dynamicznego pozycjonowania.
Utrzymuje jednostkę nawodną w stałym położeniu, odpowiednio sterując
silnikami manewrowymi.
DSV (Diving Support Vessel) – jednostka wsparcia, baza nawodna grupy
nurkowej.
dzwon nurkowy – rodzaj mniejszej komory dekompresyjnej, zawieszonej na
linach i wykorzystywanej do transportowania nurków z jednostki wsparcia
(DSV) na dół i z powrotem na jej pokład.
heliox – mieszanina helu i tlenu używana jako gaz oddechowy.
hełm nurkowy – hełm ochronny, zapewniający ponadto łączność oraz
dopływ mieszanki oddechowej i energii elektrycznej.
HSE (Health and Safety Executive) – brytyjska instytucja zajmująca się
kwestiami zdrowia i bezpieczeństwa nurków.
komora (nurkowa komora ciśnieniowa) – hermetyczny moduł wyposażony w stały dopływ gazu do oddychania oraz możliwość regulacji panującego
wewnątrz ciśnienia.
LST (Life-support technician) – technik odpowiedzialny za
funkcjonowanie systemów podtrzymywania życia w komorze.
nurkowanie powietrzne – nurkowanie z przewodem powietrznym (w przeciwieństwie do nurkowania swobodnego z akwalungiem), niemniej bez
wykorzystania specjalnych mieszanek oddechowych.
nurkowanie saturowane (nasycone) – nurkowanie, podczas którego
pozostaje się pod wpływem zwiększonego ciśnienia przez długi czas,
niekiedy nawet tygodniami, z tkankami nasyconymi gazem. Dekompresja
następuje dopiero pod koniec okresu pracy.
pępowina – wiązka przewodów dostarczających nurkowi mieszankę
oddechową, ciepłą wodę i energię elektryczną, czyli to, co jest w zanurzeniu konieczne do przetrwania. Łączy nurków z dzwonem nurkowym
(inna pępowina łączy dzwon z nawodną jednostką wsparcia).
prawo Boyle’a – odwrotnie proporcjonalna zależność między ciśnieniem a objętością gazu (przy stałej temperaturze).
rękaw śluzy – połączenie jednej komory ciśnieniowej z drugą (np.
dzwonu nurkowego z komorą mieszkalną).
skafander ogrzewany wodą – specjalny skafander do nurkowania z wbudowanymi przewodami grzewczymi, którymi przepływa nieustannie gorąca
woda.
skruber – aparat absorpcyjny do usuwania dwutlenku węgla.
sprężanie – zwiększanie ciśnienia w dzwonie nurkowym lub komorze.
system odzyskiwania – układ odzyskiwania helu z używanej przez nurków
mieszanki, aby można go było powtórnie wykorzystać.
śluza medyczna (medlock) – mała śluza w komorze używana do
przekazywania żywności, leków, odzieży do prania i tak dalej.
śluza wyposażeniowa – średniej wielkości śluza w komorze transferowej
służąca do bezpiecznego przekazywania skafandrów i sprzętu.
TUP (Transfer Under Pressure) – komora transferowa (zwana często
„mokrą”) do przenoszenia nurków na przykład z komory mieszkalnej do
dzwonu nurkowego bez zmiany ciśnienia, któremu są poddawani. Służy
również jako łazienka.
unscrambler – urządzenie elektroniczne przetwarzające słowa
wypowiadane przez oddychających helioxem nurków w zrozumiałą mowę.
wyrównanie – zrównanie ciśnienia w przestrzeni wypełnionej gazem (na
przykład w uszach, zatokach) z ciśnieniem zewnętrznym.
1
Morze nie przejmuje się utraconymi
miłościami ani ludzką rozpaczą. Lęki, traumy czy wielkie marzenia giną w nim i nie wiadomo nawet, pod którą falą ich szukać. Morze poważa tylko
siebie, wielkim przestworem ogarniając cały świat. W jego bezdusznych
głębinach znaleźć można zarówno wielkie prawdy, jak i czyste
przerażenie. Morze nie odróżnia miłości od nienawiści. Morze po prostu
jest.
Zostawiam Aberdeen za sobą i wchodzę na trap statku Deep Topaz,
naszego DSV, czyli jednostki wsparcia dla grupy nurków. Już się
pożegnałam. Ostry wiatr ciska mi w oczy kropelki słonej wody. Po chwili
stoję z torbą na pokładzie. Mike Elliot czeka na mnie, jasne słońce
oświetla jego pomarszczoną twarz i rozjaśnia zielone oczy, podkreśla
srebrzystość brwi.
– Nie widziałem jeszcze tak paskudnego i pięknego dnia. – Jego
ukształtowany w San Diego akcent nieco oszlifowało dziesięć lat pracy na
Morzu Północnym.
– Dickens?
– Nie, ten drugi. Jak leci?
– Stara bieda.
Uśmiecha się. Dostrzegam wojskowe tatuaże na jego przedramionach,
niektóre nienaruszone, inne zamaskowane świeżym tuszem. Żale i błędy.
Przemeblowania. Wyciągam kamerę. Korzysta z okazji, żeby zostawić mnie
samą.
Niezręcznie nakierowuję obiektyw na siebie, odchylany ekran ukazuje moją
bladą, wydłużoną twarz. Bez makijażu, bez szczególnego uczesania. Włosy
farbowałam sama; są nieco za krótkie, żeby wyszedł z tego sensowny
kucyk. Matka mawiała, że jeśli się postaram, to mogę być nawet całkiem
ładna. Przesadzała.
– Przez najbliższy miesiąc to będzie nasz dom – zaczynam nieśmiało. –
Dwadzieścia osiem z tych dni spędzimy przy podwyższonym ciśnieniu albo
na dole, jak to mawiamy. My, czyli Mike, ja i pozostałych czterech
nurków głębinowych. Będziemy mieszkać na tym statku, tyle że w małej
komorze ciśnieniowej, z której będziemy schodzili parami na samo dno. Do
transferu posłuży nam dzwon nurkowy. Płacą za to pięć do dziesięciu razy
więcej niż za zwykłą robotę budowlaną na lądzie. Wysokie ryzyko oznacza
wysokie wynagrodzenie.
Kończę nagranie. Jedna z największych szkockich firm nurkowych zamierza
wykorzystać mój materiał w krótkim filmie. Chodzi o to, żeby przyciągnąć
więcej kobiet do branży. Uznałam, że powinnam jakoś się do tego
przyczynić.
Głęboko wewnątrz statku znajduję Jumbo, doświadczonego nurka z Liverpoolu. Dla wielu był pewnie „tatuśkiem” i mnie też wziął kiedyś pod
swoje skrzydła. Tyle że ja nigdy go tak nie nazywałam. Jumbo jest niski,
ciemnowłosy i muskularny, a jego oczy zdają się należeć do kogoś
znacznie starszego. Jego matka jest Irlandką, ojciec pochodzi z karaibskiej wyspy Saint Lucia. On sam zaś jest jednym z najbardziej
szanowanych nurków pracujących na brytyjskich wodach.
– Uszy – mówi z silnym akcentem typowym dla hrabstwa Merseyside. Nie
pozbył się go, choć od kilkudziesięciu lat mieszka w Cawdor, na wschód
od Inverness. – Szykuj uszy, Brooke.
Chwilę potem witam się z Gonzales, naszą medyczką.
– Ellen Brooke?
Kiwam głową, a ona prosi mnie, żebym usiadła na krześle. Jesteśmy
zapewne jedynymi kobietami na tym statku. Gonzales ma długie, kręcone,
czarne włosy, poważny i niespokojny wyraz twarzy. Sięga po otoskop i sprawdza stan moich uszu, z natury rzeczy szczególnie wrażliwych na
zmiany ciśnienia. Jumbo powiedział mi kiedyś, że nurkowie głębinowi
muszą mieć jaja. No i uszy. Bez usz ani rusz.
Gonzales mierzy mi ciśnienie krwi i sprawdza oddech. Krzywi się przy
tym.
– Coś nie tak? – pytam.
Daje mi dopuszczenie, ale dziwnie na mnie patrzy. Nie wiem, co o tym
myśleć. Jakby coś do mnie miała. Jumbo zdejmuje koszulę do badania.
Widać po nim lata pracy. Blizny takie, siakie i owakie. W tym
zdejmowaniu koszuli nie ma nic zdrożnego – Jumbo chce tylko dowieść, że
nie jest jeszcze za stary do tej pracy. Ja w to nie wątpię, ale obawiam
się, że on może w pewnej chwili zacząć powątpiewać w siebie.
Służby medyczne mają zaskakująco dużą władzę nad nurkami głębinowymi. To
one decydują, czy jeszcze popracujemy, czy przyjdzie nam wracać do domu.
Mogą naprawdę wiele, choć ich bezpośredni nadzór jest ograniczony,
przynajmniej na statku.
Znałam kilku lekarzy, którzy upajali się tą władzą.
Słyszę nawoływanie mewy.
Deep Topaz wychodzi na Morze Północne. Płynie przez Buchan Deep, na
wschód od Aberdeen. Horyzont jest pusty, bez punktów orientacyjnych. Nie
ma na czym zawiesić oka. Wydawałoby się, że wszędzie tu jest całkiem
pusto, ale nieco pod nami rozciąga się rozległy labirynt odwiertów i rurociągów, stacji przesyłowych i rozgałęzień sieci. Niewidzialny
wszechświat, dostępny wyłącznie nurkom głębinowym.
Kapitan Lennox nie pozwala mi filmować odprawy. Szorstko przypomina o konieczności przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Zaznacza z całą
powagą, że w każdej chwili może przerwać akcję. To szczera prawda, ale
ani on, ani nikt inny nie zdecyduje się na to bez naprawdę ważkiego
powodu. Utrzymanie takiego statku kosztuje ponad sto tysięcy funtów
dziennie. A utrzymuje się go wraz z około dziewięćdziesięcioma ludźmi
załogi tylko w jednym celu: aby stworzyć warunki do możliwie bezpiecznej
pracy sześciorgu nurkom, czyli nam. Kapitan powtarza, że bezpieczeństwo
jest najważniejsze. Instruuje nas wszystkich, byśmy się nie spieszyli i unikali obrażeń.
Pozostali nurkowie siedzą po obu moich stronach. Mike i Jumbo – krzepki
długonogi Amerykanin i krępy Brytyjczyk. Oni są tu najstarsi i najbardziej doświadczeni. Byli wojskowi. Wiekowo następna jestem ja z Andrém i Spockiem. Stawkę zamyka Tea-Bag, nasz nowicjusz.
– Jestem Ellen Brooke – mówię, wyciągając do niego dłoń, chociaż pewnie
niepotrzebnie się przedstawiam. – Skąd masz tę ksywkę?
Tea-Bag wzrusza ramionami.
Odpowiedzi udziela mi André, który otrzymał imię na cześć zawrotnie
wysokiego zapaśnika z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.
– Bo nigdy nie wyjmuje z kubka herbaty na smyczy. Zgadza się, kolego?
Tea-Bag wygląda na młodszego ode mnie o jakieś dziesięć lat. Ma około
trzydziestki. Oliwkowa skóra, duże brązowe oczy, kwadratowa szczęka.
Przypadkiem słyszałam, jak przed odprawą rozmawiał z matką. W jakimś
innym języku, ale można poznać, gdy ktoś rozmawia z rodzicem. Zwłaszcza
gdy go uspokaja.
– Bo lubię mocniejszą herbatę niż ty. Nie dla mnie słomka.
André uśmiecha się szeroko, aż ukazuje zęby. Ma przerwę między
środkowymi siekaczami. Mówi z przeciągłym akcentem z Nottinghamshire.
– Trzeci raz na pokładzie? – pytam młodego.
Tea-Bag przełyka ślinę i prostuje się nieco.
– Drugi.
André przestaje się tak szeroko uśmiechać. Jakby nabrał ostrożności.
– Będzie dobrze, chłopcze.
Wkładamy firmowe peleryny oraz kaski i wychodzimy na pokład. Wiatr jest
prawie sztormowy, fale huczą rozgłośnie. Obsługa sprawdza zawory i kable, operator dźwigu przebiega swoją listę kontrolną. Zbliża się do
nas wysoki wyprostowany mężczyzna ze schludną białą brodą i przenikliwymi niebieskimi oczami. Uśmiecham się, gdy tylko go
rozpoznaję. To Halvor Magnussen.
– Nie spodziewam się problemów – mówi dziwnie cicho jak na kogoś tak
potężnego. Od zawsze był oszczędny w słowach. W naszym fachu jest
legendą, pracował jako nurek w czasach, gdy przeżywalność w tym zawodzie
była znacznie mniejsza niż obecnie. – Masa rzędu półtorej tony.
Wprowadza nas w zadania. Słuchamy pilnie, chwilami przebijając się przez
jego norweski akcent. Morze nie jest spokojne, ale daleko mu do
prawdziwie sztormowego stanu. W pewnej odległości od brzegu mewy
postanawiają nas opuścić. Wszystkie prócz jednej. Za plecami kolegów
dostrzegam dużą czarną mewę leżącą z rozpostartymi skrzydłami na
pokładzie. Ma przetrącony kark, głowa jest luźna, leży pod nietypowym
kątem. Dziób jest lekko uchylony. Powinnam uważnie słuchać Halvora, ale
patrzę na mewę. Jakiś młody w kasku podnosi ją delikatnie dłonią w rękawicy. Pióra łopoczą na wietrze, ciemne oczy lśnią jak kamienie
szlachetne. Młody wyrzuca ją bezceremonialnie za sterburtę.
– I to tyle. Jakieś pytania?
– Nie – odzywam się, wracając myślą do pracy. – Wszystko jasne.
– Jak mówię, powinno pójść prosto. Pierwsze zejście o piątej. Pogoda
może nam utrudniać. Ale tym będziemy martwić się na bieżąco.
Idziemy w szóstkę do magazynu sprzętu. Halvor wraca tam, gdzie będzie
siedział przez następny miesiąc. Na większości statków centrum świata
jest mostek – to kapitan wyznacza bieg historii. Na jednostkach wsparcia
rzecz wygląda inaczej. Gdy nurkowie są w wodzie, najważniejsze jest
centrum kontroli nurkowania, jego szef zaś ma status boga. W tym wypadku
jest nim właśnie Halvor. Mostek też ma co robić i nie jest to wcale
łatwe zadanie. Musi utrzymać statek na zadanej pozycji niezależenie od
warunków. Korzysta przy tym z GPS i dynamicznego systemu pozycjonowania,
który steruje pędnikami strumieniowymi. Jeśli statek się porusza, dzwon
nurkowy porusza się razem z nim, a to rodzi zagrożenie przerwania
pępowiny pracujących na dnie nurków. Zostaliby tam sami, bez łączności,
ciepłej wody i ogrzanego powietrza, w wiecznej ciemności.
Pytam chłopaków, czy mogę nas sfilmować przy sprawdzaniu sprzętu.
– Nie, mnie nie – mówi Spock, nie przepraszając ani niczego nie
wyjaśniając.
Żadne zaskoczenie. Spock jest znakomitym nurkiem i biega ultramaratony,
ale woli się trzymać na uboczu. Naprawdę ma na imię Leo i grzywę z czubem jak u największych gwiazd boysbandów. Gładkoskóry i zawsze
spokojny traktuje nurkowanie równie poważnie jak obowiązki
rodzicielskie, a jest ojcem czterech dziewczynek. W odróżnieniu od wielu
nurków, którzy prawie cały czas poświęcają pracy, on zawsze stara się
spędzać sporą jego część na lądzie, by wspierać żonę w wychowaniu
potomstwa i cieszyć się życiem rodzinnym. Jeśli jest na tym statku ktoś
naprawdę zagadkowy, to właśnie Spock.
– Żaden problem – mówię.
Po sprawdzeniu własnego hełmu, żółtego grzmota ważącego ponad
dwadzieścia kilogramów, który utrzymuje mnie przy życiu na głębokości
roboczej, filmuję Andrégo i Jumbo sprawdzających metodycznie systemy
łączności.
André pochyla się, przechodząc do centrum kontroli, jakieś dziesięć
metrów od komory ciśnieniowej, zamkniętego środowiska, które wkrótce
stanie się naszym domem.
– Test kamery – mówi.
Jumbo porusza hełmem.
– Działa?
– Kamera w porządku – oznajmia André.
– Test oświetlenia – mówi Jumbo.
André naciska jeden z setek przełączników, którymi usiane są panele
centrum kontroli nurkowania. Mocne światło hełmu włącza się i wyłącza.
– Światła działają – mówi Jumbo z zadowoleniem w głosie.
– Przerywam łączność – informuje André.
Dobrze się dogadują. Nie tylko dlatego, że od lat pracują razem. Sporo
też razem piją, oczywiście na lądzie. André jest o stopę wyższy od
Jumbo, a skórę ma o dziesięć odcieni bledszą, ale poza tym mogliby być
niemal braćmi.
Stawiam kamerę na półce i filmuję siebie podczas sprawdzania hełmu.
Dokręcam śruby i kontroluję uszczelki. Robimy to z podobną starannością
jak spadochroniarze składający własne spadochrony. Niczego nie można
zaniedbać, gdy pracuje się sto metrów pod powierzchnią morza. Na czym
można wtedy polegać? Na wyszkoleniu, kumplach i sprzęcie. I trzeba mieć
nerwy ze stali. Gdy wpadnie się w panikę, to koniec. Nie ma odruchowych
reakcji, myślenie ma pierwszeństwo. Gdy coś idzie nie tak, instynktowną
myślą jest, by wyrywać na powierzchnię. A to w ogóle nie wchodzi w grę.
Trzeba załatwić sprawę na dole, w miarę możliwości pomagając sobie
nawzajem. Wszyscy, ilu nas jest. Gdy ktoś straci palec albo dłoń podczas
spawania hiperbarycznego, co zdarza się częściej, niż wolałabym
pamiętać, pozostali zaszywają go i podają mu środki przeciwbólowe.
Spoglądam w kamerę.
– Z hełmem wszystko w porządku.
Wybieramy ogrzewane gorącą wodą buty i skafandry. Większość z nas ma tu
swoje preferencje. André sięga po największy rozmiar, Jumbo po
najmniejszy. Nie jestem pewna, czy Spock ma jakieś istotne oczekiwania.
Nie wydaje się, żeby kiedykolwiek ulegał nastrojom czy przesądom. Ja
jestem zupełnie inna. Gdy pracowałam w Zatoce Meksykańskiej, często
używaliśmy takich ogrzewanych skafandrów, ale tam nie była to kwestia
życia i śmierci. Tutaj jest bez wątpienia inaczej. Na dnie Morza
Północnego panuje temperatura około trzech stopni powyżej zera i mamy
spędzać tam ciurkiem sześć godzin. Wystarczy kilka minut braku przepływu
gorącej wody, żeby doszło do hipotermii.
– Zamierzasz nas nakręcić podczas prysznicu w kiblu? – pyta Jumbo,
wskazując na moją kamerę.
– Szkoda byłoby baterii – odpowiadam.
Uśmiecha się radośnie i zdejmuje skafander.
Komora jest prawie gotowa, żeby nas połknąć.
Kieruję na nią kamerę. Rury, zawory, stalowe nity. Mój głos nie brzmi
tak pewnie jak powinien.
– To nasz nowy dom – komentuję. – Będziemy w nim mieszkać przy mniej
więcej takim samym ciśnieniu, jakie panuje na dnie morza, około stu
metrów w dole. Komora jest ciasna, coś jakby tylna połowa autobusu.
Spędzimy w tym zamknięciu miesiąc. Sześć piętrowych koi, stół z ławkami
i dodana komora na mokre rzeczy, która służy też jako łazienka,
pomieszczenie na sprzęt i kapsuła transferowa. Jedzenie, lekarstwa i czyste rzeczy będą podawane przez mały właz ze śluzą, która pozwala na
dostosowanie ciśnienia. Nie znajdujemy się zbyt daleko od pokładowej
kuchni, posiłki powinny więc docierać do nas gorące. Nie będziemy tu
oddychać powietrzem, ale mieszanką helu i tlenu, zatem to może ostatni
raz, gdy da się mnie zrozumieć bez napisów.
– Ja nie rozumiem cię już teraz – mówi Mike. – Za dużo w tobie
kajuńskiej krwi, Brooke. Za dużo Luizjany.
Ignoruję go. Mike czasami może dziwnie się zachowywać, ale ogólnie jest
kochany.
– Cała nasza szóstka będzie mieszkać, jeść i spać tutaj, w tej ciasnej
przestrzeni – kontynuuję. – W komorze mieszkalnej są małe okienka, takie
wielkości twarzy, pozwalające naszym technikom systemów podtrzymywania
życia oraz ich asystentom zajrzeć do środka. Nam zaś pozwalają zerknąć
na zewnątrz. W Stanach nazywamy takich asystentów „Betty”. Oni zostają
na statku, podczas gdy my każdego dnia wędrujemy na dół i z powrotem na
pokład, pracując w systemie zmianowym. Będziemy pracować w dwuosobowych
grupach. Każda zmiana będzie trwać osiem godzin, z których sześć
spędzimy na dnie. Jemy i śpimy w komorze na statku, przemieszczając się
za pomocą dzwonu.
Przestaję nagrywać. Deep Topaz otrząsa się przy każdej fali, ale w głębi kadłuba nie jest to szczególnie dotkliwe. Obok grubego stalowego
włazu komory leży bezładny stos toreb. Wszystkie są podpisane. Jumbo, a oficjalnie Gary Pritchard, były nurek marynarki wojennej, jest
najstarszym członkiem naszego zespołu i obok Tea-Baga jednym z nielicznych niebiałych nurków pracujących obecnie na Morzu Północnym. Do
tego jeszcze biega po górach i nieźle kucharzy. Wśród nas jest zaś
najbardziej doświadczonym nurkiem. Jego ciemnozielona torba podróżna i torba na laptopa najlepsze dni mają już za sobą.
Mike Elliot, emerytowany marynarz US Navy, wielki fan motoryzacji i kalisteniki, jest entuzjastą Corvette i motocyklistą. Ma sportową torbę
i nie dorobił się przezwiska. Chyba nikomu nie przyszło do głowy, żeby
jakieś mu nadać. Poznałam kiedyś jego stałą dziewczynę, Emily,
elokwentną brytyjską architektkę. Bardzo ją polubiłam. Nie wyglądają,
jakby do siebie pasowali, ale jakoś to działa. Mike nie ma większości
lewego kciuka, co w naszej branży nie jest niczym niezwykłym.
Spock, cichy ojciec rodziny z przypadkowo imponującą fryzurą, wydaje się
całkowicie pozbawiony emocji. Stąd wzięła się jego ksywka. Nawet jego
torba podróżna jest dziwnie zwyczajna – szara, produkcji Pumy. Spock ma
budowę ciała rozgrywającego NFL, ale nie wykazuje ani cienia brawury.
Kiedyś odwołał lukratywne nurkowanie w Morzu Śródziemnym, ponieważ jego
córka musiała mieć usunięte migdałki. Nie znam wielu nurków, którzy tak
by się zachowali.
André, żylasty spec od spawania, były gracz rugby i zatwardziały
hazardzista, jest prawie tak stary jak Jumbo, ale mniej mądry. Torbę ma
z drogiej brązowej skóry, ze względu na jego wzrost ludzie czasem
pokpiwają sobie, że nosi torebkę. Znany jest z cytowania obszernych
fragmentów sztuk Szekspira. W helowej atmosferze brzmi to dość
surrealistyczne. Może też być zaraźliwe.
Tea-Bag, a według przywieszki bagażowej niejaki Javad Assar, jest dla
mnie postacią trochę tajemniczą. Na swoje drugie nurkowanie saturacyjne
przytargał całkiem nowy plecak, który jak to często bywa u nowicjuszy,
jest znacznie większy od innych bagaży. Widocznie Tea-Bag nie
zorientował się do końca, w jak ciasnym wnętrzu przyjdzie nam bytować.
Dzwon nurkowy to mniejsza komora, w której panuje stale to samo
ciśnienie co w dużej i na dnie morza. Łączy się z dużą komorą przez
krótki rękaw mocowany do naszego kibelka. Dzwon jest opuszczany do wody
na stalowych linach przez tak zwany basen księżycowy, który ma dostęp do
morza, znajdujący się w głębi kadłuba naszego statku. Przeprowadzamy
kontrole dzwonu, sprawdzając nasze pępowiny i zapasowe butle gazu.
Stojąc w kręgu, ciągniemy słomki, aby ustalić, komu przypadną dolne
koje. Jest trochę nerwowego oczekiwania. Ja oczywiście wyciągam krótką.
Oznacza to przydział górnej koi i tym samym nieco mniej miejsca i prywatności. Ostatnie pięć minut przed zamknięciem komory każdy spędzi
na swój sposób. André zapali ostatniego papierosa. Jumbo pewnie zadzwoni
do swojej dziewczyny, żeby się pożegnać. Mike stanie na pokładzie, by
wziąć ostatni na cztery tygodnie oddech świeżego powietrza, czy po
prostu zwykłego powietrza, i wykona kilka podstawowych ćwiczeń
rozciągających. Nie mam pojęcia, co robi w takich razach Spock. Ja po
raz ostatni sprawdzam hełm nurkowy i piszę esemesa do Gilly, mojej
szwagierki z Harrogate:
Zaopiekuj się nimi dla mnie, siostro. Również tym dużym x.
Gilly odpowiada natychmiast, bo mimo upływu lat wciąż przeżywa moje
zawodowe wyprawy.
Zaopiekuję się. Pilnuj się. Gdy wrócisz, w nowym pubie będzie niedzielna
pieczeń. Za wszelką cenę unikaj ryzyka. Kocham cię xx.
Tea-Bag wchodzi do komory pierwszy. Podajemy mu nasze torby, siatkowe
hamaki i zestawy kosmetyczne. Mam na sobie bluzę, spodnie do biegania i klapki, bo dobrze wiem, co mnie czeka. Wślizguję się do środka ostatnia,
z dwoma poszewkami na poduszki w dłoniach. Jedna jest ze Spider Manem i pochodzi z łóżka Henry’ego, a druga, od Laury Ashley, w niebiesko-białe
paski, z łóżka Lisy.
– Wszystko już w środku? – pyta technik.
– Wszystko w środku – odpowiadam.
– Do zobaczenia za miesiąc.
Metaliczne stuknięcie.
Właz się zamyka.
2
Jumbo zaciska dłonie na stalowych uchwytach
włazu i dopycha go stopą. Ma na sobie białe skarpetki i klapki Reeboka.
Właz zostaje uszczelniony.
Rozpoczyna się sprężanie powietrza. Komora, która przez cztery tygodnie
ma być naszym domem, choć bardziej przypomina pojazd podwodny nie
większy w środku niż duża łazienka, zaczyna syczeć i poskrzypywać.
Operator z centrum kontroli powoli zwiększa ciśnienie. Potencjalnie
groźny dla nas azot jest stopniowo usuwany i zastępowany przez inny gaz
obojętny: hel. Czekamy, nawet nie tykamy koi. Technik, którego widziałam
przed godziną, obchodzi komorę z zewnątrz – sprawdza, czy nie ma
przecieków. Niczego nie wykrywa i ciśnienie wciąż rośnie.
Dziesięć metrów.
– Wszystko u was w porządku? – pyta Halvor z centrum kontroli. Słyszymy
go w wewnętrznym głośniku komory. My możemy zwracać się do niego za
pomocą mikrofonu i urządzenia do dekodowania naszej helowej mowy.
– Tak, szefie – mówi Jumbo. Wypowiada się w naszym imieniu nie dlatego,
że wybraliśmy go na swego przedstawiciela ani z tytułu starszeństwa. Tak
po prostu ma, że jak pytają, to odpowiada.
Ścielimy koje. Jedną z istotnych zasad nurkowania głębinowego jest
podejście „zostaw wszystko w takim stanie, w jakim to zastałeś”. Można
powiedzieć, że obowiązują nas tylko lekko poluźnione wojskowe rygory.
Również jak w armii, rozmawiając ze sobą, używamy takich słów jak
roger, over i copy, przynajmniej wtedy, gdy nie stoimy twarzą w twarz. Po miesiącu roboty potrzebujemy zwykle paru dni odprężenia, jeśli
tak można powiedzieć, żeby ponownie się wdrożyć w domowe życie. Taka
militarna mowa szybko wchodzi w krew, ale trudno ją potem stosować w prywatnym związku, gdzie w grę wchodzą emocje, a najważniejszym porannym
zadaniem jest odwiezienie dzieci do szkoły. Tak, to ciężka próba, i to
dla wszystkich zainteresowanych.
Pięćdziesiąt metrów.
Wciąż jesteśmy na statku, ale w całkiem innej sytuacji niż reszta
załogi. Technik od gazu wie, że nie może się spieszyć. Ugotowałby nas
żywcem. Zapewne spośród nas nie tylko ja miewam koszmarne sny z wielkimi
szybkowarami w roli głównej. Wskaźnik na ścianie pokazuje coraz wyższe
wartości, aż dochodzi do poziomu tego, co odczuwa się w tropikalnym
kraju zaraz po wyjściu z klimatyzowanego samolotu. Ten podmuch gorąca i wilgoci dopadający człowieka już na schodkach.
Słyszymy głośny trzask i Tea-Bag rzuca się do swojej koi. Implodowała
butelka szamponu, rozchlapując wkoło zawartość.
– Pech nowicjusza, kolego – mówi André, sięgając dłonią do sufitu.
– Posprzątaj – rzuca neutralnym głosem Spock.
– Też mi się to zdarzyło na jednym z wczesnych kontraktów – dodaje
Jumbo. Uśmiecha się z kroplą szamponu na policzku. – Nikt nie popełnia
tego błędu dwa razy. Trzeba po prostu poluzować wszystkie nakrętki i zamknięcia.
Niełatwo jest ścielić koję, mając po obu stronach szerokich mężczyzn,
którzy robią to samo. Jesteśmy w gorszej sytuacji niż załoga klasycznego
okrętu podwodnego. Mamy mniej miejsca niż kochankowie w tokijskiej
kapsule hotelowej. Ale jakoś umiemy, się tu poruszać. Nie zapominamy,
ile przestrzeni które z nas zajmuje, i rzadko na siebie wpadamy.
Odprawiamy szczególny, robociarski balet. Przedstawienie w wykonaniu
nurków i spawaczy, z których każdy pragnie zachować coś na kształt
prywatności.
Tea-Bag siedzi na twardej ławce niedaleko koi i wachluje niebieskim
ręcznikiem. Chce sobie ułatwić oddychanie. Już nie zwykłym powietrzem,
ale specjalną mieszaniną gazów. Wdychamy heliox, mieszankę tlenu i helu,
który wnika w tkanki naszego ciała. Od teraz nagrania z mojej kamery
będą wymagały uzupełnienia napisami. Trudno zrozumieć piski powstające
przy oddychaniu helem.
Patrzę na Tea-Baga i pokazuję mu uniesiony kciuk. Odwzajemnia gest. Na
przedramieniu ma wytatuowaną jakąś datę. Muszę mieć oko na młodego. Chcę
go podpytać, jak długa była jego pierwsza robota, gdzie i z kim
pracował. Ale nie teraz. Na razie musi opanować odruchową chęć rzucenia
się do włazu i ucieczki.
Postęp wskaźnika nie jest tak płynny, jak można by oczekiwać. Waha się i co chwila utyka. Z wyrazu oczu Tea-Baga wnioskuję, że zmaga się on z naporem zwierzęcego instynktu przetrwania. Znam to, ale nauczyłam się
już nad tym panować. Inna sprawa, że w tych warunkach nawet najbardziej
doświadczony i zrównoważony profesjonalista może czasem mieć problemy z samokontrolą.
Mike siedzi naprzeciwko Tea-Baga i czyta „American Iron Magazine”.
Powoli, metodycznie przebiega tekst o wyścigach motocyklowych na
czerwonych skałach Utah. Trzyma ten magazyn na wyciągnięcie ręki. Na
lądzie widziałam go raz w okularach do czytania. Natychmiast je wtedy
zdjął. Pot kapie mu z nosa na blat stołu. Porządny blat, ze stali
nierdzewnej. Mike przeciera go chusteczkami higienicznymi, spryskawszy
antybakteryjnym sprayem. Odruchowo, jak na autopilocie. Potem umieszcza
zużyte chusteczki w przezroczystej torbie wiszącej na zakrzywionej
metalowej ścianie. Jest tam dla niej specjalny haczyk. Narobisz
bałaganu, zaraz posprzątaj, taką tu mamy zasadę. Przy tej temperaturze i wysokiej wilgotności bakterie bardzo szybko się rozmnażają. Każde z nas
zetknęło się z grzybicą ucha i stopą sportowca. Poważne infekcje
rozwijają się tu w piorunującym tempie. Zarazki wciskają się wszędzie,
rozmnażają się i mutują. Sześcioosobowa grupa może im ulec w kilka
godzin. Mike o tym wie. Wszyscy o tym wiemy.
– Nikomu nic nie dolega? – pyta Duncan przez głośnik. Duncan to nasz
szkocki nadzorca, szef Halvora. Teraz też siedzi w centrum kontroli.
– Nikomu – odpowiada Mike. – Wszystko w porządku, szefie.
Manometr wskazuje ciśnienie odpowiadające głębokości sześćdziesięciu
metrów. Co parę minut muszę ocierać pot z twarzy. Koje są już
zaścielone, stalowy stół rozłożony do maksimum. Leżą na nim gazety, moje
i Spocka. Pomocnicy techników dbają o różne nasze potrzeby. Ładują nasze
cyfrowe odtwarzacze MP3, dostarczają rozmaite lektury. No i nas karmią.
Żadna zachcianka nie jest ignorowana. Niektórzy żartują, że popadamy
przez to w rozleniwienie, ale niewiele osób z zewnątrz zamieniłoby
wolność w świecie zwykłego powietrza na takie więzienie. Polegamy na
nich i na całym zespole we wszystkim. Gdyby zechcieli, mogliby nas
przerobić na rosół, zamrozić na kość, zagłodzić, zagazować. W pewnym
sensie przypomina to eksperyment naukowy, który wymknął się spod
kontroli. Czy też dokładniej: spod naszej kontroli. Jest całe mnóstwo
sposobów, na które ktoś z zewnątrz mógłby nam poważnie zaszkodzić, gdyby
tylko strzeliło mu to do durnej głowy. To mało komfortowa sytuacja, my
zaś tolerujemy ją wyłącznie z powodów finansowych. Chyba łatwo to
zrozumieć.
Nie ma żadnej roboty fizycznej, za którą tyle by płacono. Mimo to
większość nurków głębinowych, czy „szczurów komorowych”, jak nas czasami
nazywają, nigdy nie staje się bogata. Podobnie jak piraci, żeglarze i inni wyjęci spod prawa, mamy skłonność do przeżywania każdego dnia tak,
jakby był naszym ostatnim. Ponieważ, jak mawiała moja mama z Florydy,
„któregoś dnia wyjdzie na twoje”.
Nasz dom jest okrągły jak zbiornik propanu. Ściany mają ten sam odcień
szarego beżu, jaki spotyka się w przytułkach i kostnicach.
Instytucjonalna szarość, zawsze łatwa do wytarcia.
Tea-Bag odwraca się do Mike’a, jakby zbierał się na odwagę, i w końcu
zadaje pytanie:
– Byłeś w Navy SEAL?
Mike nie odrywa wzroku od swojego magazynu o motocyklach.
– Nigdzie nie byłem, synu.
– Co? – pyta Tea-Bag.
Mike wie, że młody nurek nie ma szansy zrozumieć go przy tej ilości
helu, którą teraz wdychamy. Trzeba czasu, żeby przywyknąć do głosów jak
z kreskówki. Wskaźnik na ścianie pokazuje siedemdziesiąt metrów.
– Powiedziałem, że nigdzie nie byłem – powtarza Mike, tym razem wolniej.
Tea-Bag nie wie, co zrobić z oczami po takiej odpowiedzi.
Idę do mojej koi.
Półtora kroku.
Przez następny miesiąc to będzie mój jedyny prywatny skrawek
przestrzeni. I bardzo umowna prywatność. Mam cienki materac, poduszkę
oraz niebieskie prześcieradło. I zasłonę, żeby się odgrodzić od świata.
Bezpośrednio pod moją znajduje się koja Jumbo. Ma tam już miniaturową
flagę Liverpool FC i zdjęcie rodziny. Moja koja zwisa z sufitu na
łańcuchach. Gniazda słuchawkowe i miejsce na książkę kieszonkowego
formatu. Gdybyśmy chcieli oglądać telewizję, możemy to robić przez
maleńki iluminator, stłoczeni razem. Gdy leżę, wystarczy, że trochę
bardziej wyciągnę rękę, bym dotknęła sąsiednich koi. Absurdalna
sytuacja. W domu, w naszej sennej wiosce na północ od Harrogate w Yorkshire, mam ze cztery razy większą od tej komory sypialnię. Steve i ja tak ją zaprojektowaliśmy, aby była przestronna i jasna. On zbudował
sobie ponadto drewnianą chatkę z żywym, zielonym dachem, by prowadzić w niej spokojnie serwis i naprawę zegarków ręcznych. Ja wybrałam tapetę, a jemu zostawiłam wybór desek na podłogę.
Tutaj niemal dotykam stopami Tea-Baga, który siedzi na ławce i wciąż
wyciera twarz.
Wyjmuję kamerę i włączam nagrywanie.
– Trzy łóżka piętrowe ustawione w kształcie litery U. Sześć koi. Te w głębi, które zajęli Spock i André, zasłaniają właz, przez który tu
weszliśmy. André ma krem do rąk i okulary do czytania, bo latka lecą. –
Odwracam kamerę w drugą stronę. – Tak wygląda nasze królestwo. – Głos
mam piskliwy, ale nic na to nie poradzę. Lisa nazywa to „głosem
krewetki”, Henry mówi, że gadam jak Kaczor Donald. Nagle czuję przypływ
tęsknoty za nimi, tak intensywny, że aż bolesny. Głośno wyjaśniam do
kamery, jak wyrównuje się ciśnienie w uszach. – Ławka po lewej, ławka po
prawej, stół pośrodku. Zazwyczaj jest złożony i tylko jego środkowa
część wystaje na środek komory. Ale można podnieść boczne części blatu,
gdybyśmy chcieli jeść wszyscy razem.
– Szczęśliwa rodzina – mówi Spock, jak zwykle z pustymi oczami.
Słyszałam, że z początku inni nurkowie czuli się w jego obecności bardzo
nieswojo. Jednak gdy zaliczyli z nim kilka wspólnych zejść, przekonali
się, że nie tylko jest twardy jak skała, niezawodny i nawet w trudnych
sytuacjach zawsze zachowuje spokój, ale to także jeden z najbardziej
sprawnych fizycznie oraz najuczciwszych nurków, jakich spotkali. Teraz
czyta „Financial Times”.
– Jakieś porady inwestycyjne? – pytam.
Podnosi wzrok i drapie się po kruczoczarnych włosach.
– Kupuj ropę.
Dlatego tu jesteśmy. Ropa jest powodem, dla którego ten statek z całą
załogą i kosztem utrzymania rzędu stu tysięcy funtów dziennie kieruje
się na północ od Devil’s Hole i pozostanie tam przez cały miesiąc.
Jesteśmy tutaj, ponieważ ropa musi płynąć. Naszym szefem jest Halvor,
choć Jumbo i Mike też mają tu sporo do powiedzenia. Halvor natomiast
podlega Duncanowi i jego zmiennikowi, nieco kontrowersyjnej postaci w branży. Oni z kolei szefowi operacyjnemu. Na szczycie tej piramidy jest
zaś zarząd spółki naftowej i jej udziałowcy.
Jumbo patrzy uważnie na Tea-Baga.
– Wszystko w porządku, chłopcze?
Tea-Bag kiwa głową.
– Na pewno? – drąży Jumbo. – Daj nam znać, gdybyś się źle czuł. Tu nie
ma miejsca na sekrety.
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
Tytuł oryginału: The Chamber
Copyright © 2024 by Will Dean
All rights reserved
Copyright © for the Polish e-book edition by REBIS Publishing House Ltd., Poznań 2024
Informacja o zabezpieczeniach
W celu ochrony autorskich praw majątkowych przed prawnie niedozwolonym utrwalaniem, zwielokrotnianiem i rozpowszechnianiem każdy egzemplarz książki został cyfrowo zabezpieczony. Usuwanie lub zmiana zabezpieczeń stanowi naruszenie prawa.
Redaktor: Grzegorz Dziamski
Opracowanie graficzne okładki: Urszula Gireń
Fotografia na okładce
© Shutterstock.com
Wydanie I e-book (opracowane na podstawie wydania książkowego: W głębinie, wyd. I, Poznań 2025)
ISBN 978-83-8338-625-6
WYDAWCA
Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o.
ul. Żmigrodzka 41/49, 60-171 Poznań, Polska
tel. +48 61 867 47 08, +48 61 867 81 40
e-mail: [email protected]
www.rebis.com.pl
Konwersję do wersji elektronicznej wykonano w systemie Zecer
