Pociecha rzeczy okrągłych ebook

My, ludzie, możemy wydawać się istotom wyższym zegarami obrazkowymi, bo kiedy tu na dole bije nam śmiertelny dzwon, nasz obraz wychodzi z obudowy do tego drugiego świata.

Jean Paul, Siebenkäs, za: Deutsches Wörterbuch Jacoba i Wilhelma Grimmów

Dookoła ziemi błąka się obce okrągłe światło.

Empedokles, Fragment 67

Lazaret Południowy

1

Pamiętam, że tamtego dnia obudziłem się bardzo wcześnie. Co mi się śniło, nie wiem. Ubrałem się i wyszedłem na balkon. Zaczynało jaśnieć, ale słońce dopiero wstawało. Lekki wiatr poruszał kocimiętką. Paliłem papierosa, studiując ociężałego jeszcze od mroku pająka, który zwisał tuż nad poręczą w niedosnutej nocą sieci. Był koniec marca i na ścianie domu sporo się działo. Tramwajarze zdążyły już posczepiać się tyłkami.

Na dole, w ciemnym jeszcze ogrodzie, stały zaparkowane samochody z włączonymi alarmami: za każdą przednią szybą migała miniaturowa stacja kosmiczna. Dzięcioł obrabiał jakiś pień, ale był źle zsynchronizowany, stukanie nie pasowało do ruchów głowy. Obskoczył kilka konarów, mierząc drzewu puls. Dopadło mnie dziwne uczucie, jakby pragnienie, i wróciłem do mieszkania, żeby się napić. Zawsze kiedy człowiek niesie przez cały pokój pełną szklankę, niczego nie wylewając, doznaje lekko nadnaturalnego wrażenia bycia zdalnie sterowanym. Próbowałem specjalnie rozlać trochę wody, ale mój wewnętrzny pion jakoś temu przeciwdziałał i utrzymywał wszystko w równowadze. W południe miałem polecieć do Kanady, na cztery tygodnie. Lotem OS 4977.

Na przedpołudnie zapowiadano fen. Zerknąłem na strony z pogodą w internecie, a potem przyjrzałem się naszemu drewnianemu barometrowi w przedpokoju. Składał się z dwóch figurek tańczących gospodarzy, mężczyzny i kobiety; zależnie od ciśnienia jedno z nich chowało się w domku. Ani przez chwilę nie wolno im było przebywać w chatce razem. Jak prawie co rano na widok staromodnego przyrządu nabrałem pewności, że figurka wracająca do domku zaraz po zejściu z widoku pojawia się gdzieś daleko, w innym mieszkaniu, o ile nie na innym kontynencie czy innej planecie.

Sprawdziłem czas. Jeszcze około godziny i w drogę, taksówka, lotnisko, czekanie, potem prawie pół dnia w dziurze na wysokościach. W niczym nie pomagała świadomość, że z okna samolotu widać pola chmur i bezkresny Atlantyk; było się odciętym od świata i nie „rozciągało się” już od do. Usłyszałem, że moja żona wstała: w sypialni opuszczano zrolowane przez noc rogi dywanu. Potem mnie minęła, nawet nie zauważywszy, i w pokoju zapachniało na chwilę czymś dawno minionym, kalendarzem adwentowym czy książką o dinozaurach.

– Mam nadzieję, że na pokładzie będzie wi-fi – powiedziałem.

– A, dzień dobry.

– Nie śpię już od godziny – wyjaśniłem. – Sorry, zacząłem rozmowę bez ciebie.

– Pewnie nie będzie. Znaczy internetu. Ale daj mi się obudzić.

Chwilę potem w mieszkaniu unosił się, niczym drugie słońce tego przedpołudnia, zapach kawy. Mój kubek ozdobiony był kolorowymi fraktalami Mandelbrota.

Przy śniadaniu słuchaliśmy analogowego radia, jak w średniowieczu. Jazz-band grał Summertime i Begin the Beguine. Marianne spytała mnie o tytuł piosenki. Podałem go.

– Beginki – zamamrotała, stojąc przy blacie i macając awokado. – Beginki macają awokado.

– Tak – przytaknąłem. – Tak się wtedy żyło u nas w Europie.

Marianne zatkała nos i naśladowała komunikat kapitana nadawany po osiągnięciu wysokości przelotu. „Szanowni państwo”. Przejęzyczyła się kilka razy i musiała zaczynać od początku.

– Dlaczego oni zawsze zatykają nos podczas nadawania komunikatu?

– Pewnie żeby wyrównać ciśnienie – powiedziała.

– A.

– Macać awokado – powiedziała Marianne. – Tak to się z czasem dzieje. Kiedyś ludzie potrafili wymacać z rana co najwyżej ogień świętego Antoniego albo kolumny morowe.

– Tarzan wyskoczył jako niemowlę ze spadochronem z płonącego samolotu. Zaraz na początku filmu.

Marianne ukroiła sobie kromkę chleba.

– Ale nigdy nie nauczył się porządnie mówić – powiedziała. – Przynajmniej taką masz nad nim przewagę.

– Denerwuję się.

– No ale zobacz, będziesz tam z innymi ludźmi. Kogo jeszcze zaprosili?

– Norberta Gstreina.

– Beginki macają Norberta Gstreina – powiedziała Marianne.

Zaśmiałem się z tego zdania. Jednak po odgłosie śmiechu poznałem, że powoli zaczynam się bać: był zbyt ostentacyjny. Marianne wyszukała zdjęcie wspomnianego autora na swoim iPhonie i pokazała mi je.

– Wiem, jak wygląda – powiedziałem, ale mimo to wziąłem telefon do ręki. Jedno ze zdjęć powiększyło się przy tym automatycznie i Gstrein wypełnił ekran. Położyłem mu palec na nosie.

– Zgraja Austriaków w górach Kanady. Czytających sobie nawzajem jakieś rzeczy.

– Tak – powiedziałem. – Będzie się działo. Patrz, jak on poważnie patrzy.

– Dojących pospołu lodowce, bogu ducha winne.

– Austrian Culture Forum – odpowiedziałem.

– Norbert Gstrein – powtórzyła Marianne. – I dziesięć godzin w samolocie. Jak w dziewiętnastym wieku. Masz wszystko?

Przejrzeliśmy walizkę. Byłem pewien, że wszystko spakowałem, ale wspólne przepatrywanie każdej przegródki wytworzyło poczucie bezpieczeństwa, które później „w dziurze na wysokościach”być może da się przywołać i zamienić w senność. Zauważyłem, że Marianne ma poobgryzane paznokcie.

– Tabletki z melatoniną?

– Tutaj. – Dotknąłem kieszeni na piersi marynarki.

– I na pewno nie będzie ci zimno?

– Nie mogę już teraz chodzić w tym nordyckim czymś.

– W Kanadzie są właściwie zorze polarne?

– Norbert Gstrein – odpowiedziałem.

– Aha – powiedziała Marianne.

– Festiwale literatury są jak kradzione nosy – stwierdziłem.

Ale Marianne też zdążyła już zauważyć, że żarcikami przykrywam budzący się odruch ucieczki, i pogłaskała mnie po karku.

– To zostaw nos tutaj – powiedziała. – Popilnuję ci go przez ten czas.

2

Pod domem, przyczepiony niebiesko-białym pasem, wisiał na latarni monter. Drzewa w alei tarmosił wiatr, było nienaturalnie ciepło. W bramie, w pozycji wyrzuconej na brzeg rozgwiazdy, leżała zgubiona wełniana rękawiczka. Szedłem, trzymając w wolnej ręce troczki od kaptura, jakby przywiązany był do nich balon. Słońce schowało się za chmurą, a ja miałem wrażenie, że wraz ze zmianą światła powinno ukazać się coś nieoczekiwanego, może te malutkie twarzyczki z komiksów, mieszkające w szczelinach fasad. Wrona na chodniku przymierzyła się do podskoku, wyglądało to, jakby wzruszała ramionami, byłem pod wrażeniem. Te wszystkie zjawiska podczas fenu! Stareńki mężczyzna, pożółkły, że tak powiem, wraz z pocztówkami ze stulecia, w którym się urodził, trzymał się prosto jak struna i mówił do siebie, sunąc naprzeciw wichurze. Jego brązowa laska musiała skrywać – pomyślałem – całe komety pozwijane w kłębek.

Skręciłem za róg i poszedłem w stronę postoju taksówek. Z piekarni dochodził intensywny zapach. A oto i moja wieża kościelna. Widziałem ją zawsze, kiedy leżałem w łóżku i patrzyłem przez okno, a więc nie były jej obce moje najmroczniejsze przemyślenia ani najbardziej wstydliwe fantazje. Wszystkie je znała. Zaleca się, by w chwilach niepokoju patrzeć na czubki wysokich budynków. Coś się wtedy dzieje, głowa jest uniesiona, wzrok spoczywa na czymś, co łatwo objąć spojrzeniem i co zewsząd otacza jedynie kolor nieba. W obecności wieży zrobiłem się trochę odważniejszy. A w taksówce niepokój ustępował dalej: miasto obracało się wokół nas w trzech wymiarach. Taksówkarz chwalił postępy w przebudowie ulicy. Wieża kościelna wyglądała, jakby na noc dano jej cyferblat jako smoczek.

„Mniej się już denerwuję”, napisałem Marianne.

„OK”, odpowiedziała. „Idę na zakupy. Napisz, jak będziesz wsiadał”.

Teraz słońce też uwolniło się od chmur. Ludzie poprzyczepiani byli do swoich długich przedpołudniowych cieni. Jakiś rowerzysta uchwycił się, bez zsiadania, słupa sygnalizacji świetlnej. Świeże smugi kondensacyjne na niebie raziły oczy.

W windzie do hali odlotów najpierw byłem sam, potem, na poziomie parkingu, wsiadła jakaś kobieta. Kiedy winda hamowała, w środku słychać było, jak kobieta na zewnątrz imituje głosem sygnał zatrzymywania się, ding-dong. Teraz stała w milczeniu koło mnie, trzymając uchwyt walizki na kółkach. Stała w pozycji człowieka, który musi pozbierać rozbite szkło i jest z tego powodu niepocieszony. Wysiadając, zerknąłem jeszcze w szczelinę między kabiną a krawędzią szybu, wzrok sięgał głęboko w dół. Ludzie na lotniskach – pomyślałem – ich planowe zachowanie, ich udręczony wygląd.

Z kolejki do kontroli bezpieczeństwa znów napisałem do Marianne, ale jak zwykle, gdy wyjeżdżałem, prawie nie było z nią kontaktu. Szła na zakupy albo rzucała się w wir jakiejś pracy, było tak za każdym razem; tyle że kiedyś mnie to denerwowało, a teraz uważałem, że to nawet całkiem zdrowe. Próbowała skupić na czymś uwagę. A ja nie nakręcałem się aż tak swoim zdenerwowaniem podróżą, kiedy nie mogłem od razu komuś o tym opowiedzieć. Poza tym czułem się bezpiecznie, kiedy wiedziałem, że dba o mieszkanie, upiększa je i wyszukuje do niego nowe rzeczy… Włożyłem do pojemnika nieprzyjemnie wypchany monetami portfel, wstydziłem się go.

– Powinienem był opróżnić przegródkę na drobne – powiedziałem do kontrolującego mnie funkcjonariusza.

Skinieniem dłoni zaproszono mnie do skanera całego ciała, gdzie, zgodnie z objaśniającymi piktogramami, człowiek miał, nie przymierzając, stanąć w postawie biblijnego proroka.

Przypuszczalnie te wieczne podróże, jak to mówią, źle robiły związkowi. Wieczorne telefonowanie z pokojów hotelowych, opowiadanie sobie, co się wydarzyło przez ostatnie godziny, porównywanie pogody i tak dalej. Dla uspokojenia obejrzałem w internecie miasto Banff, do którego mnie zaproszono. Wysokie góry, śnieg, intensywnie błękitne niebo. Dziwaczna nazwa, Banff, od razu przychodził do głowy akronim, BANFF, Britishcolumbia Aviation Northamerican Flight… Federation. Może trzeba by przed wylotem napić się jeszcze kawy. Mężczyzna przede mną miał na koszuli olbrzymie plamy potu, jak w środku lata, a mnie przypomniały się nasze co rano na nowo posczepiane przez los tramwajarze na ścianie domu. Przez jakieś dwadzieścia godzin będzie panował wokół mnie jasny dzień.

Jak w średniowieczu – pomyślałem.

Jeden z ekranów, ale tylko jeden z wielu, pokazywał komunikat o błędzie i pośród tych wszystkich nieprzebranych procedur bezpieczeństwa emanował czymś w rodzaju ciepłego i budzącego zaufanie człowieczeństwa. Złapałem się na tym, że co chwila na niego spoglądam, kiedy z udawanym i nieco wujaszkowatym zainteresowaniem przeszukiwano mój bagaż. Aczkolwiek żaden z funkcjonariuszy nie zrobił mi przyjemności i nie wymruczał niczego w stylu „ile książek”. A spakowałem osiem. Skąd człowiek mógł wiedzieć, czy w Kanadzie znajdzie się coś do czytania. Były to zbiory opowiadań: Akutagawa, Philip K. Dick, Hebel, Beattie, Kracht, Barthelme, Stanišić, Clemens Meyer; same niegrzeczne, wspaniałe łobuzy. Wyobraziłem sobie ośle ucho na jednej ze stron, tak intensywnie, że pojawiło się na rentgenie skanera w postaci małej jasnej kreski.

3

Nie pokazywała się jeszcze informacja o numerze bramki dla rejsu do Toronto. Kilka późniejszych lotów, tych prymusów, oczywiście już go miało. Najwyraźniej był jeszcze czas, żeby kupić sobie coś do picia. W akwariach Camela stali palacze, otuleni mlecznym powietrzem. Teraz, kiedy ustąpił strach przed lotem, odczuwałem wstyd. W oknie wystawowym spotkałem swoje odbicie, które przypomniało mi, jak dzielnie znów grałem rolę podróżnego. Wszystko jak trzeba, postawa, ubiór, dobroduszna twarz. Autor podróżuje, bo z tego nie może wyżyć, zamienia się więc w żywy książkowy erzac, wysiaduje na lotniskach bla, bo inaczej bla. W nadziei, że uda mi się strząsnąć obrzydzenie samym sobą przez chwilowe powiększenie go do nierealnych rozmiarów, zamówiłem napój po angielsku, choć znajdowałem się jeszcze w Austrii. Użyłem tonu obytego światowca. Zareagowano ze spokojem i cierpliwością.

Kiedy wróciłem pod ekrany, wyświetlił się numer bramki, a ja stwierdziłem, że stoję tuż obok. Dosłownie pięć metrów do przejścia. A oto i dowód: Toronto, OS 4977. Stamtąd dalszy lot do Calgary, potem samochodem w siną dal, w góry, w góry, miły bracie. Ni z tego, ni z owego wymamrotałem słowo „błogosławiony”. Na niekończących się ławkach siedziało już parę osób czekających na ten sam rejs, każda z książką w dłoniach niczym z kierownicą. Błądząc myślami, wyobraziłem sobie, że pracownicy linii lotniczej, kiedy tak stoją pod ekranem gotowi do rozmowy, z technicznego punktu widzenia znajdują się już na terytorium kanadyjskim, tak samo jak w ambasadzie. Na ekranie skakał w tę i we w tę świecący zielony punkt. Przypomniała mi się drukarka, którą kiedyś miałem. Pośród zmieniających się w szybkim tempie sprzętów zdążyła się zestarzeć, choć długo nie dawała tego po sobie poznać. Ale z czasem na wszystkich wydrukach zaczęły zostawać duże, okrągłe białe placki. Potem drukowała już prawie tylko na biało, ale nadal powoli i dokładnie, linijka po linijce, niekiedy przez parę minut namyślając się nad jednym słowem, jak Ernest Hemingway. Na koniec potrzebowała pół dnia na jedną pustą stronę, mruczała, brała oddech i próbowała zebrać się w sobie. W prawym górnym rogu cały czas migała jej mała zielona dusza: „nawiązywanie połączenia, nawiązywanie połączenia”. Nie, nic mi się nie stanie – powiedziałem do siebie. Samoloty są wyjątkowo bezpieczne. Ale czy boarding nie powinien się powoli zaczynać? Jakby w odpowiedzi ktoś obok mnie potrząsnął butelką mleka. Przełożyłem sobie ten odgłos na: „Jeff is the name is the name is the name”.

Rozwiązałem mniej więcej do połowy krzyżówkę na iPhonie, kiedy podano komunikat, że wejście na pokład samolotu opóźni się o czterdzieści minut. Mężczyzna siedzący naprzeciwko pokręcił głową i wyjął znów kanapkę z kiełbasą, którą zdążył już zawinąć i do połowy wetknąć do kieszeni płaszcza. Sposób, w jaki ją traktował, nie pozostawiał wątpliwości: to była jego dusza, którą przed odlotem musiał jeszcze szybko pokazać współpasażerom. W moich wspomnieniach ma on te same rysy twarzy co jedna z ludowych figurek barometru. Nazywał się na pewno Nolte czy jakoś podobnie i był nauczycielem, w każdym razie emanował czymś w rodzaju ogólnoniemieckiej melancholii, w okularach i kurtce w kolorze zieleni myśliwskiej. A przecież jestem już od tak dawna na nogach – powiedziałem do siebie.

Poszedłem do toalety, a kiedy wróciłem, „zafundowałem sobie” bezpośredniego sąsiada, zatłoczenie w poczekalni było optymalne. Wybrałem kobietę, która wyglądała jak zasuszona guwernantka. Po chwili schowała z powrotem do plecaka napój i siedziała z obojętną miną. Ucieszyło mnie to. Ludzie tu byli niezdecydowani, nie mieli ani trochę lepiej niż ja. Uważam, że w lotniskowych toaletach powinny być automaty z gumowymi piłeczkami.

Kolejny raz napisałem do Marianne.

„Ale nudy, musimy czekać, wszyscy bezradni, boredom didldum”, wystukałem.

Jakieś bardzo małe dziecko trzymało w ręku tablet, którego wyświetlacz raz po raz zmuszał je do wykonywania ciągle tego samego uroczystego gestu kliknięcia; od samego patrzenia poczułem się wyrobiony i gładki jak szklana kulka, tak często powtarzał się ten ruch.

4

Po kolejnej godzinie czekania zaczęły mi się kurczyć ramiona. Tak drzewo usycha z końcem roku – powiedziałem do siebie i mimo ironicznie podniosłego tonu poczułem przez moment, jak narasta we mnie prawdziwa, jęcząca w sercu beznadzieja, jakby wkrótce miała znów zacząć się szkoła. Karmiono nas komunikatami, zaopatrywano w liczby. Przyglądałem się innym podróżnym. Żadne z nich nigdy w życiu nie dotrze na Księżyc, to było jasne, i nikt im tego jeszcze nie powiedział. Wstałem więc i przesiadłem się pod okna panoramiczne. Na zewnątrz, w oddali, autobus robił pętlę pośrodku pustej płaszczyzny; towarzystwa dotrzymywały mu tylko białe linie namalowane na płycie lotniska. I dwa samoloty, poważne niczym konie dorożkarskie, prowadzone przez malutkie pojazdy pilotujące przy długich, wystających z gate’ów zjeżdżalniach wodnych. Słońce nachyliło się już popołudniowo.

Na jednym z ekranów nad siedzeniami leciały bez dźwięku wiadomości. Widać było paru facetów na scenie plenerowej, pochylających się nad gitarami, jakby to były owce do strzyżenia. Potem ujęcie publiczności. Ludzie machali papierowymi chorągiewkami.

Marianne odpowiedziała, że idzie teraz na zakupy.

„Redukcja stresu”, odpisałem. „Ja tu ciągle czekam, ale ruszamy lądem”.

Błąd autokorekty. „Lada chwila”, dopisałem.

Nie odpisała. Po chwili przyszło „ok”. Wyobraziłem sobie jej długą, pewnie przeciągającą się do wieczora turę zakupową. „Nadal nie ma baroku”, napisałem. „Boardingu”.

Ale już nie odpowiedziała, wszedłem więc na jej profil i przyjrzałem się jej zdjęciu. To było wtedy, w Chartres, w tym miejscu tej niewiarygodnej katedry, gdzie co roku, podobno dokładnie w momencie przesilenia letniego, przez otwór w oknie na kamienną posadzkę pada delikatny promień światła. Na zewnątrz siąpił deszcz, lodowata trzeźwo-pogańska mżawka, która pochylonym przechodniom i fasadom domów przywracała właściwy wygląd.

Zjadłem banana, którego zabrałem z domu. Potem zacząłem łazić i liczyć okulary. Przy stanowisku pracownice personelu naziemnego rozmawiały przez telefon, choć głównie zajęte były słuchaniem; ich wargi prawie się nie poruszały.

5

Długie czekanie przemieniło wszystkich w postacie z mojej gry komputerowej. Stali się NPC, non-playable characters. Wyobrażałem sobie niesłychane rzeczy z ich udziałem. Kto przeżyłby rozbicie samolotu na Alasce, a kto nie? To maleńkie dziecko na przykład nie miało najmniejszej szansy. Prawdopodobnie jako jedyny pasażer nie czułoby obrzydzenia do kanibalizmu, ale brakowałoby mu siły fizycznej i koordynacji, niezbędnych, by pilnikiem do paznokci odciąć komuś kawałek policzka. Było to zresztą jedno z tych niemowląt, które pozbyły się wszystkich pozostałych cech na rzecz pucułowatości; podczas gdy inne bobasy już dawno odkryły, że mają ręce i nogi, i uczą się nimi poruszać, te są full time zajęte zaokrąglaniem policzków. Położyć je na pustyni lodowej, a zaokrąglą się jeszcze bardziej, aż pękną, rozwydrzone balony.

Ciekawe, gdzie była w tej chwili moja walizka. Na pewno istniały najosobliwsze międzyświaty, które musiał przemierzać bagaż. Zwierzęta też podróżowały w tych strefach; wielokrotnie widywałem smutne klatki, w których dyszały bezradne psy. Przeznaczone do laboratoriów makaki Air France transportowało wręcz w przezroczystych plastikowych rurach. Napisałem wiadomość do Marianne, „ostatni raz online była 58 minut temu”.

– No i? Coś już wiadomo? – Z jakiegoś powodu zadałem pytanie z taką knajpianą wesołkowatością, że od razu zrobiło mi się głupio. Pani z Austrian wyjaśniła, że lot opóźni się jeszcze trochę. I że robią, co mogą.

– A, okay – powiedziałem, przez parę sekund tkwiąc nadal przy stanowisku, choć nie miałem już żadnych pytań.

Jakiś mężczyzna koło mnie zadał to samo pytanie po angielsku, ale poważnym i opanowanym tonem, umiał to o wiele lepiej niż ja. Dorosły. I dostał tę samą odpowiedź. Wyobraziłem sobie, jak rzucam mu się na szyję i wydzieram: Już po nas, to wojna, Szwed u bram! Pojąłem, że stoję w tłumie, wśród ludzi, którzy niewiele mają ze sobą wspólnego, poza tym, że cały czas są grzeczni.

Ale oto jeszcze jeden komunikat. Odlot opóźni się o kolejne sześćdziesiąt minut. Problem techniczny.

„No extra jednak problem techniczny lolz”, napisałem do Marianne. „Na pewno się rozbijemy poza tym jeszcze to potrwa muszą chyba znaleźć Marianne”.

Popatrzyłem na błąd autokorekty.

„Maszynę zastępczą”, napisałem w następnej linijce. „Ha, ha, pieprzona autokorekta”. „Pieprzonej”automat o mało nie zamienił w „pieczoną”.

6

Mężczyzna z plastrem na kciuku dmuchał w kawę. Z malutkiego plastikowego opakowania wyjadał orzeszki, które najwyraźniej zaskoczyły go smakiem. Gapiłem się na niego, wyobrażałem sobie, że ten kciuk w stanie zapalnym podgrzewa mu kubek z kawą, i nazwałem go Victor. Kiedy zauważył mój wzrok, jedzenie orzeszków zamieniło się w pośpieszne przeżuwanie. Po lękliwej reakcji rozpoznałem w nim współoczekującego. Także i on chciał „przecież tylko do Kanady”. Szczęśliwie tuż obok nas stał automat z napojami. Podszedłem do niego i dałem mu parę swoich monet.

Wiele lat temu znałem na lotnisku we Frankfurcie jeden automat z napojami, który raz po raz sięgał łapą w próżnię, po czym energicznie machał nią w tę i we w tę, jakby wszystkie te butelki z wodą mineralną i colą, które mu zabrano z powodu błędu w sterowaniu, był w stanie na powrót wyczarować z powietrza.

Wyświetlacz pokazał należność: dokładnie 3,65. Dni w roku. Obejrzałem się na swoje miejsce, które z pewnością promieniowało jeszcze ciepłem mojego ciała. A więc tak to wygląda. Obejrzałem ścianę obok automatu w poszukiwaniu pająków, ale nie było ani jednego.

Raz głośno kichnąłem, i choć z lewej popatrzyła na mnie z osobliwą wdzięcznością młoda rodzina, nie nastąpił żaden przeskok w czasie, przed nami nadal rozciągało się czekanie – w nieskończoność. Kiedy zapowiedziano, że o godzinie piętnastej nastąpi aktualizacja komunikatu, przyjąłem to początkowo bez emocji, potem zacząłem się denerwować na wyliczane po kolei, jak w podstawówce, godziny i napisałem do Marianne. Zareagowała dopiero po dziesięciu minutach. „Ojej”, napisała. W odpowiedzi wysłałem selfie, na którym siedzę przy bramce z posępną miną.

„Czekanie jest jak dojenie lodowca”, napisałem. Po chwili dodałem: „nie jest fajnie tak jeździć po Gstreinie”, i przyłapałem się na tym, że sam się z tego śmieję.

„Jaka szkoda”, napisała Marianne. „Spóźnisz się do Kanady”.

„Ha, ha”, odpisałem.

„Słuchaj, ja tu muszę dalej”, odpowiedziała. „Napisz, kiedy się u was ruszy”.

„OK”.

7

O szesnastej kazano nam wsiadać. Przeproszono za powstałe niedogodności. Napisałem do Marianne, że wreszcie się ruszyło. Nie odpowiedziała od razu, a ja wyłączyłem iPhone’a: reszta świata wygasła i została już tylko, jak w jakimś wymuszonym zen, ta oto chwila.

To mój bilet.

To paszport.

A tu moja marynarka.

Pomaszerowaliśmy rękawem. Przed wejściem do samolotu zrobił się tłok. Ludzie z małymi walizkami na kółkach. Moi bracia i siostry. Nie wiadomo skąd wpadło coś jakby promień słońca, a nawet cień liści, nagle widoczny na marynarkach i na plecach przede mną, ale było to tylko złudzenie optyczne. Kiedy wreszcie będziemy w powietrzu, wszystko się ułoży. Twarze, potylice. Gazety.

Teraz nastąpiła faza głośnych myśli. Wsunąłem się na swoje miejsce jak bateria do przegródki na baterie. Przez kolejne godziny tylko własne ręce, kolana i czubki stóp posłużą za ludzkie towarzystwo. Ale co, jeśli. Ale jeśli jednak. Nie, stewardesy nie miały dla mnie na zbyciu nawet spojrzenia. Wkładano bagaże do luków. Non-playable characters ze swoimi losami tykającymi w piersi, kilka linijek kodu źródłowego. Pochłonęło mnie oglądanie tych wszystkich łysych miejsc na obcych potylicach, a do tego przyszła mi do głowy fraza „punkty zaczepienia”. Poza tym nadawałem łysym miejscom nazwy. To tu na przykład, na głowie chudego, na oko nieźle zmordowanego mężczyzny wyglądało, jakby nazywało się Scotty. Hi, I’m Scotty the Bald Spot. I like pillows, hats and warm summer rain.

Pojawił się człowiek z clipboardem, chciał, żeby go wpuścić do kokpitu. Negocjowano. Na zewnątrz małe ludziki troskliwie zajmowały się samolotem, czułem ich wysiłek na swoim czole. Byłem teraz Guliwerem, tą wielką maszyną. Nadal było wietrznie. Ciągnące się za oknem chmury i zaschnięte ślady kropel na szybie. Do tego nagłe wspomnienie pewnego parku w Salzburgu, z wróblami i dziećmi wokół starego klombu. Ochrzciłem to wspomnienie imieniem Ralph. Portal katedry w Chartres o imieniu Ralph. Chrystus Lew, zwany Ralphem. Trzymali nas długo na siedząco, w końcu personel pokładowy zamknął drzwi. Powoli całość zaczęła się toczyć. Zatrzymała się. O, stary portalu, o, klombie. Znów przejechaliśmy kawałek i znów się zatrzymaliśmy. W oddali na wietrze ujadała chorągiewka.

8

Po trzydziestu minutach nadano komunikat. Zostaliśmy poproszeni, by jednak wysiąść. Autobus odwiezie nas z powrotem do terminalu. Dookoła rozkwitło marudzenie. Anglojęzyczni pasażerowie zaczekali jeszcze na powtórkę komunikatu po angielsku, po czym również oni westchnęli z rozczarowaniem i pokręcili głowami. Samolot był już w drodze do pasa startowego. Ale najwyraźniej dalej się nie dało. A może pogoda. Moja sąsiadka powiedziała:

– Oni wszyscy są umysłowo chorzy.

Odpowiedziałem:

– To już dziewiąty raz, jak próbuję polecieć do Kanady. Za każdym razem to samo.

Przyjęła moje kłamstwo, pokiwała z oburzeniem głową i wstała, ale natychmiast znowu usiadła. I tak musieliśmy poczekać na autobus.

– Człowiek zaczyna wątpić, że ten kraj w ogóle istnieje – powiedziałem.

– Po prostu bezczelność – powiedziała kobieta.

W autobusie oparłem się o szybę. Zrobiłem się posłuszny i uległy, można mi już było rozkazać wszystko. Zmęczony, bezwolny zając na polu. Z czerwonymi oczami. W ręku trzymałem książkę z nowelami Akutagawy. Sylaby jego nazwiska potykały się o siebie w mojej głowie. „Jeff jest gravely niedocukrzony yo”, powiedziałem do siebie. Ludzie stali ściśnięci, dwie ręce trzymały się z reguły jednego uchwytu. Ale niebo nadal było jasne. Która to godzina? Pracownicy lotniska, machając, kierowali wzburzonych pasażerów w jedną stronę. Byliśmy żałosnymi, daremnymi próbami podróżnych. Uniwersum stłoczyło swoją materię w tych szczególnych punktach przestrzeni, formując ludzkie figurki, po czym próbowało je przemienić w pasażerów, ale na próżno. Na próbach się skończyło. A teraz wszyscy chwycili za swoje miecze laserowe, coś na nich wciskali albo trzymali je przy policzku. Inni przewracali kartki paszportów, jakby kryła się tam jakaś odpowiedź. Zostaliśmy poproszeni o utworzenie dwóch kolejek przed stanowiskiem do przebukowania. Nie spieszyłem się zanadto, więc stałem teraz na samym końcu. Było tuż po siedemnastej. Burczało mi w brzuchu.

Dla Marianne od ponad godziny byłem w powietrzu, w drodze do Kanady. Nie włączałem iPhone’a. Moje równoległe ja podobało mi się bardziej niż to tutaj. Leć sobie. Ja tymczasem postoję w kolejce. Przede mną sto ludzkich ciał. Niektóre siadały na walizkach. Ale większość uginała się miękko w boku i ludzie przechylali się ku podłodze razem z bagażem. Czułem rwanie w łydkach współpasażerów, od samego patrzenia. Napiłem się wody. Zauważyłem automat z napojami stojący w pewnym oddaleniu. Czy to ten sam? Może pokazywał jeszcze moją zdeponowaną w nim należność! Nie, byliśmy zupełnie gdzie indziej.

9

Jak się okazało, pani od przebukowywania nie była ani trochę zawiedziona tym, że nie chciałem już lecieć. Jutro rano nie, po południu też nie. Na wszystko kręciłem zmęczoną głową, jak dzieci w reklamie na widok mniej wartościowego produktu. Wręczyła mi w ramach odszkodowania kartę podarunkową doładowaną dwustoma euro. Byłem wzruszony i dziękowałem.

– Mogę jej wszędzie używać?

Powiedziała, że tak. Była taka szczęśliwa, że ma do czynienia z pasażerem, który jest wdzięczny i mówi spokojnym głosem. Mój bagaż będzie na mnie czekał.

– Aha.

– W odbiorze bagażu, po prostu.

– To pójdę tam teraz – powiedziałem.

Rzeczywiście brzmiałem, jakbym był trochę pijany. Stąpałem ostrożnie, krok po kroku. Ryu-no-su-ke-a-ku-ta-ga-wa. Wpadł pies do kuchni. Śmierć na ulicy jak podmuch wiatru. Gumowa piłeczka w godle państwa wyspiarskiego.

Przy odbiorze bagażu poczułem w sobie tlący się żar. To godziny wieczorne, które mogły teraz, nieco opóźnione, rozlać się po moim ciele. Na taśmie ukazały się narty, po nich kilka identycznych walizek. Na sąsiedniej taśmie od dłuższego czasu krążył jakiś całkowicie czerwony obiekt. Nazwałem go Dominik. Byłem tak zmęczony, że nieustannie próbowałem odnajdywać wzór swastyki ukryty w deseniu podłogi. Kiedy wracałem taksówką do domu, ogarnęło mnie kojące uczucie bycia kompletnym. W radiu mowa była o Wenezueli. Dlaczego nie. Wenezuela. Kolejny fragment puzzli. Nawet fałdkę skarpety w bucie, wyczuwalną przy każdym kroku od momentu wyjścia z samolotu, zaakceptowałem jako jedno z akcesoriów.

Kiedy wysiadałem na naszej ulicy, pachniało już wieczorem, świeżym biciem dzwonów. Ciekawe, czy słońce, które rano i wieczorem wisi tuż nad horyzontem, świeci do wnętrza albo, że tak powiem, „pod spódnicę” dyndającego na wieży kościelnej dzwonu? Czy kąt padania to umożliwia? Bo po co inaczej zostawiać dzwonowi ze wszystkich czterech stron szerokie okna w murach wieży? Drzewa alei stały w bezruchu, początek filmu. Ale oto wyfrunęła spomiędzy nich wrona i wylądowała na gałęzi, odznaczając się na tle wieczornego nieba jak godło. Wojna trzydziestoletnia – pomyślała moja zmęczona głowa. I jeszcze: na świętego Michała o świcie zajęliśmy Ratyzbonę.

W pewnej odległości przez ulicę przeszło trzech policjantów. Wyglądało, jakby trzymali się za ręce. Była to już ta godzina, kiedy na całym osiedlu bagażniki powracających do domu rodzin mogły pozostać otwarte odrobinę dłużej. Ludzie byli po wspólnych zakupach, a w powietrzu unosiła się rześka woń wczesnej wiosny. Marianne na pewno się zdziwi, że wracam do domu. Zresztą może w ogóle jej nie ma i przyjdzie dopiero późną nocą, kiedy w dzielnicy kominy zaczynają trzeszczeć i rosnąć. Włączyłem iPhone’a.

10

Po wejściu do klatki schodowej uderzył mnie nieprzyjemny zapach. Nie, to nie był dym ani gaz. Żadna z tych niebezpiecznych woni. Im wyżej wchodziłem ze swoją ciężką walizką, tym stawał się intensywniejszy. Ktoś pootwierał okna na wszystkich półpiętrach. Przed drzwiami mieszkania zapach był prawie nie do zniesienia. Zauważyłem, jak moje rysy przestawiają się na tryb „zatroskany”, jeszcze zanim pojawiły się konkretne myśli. Do gardła podszedł mi obrzydliwy smak. Wygrzebałem z kieszeni klucz i otworzyłem drzwi.

Nigdy nie zapomnę widoku, jaki zobaczyłem. Wszędzie, pokotem na podłodze lub w kucki pod ścianami, koczowali obcy ludzie. W przedpokoju było ich sześcioro. Ale od razu widziało się, że we wszystkich pomieszczeniach jest podobnie. Byli starzy i młodzi. Jeden obok drugiego. Leżeli na matach i na kawałkach kartonów. Ich odzież była w opłakanym stanie, podarta, poplamiona, stopiona w jedno z właścicielami. Większość mężczyzn miała rozwichrzone brody.

Zapewne dłuższą chwilę stałem nieruchomo. Następne, co zapamiętałem, to przemierzająca mieszkanie wyprostowana postać – jedyna pośród tych wszystkich przykucniętych – która pojawiła się w drzwiach dużego pokoju. Nie patrzyła w moją stronę. Pochyliła się nad jednym z ulokowanych tu ludzi i podała mu coś, co ten, leżąc, ścisnął jak przytulankę: był to mój kubek z fraktalami Mandelbrota. Dziękując w milczeniu, człowiek ten podniósł głowę, po czym znów się zwinął. Kim byli ci ludzie? Skąd się wzięli? Wyprostowaną osobą była Marianne. Zniknęła w głębi mieszkania, w którym zresztą ledwie gdzie paliło się światło. Wszystkie pokoje pogrążone były w półmroku.

Oczywiście pobiegłem za nią. Każdy by podążył za tym impulsem. Szedłem jak po śniegu, moje kroki były dziwnie stłumione. Marianne wyszła na balkon. Z trudem rozpoznawałem jej postać na tle skąpego światła z sąsiednich balkonów; schyliła się i znów wyprostowała. Zrobiłem parę pośpiesznych kroków i znalazłem się w swoim pokoju do pracy, ściskałem mocno monetę w kieszeni spodni i oddychałem przez ucho igielne. Może to była śmierć. W pokoju czuło się dużą wilgoć, pachniało wodą portową. Chciało mi się krzyczeć. Kim są ci ludzie? Ale groza tego pytania paraliżowała wszelką artykulację.

Także w moim łóżku cierpiano. Umieszczono tam czterech mężczyzn. Leżeli ciasno do siebie przytuleni i ciężko oddychali. Pod biurkiem również ułożone były cztery postacie, wszystkie otulone wełnianymi kocami, nastolatkowie. Jeden z nich spojrzał na mnie. Wykrzywiał nieco usta i układał wargi w dzióbek. Przed nim na podłodze leżała moja elektryczna szczoteczka do zębów razem z ładowarką. Większość koców, które Marianne porozdawała, widziałem pierwszy raz. Rozpoznałem zaledwie kilka. Na przykład ten do oglądania telewizji, w który zawsze zawijałem stopy. Wyszedłem z pokoju. W ustach zebrała mi się ślina, ale nie byłem w stanie jej przełknąć. Ponieważ nie wiedziałem, co innego mógłbym zrobić, ostrożnie włożyłem klucze do pozłacanej misy w przedpokoju. Tu na podłodze także leżeli ludzie. Tylu ludzi. Obszarpanych i wymizerowanych, z łatwo rozpoznawalnymi mimo półmroku wrzodami na skórze. I brzęczało kilka much, falstart w nowym roku liturgicznym. Były niewidoczne, jedynie słyszalne. Ubranie, które miała na sobie Marianne, było w kolorze starych kamiennych kolumn. Spostrzegłem to dopiero teraz, z pewnym opóźnieniem, i tylko wyrażenie „Norbert Gstrein”, całkiem już dziwaczne i groźne, przesuwało się w mojej głowie niczym baner. Moje wewnętrzne młyny stały nieruchomo.

Jeden z mężczyzn stłoczonych wokół telewizora miał na sobie koszulkę z Charliem Chaplinem. Przez krótką chwilę uchwyciłem się wzrokiem rysunku wąsów i melonika. Mężczyzna miał zamknięte oczy i ściskał w dłoni brzeg rękawa koszuli. Tu, w dużym pokoju, smród był najgorszy. Na przemian to słodkawy i ostry, to gorzki i cierpki. A widok nędznych ciał leżących jedno koło drugiego, ba, wijących się jedno wokół drugiego jak na strasznym drzeworycie, przypomniał mi dokument o statkach niewolników, który oglądałem dawno temu. Ale ci ludzie byli tu dobrowolnie. Sprawiali wrażenie, jakby odczuwali ulgę, czuli się bezpiecznie, dotarli do celu. Właśnie w tamtej chwili zdałem sobie sprawę, że nigdy nie powinienem był tego wszystkiego zobaczyć.

Marianne weszła z balkonu do mieszkania. Najpierw nie rozpoznałem twarzy, jej wyrazu. Pomyślałem, że to na pewno z powodu przytłumionego światła wygląda tak obco. Ale potem zrozumiałem: była szczęśliwa. Jednocześnie zdałem sobie sprawę, że do tej pory, przynajmniej w moim towarzystwie, nie doświadczała tej radości, tej naturalnej pogody ducha, niezależnie od tego, jak mili i swobodni byliśmy w stosunku do siebie. Wręcz kwitła, jakby pogrążona w niemej dumie. Gdzie indziej można było zobaczyć taką radość? Może na tym obrazie Breughla, Chłopskie wesele, na twarzy siedzącej przy stole panny młodej. Ale przynajmniej pojąłem, że to tu, ten kompletnie dla mnie niezrozumiały lazaret w naszym mieszkaniu, było realnym światem. Do wszystkiego poza nim Marianne zawsze potrzebowała pozy, opanowania i cierpliwości. To nie było jej życie.

Ostrożnie przeszła ponad kilkoma rozciągniętymi na podłodze dużego pokoju mężczyznami i trochę niezdarnie, dryfując bokiem, zbliżała się powoli w moim kierunku. Nieprzyjemny zapach, prawdopodobnie dlatego, że jej ruchy zmąciły powietrze w pokoju, przybrał jeszcze nieco na sile. Zobaczyła mnie, ale nic nie powiedziała. Sądziłem, że zagradzam jej drogę i że przynajmniej w ten sposób zmuszę ją do jakiegoś rodzaju konfrontacji. Ale ona, pokręciwszy nieznacznie głową, raptem znalazła się przy mnie i nawet mnie nie muskając, przeszła obok. Usłyszałem, jak mruczy: „Bzdura”.

Odwróciłem się zdumiony i zobaczyłem, jak pochyla się nad kucającym pod naszym barometrem starszym mężczyzną. Brakowało mu nosa i ucha, poza tym miał kilka łysych miejsc na głowie. Wyglądał, jakby wiele dni i nocy spędził w bezradnym oczekiwaniu na jakiejś morderczej pustyni. O ile się nie myliłem, dziękował po cichu Marianne. Dostał od niej w zamian coś w rodzaju pocałunku w czoło, po czym opadł znów na swój karton i zawinął się w koc.

Stary dom

Trzymałem grzebień, mój garnitur był brązowy, na horyzoncie obracały się dźwigi. To był otynkowany na oślepiającą biel dom na przedmieściu. Przedstawiłem się jako Peter Ulrichsdorfer. Ojciec rodziny (zgodnie z napisem na dzwonku) Scheuch, wąsaty mężczyzna, wysłuchał mojej prośby, skinął głową, wyciągnął do mnie rękę i powiedział: tak, nie ma problemu, mogę się śmiało trochę rozejrzeć. Proszę, proszę do środka. Może naprawdę coś rozpoznam.

– A kiedy dokładnie pan tu mieszkał? – spytał.

– Bardzo dawno temu – odpowiedziałem. – Jako dziecko często się przeprowadzałem, ale tu byliśmy najdłużej, prawie siedem lat. Aż skończyłem trzynaście, mniej więcej.

Położyłem rękę na futrynie, która wyglądała na nową, i zaraz ją cofnąłem, jakbym był rozczarowany.

– No więc tak – powiedział pan Scheuch, kładąc palec na brodzie, jak gdyby musiał się namyślić. – Wcześniej mieszkała tu jedna starsza pani. Zuser.

– Zuser – powtórzyłem z namysłem. – Nie, nic mi to nie mówi.

Wszedłem do przedsionka. Było tam dwoje dzieci. Kiedy mnie zobaczyły, czmychnęły w kierunku schodów. I, jackpot, żona też była, pan Scheuch wytłumaczył jej pokrótce, co tu robię. W związku z czym stanęła, niech pokój będzie z nią, w pewnym oddaleniu i udawała, że zajmuje się przedmiotami na jednym z regałów. Wspaniale! Znałem to czujne patrzenie-gdzie-indziej, znałem tak dobrze, jak kiedyś różne pozycje uszu mojego psa Jeffa. Jedna oznaczała gotowość, inna relaks, jeszcze inna chęć zabawy i tak dalej. Chciałbym wiedzieć, jak Jeff ma się dzisiaj. O tych, u których teraz mieszka, mówiono mi, że to dobrzy ludzie. Dobrzy ludzie o wielkim sercu.

– Tak, tutaj, ten pokój, właśnie – powiedziałem i zatoczyłem ręką krąg. – Ale wszystko bardzo się zmieniło.

– Och – powiedział pan Scheuch.

– No, ale wtedy byłem mniejszy – dodałem.

Kucnąłem więc i spojrzałem do góry, na sufit. Grzebień wsadziłem z powrotem do kieszeni na piersi, spełnił swoje zadanie. Nic nie robi tak niewinnego wrażenia jak mężczyzna, który zanim zadzwoni do drzwi, jeszcze się szybko przyczesze.

– Do kuchni tędy– wskazał pan Scheuch.

Podniosłem się i poszedłem za nim parę kroków.

– Ale to wszystko tutaj jest nasze – powiedział.

– Tak, tak, widzę – powiedziałem. – Naprawdę bardzo miło z pana strony, że pozwala mi pan obejrzeć mój stary dom.

Wróciłem do dużego pokoju.

– Mógłbym rozejrzeć się z tyłu? Tam zawsze byłem po szkole, wydaje mi się.

Pan Scheuch skinął głową.

– Tak, tak, oczywiście – powiedział. – Rozumiem pana… pana sytuację. Jak już mówiłem, niech się pan rozgląda.

Zrobiłem niepewny krok do przodu, w stronę drugiego pomieszczenia, na prawo od drzwi wejściowych, ale zatrzymałem się i wsparłem o poręcz ciężkiego fotela. Zakryłem twarz dłonią, jak gdyby zrobiło mi się czarno przed oczami, i powoli kręciłem głową.

– Słabo panu? – spytała kobieta.

Ale zabrzmiało to jak przeczytane z kartki. Jeszcze nie weszła w rolę, in character.

Pan Scheuch, którego imię chętnie bym poznał, poszedł do kuchni. Wrócił ze szklanką wody. Miał jedną z tych pełnych dołeczków, wiecznie zadowolonych twarzy, jakie bóg daje wszystkim tym, których się za wcześnie wypchnie z kokonu.

– Proszę bardzo – powiedział.

Dopiero teraz zauważyłem, że wyglądał na dość wysportowanego. Twarz odwróciła moją uwagę. Jego biceps napiął materiał koszuli, kiedy podawał mi szklankę. Także na szyi miał wyraźnie widoczne mięśnie.

– Już w porządku – powiedziałem – dziękuję. To tylko te nagłe emocje. Że wszystko się tak zmieniło. Od tego czasu tak często się przeprowadzałem. Mieszkałem nawet w Szwecji.

Szwecja dlatego, że akurat była kolej na literę S. R było w zeszły weekend, w rozmowie z wytatuowaną kobietą-gadem w Typhoid Club na Rechbauerstraße. Rumunia.

– A, Szwecja – powiedział pan Scheuch. – A gdzie?

– Tak się tu wszystko zmieniło – biadoliłem. – Przepraszam.

– Jasne – odezwała się kobieta. – Zmieniło, hm.

– A co z tym? – spytał pan Scheuch i wskazał na stare pianino. – Stało już, jak się wprowadziliśmy.

– Nie. – Pokręciłem głową. – Pierwszy raz widzę.

Naprawdę wydawał się tym trochę rozczarowany. Pewnie zacznie teraz, jak większość, prezentować mi swój dom, by sprawdzić, czy jakiś kąt albo jakieś przedmioty nie obudzą moich wspomnień; ale nie, skinął tylko i powiedział:

– Ach, no dobrze. A gdzie dokładnie w Szwecji?

– Sztokholm – powiedziałem. – Ale, jak mówiłem, to było na krótki czas. Moja rodzina często się przeprowadzała.

– Prawda, wspomniał pan – powiedział mężczyzna. – Bardzo lubiłem tam jeździć. Do Sztokholmu.

– A czy mógłbym… – zacząłem – czy mógłbym, to znaczy… jeśli to nie kłopot… obejrzeć jeszcze ogród? Państwo byli naprawdę bardzo uprzejmi.

Nastała cisza. Po czym pan Scheuch powiedział:

– Ależ nie, żaden kłopot. Tędy proszę, tu są drzwi.

Wskazał na wysokie oszklone drzwi tarasowe. Wykonałem pośpieszny ukłon wdzięczności i wyszedłem do ogrodu. Świeże powietrze to było coś, czego w tej chwili potrzebowałem; przez moment dało się jeszcze w ten sposób pooddychać spokojem i pewnością, zanim poczynione zostaną konieczne kroki. Biała konewka stała w trawie koło zdalnie sterowanego samochodziku. A dalej brzydka, zmęczona huśtawka hollywoodzka.

Kiedy się odwróciłem z zamiarem powrotu do mieszkania rodziny Scheuch, stanęli przede mną nagle dwaj mężczyźni. Jednym był pan Scheuch, drugim jego niedokładna kopia. Nie dość, że byli do siebie podobni, to jeszcze nosili ten sam rodzaj koszuli w niedbałą kratę, tyle że kiepska kopia o pół głowy przewyższała pana Scheucha.

– Mój brat – powiedział gospodarz.

– Alex – przedstawił się mężczyzna i położył rękę na piersi.

– Miło mi – odparłem. – Peter Ulrichdorfer.

– Jak? – spytał brat i pochylił się nieco ku mnie, żeby lepiej usłyszeć.

– Ulrichdorfer.

– Aha – powiedział.

– Ulrichsdorfer czy Ulrichdorfer? – spytał pan Scheuch.

– Bez „s” – powiedziałem. – Chociaż większość listów, jakie dostaję, adresowanych jest do zbędnego „s”, ha, ha.

Mężczyźni zamarkowali uśmiech.

Zauważyłem, że brat o imieniu Alex trzyma coś pod pachą. Był to album ze zdjęciami.

– No i, rozpoznaje pan coś?

– Wszystko jest takie inne – powiedziałem. – Ale to naprawdę miłe z państwa strony, że pozwolili mi państwo wszędzie… Proszę powiedzieć, dużo państwo zmienili w ogrodzie?

– Chcieliśmy jeszcze pokazać panu to – powiedział pan Scheuch, wskazując na album pod pachą brata.

– Zostawiła go stara pani Zuser – dodał Alex.

Mężczyźni roześmieli się z tej uwagi.

Wróciliśmy do dużego pokoju. Pan Scheuch zamknął za mną drzwi tarasowe. Powoli robi się zimno, stwierdził. Niewykluczone, że później będzie też padać.

– W takim razie bardzo dziękuję – powiedziałem.

– Sorry, bo wcześniej się spóźniłem – odezwał się brat. – Proszę jeszcze raz powiedzieć: w którym pokoju pan mieszkał?

Położył mi rękę na ramieniu.

– Ach, to było na piętrze. Jeden z pokojów dziecięcych. Ale już zbyt długo nadwyrężam państwa…

– Nie, nie, nie ma problemu – zapewnił pan Scheuch.

Podziękowałem serdecznie obu mężczyznom, pomachałem też kobiecie i zrobiłem parę kroków w stronę drzwi wyjściowych. Jedną rękę wsunąłem przy tym do kieszeni wypożyczonego garnituru i ścisnąłem kurczowo stunmastera 500.

– Proszę spojrzeć tu – powiedział Alex. – Poznaje pan to może? Tak wyglądał podjazd, zanim się sprowadziliśmy.

Pochyliłem się nad zdjęciem i pokiwałem głową.

– Tak, wygląda to trochę jak wtedy. Ale nie wiem, moja pamięć nie jest już chyba zbyt dobra.

– Widzisz? Ma słabą pamięć – powiedział pan Scheuch do Alexa.

– Tak, stary problem – powiedział Alex i przewrócił stronę. – A jak to tu wygląda?

– Też bardzo obco – odparłem.

– Och – rzucił Alex i pokręcił głową.

Okolice jego szyi są teraz w zasięgu ręki – pomyślałem. Kontakty stunmastera nieco się już zużyły, często trzeba było pchnąć trochę mocniej, dodatkowe ryzyko. Spojrzałem w bok, na pana Scheucha. Trzymał ciężki karnisz. Można by nim prawdopodobnie rozwalić czaszkę nosorożcowi. Ale pan Scheuch zachowywał się, jakby go irytowało, że to coś znalazło się przez pomyłkę w jego rękach, i oparł karnisz o ścianę w kącie pokoju.

– Może usiądzie pan jeszcze i przejrzy zdjęcia? – spytał Alex i wyciągnął album w moją stronę.

– O…

– No chyba że to przerasta już pana emocjonalnie czy coś takiego.

– Nie, nie – powiedziałem. – To naprawdę miło z panów strony.

– On niczego nie rozpoznaje – stwierdził pan Scheuch.

W tym momencie podeszła do mnie pani Scheuch. Trzymała talerz, na którym leżał kawałek ciasta. Było ciemnożółte.

Siedzieliśmy na kanapie. Miałem w ręku album, a w głowie jedno słowo: „nieprofesjonalne”. Trzymanie albumu w ręku i przeglądanie go było nieprofesjonalne. Częstowanie się ciastem było nieprofesjonalne.

– No, a ten pokój na górze – powiedział Scheuch – to który to był?

Zastanawiałem się, kiwając niepewnie głową w tę i we w tę, ale wyraz jego twarzy pozostał niezmieniony.

– Z oknem na ogród czy na ulicę? – pomagał mi brat. Brzmiało to nie całkiem serio.

– Na ogród – powiedziałem, jak gdybym sobie właśnie przypomniał.

Mężczyźni wymienili spojrzenia.

– Właśnie, ogród przecież pan już widział – stwierdził Alex.

– Wie pan, rzeczywiście może być problem z obejrzeniem pańskiego starego pokoju – powiedział pan Scheuch. – To nic osobistego, panie Ulrichdorfer, sorry, Ulrichsdorfer, tylko po prostu mieszka tam Jeremias. Mówimy na niego Jerry.

– O, w porządku – odparłem – chciałem tylko jeszcze raz zobaczyć dom. Wrażenie i tak jest inne, niż oczekiwałem.

Takimi lekko graniczącymi z wyrzutem formułkami w przeszłości często odnosiłem sukces. Tu jednak okazały się nieskuteczne.

– No, moglibyśmy go właściwie zapytać – stwierdził brat.

Pan Scheuch przekrzywił głowę i nią pokręcił.

– Nie, to go tylko spłoszy.

– Tak, to prawda – powiedział Alex. – Ale on – wskazał kciukiem na mnie – on jest w końcu w domu dzieciństwa, to jest dość emocjonalna sytuacja, i nie może wejść do swojego starego pokoju, nawet na sekundę, to może będzie pomocne – przy tym słowie dotknął mojego ramienia – jak się mu powie.

Przez chwilę wszyscy milczeli. Zauważyłem, że talerz z ciastem znalazł się tymczasem na podłodze, tuż koło moich stóp. Nie mogłem sobie przypomnieć, żebym go tam stawiał.

– Państwa syn jest chory? – spytałem.

– Nasz syn? – powtórzył pan Scheuch.

– Niezłe – powiedział Alex.

– Nie, nie – odparł pan Scheuch. – Jeremias mieszka tam na górze. Stracił palec.

– Palec?

Pan Scheuch i jego brat spojrzeli na siebie. Podjęli w milczeniu decyzję. Pan Scheuch westchnął, uniósł rękę i pokazał mi środkowy palec, fuck you.

– Bez obaw – powiedział. – Ten tu. Tego palca mu brak. Widzi pan?

– Tak, to było straszne – dodał brat. – Już nawet nie sam fakt, że stracił palec, tylko sposób, w jaki…

– No więc, jak mówię, nie wiem – przerwał mu pan Scheuch.

– Zaczęliśmy – powiedział brat – więc musimy też… Inaczej będzie nie fair, co? – Zwrócił się do mnie: – Sam go sobie odgryzał. Bez przerwy.

– Bez przerwy?

– Tak jak ty to opowiadasz, to brzmi, jakby on mu odrastał – powiedział pan Scheuch.

Reszta tekstu dostępna w regularnej sprzedaży.

Tytuł wydania oryginalnego: Der Trost Runder Dinge. Erzählungen

Język oryginału: niemiecki

Copyright © Suhrkamp Verlag Berlin 2019

All rights reserved by and controlled through Suhrkamp Verlag Berlin

Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Filtry, 2024

Copyright © for the Polish translation by Agnieszka Kowaluk, 2024

Copyright © for the afterword by Adam Lipszyc, 2024

Wydanie I, Warszawa 2024

Opieka redakcyjna: Dariusz Sośnicki

Redakcja: Piotr Królak

Korekty: d2d.pl

Projekt okładki: Marta Konarzewska / konarzewska.pl

Projekt typograficzny, skład i redakcja techniczna: Robert Oleś

Przygotowanie e-booka: d2d.pl

Ilustracja na s. 151: © marina / Adobe Stock

Książka wydana przy wsparciu finansowym austriackiego Bundesministerium für Kunst, Kultur, öffentlichen Dienst und Sport oraz Austriackiego Forum Kultury w Warszawie.

Wydawnictwo Filtry sp. z o.o.

ul. Filtrowa 61 m. 13

02-056 Warszawa

[email protected]

www.wydawnictwofiltry.pl

ISBN 978-83-971218-1-2