Komunikacji można się nauczyć ebook

© Wydawnictwo Serafin 2023 Redakcja: Joanna Świątkiewicz Korekta: Joanna Świątkiewicz, Robert Wilk Projekt typograficzny i skład: Kacper Lewczyk Projekt okładki: Agnieszka Mazek Projekt ilustracji: Kacper Lewczyk Wydawca wersji drukowanej: Wydawnictwo Serafin, ul. Korzeniaka 16, 30-298 Kraków Zakon Braci Mniejszych Kapucynów – Prowincja Krakowska WYDAWCA e-booka Wydawnictwo Kwiatek, ul. Wiosenna 8, 16-002 Nowe Aleksandrowo

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Bez uprzedniej pisemnej zgody posiadacza praw żadna część nie może być powielana w  jakimkolwiek procesie mechanicznym, fotograficznym lub elektronicznym ani w formie nagrania fonograficznego. Nie może też być przechowywana w systemie wyszukiwania, przesyłana lub w inny sposób kopiowana do użytku publicznego lub prywatnego.

ISBN EPUB: 978-83-978300-2-8 ISBN MOBI: 978-83-978300-3-5 © Skład wersji elektronicznej - Wydawnictwo Kwiatek 2025 Redakcja techniczna e-booka - Mariusz Kwiatek

[email protected]

www.psychologiaiwiara.pl

Punkty orientacyjne

Okładka

Spis treści

Wstęp

ROZDZIAŁ 1

ABC komunikacji

Czy znajomość alfabetu wystarcza?

ROZDZIAŁ 2

Istota komunikacji

Czy dwoje uszu wystarczy do słuchania?

ROZDZIAŁ 3

Pytania w komunikacji

Jak pytać, by nie blokować dialogu, ale go rozwijać?

ROZDZIAŁ 4

Przekazy niewerbalne

Czy rzeczywiście wszystko jest komunikatem?

ROZDZIAŁ 5

Problematyczna złożoność

Czy zawsze chodzi o treść?

ROZDZIAŁ 6

Gramatyka więzi

Jak być nie za daleko i nie za blisko w relacji?

ROZDZIAŁ 7

Rola emocji w komunikacji

Jak być dla drugiego lustrem?

ROZDZIAŁ 8

Bariery w porozumiewaniu się

Do czego prowadzą słowa o złej mocy?

ROZDZIAŁ 9

Podejście doceniające

Czy można żyć bez pozytywnych słów?

ROZDZIAŁ 10

Ocena nie zawsze na miejscu

Jak wyrażać komplementy lub krytykę bez oceniania?

ROZDZIAŁ 11

Cenna sztuka powtórzeń

Czy dobrze zrozumiałem Twoją wypowiedź?

ROZDZIAŁ 12

Ja i ty w komunikacji

Co sprawia, że w relacjach wzajemnie się przyjmujemy lub dystansujemy od siebie?

ROZDZIAŁ 13

Właściwie przeżyć konflikt

Jak pozytywnie przeżywać spory i różnice zdań?

ROZDZIAŁ 14

Uczciwa kłótnia

Co zrobić, żeby nie bać się konfliktów?

ROZDZIAŁ 15

Eskalacja nieporozumień

Co utrudnia pozytywne przeżycie konfliktu?

ROZDZIAŁ 16

Empatia w komunikacji

Jak dojść do porozumienia bez wymuszania?

ROZDZIAŁ 17

Stanowczość w komunikacji

Jak od agresji czy pasywności przejść do asertywności?

ROZDZIAŁ 18

Komunikacja intrapersonalna

Czy znasz swojego wewnętrznego narratora?

ROZDZIAŁ 19

Komunikacja w dobie technologii

Relacje?

ROZDZIAŁ 20

Lingwistyka miłości

Jak adekwatnie wyrazić to, co nosimy w sercu?

Zakończenie

Literatura cytowana i polecana

Wstęp

Żyjemy w czasach, w których słowa jak nigdy dotąd odgrywają istotną rolę w życiu społecznym i indywidualnym. W epoce cyfryzacji i powszechnego dostępu do Internetu, gdy wszystko jest w zasięgu ręki, zmieniają się sposoby i szybkość przekazu informacji, ale nie sama funkcja komunikacji. Oprócz przekazywania treści istotnym celem porozumiewania się jest budowanie więzi i wspólnoty oraz odpowiedzenie na fundamentalne potrzeby egzystencjalne jak: miłość, przyjaźń, poczucie przynależności czy autonomia. Bez dialogu trudno mówić o możliwości tworzenia wspólnego świata wartości, w którym wszyscy mają szansę na dobre życie. Bez odpowiedniej komunikacji trudno także rozwiązywać konflikty, napięcia międzyludzkie oraz funkcjonować w przypadku różnicy zdań. Choć słowo pisane i mówione codziennie nas otacza i wypełnia przestrzeń naszego umysłu, to jednak nie zawsze pochylamy się nad jego znaczeniem i funkcją. Niniejsza książka jest zaproszeniem do wspólnej refleksji nad najbardziej fundamentalnym wymiarem naszego życia.

Od wielu lat z siostrą Anną Marią Pudełko AP prowadzimy warsztaty z komunikacji w całej Polsce. Nasze niezależne obserwacje potwierdzają, że problem w porozumiewaniu się jest najczęstszą przyczyną cierpienia w relacjach małżeńskich, rodzinnych i zawodowych. Konflikty występują nie tylko w kulturowo czy światopoglądowo różnych środowiskach, ale również tam, gdzie ludzie starają się żyć tymi samymi wartościami. W naszej diagnozie rzeczywistości z jednej strony odsłania się smutny obraz braku umiejętności porozumiewania się, który nie wynika ze złej woli, ale przeważnie z ubogiej formacji w tym zakresie. Z drugiej strony pojawia się nadzieja, że komunikacji można się nauczyć, a na pewno ją udoskonalić. Nigdy nie jest za późno, aby podnieść poziom kompetencji porozumiewania się tak, aby przyczyniał się do lepszego funkcjonowania. Wtedy życie nasze i ludzi z naszego otoczenia stanie się nie tylko łatwiejsze, ale i radośniejsze. Kto tego w istocie nie pragnie?

Drogi Czytelniku, zapraszamy Cię do wyjątkowej podróży intelektualnej i duchowej, podczas której zapoznasz się nie tylko z kompetentną wiedzą z zakresu psychologii komunikacji, ale także z propozycjami zastosowania jej w życiu. Nowością tej książki jest odniesienie klasycznych teorii komunikacji do słowa Bożego: zwrócenie uwagi na związek przekazywanej prawdy z jakością życia i dobrostanem. Zamieszczone treści staraliśmy się przedstawić w formie krótkiej i przystępnej dla współczesnego odbiorcy. Omawiając ważne elementy teorii komunikacji, szukaliśmy sposobu przełożenia ich na codzienność, w której duchowość odgrywa ważną rolę. Punktem wyjścia do rozważań w każdym rozdziale jest konkretna sytuacja życiowa. Po wziętym z życia przykładzie następuje esencjonalnie omówiony wybrany aspekt komunikacji, zilustrowany fragmentem zaczerpniętym z Pisma Świętego. Każdy rozdział kończy się pytaniami egzystencjalnymi lub propozycją ćwiczeń umożliwiających wejście w głąb własnego doświadczenia.

Forma książki (czyli układ rozdziałów, grafika, wybrane zagadnienia) ma pomóc Czytelnikowi przejść wewnętrzny proces integracji teorii z praktyką i ich wzajemnej asymilacji, czyli ułatwić zbudowanie trwałego pomostu między codziennością a życiem duchowym. Nade wszystko pragniemy jednak, aby zaprezentowane treści miały również wymiar formacyjny, który szczególnie jest nam bliski, ponieważ na co dzień pracujemy w różnych środowiskach, troszcząc się o pedagogikę wzrostu w świętości i szczęściu.

ROZDZIAŁ 1

ABC komunikacji

Czy znajomość alfabetu wystarcza?

Od wczesnego dzieciństwa uczymy się liter, zasad gramatyki, poznajemy nowe słowa i ich znaczenia. Jednak wchodząc w dorosłe życie, relacje małżeńskie czy koleżeńskie, możemy uświadomić sobie bolesną prawdę, że nie potrafimy się porozumiewać. Chociaż umiemy mówić i słyszymy komunikaty innych, wciąż doświadczamy problemu w budowaniu trwałych i szczęśliwych więzi. Odkrycie to może pomóc wyruszyć w pasjonującą, choć niełatwą podróż zmian lub wpędzić w marazm życia i frustrację. Od nas zależy, co zrobimy z wiedzą o braku wiedzy z zakresu sztuki komunikacji.

Przed laty z ogromnym zainteresowaniem obejrzałem film „Poza światem” (Cast Away), który doskonale obrazuje prawdę, że człowiek nie jest samotną wyspą, a gdyby nawet znalazł się w sytuacji osamotnienia, wciąż będzie miał potrzebę rozmawiania. Aby przetrwać w trudnych warunkach, główny bohater (Tom Hanks) musiał zaspokoić potrzebę komunikacji, do normalnego funkcjonowania oprócz jedzenia i spania potrzebujemy bowiem obecności drugiej osoby. Rozbitek na samotnej wyspie „stworzył” więc sobie kompana – Wilsona. Choć była nim zwyczajna piłka do gry w siatkówkę, która zachowała się na wyspie, wystarczyła bohaterowi do tego, aby mówić o swoich przeżyciach i wypowiadać na głos własne myśli. Uratowało go to od obłędu i dehumanizacji, czyli utraty człowieczeństwa.

Potrzeba jasnej komunikacji

Nasze codzienne życie opiera się na komunikacji. Nie można nie komunikować. Ważne jest, jak to czynimy. Badacz Paul Rankin już na początku dwudziestego wieku stwierdził, że ludzie dorośli poświęcają około siedemdziesiąt procent czasu na komunikację. Wszystko, co robimy, jest formą komunikacji z innymi, otoczeniem, samym sobą oraz Bogiem.

Dlatego zadaniem każdego z nas jest nie tylko przyjrzeć się własnym stylom komunikacji, ale zaangażować się w rozwój tej umiejętności. Jakość naszego życia i poczucie szczęścia w dużej mierze zależy od opanowania tej sztuki. I choć większość z nas doświadcza trudności w tej materii, warto pamiętać, że komunikację można udoskonalać. Inwestycja ta może przynosić nie tylko korzyści indywidualne, ale również pomagać w budowaniu trwalszych więzi między ludźmi.

Większość konfliktów nie rodzi się bowiem z intencjonalnego działania, ale raczej z braku jasnej komunikacji. Choć każdy z nas spędził wiele lat w szkole, być może nigdy nie usłyszał wykładu na temat efektywnej komunikacji, sposobów rozpoznania manipulacji społecznej, radzenia sobie z konfliktami, znaczenia przekazu niewerbalnego, najczęściej popełnianych błędów czy sposobów wzmacniających umiejętność słuchania.

Od Stwórcy otrzymaliśmy narząd słuchu i mowy oraz zdolność myślenia i odczuwania, ale umiejętności porozumiewania musimy nauczyć się sami. Warto wspomnieć, że na przestrzeni dziejów komunikacja przybierała bardzo różne formy. Jeszcze nie tak dawno posługiwaliśmy się listami i kartkami pocztowymi, dziś raczej

posyłamy krótkie komunikaty w formie SMS czy kolorowych emotikonek typu „jestem szczęśliwy, zaskoczony, zawiedziony” itd. Telefon komórkowy skraca dystans z ludźmi mieszkającymi na odległych kontynentach, ale nie ułatwia spotkania z tymi, którzy siedzą z nami przy jednym stole. Często nie potrafimy prowadzić rozmów w świecie realnym, choć w przestrzeni wirtualnej jesteśmy hiperaktywni.

ZNAJOMOŚĆ ALFABETU TO ZA MAŁO

Komunikacja to aktywny i twórczy proces nadawania i dekodowania znaczeń. Nie wystarczy znać alfabet, zasady gramatyki, posługiwać się tym samym językiem czy mieszkać na jednym osiedlu, aby dobrze się porozumiewać. W złożony proces komunikacji wchodzi nie tylko treść przekazu – słowa, ale również charakter relacji międzyludzkiej, konteksty, w których odbywa się spotkanie, intencje nadawcy i odbiorcy, forma przekazu oraz szumy, czyli wewnętrzne i zewnętrzne zakłócenia komunikacyjne.

Łaciński termin communiare oznacza: uczynić wspólnym, połączyć, udzielić informacji. W komunikacji nie chodzi bowiem wyłącznie o przekazywanie określonych treści,

ale raczej o zdolność tworzenia relacji i budowanie wspólnoty. Trudno jest stworzyć więzi koleżeńskie, przyjacielskie czy intymne bez spotkania i dialogu. Im bliższa relacja, tym większa powinna być troska o komunikację. Skoro porozumiewanie się jest tak istotne dla przetrwania, rozwoju relacji i szczęścia, warto podejmować próby refleksji i pracy nad tym zagadnieniem.

Okiełznaj język

Uważnie przeczytaj fragment z Listu św. Jakuba mówiący o grzechach języka i odpowiedz na znajdujące się poniżej pytania.

Jaki związek zauważasz między komunikacją a życiem duchowym?

Czy posiadasz kontrolę nad słowem, które wypowiadasz do drugiego człowieka?

Czy Twoje słowa tworzą klimat szacunku, zrozumienia i życzliwości?

Czy masz świadomość, że wypowiedziane słowo ukazuje prawdę Twojego serca?