PSALMOTERAPIA ebook

Apostolat Integralnej Formacji ChrześcijańskiejREDAKCJA Ewelina Michniowska-AddarioKOREKTA Magdalena BorowikSKŁAD I ŁAMANIE: Tomasz MstowskiProjekt okładki i grafika: Katarzyna Nita-BasaCytaty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem © Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011.Nihil obstat: ks. Witold Wiśniowski SSP cenzor Towarzystwo Świętego Pawła Częstochowa, 10 grudnia 2021 r.REDAKCJA TECHNICZNA e-booka 2025r. Mariusz Kwiatek © WYDAWCA WERSJI DRUKOWANEJ Edycja Świętego Pawła, 2022 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • e-mail: [email protected] Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez uprzedniej pisemnej zgody posiadacza praw żadna część nie może być powielana w  jakimkolwiek procesie mechanicznym, fotograficznym lub elektronicznym ani w formie nagrania fonograficznego. Nie może też być przechowywana w systemie wyszukiwania, przesyłana lub w inny sposób kopiowana do użytku publicznego lub prywatnego. ISBN EPUB: 978-83-977561-0-6 ISBN MOBI: 978-83-977561-1-3 © Skład wersji elektronicznej - Wydawnictwo Kwiatek Redakcja techniczna e-booka - Mariusz Kwiatekwydawnictwokwiatek@psychologiaiwiara.plwww.psychologiaiwiara.pl

Piotr Kwiatek OFMCap – doktor psychologii, wykładowca uniwersytecki, psychoterapeuta oraz kapłan i zakonnik Krakowskiej Prowincji Braci Mniejszych Kapucynów. Jest autorem wielu książek i publikacji naukowych, łączących wiedzę psychologiczną z duchowością chrześcijańską. Od wielu lat prowadzi warsztaty, rekolekcje oraz indywidualne konsultacje psychologiczne, towarzysząc osobom w kryzysach emocjonalnych i duchowych.Jako terapeuta i trener koncentruje się na praktycznych narzędziach wspierających rozwijanie wdzięczności, radzenie sobie z lękiem, budowanie zdrowych relacji oraz pogłębianie duchowości. Ukończył program terapii Gestalt w Filadelfii (USA) oraz szkolenie w Instytucie Alberta Ellisa z Racjonalno-Emotywnej Terapii Behawioralnej (REBT) w Nowym Jorku.Jego podejście łączy wiedzę psychologiczną z duchową mądrością, co przekłada się na skuteczne wsparcie dla osób poszukujących wewnętrznego spokoju i harmonii.

Kontakt

Spis treści

WSTĘP

NATCHNIENIE

CZĘŚĆ PIERWSZA

PSALMY

ZAKOCHANIE

DUSZA

GŁĘBIEJ I DALEJ

DZIEŁO 1W1

WIĘCEJ NIŻ AKCJA

CZĘŚĆ DRUGA

PSALMY UFNOŚCI

NIE LĘKAJ SIĘ

PSALMY ZŁORZECZĄCE

GNIEW, ZŁOŚĆ, WŚCIEKŁOŚĆ

PSALMY LAMENTACYJNE

KONSTRUKTYWNE NARZEKANIE

PSALMY UWIELBIENIA

MOC WDZIĘCZNOŚCI

CZĘŚĆ TRZECIA

PSALMOTERAPIA

LECZĄCE SŁOWA

METODY PSALMOTERAPII

WIELE DRÓG

ZAKOŃCZENIE

LITERATURA CYTOWANA

Punkty orientacyjne

Spis treści

Okładka

WSTĘP

NATCHNIENIE

Panie, mój Boże, wołałem do Ciebie, a Ty mnie uzdrowiłeś.Ps 30, 3

Psalmy są dla mnie lekiem dla duszy i ciała. Modląc się, uświadamiam sobie, co dzieje się w moim wnętrzu, i niejednokrotnie odkrywam wskazówki, jak radzić sobie ze swoim smutkiem, lękiem, bólem, poczuciem winy, osamotnieniem […]. Często wybieram pojedyncze wersety, pasujące do moich aktualnie nurtujących mnie problemów. Powtarzam je sobie kilkakrotnie w ciągu dnia. Wersety te pozwalają mi odnaleźć spokój i zaufanie do Boga. Skutek? Po kilkunastu latach leczenia na depresję wystarczyły 44 tygodnie „terapii psalmami”, by lekarz zmniejszył mi dawkę leku o połowę! Jestem wdzięczna za psalmy i dar modlitwy!

Elżbieta

150 cudownych recept

Każdy człowiek doświadczył w swoim życiu różnych form cierpienia, niesprawiedliwości i krzywdy. Być może też spotkaliśmy ludzi zagubionych, odrzuconych, zranionych, pozbawionych głosu i znaczenia. „Nasze pola bitew różnią się może od tych dawnych, ale udręki ludzkiego serca zmieniły się bardzo niewiele” (Morse, 1997, s. 10).

Księga Psalmów to wyjątkowy zbiór modlitw, który można porównać do balsamu na wczorajsze i dzisiejsze dolegliwości ludzkiego serca. Choć powstała w zupełnie odmiennych warunkach kulturowo-społecznych od naszych, to jednak nic nie straciła na aktualności. Nie tylko ze względu na niezmienność „udręk serca”, ale również z racji tego, że autorem tych natchnionych tekstów jest Duch Święty, który jest „wczoraj i dziś ten sam – i aż na wieki!” (Hbr 13, 8).

Zachwyt

Po ponad 20 latach życia kapłańskiego i ponad 25 latach życia zakonnego na nowo zachwyciłem się Księgą Psalmów. Z jednej strony tak bardzo krótkimi i prostymi modlitwami, a jednocześnie tak bardzo wzniosłymi i ponadczasowymi. Od 3 tysięcy lat nie tylko chrześcijanie, ale również wyznawcy judaizmu oraz ludzie dobrej woli recytują, śpiewają, a przede wszystkim duchowo karmią się tymi tekstami. Osobiście odkryłem w nich moc ożywienia duchowości, więcej – potencjał uzdrowienia ludzkiego umysłu i serca.

Z jednej strony jako psycholog i psychoterapeuta zachwyciłem się człowiekiem ukazanym w psałterzu, szczególnie jego szczerością, głębią, normalnością oraz bogactwem różnorodnych przeżyć emocjonalnych. Z drugiej strony jako teologa i wierzącego urzekła mnie przestrzeń sacrum, ukazanie tego, co się dzieje w duszy modlącego. Tego, jak Bóg swoją czułością i miłością odpowiada na najgłębsze ludzkie tęsknoty.

Spotkanie dwóch światów: ludzkiego i boskiego w psalmach jest niesamowite! W nich dostrzegamy własne odbicie i tych, z którymi się na co dzień spotykamy. Z tego powodu teksty wydają się tak komunikatywne i bliskie wszystkim, którzy wezmą je do ręki. Odkrywamy w nich wspaniałość i wielkość człowieczeństwa, a zarazem jego kruchość i małość. Psalmista jak każdy z nas jest pielgrzymem. Znajduje się „na drodze” i szuka szczęścia, ostatecznego dobra, zrozumienia siebie i świata. Pomimo osobistych i narodowych dramatów nie poddaje się. Można powiedzieć, że jak Dawid upada i wstaje, a przede wszystkim przeżywa żywą relację z Bogiem.

Przebudzenie

Jak doszło do tego duchowego przebudzenia i ponownego odkrycia Księgi Psalmów? Któregoś dnia obudziłem się o 4 rano i nie mogłem już zasnąć. Było to dziwne doświadczenie, bo raczej dobrze sypiam i cenię każdą minutę nocnego odpoczynku. Tamtej pamiętnej nocy jednak coś mnie wyrwało z głębokiego snu. Oprócz tego, że odeszła mi ochota na sen, to przyszło bardzo konkretne przynaglenie, aby zaprosić innych do modlitwy psalmami. Hm… Ktoś pomyśli: „Nic nadzwyczajnego, księża i zakonnicy codziennie modlą się brewiarzem, dlaczego mieliby innych do tej modlitwy nie zapraszać?”. Jednak jeśli ktoś mnie trochę pamięta z tego okresu, to ma świadomość, że przez ostatnie 15 lat profesjonalnie zajmowałem się psychologią, a nie klasycznym duszpasterstwem.

Trochę wbrew swoim nawykom, bez większej analizy i krytycznej cenzury poddałem się temu natchnieniu. I jeszcze tego samego poranka przed 6 rano nagrałem wideoklip i umieściłem go na Facebooku i YouTube. W nagraniu wyraziłem życzenie, aby przynajmniej 150 osób zainteresować codzienną modlitwą psalmami. Mocno się zdziwiłem, kiedy po trzech dniach zgłosiło się ponad 300 osób. Liczba osób pragnących się modlić psalmami każdego dnia rosła i do dziś stale się zwiększa. W pierwszym roku zgłaszało się średnio 25 osób tygodniowo.

Idea kryjąca się pod tym zaproszeniem była i jest bardzo prosta. Każda osoba modli się jednym psalmem za wszystkich i otrzymuje modlitwę od wszystkich w swoich intencjach. Myśląc ekonomicznie, czysty zysk. Za jeden psalm otrzymuję modlitwę w swojej intencji aż od 150 osób. Dziś, kiedy piszę te słowa, kapitał liczbowy przekracza 1500 osób zaangażowanych w modlitwę i mam świadomość, że kiedy czytasz tę pozycję, jest jeszcze większy i każdego dnia wzrasta.

Dzieło 1W1

Akcja modlitewna Jeden psalm za wszystkich, wszystkie psalmy za jednego, w skrócie 1W1, szybko przerosła moje najśmielsze oczekiwania. Aktualnie już z ponad 21 krajów płynie modlitwa najpiękniejszymi tekstami biblijnymi. Wyjątkowość tej duchowej inicjatywy polega nie tylko na liczbie osób modlących się, ale przede wszystkim na wzroście duchowości, który wiąże się z poznaniem słowa Bożego oraz rozwojem życia modlitewnego.

Słusznie zauważył francuski jezuita, że „recytując Psalmy, przyoblekamy się w Chrystusa. Jest to możliwe tylko dlatego, że On przyoblekł się w nas. To jedyna droga, nie ma innej. Polega na poznaniu Chrystusa przez poznanie samych siebie” (Beauchamp, 1985, s. 34). W psalmach spotykamy Chrystusa, ale w Nim również inaczej możemy spotkać samych siebie, nasze porażki i zwycięstwa. Jest to inny sposób poznania siebie. Inny niż ten, który proponuje nam dzisiejszy świat, trenerzy czy eksperci zajmujący się rozwojem i samodoskonaleniem. Psalmy uczą człowieczeństwa w perspektywie wiary i relacji do Boga. Fakt, że na przestrzeni tysięcy lat modlitwy te odgrywały i wciąż odgrywają istotną rolę w życiu indywidualnym i społecznym, a przede wszystkim duchowym, powinien nie tylko zadziwiać, ale zapraszać do uważnego spotkania z tą niezwykłą księgą. Precyzyjnie mówiąc, zachęcać do spotkania z Osobą, którą zapowiadają i która wypełnia ich przesłanie.

Podróż, która trwa

Od tego znamiennego duchowego przebudzenia, uzewnętrznionego w dziele 1W1, rozpoczęła się moja i wielu innych osób fascynująca podróż w głąb duchowości. Na tej drodze spotkałem się z niesamowitymi świadectwami mocy działania słowa Bożego w codzienności. Odnowy życia modlitewnego i uzdrowienia serca. To ważne i cenne doświadczenie, którym pragnę się tutaj podzielić.

Z całego serca dziękuję wszystkim ekspertom i pasjonatom Pisma Świętego, którzy mieli swój udział w przygotowaniu wideokomentarzy, czyli krótkich wprowadzeń w treść i znaczenie psalmu. Zostały one wszystkie opublikowanie na YouTube i są tam dostępne. Swoją wiedzą i zaangażowaniem pomogli i wciąż pomagają nie tylko zrozumieć przesłanie psalmisty, ale tym tekstem modlić się i żyć dzisiaj.

Od powstania akcji 1W1 zostało utworzonych wiele różnych duchowych inicjatyw. Wspomnę tylko o akcji przepisywania psałterza Zostań skrybą albo ćwiczeniu polegającym na napisaniu własnego tekstu, tzw. Psalmu 151. Interesującym wydarzeniem było zaproszenie artystów, osób zaangażowanych w media, muzyków, dziennikarzy czy sportowców do akcji Artyści czytają psalmy. Na Facebooku powstała grupa Uskrzydleni, która wzrasta w duchowości przez dzielenie się słowem Bożym – psalmami. Jednym z większych owoców tej fascynacji psalmami są rekolekcje Psalmoterapia oraz aplikacja, która ufam, że powstanie wkrótce. W aneksie przedstawiam szczegółowo poszczególne inicjatywy, dzieła i projekty.

Niniejsze opracowanie książkowe jest przede wszystkim zaproszeniem czytelnika do wsłuchania się w świadectwa tych, którzy pozwolili się poprowadzić Duchowi Świętemu na drodze rozwoju wiary, opierając się na słowie Bożym. Myślę, że każdy może czuć się zaproszony do tej wspólnej podróży po ścieżkach duchowości, dobrostanu i dojrzałości wiary.

Psalmoterapia

Termin „psalmoterapia” łączy ze sobą dwa obszary wiedzy i praktyki. Z jednej strony słowo „psalmy” to wołanie człowieka wierzącego do Boga. Odwołuje się do sfery sacrum i tego, co duchowe. Z drugiej strony termin „terapia” oznacza oddziaływanie pomocowe, leczenie, kurację w bardzo szerokim aspekcie.

Celem psalmoterapii jest budowanie dobrostanu jednostki rozumianej jako dbanie o zdrowie mentalne i duchowe. W tym oddziaływaniu ważną rolę odgrywa wiara, regularny kontakt ze słowem Bożym oraz Duch Święty, który jest źródłem każdego dobra. To budowanie odbywa się nie tylko na poziomie duchowym, ale również intrapsychicznym (myśli, uczucia, potrzeby) oraz interpersonalnym (społecznym, relacyjnym). Choć w sensie ścisłym nie jest to psychoterapia, to jednak słowo Boże posiada moc oddziaływania na wszystkie wymiary ludzkiej egzystencji.

Kardiognozja

Jednym z częstszych problemów, z jakim zmagamy się w życiu, jest brak miłości. Niestety żaden podręcznik psychologii klinicznej nie diagnozuje i nie opisuje tego uniwersalnego zjawiska, a lekarze nie podają skutecznych recept na tę chorobę. Brak miłości powoduje wiele innych zaburzeń na poziomie indywidualnym, somatycznym, zawodowym czy relacyjnym.

Pewna psycholog często mi powtarzała: „Miłość leczy”. Długo nie rozumiałem tego zbyt ogólnego stwierdzenia, wręcz mnie ono drażniło. Obecnie widzę to inaczej. Autentyczna miłość nie tylko uskrzydla, ale przemienia. „Tylko prawdziwa miłość daje odwagę do poznania i uznania prawdy o sobie, bez której nie ma prawdziwego wyzwolenia” (Hajduk, 2005, s. 187). Warto pomóc sobie i innym odkryć to pewne źródło nieskończonej Miłości, która przekracza nasze potrzeby.

Człowiek jest jednością psycho-społeczno-fizyczną, ale także funkcjonuje na głębszym poziomie duchowym. Te wszystkie wymiary są ze sobą połączone i wzajemnie się przenikają. Można cierpieć w sferze emocjonalnej, a problemy będą uobecniać się w obszarze ciała (somatyzacja). Cały człowiek wtedy choruje. Można również mieć problemy duchowe, konflikty wewnętrzne, które będą odczuwane w relacjach społecznych lub w sferze afektywnej. Dlatego ważne jest uczciwe cardiognosis – poznanie serca. Odkrycie, co jest źródłem problemu, a co jedynie jego formą manifestacji. Nawet najlepszy lek nie będzie działał, jeśli diagnoza będzie nietrafiona.

Z jednej strony do autentycznego szczęścia potrzebujemy wszystkich obszarów życia, takich jak: pozytywne emocje, relacje, zaangażowanie, sens, wolność, osiągnięcia, ale z drugiej – paradoksalnie – można niedomagać w jednej przestrzeni życia i wciąż odczuwać wysoki poziom satysfakcji. Święta Teresa z Lisieux zauważyła, że „radość ma swoją siedzibę w głębi duszy, można ją mieć nawet w ciemnym więzieniu, jak i we wspaniałym pałacu”. Nauka wciąż bada ten złożony fenomen, w którym człowiek może odczuwać spełnienie i zrealizowanie, nawet doświadczając ogromnych przeciwności.

Moc psalmów

Moc spotkania z psalmami nie tkwi w zachwycie nad poetycką formą tych utworów. Wszystkie one powstały pod natchnieniem Ducha Świętego. To z tego źródła płynie ich wyjątkowość i moc. Innymi słowy, działa przez nie sam Bóg, który jak nikt inny doskonale zna ludzkie pragnienia, problemy, obawy oraz możliwości. W psalmach odkrywamy siebie, ale w świetle źródła miłości Boga. On uzdrawia serce modlącego się nie na mocy wypowiadanych formuł, ale żywej wiary.

Papież Franciszek powiedział, że w psalmach słyszymy „modlitwę ludzi z krwi i kości, których życie, tak jak wszystkich innych, jest pełne problemów, trudności i niepewności. Psalmista nie kwestionuje cierpienia: wie, że należy ono do życia” (Audiencja generalna, 14 X 2020). Księga ta staje się więc przewodnikiem po meandrach codziennych ludzkich przeżyć. Jest w nich miejsce na samotność i radość trwania w relacji, smutek i pocieszenie, gubienie i odnajdywanie tego, co jest istotne w życiu. Psalmy ukazują nasze najgłębsze tęsknoty za źródłem szczęścia. Ukazują, jak w środku cierpienia można nie tylko nie tracić nadziei, ale również odnajdywać nowe pokłady siły w Bogu.

Dla kogo jest ta książka?

Książka ta nie jest zbiorem wiedzy teologicznej na temat Boga czy interpretacją psychologiczną profilu osobowości człowieka. Jest żywym świadectwem ponownego rozmiłowania się w modlitwie słowem Bożym. Dowodem, że każdy człowiek może przekroczyć próg rutyny i formalizmów religijnych. Drogowskazem, jak z pomocą łaski Bożej każdy z nas może wejść na drogę odnowy życia duchowego. Autor tego doświadczył i uczy nowego sposobu spotkania z Bogiem.

Niniejsza publikacja jest przeznaczona dla wszystkich. Książkę adresuję do tych, którzy od wielu lat trwają we wspólnotach kościelnych, mając stały kontakt ze słowem Bożym czy to w postaci lectio divina, skrutacji, brewiarza, echa Słowa itp., ale i do tych, którym nikt nigdy wcześniej nie wyjaśnił, jak czytać Pismo Święte. Dla nikogo nie jest za wcześnie ani za późno, aby rozpocząć wielką przygodę z psalmami.

Integralność

Chciałbym jeszcze podkreślić – dla mnie osobiście ważny – temat spójności prezentowanych tutaj myśli. W interpretacji Księgi Psalmów chciałem uniknąć dwóch skrajności. Z jednej strony redukcjonizmu przez psychologizację duchowego wymiaru człowieka, z drugiej czytania tej księgi w oderwaniu od życia, nauki i współczesnych wyzwań, jakie niosą ze sobą obecne czasy. „Religia jest niewiarygodna […], gdy nie docenia w należyty sposób któregokolwiek z dwu biegunów dialogu i relacji: gdy chce być jedynie teo-logią albo jedynie antropo-logią. Prawdziwa religia musi mieć za przedmiot (podmiot) Boga zainteresowanego losem człowieka oraz człowieka z natury swej zainteresowanego Bogiem” (Widła, 1998, s. 7-8).

Korzystając z wiedzy i wrażliwości psychologicznej, pragnę ukazać jeszcze pełniej piękną tajemnicę natury człowieka. Choć będę akcentował wymiar antropologiczny i dostrzegał konteksty społeczne i kulturowe, to jednak zawsze ze świadomością nadprzyrodzonego charakteru Biblii i jej przesłania.

Nowością tej pozycji jest poszukiwanie pełni tego, „co ludzkie”, w aspekcie tego, „co Boskie” i odwrotnie. Wielowymiarowość Księgi Psalmów daje takie możliwości, przy poszanowaniu integralności całości.