Farma lalek ebook i audiobook

Dla ro­dzi­ców

Żadna firma nie jest sa­mo­wy­star­czalna i nie ma nie­wy­czer­pa­nych za­so­bów, ale naj­czę­ściej ma nie­ogra­ni­czone po­trzeby, kon­ku­ru­jące o rzad­kie za­soby przed­się­bior­stwa. Dla­tego prace, które inni mogą wy­ko­nać ta­niej i sku­tecz­niej, trzeba zle­cać na ze­wnątrz, bo ina­czej firmy mar­no­tra­wi­łyby swoje za­soby.

Mark J. Po­wer, Ke­vin C. De­so­uza, Carlo Bo­ni­fazi, Out­so­ur­cing. Pod­ręcz­nik spraw­dzo­nych prak­tyk, przeł. To­masz Rzy­choń

PRO­LOG

Dżin­sowa kurtka marki jed­nej z nie­miec­kich firm odzie­żo­wych, ide­alna na ka­pry­śną gór­ską wio­snę, zo­stała wy­pro­du­ko­wana w ra­mach out­so­ur­cingu w Chi­nach, a do Pol­ski tra­fiła w kon­te­ne­rze z uży­wa­nymi ubra­niami. Te­raz no­siła ją je­de­na­sto­let­nia dziew­czynka z blond wło­sami za­ple­cio­nymi w dwa war­ko­cze. Wiel­kie błę­kitne oczy upo­dab­niały dziew­czynkę do po­staci z ja­poń­skiej kre­skówki. A w szcze­gól­no­ści do bo­ha­terki jed­nego z tych nie­grzecz­nych fil­mów anime, które męż­czy­zna sie­dzący w te­re­no­wym bmw tak lu­bił oglą­dać, kiedy wie­dział, że jest sam i nikt mu nie bę­dzie prze­szka­dzać.

Męż­czy­zna wziął łyk red bulla, prze­łknął i na­tych­miast po­czuł, że gar­dło znów robi mu się su­che z eks­cy­ta­cji, a pe­nis tward­nieje, na­pie­ra­jąc na roz­po­rek zbyt cia­snych spodni.

Dziew­czynka sie­działa na skraju drogi, ba­zgrząc pa­ty­kiem po ziemi i ocie­ra­jąc nos dżin­so­wym rę­ka­wem. Chyba pła­kała, co spra­wiało, że cała sy­tu­acja ro­biła się jesz­cze bar­dziej pod­nie­ca­jąca.

Czy się zgu­biła? Czy za­raz ktoś po nią przyj­dzie – tata, mama, star­szy brat? Może zo­sta­wili ją dla prze­stra­chu, bo była nie­grzeczna, a te­raz dys­kret­nie pil­nują, ukryci za drze­wem?

Męż­czy­zna wło­żył puszkę z na­po­jem do spe­cjal­nego uchwytu za­wie­szo­nego przy sa­mo­cho­do­wym oknie, uwa­ża­jąc przy tym, żeby nie wy­lać ani kro­pli na ta­pi­cerkę. Wy­chy­lił się lekko do przodu, by zba­dać oko­licę. Nie za­uwa­żył ni­kogo do­ro­słego. Je­dyna para tu­ry­stów ze­szła w dół do­bre dzie­sięć mi­nut temu. Było dość wcze­śnie rano, tak nie­wielki ruch mimo ład­nej po­gody wy­da­wał się więc zro­zu­miały. Ostatni dom w mie­ście stał dwa­dzie­ścia me­trów da­lej, a jego okna za­sła­niał gę­sty ży­wo­płot.

Nikt ich nie wi­dział. Męż­czy­zna po­czuł, że na­pię­cie na­ra­sta. Miał ochotę wy­cią­gnąć pe­nisa ze spodni i na­tych­miast za­cząć się ma­stur­bo­wać.

Po­wstrzy­mał się z tru­dem. Się­gnął po puszkę, wy­pił ostatni łyk, po czym zgniótł ją i wy­rzu­cił za pół­otwarte okno. Wziął dwa głę­bo­kie od­de­chy i z mocno bi­ją­cym ser­cem uru­cho­mił sil­nik.

Dziew­czynka pod­nio­sła główkę, do­piero kiedy bmw za­trzy­mało się nie­cały metr od niej, a męż­czy­zna otwo­rzył drzwi od strony pa­sa­żera. Uśmie­chał się przy­jaź­nie.

– Cześć – rzu­cił we­soło.

Nie od­po­wie­działa. Ścią­gnął oku­lary prze­ciw­sło­neczne.

– Zgu­bi­łaś się?

Chwy­ciła moc­niej pa­tyk i za­częła wbi­jać go szybko w zie­mię, two­rząc nie­re­gu­larny wzór z nie­wiel­kich dziu­rek.

– Dla­czego mil­czysz? Mama cię nie na­uczyła, że na­leży od­po­wia­dać, jak do­ro­śli py­tają?

Bąk­nęła coś, czego w pierw­szej chwili nie zro­zu­miał.

– Słu­cham? Mo­żesz po­wtó­rzyć?

Wes­tchnęła ci­chutko, a jemu prze­szedł dreszcz po ple­cach. Była taka ma­lutka, taka sek­sowna.

– Mama mó­wiła, że nie wolno mi roz­ma­wiać z nie­zna­jo­mymi.

Był przy­go­to­wany na ta­kie stwier­dze­nie.

– Twoja mama ma ab­so­lutną ra­cję. Ale ja nie je­stem nie­zna­jo­mym.

Spoj­rzała na niego i zmarsz­czyła brwi.

– To jak się na­zy­wam? – za­py­tała.

Ro­ze­śmiał się, roz­ba­wiony jej bez­czel­no­ścią i by­stro­ścią.

– Nie wiem, ko­cha­nie – przy­znał. – Ale znam twoją mamę. A naj­le­piej to znam wiesz kogo?

– Kogo?

Pa­trzyła na niego z wy­cze­ki­wa­niem.

– Pa­nią ze sklepu – za­ry­zy­ko­wał.

– Pa­nią Ma­riolkę?

– Oczy­wi­ście, że pa­nią Ma­riolkę. Je­stem jej do­brym przy­ja­cie­lem, wiesz? Bar­dzo czę­sto ro­bię u niej za­kupy i so­bie roz­ma­wiamy. Cza­sami przy­cho­dzi do nas twoja mama i dys­ku­tu­jemy wspól­nie, nie­kiedy to na­wet o to­bie. Wła­ści­wie to... – za­wie­sił na chwilę głos, zwięk­sza­jąc jej cie­ka­wość – ...po­win­naś mnie pa­mię­tać ze sklepu.

– Nie pa­mię­tam.

– By­łaś tam nie­dawno z mamą, ja­dłaś ba­tona. Przy­po­mi­nasz so­bie?

Za­sta­na­wiała się przez chwilę. Tym­cza­sem męż­czy­zna drżał we­wnątrz z nie­po­koju. Czy po­łknie przy­nętę? Czy jego mała rybka da się schwy­tać? Dała. Po­ki­wała głową ener­gicz­nie, a on uśmiech­nął się lekko.

– No wła­śnie. Jak we­szłaś z mamą, to wła­śnie roz­ma­wia­łem z pa­nią Ma­riolką, po­tem za­bra­łem swoje za­kupy, mia­łem ta­kie dwie wiel­kie czer­wone torby, po­że­gna­łem się, po­wie­dzia­łem „dzień do­bry” two­jej ma­mie i wy­sze­dłem. Pa­mię­tasz już?

– Może... – po­wie­działa z ocią­ga­niem.

– Tak wła­śnie było. Za­py­taj mamę, jak wró­cisz do domu.

Kiw­nęła głową. Męż­czy­zna się­gnął do torby scho­wa­nej za przed­nim sie­dze­niem i wy­cią­gnął ko­lejną puszkę z red bul­lem.

– Chcesz?

Spoj­rzała na niego po­dejrz­li­wie, ale tym ra­zem mniej nie­uf­nie niż wtedy, kiedy do niej pod­je­chał. Wie­dział, że musi się po­spie­szyć. Lada mo­ment ktoś może tędy prze­cho­dzić, a wtedy cały plan, który tak długo ukła­dał w gło­wie, trafi szlag. Pę­kłoby mu serce.

Trzy­mał puszkę non­sza­lancko, jakby mu nie za­le­żało, żeby ją wzięła. Cią­gle się uśmie­chał, pa­trząc bar­dziej na drogę niż na dziew­czynkę. Ką­tem oka za­uwa­żył, że pod­cho­dzi do sa­mo­chodu, chwyta na­pój, wy­ciąga go z jego dłoni, a po­tem cofa się na­tych­miast dwa kroki, za­sko­czona ła­two­ścią, z jaką prze­pro­wa­dziła tę ope­ra­cję, oraz tym, że nie pró­bo­wał jej zła­pać. Ko­lejna ba­riera po­dejrz­li­wo­ści w jej gło­wie pa­dła.

Otwo­rzyła red bulla.

– Na­prawdę zna pan pa­nią Ma­riolkę? – za­py­tała mię­dzy ły­kami.

– Bar­dzo do­brze. Od lat u niej ku­puję.

Kiw­nęła głową.

– Co tu ro­bisz? – za­py­tał.

Wy­ko­nała nie­okre­ślony ruch ręką, wska­zu­jąc na po­bli­skie góry.

– Idziesz na wy­cieczkę?

– Tak – przy­znała nie­chęt­nie.

– Sama? – za­py­tał i na­tych­miast uj­rzał w jej oczach iskierki zło­ści. Wy­stra­szył się, że po­wie­dział coś nie tak i że za­raz ją straci. Pod­niósł dło­nie w ge­ście wy­ra­ża­ją­cym, że wła­ści­wie nic go to nie ob­cho­dzi, czy idzie sama czy z kimś. Miał na­dzieję, że dała się na to na­brać. Była jak małe fu­trzane zwie­rzątko, które bar­dzo ła­two prze­stra­szyć.

– Zmę­czy­łaś się?

– Tak.

– Bo prze­szłaś ka­wał drogi. Nie­zła z cie­bie tu­rystka.

– Aha.

– Idziesz w górę?

– Tak.

– Jadę tam wła­śnie. Pod­wieźć cię?

Mil­czała, nie po­tra­fiąc się zde­cy­do­wać. Wi­dział ma­lu­jącą się na jej twa­rzy roz­terkę – z jed­nej strony miał prze­cież miłą, przy­ja­zną twarz, znał pa­nią Ma­riolkę, a pew­nie i mamę, ale z dru­giej strony cią­gle nie po­tra­fiła mu za­ufać. Do­strze­ga­jąc to wa­ha­nie, chciał po pro­stu wy­sko­czyć z sa­mo­chodu, chwy­cić ją w pas i wrzu­cić do ba­gaż­nika. Tak by­łoby naj­le­piej. Ale wtedy ktoś mógłby usły­szeć jej krzyki. Nie, mu­siał się kon­tro­lo­wać. Pod po­wie­kami cią­gle wi­dział frag­menty ja­poń­skiego filmu ani­mo­wa­nego, w któ­rym bo­ha­terka miała ta­kie same oczy jak ta dziew­czynka. I tak słodko ję­czała. Naj­pierw się bro­niła, ale po­tem ję­czała. Ta mała też bę­dzie ję­czeć. Kiedy już prze­sta­nie krzy­czeć.

– No nic. Jak chcesz, to idź na pie­chotę – po­wie­dział, po­sta­na­wia­jąc za­grać va ba­nque i się­ga­jąc po klamkę od drzwi.

Za­trzy­mała go, kiedy już nie­mal za­mknął.

– Niech pan po­czeka.

Sko­czyła na równe nogi i wśli­zgnęła się do sa­mo­chodu. Uśmiech­nął się po raz ko­lejny i po­mógł jej za­piąć pas, przy oka­zji, niby przy­pad­kiem, mu­ska­jąc jej udo.

– To je­dziemy – po­wie­dział i wska­zał na puszkę red bulla w jej dło­niach. – Uwa­żaj, żeby nie wy­lać.

Uru­cho­mił sil­nik i ru­szył. Nie za­uwa­żył, jak z lasu wy­szła dziew­czyna z psem, która długo przy­glą­dała się od­jeż­dża­ją­cemu sa­mo­cho­dowi.

1

– Jezu, jak tu pięk­nie – po­wie­działa Ola.

Mortka po­my­ślał, że jego była żona ma ra­cję. Cie­płe ma­jowe słońce pa­dało na twarz po­li­cjanta, prze­bi­ja­jąc się przez gę­sty dach zie­lo­nych, pach­ną­cych wio­sną li­ści. Sie­dzieli w ogródku tuż przed za­byt­ko­wym po­nie­miec­kim pa­ła­cem, a za ich ple­cami roz­cią­gała się ma­low­ni­cza pa­no­rama Kar­ko­no­szy. Za­nu­rzył usta w chłod­nym pi­wie i przez chwilę, krótką jak mru­gnię­cie po­wieki, czuł się szczę­śliwy. A po­tem Adam, nowy chło­pak Oli, który sie­dział na­prze­ciwko, ale któ­rego Mortka w cu­downy spo­sób usu­nął ze swo­jego pola wi­dze­nia, mu­siał się ode­zwać.

– Wie­cie, że tu nie­opo­dal, za tym ho­te­lem, znaj­duje się fa­bryka dy­wa­nów? Ta słynna fa­bryka dy­wa­nów! – Wska­zał na pa­łac za swo­imi ple­cami, w któ­rym wy­na­jął po­koje dla sie­bie, Oli i chło­pa­ków.

– Ni­gdy o ta­kiej nie sły­sza­łem – po­wie­dział kwa­śno ko­mi­sarz, za­sta­na­wia­jąc się jed­no­cze­śnie, czy Adam i Ola za­miesz­kali w jed­nym po­koju czy jed­nak osobno.

– Ni­gdy, na­prawdę? W PRL-u dy­wany z tej ma­łej mie­ściny były praw­dzi­wym ra­ry­ta­sem. Moja mama o mało co nie zgi­nęła, kiedy pró­bo­wała ku­pić je­den.

– Co się stało? – za­in­te­re­so­wała się Ola, która wła­śnie koń­czyła do­pi­jać kawę. Wy­glą­dała pięk­nie: uśmiech­nięta, wy­lu­zo­wana, ema­nu­jąca sek­sa­pi­lem i speł­nie­niem.

– Mama do­wie­działa się dzień wcze­śniej, że rzucą dy­wany. Od czwar­tej nad ra­nem sie­działa przed skle­pem, ko­lejka gęst­niała z mi­nuty na mi­nutę, zro­bił się praw­dziwy tłum. Wszy­scy na­pie­rali na drzwi do tego sklepu, bo każdy chciał do­stać to­war. I w pew­nym mo­men­cie, mniej wię­cej wtedy, kiedy mieli już otwie­rać, ale z ja­kie­goś po­wodu nie otwie­rali, lu­dzie za­częli się pchać. A moja mama była w pierw­szym sze­regu. Do­słow­nie wci­snęli ją w szklane drzwi, które zbiły się z hu­kiem, a ona sama wpa­dła do środka. Naj­pierw o mało co jej nie stra­to­wano, a po­tem się zo­rien­to­wała, że upa­dła tuż obok wiel­kiego, ostrego jak brzy­twa ka­wałka szyby. Upa­dłaby kilka cen­ty­me­trów w prawo, a odła­mek prze­biłby jej tęt­nicę szyjną. – Adam uśmiech­nął się lekko i wy­cią­gnął szyję, żeby przyj­rzeć się opusz­czo­nym fa­brycz­nym ha­lom, które kryły się za pa­ła­cem. – Wy­obra­ża­cie to so­bie? Lu­dzie się za­bi­jali o te dy­wany.

– Do­słow­nie – do­dała szybko Ola i chwy­ciła go za rękę. Adam mruk­nął ci­cho z za­do­wo­le­niem.

– Mama do dzi­siaj ma bli­zny. Na szczę­ście tylko na dło­niach. Je­den z odłam­ków prze­szedł na wy­lot.

– Nie­sa­mo­wite.

– Te dy­wany były wtedy ma­rze­niem każ­dej pani domu. Do wszyst­kich de­mo­lu­dów je wy­sy­łano.

– A te­raz? – za­py­tał Mortka, uzna­jąc, że po­wi­nien się ode­zwać z grzecz­no­ści.

Adam pod­niósł jedną brew w ge­ście życz­li­wego zdzi­wie­nia.

– Nie wiesz? Prze­cież tro­chę tu już miesz­kasz.

– Nie mia­łem oka­zji się za­in­te­re­so­wać – od­po­wie­dział zmie­szany po­li­cjant, zły na sie­bie, że w ogóle wpadł mu do głowy po­mysł, by otwie­rać usta.

– Za­kład padł po trans­for­ma­cji. Prze­rost za­trud­nie­nia, prze­sta­rzały park ma­szy­nowy, tań­sza kon­ku­ren­cja za­gra­niczna, kon­ser­wa­tywny spo­sób za­rzą­dza­nia i men­tal­ność z po­przed­niego ustroju – wy­mie­niał jed­nym tchem Adam. – Czyli to samo co w ty­sią­cach po­dob­nych za­kła­dów, które prze­spały re­formy Bal­ce­ro­wi­cza.

Mortka po­ki­wał głową, jakby się zga­dzał, ale tak na­prawdę czuł się co­raz bar­dziej nie­swojo. Z utę­sk­nie­niem spoj­rzał na drzwi pa­łacu, gdzie kilka mi­nut wcze­śniej znik­nęli jego sy­no­wie, żeby ku­pić so­bie lody. Po­sta­no­wił, że kiedy wyjdą, weź­mie ich na spa­cer, na wy­cieczkę czy na­wet do Izby Pa­mięci Gór­ni­czej, którą mi­jał, idąc tu­taj. Do­kąd­kol­wiek, by­leby po­zbyć się to­wa­rzy­stwa tego na­dę­tego, przy­stoj­nego i bo­ga­tego dupka, który ak­tu­al­nie dy­mał jego byłą żonę i któ­rego z ca­łego serca nie­na­wi­dził.

– Jak ci tu jest, Kuba? – za­py­tała Ola.

Mortka wzru­szył ra­mio­nami.

– Nudno. Nic się nie dzieje.

– Żad­nych mor­derstw? – za­cie­ka­wił się Adam.

– Za­bójstw – po­pra­wiła go Ola i na­tych­miast się za­czer­wie­niła. – Na­wyk żony po­li­cjanta.

– A czym to się różni? Coś ko­ja­rzę ze stu­diów, ale szcze­rze mó­wiąc, te­raz bar­dziej się orien­tuję w cy­pryj­skim pra­wie po­dat­ko­wym niż w pol­skim kar­nym.

– Mor­der­stwo to za­bój­stwo po­peł­nione ze szcze­gól­nym okru­cień­stwem. Inna kwa­li­fi­ka­cja czynu – wy­ja­śnił Mortka.

– A rze­czy­wi­ście – Adam pstryk­nął pal­cami tuż obok swo­jego ucha – coś mi się przy­po­mina. To nie mia­łeś tu­taj żad­nego mor­der­stwa?

– Nie.

– A za­bój­stwo?

– Jedno. Fa­cet za­bił brata...

– Po pi­jaku, no­żem ku­chen­nym, po­kłó­cili się o pie­nią­dze – do­koń­czyła za ko­mi­sa­rza Ola. – Gdy­bym do­sta­wała zło­tówkę za każ­dym ra­zem, kiedy Kuba wra­cał do domu z ta­kimi hi­sto­riami, by­ła­bym bo­gata. A tak swoją drogą, tra­fi­łam?

– Pra­wie. Nogą od ta­bo­retu, nie no­żem. Reszta się zga­dza.

Ro­ze­śmiali się wszy­scy. Adam i Ola szcze­rze, ko­mi­sarz dla to­wa­rzy­stwa. Do­pił piwo i stwier­dził, że po­wi­nien za­mó­wić na­stępne, bo ina­czej tu­taj nie wy­trzyma. Spoj­rzał na ze­ga­rek. Do­cho­dziła dzie­siąta rano.

– A poza tym? – do­py­ty­wał się Adam.

– Kra­dzieże, wła­ma­nia, kilka po­bić, prze­moc do­mowa, drobny han­del nar­ko­ty­kami. Nudy.

Praw­nik po­dra­pał się po no­sie.

– To co ty tu­taj wła­ści­wie ro­bisz? Bo mnie się wy­daje, że ty się tu­taj po pro­stu, wy­bacz to okre­śle­nie, mar­nu­jesz. Ola co prawda wspo­mi­nała, że masz uczyć tu­tej­szych po­li­cjan­tów spo­so­bów pro­wa­dze­nia do­cho­dzeń, no­wych me­tod, wy­mie­niać się do­świad­cze­niami...

– Teo­re­tycz­nie tak wła­śnie po­winno być.

– A prak­tycz­nie?

– A prak­tycz­nie to je­stem tu­taj za karę. I zo­stały mi jesz­cze dwa mie­siące.

Adam naj­pierw za­mru­gał zdzi­wiony, a po­tem otwo­rzył usta, żeby za­dać ko­lejne py­ta­nie, ale Ola dała mu znak, żeby mil­czał. Mortka był jej za to wdzięczny. Nie chciał mó­wić o po­wo­dach swo­jego ze­sła­nia. A na pewno nie Ada­mowi.

W tym mo­men­cie za­dzwo­nił te­le­fon ko­mi­sa­rza. W samą porę, żeby uchro­nić ich od nie­zręcz­nej ci­szy, która nie­wąt­pli­wie za­raz by za­pa­dła. Mortka wstał, wy­cią­gnął apa­rat z kie­szeni kurtki, uśmiech­nął się i od­szedł na stronę. Do­piero wtedy ode­brał po­łą­cze­nie.

– Ko­mi­sarz Mortka? – Usły­szał szcze­bio­tliwy głos dys­po­zy­torki z miej­sco­wego ko­mi­sa­riatu. Nie pa­mię­tał, jak się na­zy­wała, ale była mała, pulchna i przy­po­mi­nała mu cho­mika.

– Przy te­le­fo­nie.

– Wiem, że dzi­siaj pan nie pra­cuje, ale mamy mało lu­dzi, nie­któ­rzy po­brali urlopy, wy­je­chali z ro­dzi­nami, sam pan ro­zu­mie, ma­jówka i...

– O co cho­dzi? – prze­rwał jej.

– Jest zgło­sze­nie. Moż­liwe za­gi­nię­cie. Mała dziew­czynka. Je­de­na­ście lat. Nie wró­ciła na noc do domu.

– Gdzie?

Wy­cią­gnął no­tat­nik i za­pi­sał po­dany ad­res. Po­że­gnał się z dys­po­zy­torką i wró­cił do sto­lika z prze­pra­sza­ją­cym wy­ra­zem twa­rzy, który za­miast po­ma­gać, wy­wo­ły­wał za­wsze tylko wście­kłość Oli. Te­raz też tak się stało. Naj­pierw zbla­dła, po­tem lekko po­czer­wie­niała, po­pra­wiła włosy, a jej usta zmie­niły się w wą­ską, nie­mal nie­wi­doczną li­nię.

– Mu­szę iść – po­wie­dział Mortka, sta­ra­jąc się uni­kać wzroku by­łej żony. – Jest sprawa do za­ła­twie­nia. Po­sta­ram się szybko uwi­nąć.

– Jaka sprawa? – za­py­tała chłodno.

– Za­gi­nęła je­de­na­sto­latka.

– I aku­rat cie­bie we­zwali?

Ko­mi­sarz wy­cią­gnął przed sie­bie ra­miona, jakby tym ge­stem chciał po­ka­zać, że ni­g­dzie w po­bliżu nie wi­dać in­nego po­li­cjanta. Po­tem się­gnął po port­fel.

– Daj spo­kój – za­pro­te­sto­wał Adam. – Ja za­płacę.

Mortka uśmiech­nął się tylko, wy­jął dzie­sięć zło­tych i po­ło­żył pod pu­stym ku­flem.

– Cześć – rzu­cił i ob­ró­cił się na pię­cie.

Z ulgą opu­ścił ogró­dek piwny i zo­sta­wił za sobą stary pa­łac, Adama i Olę. Szyb­kim kro­kiem zmie­rzał pod wska­zany ad­res. Do­piero po pię­ciu mi­nu­tach in­ten­syw­nego mar­szu zo­rien­to­wał się, że nie po­że­gnał się z sy­nami.

Mortka po­my­ślał, że wszyst­kie miesz­ka­nia w blo­kach w ca­łej Pol­sce wy­glą­dają tak samo: staro, cia­sno i pach­nie w nich go­to­wa­nym ro­so­łem. To nie było wy­jąt­kiem. Le­dwo się zmie­ścił w przed­po­koju po­mię­dzy szafą, ro­we­rami i sto­sem ubrań.

Do środka wpu­ściła go mniej wię­cej czter­dzie­sto­let­nia ko­bieta o brą­zo­wych wło­sach: prze­tłusz­czo­nych, za­cze­sa­nych gładko do tyłu i zwią­za­nych w luźny koń­ski ogon. Miała na so­bie spodnie dre­sowe i czarną ko­szulkę, którą za­kry­wał po­pla­miony far­tuch ku­chenny. Za­miast po­wie­dzieć „dzień do­bry” lub coś po­dob­nego, długo przy­glą­dała się Mortce, mil­cząc po­nuro.

– Nie znam pana – stwier­dziła wresz­cie. – Na pewno jest pan po­li­cjan­tem?

– Na­zy­wam się ko­mi­sarz Ja­kub Mortka. Je­stem z Wy­działu do Walki z Ter­ro­rem Kry­mi­nal­nym i Za­bójstw Ko­mendy Sto­łecz­nej.

– Ale tu­taj jest nie War­szawa, tylko Kro­to­wice – za­uwa­żyła przy­tom­nie ko­bieta.

– Zga­dza się – od­po­wie­dział Mortka i za­czął re­cy­to­wać wy­uczoną na ta­kie oka­zje for­mułkę: – Biorę udział w po­li­cyj­nym pro­gra­mie Most. Po­lega on na tym, że po­li­cjanci od­by­wają staże u ko­le­gów z in­nych miast. Pro­gram służy wy­mia­nie do­świad­czeń, po­zna­niu pro­ble­mów kry­mi­nal­nych in­nych jed­no­stek, zdo­by­ciu wie­dzy i na­wią­za­niu kon­tak­tów, które mogą się przy­dać w przy­szło­ści. Rów­no­cze­śnie nor­mal­nie pra­cu­jemy. To ozna­cza, że mam ta­kie same upraw­nie­nia i obo­wiązki jak ko­le­dzy z kro­to­wic­kiego ko­mi­sa­riatu.

Ko­bieta roz­wa­żyła to, co wła­śnie usły­szała, a po­tem kiw­nęła głową. Ge­stem ka­zała po­li­cjan­towi iść za sobą.

Mortka prze­ci­snął się mię­dzy ro­we­rami, jed­nym dla chłopca, jed­nym dla dziew­czynki oraz jed­nym dla do­ro­słego, i sta­nął obok drzwi pro­wa­dzą­cych do du­żego po­koju. Uj­rzał w nim męż­czy­znę ze sporą nad­wagą, sie­dzą­cego na ka­na­pie w sa­mym pod­ko­szulku i bok­ser­kach. W jed­nej ręce trzy­mał puszkę z pi­wem, a w dru­giej pi­lota od te­le­wi­zora. Bez­myśl­nie ska­kał po ka­na­łach. Na­gle prze­rwał i ob­ró­cił się w stronę po­li­cjanta.

– Sama wróci – stwier­dził tu­bal­nym gło­sem. – Stara nie­po­trzeb­nie robi aferę.

– Oby – po­wie­dział ko­mi­sarz i po­szedł do kuchni. Ko­bieta cze­kała na niego, sto­jąc z za­pa­lo­nym pa­pie­ro­sem w dłoni przy na wpół otwar­tym oknie. Na ku­chence ga­zo­wej rze­czy­wi­ście go­to­wał się, ci­cho bul­go­cząc, ro­sół.

– Mogę usiąść? – za­py­tał Mortka i wska­zał na sfa­ty­go­wane krze­sło obok nie­wiel­kiego stołu.

– Pro­szę, jak pan musi.

Po­li­cjant za­jął miej­sce, wy­cią­gnął dłu­go­pis i no­tat­nik. Po­ło­żył je obok po­pla­mio­nego ze­szytu, spo­mię­dzy któ­rego kar­tek wy­sta­wały białe strzępy pa­ra­go­nów.

– Pani Jo­anna Gaw­ryś? – za­py­tał.

– Prze­cież pan wie.

– To for­mal­no­ści.

– Tak. Na­zy­wam się Jo­anna Gaw­ryś.

– Zgło­siła pani za­gi­nię­cie córki?

– Marta wy­szła wczo­raj z domu przed po­łu­dniem i nie wró­ciła na noc.

– Dla­czego do­piero te­raz zgło­siła pani za­gi­nię­cie?

Ko­bieta za­cią­gnęła się pa­pie­ro­sem i wy­dmu­chała dym za okno.

– My­śla­łam, że śpi u ja­kiejś ko­le­żanki – wy­ja­śniła zmę­czo­nym gło­sem. – Cza­sami tak robi. Bywa też, że ktoś no­cuje u nas. Zwy­kle in­for­mu­jemy się o ta­kiej sy­tu­acji, wie pan, mię­dzy mat­kami, ale nie­kiedy czło­wiek jest tak zmę­czony, że za­po­mni. Zda­rzało się już tak, dla­tego się na­wet bar­dzo nie de­ner­wo­wa­łam. Ale nie wró­ciła dzi­siaj rano do domu. Ob­dzwo­ni­łam matki jej przy­ja­ció­łek. U żad­nej się nie za­trzy­mała.

– Może ko­goś pani po­mi­nęła?

– Te­le­fo­no­wa­łam do każ­dej.

– Może to ja­kaś nowa ko­le­żanka?

– Znam jej przy­ja­ciółki. Każdą jedną – prych­nęła Jo­anna Gaw­ryś. Z pa­pie­ro­sem w dłoni po­de­szła do ku­chenki, żeby za­mie­szać ro­sół. – To nie War­szawa, pa­nie po­li­cjan­cie, tu­taj się wszy­scy znają.

Mortka kiw­nął głową.

– Czy córka mó­wiła, do­kąd idzie, wy­cho­dząc z domu?

– By­łam wczo­raj w pracy. Na po­ran­nej zmia­nie na sta­cji ben­zy­no­wej. Wy­szła przed moim po­wro­tem do domu.

– A mąż?

– Stary! – wrza­snęła w stronę du­żego po­koju. – Marta mó­wiła ci, gdzie wy­cho­dzi?!

– Nie! – od­krzyk­nął męż­czy­zna. – Ile razy mam to po­wta­rzać?!

– A brat? – za­py­tał ko­mi­sarz.

– Skąd pan wie, że ma brata?

– Ro­wer chło­pięcy w przed­po­koju.

– Ach tak... – W jej oczach uj­rzał coś na kształt uzna­nia. – Ja­nek! Ja­nek!

Nikt nie od­po­wie­dział. Odło­żyła pa­pie­rosa do sto­ją­cej na pa­ra­pe­cie za oknem po­piel­niczki, prze­pro­siła na mo­ment i wście­kłym kro­kiem wy­ma­sze­ro­wała z kuchni.

– Ja­nek! Ile razy mam ci mó­wić, że jak cię wo­łam, to masz przy­cho­dzić?! Za uszy cię te­raz za­cią­gnę! – krzy­czała.

Mortka usły­szał jesz­cze, jak Jo­anna Gaw­ryś trza­ska drzwiami od po­koju dzie­cię­cego, a chwilę po­tem wró­ciła do kuchni. Wbrew swoim obiet­ni­com z pu­stymi rę­kami.

– Nie ma go w domu – po­wie­działa od razu.

Po­li­cjant zmarsz­czył brwi.

– A gdzie jest?

– Nie wiem. Duży jest. Nie mówi mi, gdzie cho­dzi.

Jo­anna Gaw­ryś we­tknęła do ust odło­żo­nego do po­piel­niczki pa­pie­rosa, ale się nie za­cią­gała. Przez chwilę wy­da­wało się, że pa­pie­ros pali się sam.

– Ile ma lat?

– Ja­nek?

– Tak.

– Trzy­na­ście.

– Wró­cił do domu na noc?

Ko­bieta aż sap­nęła obu­rzona.

– Oczy­wi­ście, że wró­cił! Za kogo mnie pan uważa, że niby na­wet nie wiem, czy moje dzieci wra­cają na noc do łó­żek?!

– Nie o to mi cho­dziło.

– To o co?

Mortka po­sta­no­wił szybko zmie­nić te­mat, za­nim wda się w bez­na­dziejną kłót­nię, z któ­rej nic nie bę­dzie wy­ni­kało.

– Ja­kie są sto­sunki Janka z Martą? – Po twa­rzy ko­biety prze­mknął gry­mas obu­rze­nia, kiedy usły­szała słowo „sto­sunki”, więc po­li­cjant szybko spre­cy­zo­wał, co ma na my­śli. – Lu­bią się? Ba­wią się ra­zem?

– Ona by chciała, on nie. To chło­piec, star­szy. Ma swoje po­my­sły. Cza­sami ją bije, ale lekko. Jak to ro­dzeń­stwo. Poza tym ona nie po­zo­staje mu dłużna. Sam pan wie, jak to jest, nie?

– Tak, wiem.

– No wła­śnie.

Ko­bieta skoń­czyła pa­lić i zga­siła nie­do­pa­łek za oknem. Mortka przy­pa­try­wał jej się przez chwilę, roz­wa­ża­jąc to, co wła­śnie zo­ba­czył i usły­szał. Jo­anna Gaw­ryś na pewno nie była do­brą matką, ale nie na­le­żała też do tych złych. Mie­ściła się ide­al­nie w ka­te­go­rii by­le­ja­ko­ści. Marta mo­gła prze­no­co­wać u jed­nej z ko­le­ża­nek lub też u ko­goś z ro­dziny, mo­gła też wpaść na ja­kiś sza­lony po­mysł, który po­trafi przyjść do głowy tylko je­de­na­sto­let­niemu dziecku, i wró­cić do domu w ciągu go­dziny lub dwóch, a cała sprawa za­koń­czy się na so­lid­nym la­niu. Bo też – Mortka w to nie wąt­pił – ro­dzina Gaw­ry­siów prawny za­kaz sto­so­wa­nia kar cie­le­snych wo­bec dzieci miała w głę­bo­kim po­wa­ża­niu. Cho­ciaż za­pewne nie prze­kro­czyli ni­gdy tej cien­kiej gra­nicy, która od­dziela ka­ra­nie od ka­to­wa­nia. Za­ra­zem jed­nak Jo­anna Gaw­ryś, w prze­ci­wień­stwie do męża, rze­czy­wi­ście przej­mo­wała się znik­nię­ciem córki. Poza tym prze­czu­cie, a ra­czej chęć zwal­cze­nia kro­to­wic­kiej nudy, pod­po­wia­dało ko­mi­sa­rzowi, żeby po­trak­to­wać tę sprawę po­waż­nie.

Spraw­dził na czy­stej kartce w no­tat­niku, czy dłu­go­pis nie jest wy­pi­sany, a po­tem wy­cią­gnął z kie­szeni kurtki drugi, za­pa­sowy, tak żeby mieć go w ra­zie czego pod ręką. Uśmiech­nął się przy­jaź­nie do ko­biety.

– Bę­dzie pani taka uprzejma i od­po­wie mi jesz­cze na kilka py­tań.

Kiedy wy­szedł z bloku, ko­mi­sarz Bo­gu­sław Lupa już na niego cze­kał, oparty o ka­ro­se­rię swo­jej te­re­no­wej to­yoty RAV4. Mortce rzu­ciła się naj­pierw w oczy jedna z jego słyn­nych już kra­cia­stych ko­szul, spod któ­rej wy­sta­wał biały pod­ko­szu­lek. Lupa miał na so­bie rów­nież ja­sno­brą­zową skó­rzaną kurtkę, dżin­sowe spodnie i czarne buty à la kow­bojki. Bra­ko­wało mu tylko kow­boj­skiego ka­pe­lu­sza i wy­ka­łaczki w ustach, a można by go wziąć za za­gi­nio­nego w Kar­ko­no­szach ame­ry­kań­skiego ran­czera.

Lupa za­ma­chał do Mortki, który za­sko­czony obec­no­ścią ko­legi przy­sta­nął na mo­ment.

– Do­wie­dzia­łem się o zgło­sze­niu za­gi­nię­cia je­de­na­sto­latki. Po­dobno ty się za­ją­łeś tą sprawą. – Lupa prze­szedł od razu do rze­czy.

– Tak.

Mortka zbli­żył się do ko­mi­sa­rza. Przy­wi­tali się uści­skiem dłoni.

– Po­ważna rzecz? – za­py­tał Lupa.

– Być może.

Lupa cmok­nął ci­cho.

– Co to za dziew­czynka?

– Marta Gaw­ryś. Znasz tę ro­dzinę?

Kro­to­wicki po­li­cjant po­krę­cił dło­nią w lewo i w prawo.

– O tyle o ile. Tu­taj wszy­scy wszyst­kich znają. Mniej lub bar­dziej. Ci Gaw­ry­sio­wie nie wy­róż­niają się ni­czym szcze­gól­nym. Mie­li­śmy chyba dwa czy trzy zgło­sze­nia w spra­wie prze­mocy do­mo­wej, ale jak przy­jeż­dżał na miej­sce pa­trol, to i on, i ona, i dzie­ciaki ro­bili bu­zię w ciup. Na­wet się nie do końca orien­tuję, kto kogo miałby tam bić. On ma co prawda masę, ale ona cha­rak­te­rek.

– Za­uwa­ży­łem.

– Kiedy za­gi­nęła dziew­czynka?

– Wczo­raj rano wy­szła z domu. Nie wró­ciła na noc.

– Ja­kieś ślady, po­my­sły?

– Na ra­zie nie.

– Aha.

Mortka przyj­rzał się ko­le­dze, który ner­wowo ba­wił się klu­czy­kami od sa­mo­chodu. Ni­gdy nie wi­dział go tak prze­ję­tego i zmar­twio­nego. Ko­mi­sarz Bo­gu­sław Lupa był je­dy­nym po­li­cjan­tem w miej­sco­wej ko­men­dzie, któ­rego Mortka au­ten­tycz­nie sza­no­wał i z któ­rego zda­niem się li­czył. Wcze­śniej Lupa pra­co­wał we wro­cław­skim od­dziale Cen­tral­nego Biura Śled­czego, gdzie zaj­mo­wał się zwal­cza­niem prze­stęp­czo­ści zor­ga­ni­zo­wa­nej. Przez pe­wien czas dzia­łał jako agent pod przy­kry­ciem, wni­ka­jąc w struk­tury grup prze­stęp­czych i do­pro­wa­dza­jąc do paru bar­dzo spek­ta­ku­lar­nych w swoim cza­sie za­trzy­mań. Po kilku la­tach ta­kiej służby Lupa zdał od­znakę CBŚ i po­pro­sił o spo­koj­niej­szy przy­dział. I tak wy­lą­do­wał w Kro­to­wi­cach, z czego wy­da­wał się za­do­wo­lony.

– Co się dzieje, Bo­guś? – za­py­tał Mortka.

Lupa drgnął. Po­tem wska­zał kciu­kiem na sa­mo­chód.

– Wska­kuj. Wy­tłu­ma­czę ci wszystko po dro­dze.

Nie cze­ka­jąc na od­po­wiedź, Lupa za­jął miej­sce kie­rowcy. Mortka ob­szedł auto i wsiadł po dru­giej stro­nie. Ru­szyli, za­nim zdą­żył za­piąć pasy.

– To o co cho­dzi? – po­no­wił py­ta­nie Mortka.

Lupa wes­tchnął ciężko.

– Je­śli Marta na­prawdę za­gi­nęła, to by była druga dziew­czynka w tym wieku, która znik­nęła w oko­licy w ciągu ostat­nich trzech mie­sięcy.

Mortka zmarsz­czył brwi.

– Czy­ta­łem wa­sze akta – po­wie­dział. – Nie było w nich zgło­sze­nia o za­gi­nię­ciu dziecka.

– Bo go nie ma. Ni­gdy nie zło­żono for­mal­nego za­wia­do­mie­nia.

– Nie ro­zu­miem.

– Pro­ste. Dziecko znik­nęło, ale ro­dzice uwa­żają, że nie ma sprawy.

– Co to za ro­dzice?

– Cy­gań­scy – od­po­wie­dział Lupa.

Mortka za­padł się głę­biej w fo­telu. W Kro­to­wi­cach miesz­kało około dwu­stu, trzy­stu Ro­mów. W mia­steczku, które li­czy około dzie­się­ciu ty­sięcy miesz­kań­ców, to nie jest dużo, ale Ro­mo­wie spra­wiali wra­że­nie, że jest ich trzy razy wię­cej. Nie­mal wszy­scy zaj­mo­wali bu­dynki ko­mu­nalne przy ulicy, którą miej­scowi ochrzcili mia­nem Har­lemu.

Mortka zo­rien­to­wał się już na po­czątku swo­jego po­bytu, że Kro­to­wice mają z tym pro­blem. Kiedy po­ja­wiła się plotka, że do mia­sta mia­łoby się spro­wa­dzić jesz­cze kil­ka­na­ście rom­skich ro­dzin, o mało nie do­szło do za­mie­szek. Przy­go­to­wy­wano de­mon­stra­cję przed ra­tu­szem, do rad­nych wy­słano ano­ni­mowe groźby, któ­rych au­tora nie udało się usta­lić.

Miesz­kańcy za­zdro­ścili Ro­mom pro­gra­mów po­mo­co­wych i so­cjal­nych, a przy tym twier­dzili, że Ro­mo­wie, po pierw­sze, nie pra­cują, po dru­gie, nie chcą pra­co­wać, a po trze­cie, są gło­śni, śmiecą, nie pil­nują swo­ich psów i dzieci oraz by­wają nie­bez­pieczni, szcze­gól­nie wtedy, kiedy są pi­jani. Za­ra­zem Ro­mo­wie wcale nie spie­szyli się do in­te­gra­cji z miej­scową spo­łecz­no­ścią i cza­sami trudno było nie od­nieść wra­że­nia, że więk­szość z nich całe dnie spę­dza na le­ni­wym włó­cze­niu się po oko­licy lub na nie­koń­czą­cych się roz­mo­wach o wszyst­kim i ni­czym. Miej­sce ta­kich dys­ku­sji można było po­tem roz­po­znać po roz­rzu­co­nych na chod­ni­kach sto­sach łu­pin pe­stek sło­necz­nika i dzie­siąt­kach nie­do­pał­ków. Re­zul­tat tego był taki, że obie spo­łecz­no­ści nie prze­pa­dały za sobą.

– Opo­wiedz mi o tej cy­gań­skiej dziew­czynce – po­pro­sił Mortka.

– Adela Si­wak, lat je­de­na­ście. Za­gi­nęła mniej wię­cej dwa ty­go­dnie przed twoim przy­jaz­dem. Ro­dzice od­mó­wili zło­że­nia za­wia­do­mie­nia.

– Jak to uza­sad­nili?

– Ni­jak. Nie ga­dali z nami.

– Tak po pro­stu?

– Tak po pro­stu.

Mortka zmarsz­czył brwi, pró­bu­jąc so­bie przy­po­mnieć od­po­wied­nie prze­pisy z Ko­deksu ro­dzin­nego i opie­kuń­czego.

– A pro­ku­ra­tor? Ku­ra­tor? Opieka spo­łeczna? Kto­kol­wiek? Nie mo­gli­ście ich przy­ci­snąć?

– Pew­nie mo­gli­śmy – od­po­wie­dział po­nuro Lupa. – Ale sam wiesz, jak jest.

– Jak jest?

– To pie­przeni Cy­ga­nie, Kuba. Nikt ci tego gło­śno nie po­wie, ale na­sta­wie­nie jest ta­kie, że jed­nego Cy­gana mniej, to je­den pro­blem mniej. Za­gi­nęła je­de­na­sto­let­nia dziew­czynka, a wszy­scy, wszy­scy mają to, kurwa, w du­pie. – Po­li­cjant ude­rzył pię­ścią w kie­row­nicę. – Cho­ciaż oczy­wi­ście w pa­pie­rach wszystko się zga­dza. Do­ku­menty krą­żyły ele­gancko z jed­nego biurka na dru­gie, aż wresz­cie wy­lą­do­wały w szu­fla­dzie. I tyle. Ale jak te­raz znik­nęła jedna z na­szych, to pew­nie wkrótce spro­wa­dzą tu pie­przony he­li­kop­ter. Chuj wie na co, jak tu wszę­dzie lasy.

Lupa nie­mal trząsł się ze zło­ści. Ta sprawa go wy­raź­nie po­ru­szyła, a Mortka dzi­wił się, że ni­gdy wcze­śniej o niej nie roz­ma­wiali. Ostat­nio spę­dzali ra­zem sporo czasu. Dwaj po­li­cjanci i To­masz No­wak, le­karz z miej­sco­wego szpi­tala, spo­ty­kali się wie­czo­rami w ba­rze o wdzięcz­nej na­zwie USA, gdzie mar­no­wali czas, pi­jąc piwo oraz oglą­da­jąc me­cze piłki noż­nej i siat­kówki. Mortki wy­da­rze­nia spor­towe za bar­dzo nie ob­cho­dziły. Nie po­tra­fił wskrze­sić w so­bie ki­bi­cow­skiego du­cha, któ­rego wy­biły mu na po­czątku służby wi­zyty na sta­dio­nie przy Ła­zien­kow­skiej, do­kąd wy­sy­łano go ra­zem z resztą od­działu pre­wen­cji i gdzie na ich głowy le­ciały w naj­lep­szym ra­zie pe­tardy i zwoje pa­pieru to­a­le­to­wego. Nie­mniej cie­szył się to­wa­rzy­stwem No­waka i Lupy. Po­ma­gało mu to le­piej znieść kar­ko­no­skie ze­sła­nie. Pod­czas dłu­gich go­dzin, kiedy sie­dzieli wpa­trzeni w te­le­wi­zor nad re­gu­lar­nie na­peł­nia­nymi ku­flami, roz­ma­wiali o pracy, ro­dzi­nie, dzie­ciach i ty­sią­cach in­nych spraw, które aku­rat wpa­dały im do głowy. Ni­gdy jed­nak nie pa­dło na­zwi­sko rom­skiej dziew­czynki.

– Nie ro­zu­miem, dla­czego ro­dzice...

– Je­ste­śmy dla nich nie­czy­ści – prze­rwał mu w pół słowa Lupa. – Mają coś ta­kiego, co na­zy­wają ro­ma­ni­pen. To ro­dzaj ko­deksu ho­no­ro­wego. We­dług niego każdy, kto współ­pra­cuje z po­li­cją, pod­pada pod wiel­kie ska­la­nie. Nie wiem, jak oni to na­zy­wają po swo­jemu. Po pro­stu taki Cy­gan sam staje się nie­czy­sty. Hańba spada na niego i na jego ro­dzinę, a on sam prze­staje być Cy­ga­nem.

– Co ta­kiego?

– Kuba, sam tego do­brze nie ro­zu­miem, ale tak wła­śnie jest. Je­śli ja­kiś Cy­gan współ­pra­cuje z po­li­cją, prze­staje być Cy­ga­nem. Nie można z nim jeść, miesz­kać, roz­ma­wiać. Wy­rzuca się go poza na­wias spo­łecz­no­ści. Do­ży­wot­nio. To naj­cięż­sza kara.

Wy­je­chali poza mia­sto i skie­ro­wali się ob­wod­nicą Kro­to­wic w stronę szpi­tala miej­skiego. Urzą­dzono go w ogrom­nym po­nie­miec­kim gma­chu umiej­sco­wio­nym na zbo­czu po­bli­skiej góry. Z ta­rasu na pierw­szym pię­trze roz­cią­gał się piękny wi­dok na Śnieżkę, a sam szpi­tal z da­leka przy­po­mi­nał luk­su­sowy ho­tel. Do­piero kiedy pod­je­chało się bli­żej, czar pry­skał – sa­na­to­rium ro­dem z Cza­ro­dziej­skiej góry zmie­niało się w ko­lejny nie­do­in­we­sto­wany za­kład opieki me­dycz­nej.

– Nie współ­pra­cują z po­li­cją – po­wie­dział Lupa ni to do Mortki, ni to do sie­bie – mają wła­sny ję­zyk, inny ko­lor skóry. Kurwa, gdyby byli choć tro­chę spryt­niejsi, to mie­li­by­śmy z nimi duży pro­blem.

– Wiem, o czym mó­wisz. Na Ma­zow­szu za­sta­na­wiamy się, co zro­bić z Wiet­nam­czy­kami.

– Też nie chcą sy­pać?

– Cza­sami my albo chło­paki z CBŚ do­rwiemy się do ja­kie­goś „ba­nana”, ale „ba­nany” ra­czej wy­pa­dły z obiegu i wie­dzą tyle co nic. A „pi­ka­chu” w więk­szo­ści na­wet nie znają pol­skiego.

Lupa ro­ze­śmiał się.

– O czym ty, kurwa, mó­wisz, Kuba? Ja­kie „ba­nany”, ja­kie „pi­ka­chu”?

– „Pi­ka­chu”. Tak jak z tej kre­skówki Po­ke­mony. Znasz?

– Tak. Znam. Moje córki to kie­dyś oglą­dały. Zbierz je wszyst­kie, co?

– Wła­śnie. Pi­ka­chu to ten mały żółty stwo­rek. Tak wła­śnie na­zy­wamy Wiet­nam­czy­ków.

– A „ba­nany”?

– Spo­lo­ni­zo­wani Wiet­nam­czycy. Żółci na ze­wnątrz, biali w środku. Jak ba­nany. W więk­szo­ści drobni przed­się­biorcy, wła­ści­ciele re­stau­ra­cji, ro­bią co naj­wy­żej małe prze­kręty na ra­chun­kach. Ro­bota bar­dziej dla skar­bówki niż dla po­li­cji.

Lupa, wciąż roz­ba­wiony, skrę­cił z ob­wod­nicy w wą­ską li­pową aleję pro­wa­dzącą bez­po­śred­nio do szpi­tala.

– Po co tam je­dziemy? – za­py­tał Mortka.

– Czas na mały wy­kład – roz­po­czął Lupa. – Cy­gań­ska dziew­czynka, która za­gi­nęła ja­kiś czas temu, to Adela Si­wak. Jej matka to Esme­ralda Si­wak. Pie­przona wa­riatka. Po­dobno kiedy była młoda, miała dwa­na­ście, trzy­na­ście lat, za­le­cał się do niej biały chło­pak. To były ta­kie koń­skie za­loty, jak to u dzie­cia­ków w tym wieku. Esme­ralda po­biła go, zła­mała mu nos i o mało nie za­tłu­kła go ce­główką, a po­tem po­ra­dziła, żeby się od­pie­przył.

– Ład­nie.

– Oj­ciec Adeli to Lu­cas Si­wak. Je­śli Esme­ralda to wa­riatka, to po­wiem tak: do­brze się do­brała z mę­żem. Fa­cet ma na swoim kon­cie bójki i po­bi­cia. Po­dej­rze­wamy go o prze­myt wódki i pa­pie­ro­sów do Nie­miec. Nic gru­bego, tyle, ile się zmie­ści do ba­gaż­nika.

– Im­port, eks­port, drobne kra­dzieże?

– Wła­śnie. To bar­dzo bru­talny i czuły na punk­cie swo­jego ho­noru typ. Do tego stop­nia, że lu­dzie, rów­nież biali, boją się prze­ciwko niemu ze­zna­wać. Po­bici przez niego, na­wet miej­scowi choj­racy, naj­pierw skła­dają za­wia­do­mie­nie, a po­tem kręcą, że nie pa­mię­tają, że nie wie­dzą, nie wi­dzieli do­brze, a może to był ja­kiś inny Cy­gan, a tak wła­ści­wie to oni nie od­róż­niają jed­nego od dru­giego.

– Chyba prze­wi­nęło mi się to na­zwi­sko w wa­szych ak­tach.

– Do­bra. Esme­ralda ma sio­strę. Lu­cillę Ko­wal. A ra­czej Ka­ta­rzynę Ko­wal, bo zmie­niła so­bie imię w urzę­dzie. Nie­zwy­kła babka. Chcieli ją wy­dać za mąż w wieku trzy­na­stu lat. Wiesz, to je­den z ich dur­nych zwy­cza­jów. Jak ro­dzina nie chce chło­pa­kowi od­dać dziew­czyny, to chło­pak ją po­rywa na noc. Na­stęp­nego dnia z nią wraca. Ale po­nie­waż jest do­mnie­ma­nie, że có­reczka stra­ciła dzie­wic­two, ro­dzice nie mają in­nego wyj­ścia, jak od­dać ją za żonę po­ry­wa­czowi. U Cy­ga­nów to nor­malne, ale Kaśka ucie­kła z domu.

– Tak, tak, sły­sza­łem o tych zwy­cza­jach... I co było da­lej z tą Kaśką?

– Przy­gar­nęła ją biała ro­dzina, która zgo­dziła się ją ukry­wać, ale za to trak­to­wała jak dar­mową słu­żącą. I przez pięć lat Kaśka im sprzą­tała, go­to­wała, pra­so­wała, myła okna. Sło­wem, za­pie­przała jak mały cy­gań­ski sa­mo­cho­dzik. A kiedy skoń­czyła osiem­na­ście lat, po­ka­zała im środ­kowy pa­lec, wy­ro­biła so­bie do­wód i wy­je­chała do Kra­kowa. Tam pra­co­wała jako kel­nerka, skoń­czyła szkoły dla do­ro­słych, po­tem stu­dia i jako pani po­lo­nistka i pe­da­gog wró­ciła do Kro­to­wic. Pra­cuje te­raz jako na­uczy­cielka w na­szej pod­sta­wówce. To ona na­uczyła mnie wszyst­kiego o Cy­ga­nach.

– Nie bała się z tobą roz­ma­wiać? – zdzi­wił się Mortka. – Ten ich cały ko­deks...

– Kaśka twier­dzi, że nie do końca jest już trak­to­wana jako Cy­ganka. Po­maga miej­sco­wej spo­łecz­no­ści za­ła­twiać sprawy w urzę­dzie, na­ma­wia ro­dzi­ców, żeby po­sy­łali dzieci do szkół. Tro­chę ją ak­cep­tują, ale jest już ra­czej ma­nu­si­pen niż Roma.

– Ma­nu­si­pen?

– To go­rzej niż Cy­gan, ale le­piej niż ga­dzio. Tak na­zy­wają bia­łych. Cho­ciaż Kaśka za­sta­na­wia się, czy przy­pad­kiem nie jest już ga­dziem. To dość skom­pli­ko­wana i płynna kwe­stia.

Mortka za­czy­nał ża­ło­wać, że nie wy­cią­gnął no­tat­nika, aby to wszystko za­pi­sać.

– Skąd w ogóle wiesz o tym za­gi­nię­ciu?

– Szkoła za­re­ago­wała, kiedy Adela prze­stała się po­ja­wiać na lek­cjach. Po­cząt­kowo uwa­żali, że to... cze­kaj, jak to było... za­prze­sta­nie re­ali­za­cji obo­wiązku szkol­nego. Ale kiedy na­wet Kaśka nie po­tra­fiła się do­wie­dzieć, co się stało z dziew­czynką, za­nie­po­ko­ili się. Po­wia­do­mili nas. Je­dy­nie oni po­ka­zali, że przy­naj­mniej tro­chę im za­leży.

– Ro­zu­miem.

– Lu­cas ma sio­strę – kon­ty­nu­ował Lupa. – Zresztą nie­jedną, bo oni się mnożą jak kró­liki. Ale te­raz cho­dzi o Sarę. Mąż Sary sie­dzi w wię­zie­niu za kra­dzież sa­mo­cho­dów. Ona opie­kuje się trójką dzieci. Tylko że te­raz leży w szpi­talu, bo ktoś ją po­bił. Bar­dzo. Ma zła­mane dwa że­bra.

– Ktoś?

– Sta­wiam na Lu­casa.

– Za co?

– Może przy­glą­dała się odro­binę za długo ja­kie­muś in­nemu męż­czyź­nie? Ho­nor ro­dziny jest naj­waż­niej­szy, więc pew­nie Lu­cas po­my­ślał so­bie, że na­pro­stuje sio­strzyczkę pię­ściami, za­nim wpad­nie jej do głowy głupi po­mysł. Albo coś ta­kiego. Temu gnoj­kowi na­prawdę wiele nie po­trzeba.

– A może to zro­bił ja­kiś inny Cy­gan?

– Je­śli ktoś inny pod­niósłby rękę na sio­strę Lu­casa, to już zna­leź­li­by­śmy jego ciało w rzece. Se­rio, Kuba, ten gość jest wa­ria­tem. Kilka lat temu nie­mal za­tłukł na śmierć fa­ceta, który po­wie­dział, że chęt­nie prze­le­ciałby jego żonę. Ro­zu­miesz? Nie, że prze­le­ciał, ale że prze­le­ciałby. Ktoś inny może na­wet wziąłby to za kom­ple­ment. Ko­leś miał pe­cha, że Lu­cas wła­śnie od­le­wał się w krza­kach i to usły­szał. To był zresztą je­dyny raz, kiedy udało nam się tego czar­nu­cha wsa­dzić za kratki.

Za­par­ko­wali na par­kingu przed szpi­ta­lem.

– Chcesz iść do Sary? – do­my­ślił się Mortka.

– Tak.

– Po co, skoro Cy­ga­nie nie roz­ma­wiają z po­li­cjan­tami?

– Jest w szpi­talu. Sama. Nikt na nią nie do­nie­sie. Poza tym, je­śli się nie mylę, ma żal do Lu­casa. Może zdra­dzi nam coś na te­mat znik­nię­cia Adeli.

Mortka rzu­cił okiem na ze­ga­rek.

– Nie wiem, czy po­win­ni­śmy... Trzeba by za­rzą­dzić po­szu­ki­wa­nia, przy­go­to­wać ak­cję, we­zwać po­siłki z Je­le­niej czy Ka­mien­nej Góry.

– Na­wet nie wiesz, gdzie szu­kać – prze­rwał mu Lupa. – Poza tym chło­paki na ko­mi­sa­ria­cie już się tym zaj­mują. Ka­za­łem im.

Mortka spoj­rzał na bu­dy­nek i po­czuł, że kur­czy mu się żo­łą­dek. Nie­na­wi­dził szpi­tali, bał się ich i, ina­czej niż w pro­sek­to­riach, czuł się w nich nie­kom­for­towo. Naj­chęt­niej zo­stałby w sa­mo­cho­dzie. Ale Lupa już wcho­dził do środka, chcąc więc czy nie, ru­szył za nim.

– Czo­łem, Bo­guś. Czo­łem, Kuba. – Dok­tor No­wak przy­wi­tał ich przy wej­ściu. Był nie­wy­so­kim męż­czy­zną o bla­dej ce­rze i wło­sach ob­cię­tych tak krótko, jakby wła­śnie wy­szedł z woj­ska. Spo­kojny i wy­co­fany, wy­glą­dał tro­chę tak, jakby za­wsze czuł się nie na miej­scu.

– Cześć, To­mek. Dzięki, że po nas wy­sze­dłeś.

– Ża­den pro­blem. Jaką ma­cie sprawę?

– Chcę po­roz­ma­wiać z Sarą.

No­wak naj­wy­raź­niej był przy­zwy­cza­jony do ta­kich od­wie­dzin, bo nie za­da­wał wię­cej py­tań. Od razu po­pro­wa­dził ich szpi­tal­nymi ko­ry­ta­rzami do wła­ści­wej sali.

Gmach wy­bu­do­wano w stylu neo­go­tyc­kim, przez co we­wnątrz bu­dy­nek wy­glą­dał jak na­wie­dzony za­mek z po­wie­ści grozy. Ostra woń de­ter­gen­tów wże­rała się Mortce w nos.

– Uprze­dzić ją o wa­szej wi­zy­cie? – spy­tał No­wak.

– Gdy­byś mógł, to le­piej nie – po­wie­dział Lupa.

– Jak chcesz.

Wkrótce sta­nęli przy drzwiach od sali. W środku znaj­do­wały się cztery łóżka, ale za­jęte były tylko dwa. Mortka zo­rien­to­wał się od razu, do kogo przy­szli – do ko­biety z pod­bi­tymi oczami, si­nia­kami na rę­kach, opa­trun­kami i za­ciętą miną, która miała od­stra­szyć po­stron­nych. Jej wście­kłe, pełne gniewu spoj­rze­nie mó­wiło, że jest go­towa zro­bić wszystko, byle tylko obro­nić do­bre imię swo­jej ro­dziny. Romni doj­rzała po­li­cjan­tów, roz­po­znała Lupę i de­mon­stra­cyj­nie ob­ró­ciła się twa­rzą do ściany. Druga pa­cjentka w po­koju, star­sza ko­bieta z opa­trun­kiem na brzu­chu, tylko pod­nio­sła wzrok znad krzy­żówki.

Sara nie od­po­wie­działa na żadne z py­tań, które jej za­dali. Pró­bo­wali przez bli­sko pięt­na­ście mi­nut. Przez ten czas ko­bieta na łóżku obok co­raz gło­śniej­szymi chrząk­nię­ciami da­wała im do zro­zu­mie­nia, jak bar­dzo jej prze­szka­dzają. Wresz­cie zre­zy­gno­wali. Po­że­gnali się z le­ka­rzem i wró­cili do mia­sta. Nie za­mie­nili po dro­dze ani słowa. Mortka pró­bo­wał uło­żyć so­bie w gło­wie wszystko, co usły­szał od Lupy, a Lupa z mar­sową miną sku­piał się na pro­wa­dze­niu.

Za­trzy­mali się na tym sa­mym osie­dlu, na któ­rym miesz­kali Gaw­ry­sio­wie, ale przy in­nym bloku.

– Gdzie tym ra­zem?

– Po­ga­dać z Kaśką Ko­wal – wy­ja­śnił nie­chęt­nie Lupa. – Chcę, że­byś też usły­szał, co ma do po­wie­dze­nia na te­mat sio­strze­nicy.

– A je­śli się my­lisz? Je­śli te dwie sprawy nie mają ze sobą nic wspól­nego? Prze­cież Cy­ga­nie wy­dają za mąż już trzy­na­sto­latki. Może Adelę też wy­dali.

– Trzy­na­sto­latki, Kuba. Nie je­de­na­sto­latki. Na­wet oni nie są tacy po­pier­do­leni.

Lupa bez słowa wy­szedł z sa­mo­chodu i ru­szył przed sie­bie. Mortka po chwili wa­ha­nia po­szedł za nim.

Przy drzwiach od klatki mi­nęli sta­ruszka, który wła­śnie wy­no­sił z piw­nicy za­pa­ko­wa­nego w wo­rek na śmieci mar­twego kota. Spod błę­kit­nej po­marsz­czo­nej fo­lii wy­sta­wały szpi­cza­ste uszy, a z dru­giej strony zwi­sał rudy ogon, który te­raz przy­po­mi­nał gru­bego wło­cha­tego ro­baka. Sta­ru­szek sta­nął przed Lupą na bacz­ność i ski­nął głową po żoł­nier­sku.

– Dzień do­bry panu ko­mi­sa­rzowi – po­wie­dział su­chym gło­sem.

– Dzień do­bry.

– Ko­lej­nego mar­twego kota wy­no­szę – wy­ja­śnił sta­ru­szek. Miał na no­sie oku­lary w gru­bej ko­ścia­nej opra­wie i z po­ry­so­wa­nymi, cho­ciaż czy­stymi szkłami. – Z na­szej piw­nicy so­bie, kurwa, umie­ral­nię zro­biły. Jak to... cmen­ta­rzy­sko słoni. Co­raz ja­kie­goś mar­twego znaj­duję. Nie­któ­rych szkoda, bo na­wet cał­kiem młode były.

– Może to trutka na szczury? – za­su­ge­ro­wał Mortka.

– Może – po­wie­dział sta­ru­szek, który chyba lu­bił zga­dzać się z in­nymi, bo na jego twa­rzy po­ja­wił się miękki uśmiech. – Ale wie pan, my okna za­my­kamy, wszyst­kie dziury za­tkane, a te cho­lery i tak włażą do środka i zdy­chają. W na­szej piw­nicy śmier­dzi już jak nie­szczę­ście od tego ko­ciego ścierwa.

Po­że­gnali się ze sta­rusz­kiem i we­szli na dru­gie pię­tro. Lupa za­dzwo­nił do drzwi po le­wej stro­nie. Otwo­rzyła im trzy­dzie­sto­let­nia ko­bieta o orien­tal­nej uro­dzie. Uma­lo­wana, w ob­ci­słym swe­trze i dżin­sach, z kru­czo­czar­nymi wło­sami wy­glą­dała jak hin­du­ska gwiazda fil­mowa. Do­piero przy ko­lej­nym spoj­rze­niu można było do­strzec man­ka­menty jej urody: wi­doczny już drugi pod­bró­dek, lekko ob­wi­słe po­liczki, a nad lewą brwią zna­mię, z któ­rego wy­ra­stały trzy dłu­gie ciemne wło­ski.

– Bo­guś! – krzyk­nęła na wi­dok Lupy i rzu­ciła się na niego z roz­po­star­tymi sze­roko ra­mio­nami. Uści­snęli się ser­decz­nie jak para do­brych przy­ja­ciół. – Wejdź­cie do środka!

Ko­bieta wzmoc­niła za­pro­sze­nie eks­pre­syj­nym mach­nię­ciem ręką.

– To mój ko­lega, Kuba Mortka, po­li­cjant z War­szawy – przed­sta­wił ko­mi­sa­rza Lupa, wcho­dząc do nie­wiel­kiego przed­po­koju.

Ko­bieta miesz­kała w ka­wa­lerce po­dob­nej do tej, którą przy­dzie­lono Mortce. Cho­ciaż oczy­wi­ście ta na­le­żąca do Romni była bar­dziej za­dbana oraz le­piej wy­po­sa­żona.

– Sły­sza­łam o panu.

– Skąd? – za­cie­ka­wił się Mortka.

Romni uśmiech­nęła się, uka­zu­jąc rząd lekko żół­ta­wych zę­bów.

– To małe mia­steczko, nie­wiele się tu­taj dzieje. Po pana przy­jeź­dzie w po­koju na­uczy­ciel­skim przez pra­wie ty­dzień o panu plot­ko­wano. Po­dobno ze­słano pana do nas za karę, bo za­bił pan czło­wieka. To prawda?

Ko­mi­sarz skrzy­wił się.

– Nie do końca – mruk­nął.

– A jak było?

– Kaśka! Prze­stań! – Lupa prze­rwał ko­bie­cie.

– Sorry, Bo­guś, ale wiesz, jaka je­stem. Walę pro­sto z mo­stu, bez ja­kichś tam pod­cho­dów. To jak było na­prawdę?

Mortka wes­tchnął i spoj­rzał z pre­ten­sją na ko­legę. Lupa tylko wzru­szył ra­mio­nami w prze­pra­sza­ją­cym ge­ście.

– Za­bi­łem czło­wieka – przy­znał Mortka. – W sa­mo­obro­nie. To był pod­pa­lacz i za­bójca czte­rech osób, w tym dwójki dzieci oraz swo­jej matki. Ale nie dla­tego tu­taj przy­je­cha­łem.

– To dla­czego?

Mortka nie miał za­miaru zdra­dzać ta­jem­nic ostat­niej roz­mowy ze swoim sze­fem ob­cej ko­bie­cie.

– Za­pro­po­no­wano mi ten wy­jazd dla pod­re­pe­ro­wa­nia ner­wów i od­po­czynku. Sko­rzy­sta­łem z oferty, bo po­dob­nie jak Bo­guś, po­trze­bo­wa­łem tro­chę spo­koju. To nie była kara – skła­mał gładko.

Prze­szli do po­koju. Po­li­cjanci usie­dli na czer­wo­nej ka­na­pie usta­wio­nej na­prze­ciwko nie­wiel­kiego te­le­wi­zora i biurka, na któ­rym stał kom­pu­ter z włą­czo­nym pa­sjan­sem. Nad mo­ni­to­rem wi­siała drew­niana półka, na któ­rej uło­żono sta­ran­nie róż­no­ko­lo­rowe ma­lut­kie dzbanki. Nie­które ze szkła, inne z wy­pa­la­nej gliny lub por­ce­lany.

– Ko­lek­cjo­nuję je. Ta­kie hobby. Jak gdzieś je­stem, to mu­szę ku­pić taki dzba­nu­szek, nie­za­leż­nie od tego, czy to dzieło sztuki czy zwy­kła tan­deta – wy­ja­śniła ko­bieta. – Pan coś ko­lek­cjo­nuje, pa­nie ko­mi­sa­rzu?

– Mów mu Kuba – wtrą­cił się Lupa.

– A więc, Kuba, ko­lek­cjo­nu­jesz coś?

Mortka miał wra­że­nie, że ta dwójka zmó­wiła się wcze­śniej i te­raz go wspól­nie prze­słu­chują. Jesz­cze tylko nie wie­dział, które z nich jest do­brym, a które złym gliną.

– Nie. Nie ko­lek­cjo­nuję – od­po­wie­dział.

– Kaśka – Lupa wtrą­cił się po raz ko­lejny – tak na­prawdę przy­szli­śmy tu nie­stety służ­bowo. Chcie­li­śmy po­roz­ma­wiać o Adeli.

TwarzRomni naj­pierw za­sty­gła, a za­raz po­tem od­ma­lo­wały się na niej ból i złość. Ko­bieta za­ci­snęła pię­ści i po­de­szła do półki z dzba­nusz­kami. Wzięła je­den, małe por­ce­la­nowe ca­cuszko o po­zła­ca­nych brze­gach, i gła­dziła opuszką palca. Mortka po­my­ślał, że ten dro­biazg po­do­bałby się Oli. Za­wsze miała sła­bość do ta­kich bi­be­lo­tów. Kiedy od­wie­dzali jego ro­dzi­ców, po­tra­fiła go­dzi­nami oglą­dać ser­wisy i krysz­tały, które oj­ciec Mortki, or­dy­na­tor miej­sco­wego szpi­tala, do­sta­wał od pa­cjen­tów jako do­wody wdzięcz­no­ści lub zwy­kłe ła­pówki.

– Dla­czego? – za­py­tała.

– Mamy swoje po­wody.

Kiw­nęła głową.

– Co chce­cie wie­dzieć?

– Wszystko.

Odło­żyła dzba­nek na półkę.

– Adela była, chyba mogę już tak o niej mó­wić, bar­dzo zdolną dziew­czynką. Bar­dzo mą­drą, in­te­li­gentną. Tego nie było wi­dać po oce­nach, bo oczy­wi­ście uczyła się go­rzej niż białe ko­le­żanki. Tylko że Po­lki za­czy­nają ze znacz­nie wyż­szego po­ziomu niż my. Szcze­gól­nie tu, w Kro­to­wi­cach.

– Dla­czego szcze­gól­nie tu? – za­in­te­re­so­wał się Mortka.

– Na­prawdę mam panu opo­wia­dać o hi­sto­rii cy­gań­skiej spo­łecz­no­ści w Kro­to­wi­cach? O tym, że ko­mu­ni­ści naj­pierw za­brali nam na­sze ta­bory, po­tem nie­mal siłą za­cią­gnęli do pracy w fa­bry­kach, a po 1989 roku, kiedy te fa­bryki pa­dały, to Cy­ga­nie byli pierwsi do zwol­nie­nia? Tu­taj są ro­dziny, w któ­rych męż­czyźni od po­nad dwu­dzie­stu lat nie po­tra­fią zna­leźć sta­łej pracy. Ci bar­dziej ob­rotni już dawno wy­je­chali. Niech pan sam so­bie do­śpiewa, kto zo­stał.

– Wróćmy do Adeli – po­pro­sił Lupa.

Kiw­nęła głową.

– Była in­te­li­gentna, zdolna i chciała się uczyć. Je­stem pewna, że gdyby jej tylko po­zwo­lić i tro­chę po­móc, po­szłaby przy­naj­mniej do gim­na­zjum i li­ceum. A po­tem, kto wie, może na­wet na stu­dia. Miała dryg. Ale jej ta­tu­siowi się to nie po­do­bało. Matce zresztą też. Bo­guś, opo­wia­da­łeś Ku­bie o Lu­ca­sie i Esme­ral­dzie?

– Tak.

– To wiesz już, Kuba, czego się po nich spo­dzie­wać. Cy­ga­nie nie ce­nią wy­kształ­ce­nia, szcze­gól­nie u dziew­czy­nek. Dla Lu­casa naj­le­piej by było, żeby Adela wy­szła za mąż, kiedy skoń­czy trzy­na­ście lat, a po­tem ro­dziła dzieci rok po roku jak ja­kaś suka roz­pło­dowa. Bo to jest we­dług niego ro­ma­ni­pen. – Kiedy mó­wiła, w jej oczach po­ja­wiła się złość. – Lu­cas chciał, żeby Adela prze­stała się uczyć. Za­mie­rzał za­bro­nić jej cho­dzić do szkoły. Umiała czy­tać, umiała li­czyć, czyli już wie­działa wię­cej, niż cy­gań­ska ko­bieta wie­dzieć po­winna. Przy­naj­mniej we­dług Lu­casa. Do­szło do tego, że wy­my­kała się chył­kiem z domu, by pójść do szkoły. Do­sta­wała po­tem la­nie, i to po­tężne. Wi­dzia­łam si­niaki, inne na­uczy­cielki rów­nież. Mo­żesz pójść i spy­tać.

– Nie mo­gli­ście ja­koś za­re­ago­wać? Ko­goś za­wia­do­mić?

Za­miast mu od­po­wie­dzieć, prych­nęła zna­cząco. Mortka do­my­ślił się, co to miało ozna­czać. Ni­kogo nie ob­cho­dził los ma­łej Romni. A na­wet je­śli ktoś taki by się zna­lazł, nie miałby jak zła­mać zmowy mil­cze­nia, za którą jak za mu­rem schro­niła się rom­ska spo­łecz­ność.

– Pew­nego dnia Adela po pro­stu nie przy­szła do szkoły. I od tego czasu ani ja, ani nikt inny jej nie wi­dzie­li­śmy – do­koń­czyła Kaśka.

– Ko­mi­sarz Lupa już mi wy­tłu­ma­czył, dla­czego sprawą nie za­jęła się po­li­cja. Nikt z Cy­ga­nów nie bę­dzie roz­ma­wiał z po­li­cjan­tami, a bez za­wia­do­mie­nia lub, w naj­gor­szym wy­padku, od­na­le­zie­nia ciała nie za bar­dzo mamy moż­li­wość zro­bić co­kol­wiek. – Mortka mó­wił po­woli, ostroż­nie do­bie­ra­jąc słowa. – Chciał­bym cię jed­nak za­py­tać, czy ty sama cze­goś się nie do­wie­dzia­łaś? Je­śli do­brze zro­zu­mia­łem, to­bie mo­gliby coś po­wie­dzieć, bo też je­steś Cy­ganką.

– Tłu­ma­czy­łeś mu, że to tro­chę bar­dziej skom­pli­ko­wane? – Ko­bieta zwró­ciła się do Lupy, który tylko kiw­nął głową. – Je­stem Cy­ganką, ale tylko dla was, dla bia­łych. Dla nich nie. By­cie Cy­ganką to nie kwe­stia ko­loru skóry.

– Tak, wiem...

– Skoro wiesz, Kuba – prze­rwała mu – to po­wi­nie­neś się też do­my­ślić, że po pierw­sze, nie mó­wią mi wszyst­kiego. A po dru­gie, Lu­cas ogło­sił, że to nie moja sprawa. I tak za­mknął dys­ku­sję. – Na­gle ro­ze­śmiała się. – Zresztą, Kuba, spójrz na mnie! – Wska­zała dło­nią na swoje nogi. – Je­stem w spodniach! U Pol­ska Roma to by pew­nie wy­star­czyło, że­bym była ska­lana! A do tego roz­ma­wiam z dwoma po­li­cjan­tami!

Mortka zmarsz­czył brwi i po­słał py­ta­jące spoj­rze­nie Lu­pie.

– Wiesz, że tu­taj miesz­kają nie Pol­scy Cy­ga­nie, tylko Ber­gitka, gór­scy? – za­py­tała.

Kiw­nął głową, ma­jąc na­dzieję, że Romni nie bę­dzie drą­żyć te­matu. Nie miał ochoty na ko­lejny wy­kład.

– Masz ja­kieś po­dej­rze­nia, co się mo­gło stać z Adelą?

– Oba­wiam się, że Lu­cas coś jej zro­bił. Może nie spe­cjal­nie. Może przez przy­pa­dek. Ude­rzył o kilka razy za dużo, kiedy spra­wiał jej la­nie. Za­wsze był po­ryw­czy. Nie po­tra­fił się kon­tro­lo­wać. – Wes­tchnęła kilka razy głę­boko. – Dla­czego py­ta­cie mnie o to wszystko?

Lupa wstał z ka­napy i strzep­nął z rę­kawa nie­wi­dzialny py­łek.

– Za­wia­do­miono nas o za­gi­nię­ciu in­nej dziew­czynki. W tym sa­mym wieku. Marta Gaw­ryś. Znasz ją?

– Tak, oczy­wi­ście. Czy te dwa za­gi­nię­cia...

Lupa prze­rwał jej, za­nim zdą­żyła do­koń­czyć py­ta­nie.

– Nie wiem, Kaśka. Po pro­stu nie wiem.

– I co o tym my­ślisz? – za­py­tał Lupa, kiedy wcho­dzili do ko­mi­sa­riatu.

Ko­mi­sa­riat po­li­cji w Kro­to­wi­cach mie­ścił się w przed­wo­jen­nej jed­no­pię­tro­wej willi let­ni­sko­wej, która kie­dyś na­le­żała do ja­kie­goś bo­ga­tego fa­bry­kanta z oko­lic Ber­lina. W 1945 roku w nie­udolny spo­sób przy­sto­so­wano ją do no­wych za­dań. Było to roz­wią­za­nie pro­wi­zo­ryczne, bo wła­dze za­po­wia­dały, że zo­sta­nie wy­bu­do­wana od­po­wied­nio wy­po­sa­żona i za­pro­jek­to­wana sie­dziba spe­cjal­nie dla ów­cze­snej mi­li­cji, ale jak zwy­kle pro­wi­zorka oka­zała się naj­trwal­sza i cią­gnęła się już po­nad sześć­dzie­siąt lat. Naj­więk­szy man­ka­ment sta­no­wiło na­wet nie to, że bu­dy­nek był za mały albo za­nie­dbany, lecz to, że z po­wodu dzie­sią­tek mniej­szych lub więk­szych re­mon­tów, któ­rych w ża­den spo­sób nie do­ku­men­to­wano, nie wie­dziano, jak do­kład­nie bie­gną rury ani gdzie są po­ło­żone ka­ble elek­tryczne. Każda naj­drob­niej­sza na­wet awa­ria zmu­szała więc kro­to­wic­kich po­li­cjan­tów do ar­che­olo­gicz­nej pracy, pod­czas któ­rej sta­rali się od­kryć, co się ze­psuło i gdzie się to ustroj­stwo wła­ści­wie znaj­duje.

Lupa z Mortką prze­szli do sek­cji kry­mi­nal­nej, która mie­ściła się na pierw­szym pię­trze bu­dynku. Pro­wa­dziły na nie strome drew­niane schody. Trzesz­czały tak bar­dzo, że wy­da­wało się, jakby za­raz miały ru­nąć z ło­sko­tem w dół, cho­ciaż ich re­mont wy­ko­nano le­dwo dwa lata wcze­śniej. Taki to był ko­mi­sa­riat – mimo że z da­leka wszystko zda­wało się tu mocne i so­lidne, w rze­czy­wi­sto­ści wy­glą­dało tak, jakby się za­raz miało roz­paść na ka­wałki lub ru­nąć przy­pad­ko­wemu funk­cjo­na­riu­szowi na głowę.

– I co o tym my­ślisz? – po­wtó­rzył swoje py­ta­nie Lupa.

– A ty? – od­po­wie­dział py­ta­niem Mortka, zaj­mu­jąc miej­sce za przy­dzie­lo­nym mu tym­cza­sowo biur­kiem. Był to stary ma­leńki me­bel, który na jego przy­jazd wy­cią­gnięto z piw­nicy i po­sta­wiono w ką­cie po­koju.

– Kuba, ja je­stem prze­stęp­czość zor­ga­ni­zo­wana. Za­bój­stwa i ta­kie tam to twoja działka.

Mortka uśmiech­nął się lekko i za­ło­żył dło­nie za głowę.

– Dwie dziew­czynki w tym sa­mym wieku, obie za­gi­nęły w ta­jem­ni­czych oko­licz­no­ściach... Dużo po­do­bieństw. Nie­bez­piecz­nie dużo. Ale wiesz, może się oka­zać, że matka za­dzwoni do nas za go­dzinę i po­wie, że Marta wła­śnie wró­ciła do domu.

– Pew­nie masz ra­cję. Po pro­stu... Kurwa, nu­dzę się tu­taj, ro­zu­miesz? To jest taka do­bra nuda, tę­sk­ni­łem za tym, kiedy by­łem w Biu­rze, ale tro­chę od tego mi od­bija. Ta sprawa z Adelą... Wiesz, że nie­któ­rzy gli­nia­rze mają ob­se­sję w związku z nie­roz­wią­za­nymi spra­wami?

– Wiem – od­po­wie­dział i po­my­ślał, że przez po­dobną ob­se­sję zna­lazł się w Kro­to­wi­cach.

– Ja mam tro­chę tak z tą cy­gań­ską dziew­czynką. Po pro­stu chcę wie­dzieć, co się z nią stało. Ro­zu­miesz?

Na­gle Lupa mach­nął ręką. Nie cze­ka­jąc na od­po­wiedź, za­jął się prze­glą­da­niem za­le­ga­ją­cych na biurku do­ku­men­tów. Mortka mil­czał, za­sko­czony tym szcze­rym wy­zna­niem. Przy­pa­try­wał się ko­le­dze. Lupa wy­glą­dał tak, jakby miał ochotę ko­goś ude­rzyć.

Roz­le­gło się pu­ka­nie do drzwi.

– Wejść! – krzyk­nął Lupa.

Drzwi otwo­rzyły się i uj­rzeli głowę mło­dego po­li­cjanta, a do­piero za nią po­ja­wiła się reszta ciała. Mortka, który na­wet nie pró­bo­wał się na­uczyć imion i na­zwisk pra­cu­ją­cych z nim ko­le­gów, ko­ja­rzył go tylko z jed­nego wie­czora w knaj­pie, kiedy grali ra­zem w rzutki. Mortka prze­grał wtedy.

– Prze­pra­szam, pa­nie ko­mi­sa­rzu, ja à pro­pos tej dziew­czynki, któ­rej mamy szu­kać.

– Co z nią? – za­in­te­re­so­wał się Mortka.

– Tego... Znam ją, nie­da­leko miesz­kamy, sko­ja­rzy­łem więc na­zwi­sko. I tego, mam taką ko­le­żankę, wczo­raj się z nią wi­dzia­łem. Piwo pi­li­śmy z jej chło­pa­kiem, nie... Za­dzwo­ni­łem te­raz do niej, żeby tak po­ga­dać o tym, co ro­bimy dzi­siaj, i...

– Kurwa, Mar­cin, przej­dziesz w końcu do rze­czy? – rzu­cił zi­ry­to­wany Lupa.

– No, ta moja ko­le­żanka to wczo­raj tę Martę wi­działa. Była na po­ran­nym spa­ce­rze z psem i wi­działa, jak dziew­czynka wsia­dała do czar­nego bmw, te­re­no­wego ta­kiego.

– I co da­lej?

– Nic. Od­je­chali. W stronę Strugi Zdro­wia, wie pan – te­raz młody po­li­cjant zwró­cił się w stronę Mortki – tego spa, co je wy­bu­do­wali kilka lat temu.

– To bmw... Jaki mo­del?

– Pa­nie ko­mi­sa­rzu, ta moja ko­le­żanka to dziew­czyna jest. Do­brze, że cho­ciaż wie­działa, że to bmw było – wy­ja­śnił, uśmie­cha­jąc się pod no­sem.

– A nu­mery re­je­stra­cyjne?

– Nie przyj­rzała się, py­ta­łem.

– Na­wet nie wie, czy były lo­kalne czy ską­d­inąd?

Młody po­krę­cił głową.

– Szkoda – mruk­nął Mortka.

– Mogę spraw­dzić w Cen­tral­nej Ewi­den­cji Po­jaz­dów i Kie­row­ców, ile mamy za­re­je­stro­wa­nych w oko­licy czar­nych te­re­no­wych bmw – za­pro­po­no­wał po­li­cjant.

Mortka spoj­rzał py­ta­jąco na Lupę, który z ko­lei od­po­wie­dział mu tym sa­mym. Ko­mi­sarz zro­zu­miał, że to on, a nie miej­scowy ko­lega ma pro­wa­dzić tę sprawę. Wes­tchnął ci­cho pod no­sem.

– Do­brze. Słu­chaj, młody – zwró­cił się do wciąż sto­ją­cego w drzwiach po­li­cjanta. – Przy­go­tuj nam ten wy­ciąg z CE­PiK, ale naj­pierw po­jedź do tej swo­jej ko­le­żanki albo we­zwij ją tu­taj, spisz ze­zna­nia. Po­sta­raj się do­wie­dzieć jak naj­wię­cej o tym sa­mo­cho­dzie i o sa­mym zda­rze­niu: gdzie stała ta dziew­czynka, skąd ją wi­działa... – Prze­rwał na chwilę. – Nie za­pi­su­jesz tego?

– Za­pa­mię­tam, pa­nie ko­mi­sa­rzu.

– Le­piej za­pisz.

Po­li­cjant ge­stem po­ka­zał mu, że nie ma dłu­go­pisu. Mortka po­rwał je­den ze swo­jego biurka i rzu­cił go funk­cjo­na­riu­szowi. Po­tem ka­zał mu wziąć czy­stą kartkę z ryzy pa­pieru do dru­karki.

– A więc tak... – Prze­rwał, żeby młody po­li­cjant miał czas roz­pi­sać dłu­go­pis, opie­ra­jąc kartkę o ścianę. – Jak naj­wię­cej o sa­mo­cho­dzie. Ko­lor, re­je­stra­cja, mo­del, typ sil­nika. Wiem, mó­wi­łeś, że to dziew­czyna, ale masz ją o to za­py­tać, może so­bie coś przy­po­mni. Po­tem kie­rowca. Czy go wi­działa, a je­śli tak, to jak wy­glą­dał, jak się za­cho­wy­wał, czy go zna. Gdzie po­je­chali. I tak, mó­wi­łeś, że po­je­chali do tego spa, ale masz ją za­py­tać, ja­sne?

– Tak, pa­nie ko­mi­sa­rzu.

– To do­brze. Zo­rien­tuj się też, gdzie ona była, skąd wra­cała, dla­czego zwró­ciła uwagę na sa­mo­chód. Po­ra­dzisz so­bie?

– Ja­sne, że tak.

– To od­da­waj dłu­go­pis i spa­daj.

Po­li­cjant nie­mal pod­biegł do biurka Mortki, odło­żył dłu­go­pis i opu­ścił po­kój.

– Dy­cha, że się zje­bie – rzu­cił z uśmie­chem Lupa.

Usły­szeli, jak chło­pak zbiega po scho­dach, ale po­nie­waż nie do­szły ich od­głosy upadku, za­ło­żyli, że do­tarł na dół bez­piecz­nie.

– A my co ro­bimy? – za­py­tał Lupa.

– Po­jedźmy do Strugi Zdro­wia i ro­zej­rzyjmy się za tym sa­mo­cho­dem. Lep­szego tropu nie mamy.

Krętą drogą, która z każ­dym ki­lo­me­trem gu­biła as­falt, a zy­ski­wała wy­boje, wy­je­chali z mia­steczka i za­nu­rzyli się w po­sępny gór­ski las. Mortka oparł głowę o szybę i spod na wpół przy­mknię­tych po­wiek pa­trzył na mi­jane stoki, drzewa ce­lu­jące ko­ro­nami w błę­kit nieba i głazy, które jakby tylko cze­kały na oka­zję, żeby się sto­czyć la­winą, miaż­dżąc wszystko, co spo­tkają na dro­dze.

W końcu zza za­krętu wy­ło­nił się ośro­dek spa – sty­li­zo­wany na gór­skie schro­ni­sko dwu­pię­trowy ho­tel z wiel­kim par­kin­giem i z umiesz­czoną na ta­ra­sie re­stau­ra­cją. Ozda­biały ją roz­ło­żone pa­ra­sole z na­zwą jed­nego z po­pu­lar­nych bro­wa­rów, a z roz­pa­lo­nego grilla uno­sił się pio­nowo w górę siwy dym.

Lupa za­trzy­mał sa­mo­chód i wy­sie­dli. Na­tych­miast do­szedł ich za­pach pie­czo­nych kieł­ba­sek i kar­kówki. Mortka po­czuł, że ciek­nie mu ślina, i uświa­do­mił so­bie, że od śnia­da­nia nic nie jadł. Spoj­rzał na ze­ga­rek i stwier­dził, że naj­wyż­szy czas coś prze­ką­sić.

– Szu­kamy tego sa­mo­chodu? – za­py­tał Lupa.

– Tak, tak – od­po­wie­dział Mortka i zer­k­nął tę­sk­nie w stronę ta­rasu, gdzie brzu­chaty fa­cet w żół­tej ko­szulce od­bie­rał od ku­cha­rza dwa ta­le­rze pełne ocie­ka­ją­cego so­kami mięsa i gru­bych pajd chleba.

Za­miast jeść, prze­szli wol­nym kro­kiem przez par­king, przy­pa­tru­jąc się uważ­nie sa­mo­cho­dom. Do­mi­no­wały kil­ku­let­nie volks­wa­geny pas­saty i srebrne skody octa­vie. Te­re­nowe czarne bmw x5 zna­leźli mniej wię­cej w po­ło­wie drogi. Mortka wy­cią­gnął no­tat­nik i spi­sał nu­mery re­je­stra­cyjne. Li­tery na ta­blicy in­for­mo­wały, że auto zo­stało za­re­je­stro­wane we Wro­cła­wiu.

– Spraw­dzisz to? – po­pro­sił Lupę.

Po­li­cjant kiw­nął głową i się­gnął po te­le­fon ko­mór­kowy. Mortka tym­cza­sem upew­nił się, czy nie ma in­nego sa­mo­chodu te­re­no­wego tej marki na par­kingu. Nie było. Po­szedł do ho­telu.

Spo­dzie­wał się, że wnę­trze bę­dzie urzą­dzone w stylu gó­ral­skim, z dużą liczbą ciu­pag i głów upo­lo­wa­nych zwie­rząt na ścia­nach, ale zo­stał przy­jem­nie za­sko­czony. Re­cep­cja była ja­sna, prze­stronna, po­ma­lo­wana na ła­godną żółć, a na pod­ło­dze lśniły czy­ste brą­zowo-czarne ka­felki. Ściany ozda­biały dy­plomy i zdję­cia ce­le­bry­tów, któ­rzy od­wie­dzili Strugę Zdro­wia i któ­rym bar­dzo się tu po­do­bało, a przy­naj­mniej tak wy­ni­kało z po­spiesz­nie na­pi­sa­nych czar­nym ma­za­kiem po­dzię­ko­wań.

Mortka oparł się łok­ciami o blat re­cep­cji i za­dzwo­nił ma­lut­kim dzwo­necz­kiem. Po chwili z za­ple­cza wy­szedł młody męż­czy­zna w oku­la­rach na no­sie, z pro­fe­sjo­nal­nym, sztucz­nym uśmie­chem tuż pod nim.

– Dzień do­bry, czym mogę słu­żyć?

– Ko­mi­sarz Ja­kub Mortka, po­li­cja. – Ko­mi­sarz przed­sta­wił się i mach­nął przed twa­rzą re­cep­cjo­ni­sty le­gi­ty­ma­cją służ­bową. Męż­czy­zna sku­lił się od­ru­chowo, jakby wła­śnie pró­bo­wał so­bie go­rącz­kowo przy­po­mnieć, za co może być ści­gany.

– Dzień do­bry – po­wtó­rzył prze­stra­szony chło­pak. – Jak mogę po­móc panu wła­dzy? Coś się stało?

Pan wła­dza, po­wtó­rzył w my­ślach roz­ba­wiony Mortka. Dawno już nie sły­szał tego okre­śle­nia. A przy­naj­mniej nie wy­ma­wia­nego w ten spo­sób, śmier­tel­nie po­waż­nie, bez cie­nia szy­der­stwa.

– Szu­kam wła­ści­ciela tego sa­mo­chodu. – Ko­mi­sarz wy­cią­gnął no­tat­nik i od­czy­tał gło­śno nu­mer re­je­stra­cyjny auta.

– Coś się stało? – do­py­ty­wał się re­cep­cjo­ni­sta, który po­woli za­czy­nał od­zy­ski­wać re­zon.

– To nie jest te­raz ważne. Czy może mnie pan skon­tak­to­wać z wła­ści­cie­lem tego po­jazdu?

– Nie­stety, nie za bar­dzo. Nie mamy ta­kiej moż­li­wo­ści...

– Prze­pra­szam, ale o co cho­dzi? – ode­zwał się ktoś z boku.

Mortka od­wró­cił się na pię­cie. Stał przed nim mocno opa­lony trzy­dzie­sto­la­tek o dłu­gich ja­snych wło­sach, które spa­dały mu falą na kark. Uśmie­chał się sze­roko, jakby w ten spo­sób chwa­lił się rzę­dem nie­ska­zi­tel­nie bia­łych zę­bów. Zza czar­nego pa­ska spodni wy­le­wał mu się jed­nak brzuch. Gdyby był odro­binę młod­szy i chud­szy, można by go wziąć za mo­dela.

– A pan to?

– Grze­gorz Brat­kow­ski. Wy­daje mi się, że prze­czy­tał pan nu­mer re­je­stra­cyjny mo­jego sa­mo­chodu. Mogę zer­k­nąć?

Mortka po­ka­zał mu za­pi­sany na kartce nu­mer. Brat­kow­ski ścią­gnął z głowy oku­lary prze­ciw­sło­neczne, na któ­rych oprawce można było do­strzec na­pis Ray-Ban, i we­tknął je so­bie za koł­nierz bia­łego pod­ko­szulka.

– Tak, to mój wóz. Czyż­bym źle za­par­ko­wał?

– Nie, ale mam do pana kilka py­tań. Pan tu mieszka?

– Je­stem o coś po­dej­rzany?

– Niech pan od­po­wie na py­ta­nie.

Męż­czy­zna wzru­szył ra­mio­nami.

– Grze­siu, wra­caj do nas! – krzyk­nęła blon­dynka sie­dząca na ka­na­pie nie­da­leko. Wraz z nią byli jesz­cze jedna dziew­czyna i dwóch męż­czyzn. Wszy­scy przy­pa­try­wali się uważ­nie Mortce i szep­tali coś mię­dzy sobą. Brat­kow­ski mach­nął do nich ręką, że za­raz przyj­dzie.

– Od­wie­dzam przy­ja­ciół z War­szawy, któ­rzy aku­rat ko­rzy­stają ze spa.

– Czyli nie mieszka pan tu­taj? – upew­nił się po­li­cjant.

– Prze­cież przed chwilą po­wie­dzia­łem, że nie! Po­wie mi pan wresz­cie, o co cho­dzi?

– Co pan ro­bił wczo­raj rano? Tak do dwu­na­stej?

Brat­kow­ski uśmiech­nął się sze­roko. Od­wró­cił się, po­słał zna­czące spoj­rze­nie zna­jo­mym i prych­nął na ko­niec lek­ce­wa­żąco.

– Ja wiem? Wsta­łem, ubra­łem się i przy­je­cha­łem rano na śnia­da­nie do zna­jo­mych.

– Przy­je­chał pan ze swo­jego domu?

– No ja­sne, że ze swo­jego domu.

W tym mo­men­cie do ho­telu wszedł Lupa. Po­li­cjant od­szu­kał wzro­kiem Mortkę i pod­szedł do niego. Wy­szep­tał mu do ucha kilka słów. Ko­mi­sarz słu­chał uważ­nie, po­tem le­dwo do­strze­gal­nie ski­nął głową i scho­wał trzy­many do tej pory w rę­kach no­tat­nik do kie­szeni spodni.

– Pro­szę pana – po­wie­dział – wy­daje mi się, że by­łoby do­brze, gdyby po­je­chał pan z nami na ko­mi­sa­riat.