Dom siły ebook i audiobook

Re­dak­cja

Ro­bert Ra­taj­czak

Ko­rekta

Mo­nika Ra­taj­czak

Pro­jekt okładki, skład i ła­ma­nie

Na­ta­lia Jar­gieło

Fo­to­gra­fia au­torki

Mag­da­lena Ko­mar-Bor­kow­ska

© Co­py­ri­ght by Eliza Kor­pal­ska

© Co­py­ri­ght by Wy­daw­nic­two Vec­tra

Druk i oprawa

WZDZ Dru­kar­nia Lega, Opole

Wy­da­nie I

ISBN 978-83-68293-51-7

Wy­dawca

Wy­daw­nic­two Vec­tra

Czer­wionka-Lesz­czyny 2025

www.arw-vec­tra.pl

Wszyst­kie po­sta­cie i wy­da­rze­nia opi­sane w książce są wy­two­rem wy­obraźni Au­torki. Wszelka zbież­ność z sy­tu­acjami re­al­nymi jest przy­pad­kowa.

Domy siły po­wstają, ewo­lu­ują i od­cho­dzą, są by­tami, nie obiek­tami zbu­do­wa­nymi z ce­gieł. One też chcą gdzieś miesz­kać, więc gosz­czą w na­szych ser­cach i prze­miesz­czają się wraz z nami. Nie oba­wiajmy się świata, który two­rzymy, i nie bądźmy skąp­cami dla sa­mych sie­bie. Do­strzeżmy, jak nie­ogra­ni­cze­nie ko­chamy i czer­piemy z tej mi­ło­ści, obec­no­ści i ob­fi­to­ści, z każdą go­dziną tre­nu­jąc sztukę przyj­mo­wa­nia.

ROZDZIAŁ I

– A więc pod­pi­su­jemy umowę! – Wpa­try­wa­łam się w le­żący na biurku sto­sik ze­szy­tów. Naj­star­sze, ob­ło­żone w wy­bla­kłe, zsza­rzałe, nie­gdyś ko­lo­rowe okładki z ga­zet, le­żały na spo­dzie. W środku stosu po­ły­ski­wał sier­miężny pla­stik ozdo­biony krzy­kli­wymi, in­fan­tyl­nymi na­klej­kami z kwiat­kami, zwie­rząt­kami i bo­ha­te­rami ko­mik­sów, na­to­miast górę wień­czyły cał­kiem współ­cze­sne, w po­rząd­nych, twar­dych, la­kie­ro­wa­nych ob­wo­lu­tach. Wszyst­kie wy­peł­nione sta­ran­nym pi­smem, które nie zmie­niło się wraz z upły­wa­ją­cym cza­sem, i po­nu­me­ro­wane. Wi­dać, że mama ro­biła kie­dyś po­rzą­dek i pod­jęła nie do końca udaną próbę okieł­zna­nia prze­szło­ści. Dłoń, którą wy­cią­gnę­łam po dłu­go­pis, trzę­sła się z eks­cy­ta­cji.

– To go­towy ma­te­riał na po­wieść. – Re­dak­tor przy­pa­try­wał mi się zza dru­cia­nych oku­la­rów. – Dzię­kuję, że ze­chciała się nim pani z nami po­dzie­lić.

– Dro­biazg!

– Och nie! Hi­sto­ria pani ro­dziny jest fa­scy­nu­jąca i bar­dzo… in­tymna. – Nie był pe­wien, czy użył wła­ści­wego słowa.

– Może i tak. W la­tach sześć­dzie­sią­tych nie­zwy­kłym zja­wi­skiem było to, że w za­pa­dłej wsi wy­lą­do­wał ro­do­wity miesz­ka­niec nie­wiel­kiego Al­be­ro­bello z wło­skiej Apu­lii. Wy­wró­cił do góry no­gami ży­cie nie tylko mo­jej matki, ale i kon­ser­wa­tyw­nych babć, wścib­skich cio­tek, nie­uf­nych wuj­ków, za­ścian­ko­wych au­to­ry­te­tów i nie dał się w do­datku miej­sco­wym ło­bu­zom.

Na­czelny się­gnął pod spód i wy­cią­gnął sfa­ty­go­wany eg­zem­plarz. Uśmiech­nął się i prze­rzu­cił po­żół­kłe kartki.

– Vit­to­rio Ste­fano Scotti to pani oj­ciec?

– Tak, prze­cież mó­wi­łam.

– Rzadko się zda­rza, żeby ko­bieta po­dzie­liła się swoim pa­mięt­ni­kiem z part­ne­rem, i jesz­cze po­zwo­liła mu ro­bić w nim do­pi­ski.

Cho­lera, czy on wciąż się waha? Po­mimo za­pew­nień nie do­wie­rza w moje prawa do pu­bli­ka­cji? A może mnie przej­rzał?

– Ro­dzice byli ze sobą nie­zwy­kle zwią­zani – po­wtó­rzy­łam z na­ci­skiem. – Mama nie miała przed tatą żad­nych ta­jem­nic i my­ślę, że pi­sząc, oboje świet­nie się przy tym ba­wili.

Tym ra­zem po­wie­dzia­łam mu prawdę. To było i jest nie­zwy­kłe mał­żeń­stwo. Jed­na­kowo za­fa­scy­no­wane sobą w wieku lat trzy­dzie­stu i sie­dem­dzie­się­ciu. Tak bar­dzo, że dla ni­kogo in­nego nie star­czało już miej­sca. Na przy­kład dla dziecka.

– Zna pani wło­ski?

– Si!Certo!1 To mój drugi ję­zyk.

– Za­tem orien­tuje się pani, że do­pi­ski taty by­wają… pi­kantne. I ni­kogo nie oszczę­dzają.

– Fakt. Oj­ciec nie brał jeń­ców. – Ro­ze­śmia­łam się.

– Tylko to może być pro­blem. Może coś sko­ry­gu­jemy? Książka po­wsta­nie na pod­sta­wie pa­mięt­ni­ków, ale to nie musi być do­słowny prze­kaz.

– Niech po­zo­sta­nie au­ten­tyczny. Czyż nie ta­kie frag­menty naj­le­piej się sprze­dają?

– Ow­szem, ale za­cze­piamy kilka osób pia­stu­ją­cych obec­nie wy­so­kie sta­no­wi­ska. Ktoś może się po­czuć ura­żony, wy­stą­pić do sądu o prze­pro­siny, de­menti lub na­wet fi­nan­sowe za­dość­uczy­nie­nie. Pro­szę mi wie­rzyć, że ta­kie pro­cesy nie na­leżą do przy­jem­no­ści. Nie chcemy kło­po­tów.

– Co z tego? Mo­gli żyć ina­czej. Nie tylko moi sta­rzy, ale i na­dęci bo­ha­te­ro­wie tam­tej epoki. Poza tym zmie­nimy prze­cież na­zwi­ska?

Skrzy­wił się z lek­kim nie­sma­kiem i nie­do­wie­rza­niem, że nie spra­wia mi to róż­nicy. Nie prze­szka­dzało wcale. Za­mie­rza­łam się roz­pra­wić z ca­łym tym po­lu­kro­wa­nym ba­gnem.

– Ro­zu­miem, że wkrótce do­star­czy nam pani bar­dziej zbe­le­try­zo­waną wer­sję, tak jak roz­ma­wia­li­śmy. Pra­cuje pani nad nią?

– Ow­szem – skła­ma­łam gładko – ale im wię­cej wpro­wa­dzam po­pra­wek, tym bar­dziej od­no­szę wra­że­nie, że tylko na tym traci. Moja mama pi­sała tak ład­nie. Po co to psuć? Nie prze­szko­dzi panu, je­śli za­palę?

– Pro­szę – mruk­nął nie­chęt­nie. Nie wy­da­wał się przyj­mo­wać mo­ich ar­gu­men­tów.

– Jed­nak w tej wer­sji trudno uznać tekst za przy­go­to­wany do druku. Sama pani ro­zu­mie… Hi­sto­rie in­nych lu­dzi, choć fa­scy­nu­jące, za­zwy­czaj nie wy­star­czają, aby mocno wcią­gnąć czy­tel­nika. Każ­demu naj­bar­dziej in­te­re­su­jące wy­daje się jego wła­sne ży­cie. Dla­tego uma­wia­li­śmy się ina­czej i ob­staję przy tym, że prze­kaz warto ubar­wić. I jesz­cze jedno… Opo­wieść wy­daje się nie­do­koń­czona. Czy nie ze­chcia­łaby pani do­dać ciągu dal­szego, spi­na­ją­cej klamry?

Prze­wró­ci­łam oczami. Nie będę prze­cież ty­go­dniami dłu­bała w tek­ście. Co to, to nie! Nie ma mowy, aby tak się po­świę­cać. Aż tyle mi nie za­płacą.

– Pa­nie re­dak­to­rze! – prych­nę­łam, wy­pu­ści­łam z ust kłę­bek dymu i ro­zej­rza­łam się za po­piel­niczką. Chyba nikt tu nie pa­lił. Strzep­nę­łam po­piół pod wy­pie­lę­gno­wany ro­do­den­dron i uśmiech­nę­łam się prze­wrot­nie. Go­spo­da­rzowi na wi­dok tego nie­kul­tu­ral­nego ge­stu nie drgnęła na­wet po­wieka. Cóż, nie za­dbał o mój kom­fort, więc niech ma za swoje.

– Je­śli ktoś no­tuje, ile za­sa­dził krza­ków po­mi­do­rów ze­szłej wio­sny albo glę­dzi, jak w nie­dzielę żło­pał piwo z są­sia­dem, wtedy trzeba by to było uatrak­cyj­nić. Ale w tym wy­padku nie wi­dzę ta­kiej ko­niecz­no­ści. Wszystko prze­my­śla­łam. Zresztą je­stem bar­dzo za­pra­co­waną osobą.

– Tak? A czym się pani zaj­muje?

Zi­gno­ro­wa­łam py­ta­nie.

– A co do za­koń­cze­nia, to wy­daje mi się, że gdzieś za­po­dział się jesz­cze je­den ze­szyt. Mama na pewno coś do­pi­sy­wała, ale nie mogę go ni­g­dzie zna­leźć. A pro­pos, czy taka forma to nie kło­pot dla pań­stwa? Te­raz na pewno wszy­scy przy­sy­łają tek­sty elek­tro­nicz­nie, a tu pi­smo ręczne. Prze­ka­zuję panu ory­gi­nały, so­bie zo­sta­wiam kse­ro­ko­pie.

– Z tym aku­rat so­bie po­ra­dzimy. Cho­dzi­łoby bar­dziej…

– Do­brze, po­pra­cuję nad tym – ucię­łam. – Nad za­koń­cze­niem. I od­na­le­zie­niem bra­ku­ją­cej czę­ści pa­mięt­nika.

Głu­pio było przy­znać, że od dawna się za­sta­na­wia­łam, gdzie też moja matka mo­gła scho­wać ostatni ze­szyt. W trak­cie rzad­kich wi­zyt u ro­dzi­ców sta­ra­łam się dys­kret­nie za­glą­dać w każdy kąt i gło­wi­łam się, co zro­bić, gdy go znajdę. Nie mo­głam prze­cież tak po pro­stu buch­nąć ka­jetu, z któ­rego za­pewne wciąż ko­rzy­stała. Wy­star­czy, że za­bra­łam tamte, po­rzu­cone na stry­chu, w ku­rzu i ba­ła­ga­nie. Ro­dzice za­wsze czuli się ze sobą nie­zwy­kle swo­bod­nie, nie krę­po­wali się ni­czego, nie­rzadko wpro­wa­dza­jąc w za­że­no­wa­nie osłu­piałe oto­cze­nie. Pla­no­wa­łam cyk­nąć fotki za­peł­nio­nych stron i prze­słać je do re­dak­cji, niech oni się mę­czą. A może jed­nak po­świę­cić się i dla nie­po­znaki sama je prze­pi­sać? Gdzie He­lena mo­gła trzy­mać za­pi­ski? W szafce noc­nej, przy­kryte wy­myśl­nymi ga­dże­tami, o któ­rych na­wet ja nie wie­dzia­łam, do czego służą, i ko­ron­kową bie­li­zną kom­plet­nie nie­sto­sowną dla ko­biety w jej wieku? W ku­chen­nym kre­den­sie za nie­uży­wa­nymi szklan­kami z pstro­ka­tego, ir­ra­cjo­nal­nie dro­giego szkła z Mu­rano? Pod po­duszką, za szafą, we­tknięte za piec w piw­nicy? Może w ga­rażu? No i czy na pewno je kon­ty­nu­uje, bo dawno już mo­gła stra­cić pa­sję do pi­sa­nia. Mieli z oj­cem wiele za­mi­ło­wań, ła­two prze­ska­ki­wali z jed­nego na dru­gie. Nie­wy­klu­czone, że i to po­rzu­cili, tak jak kie­dyś mnie…

Czu­łam na­ra­sta­jącą iry­ta­cję. Czy ten czło­wiek mnie zwo­dził? Dziw­nie ocią­gał się ze zło­że­niem pod­pisu. Niby za­in­try­go­wany, nie wy­glą­dał jed­nak na cał­kiem prze­ko­na­nego. Nie da­łam się spe­szyć. Wło­ska część mo­jej na­tury spra­wiała, że do­brze się czu­łam w to­wa­rzy­stwie ele­ganc­kich lu­dzi z po­lo­tem, w gu­stow­nie urzą­dzo­nych wnę­trzach, ta­kich jak to, w któ­rym wła­śnie się znaj­do­wa­łam. Dys­kretna non­sza­lan­cja ar­chi­tekta, de­si­gner­skie me­ble, eg­zo­tyczne ro­śliny, które o dziwo ro­sły buj­nie w nie­na­tu­ral­nym dla nich kli­ma­cie. Może szef ofi­cyny miał do nich do­brą rękę? Albo jego asy­stentka lub li­to­ściwa sprzą­taczka?

Bez względu na sy­tu­ację wy­zna­wa­łam po­gląd, że naj­lep­sze, co ist­nieje, to do­lce far niente2. Go­spo­darz chyba nie po­dzie­lał mo­jego zda­nia. Wy­pro­sto­wa­łam się i spoj­rza­łam mu pro­sto w twarz. Po­ważną, do­stojną, mą­drą. Drobne zmarszczki wo­kół ciem­nych, prze­ni­kli­wych oczu, orli nos, siny, le­dwo do­strze­galny za­rost, szpa­ko­wate skro­nie, sub­telny, choć zde­cy­do­wany ce­drowy za­pach dro­giej wody ko­loń­skiej. Cze­kał nie wia­domo na co.

– Jest pan rzy­mia­ni­nem? – rzu­ci­łam nie­dbale, a on uśmiech­nął się za­sko­czony.

– Ża­łuję, ale nie­stety nie.

– Tak pan wy­gląda. Ni­gdy nic nie wia­domo.

– To prawda, ale nie szu­kał­bym przod­ków w sto­licy Ita­lii – uchy­lił się grzecz­nie przed na­głą na­tar­czy­wo­ścią.

– Ale wy­strój pana ga­bi­netu to wło­ska ro­bota? – Po­wio­dłam wzro­kiem po te­ra­ko­to­wej pod­ło­dze ro­dem z sy­cy­lij­skich pa­tio, sto­liczku z wkom­po­no­waną w blat ce­ra­miczną mo­zaiką, drzwiach pie­kiel­nie kosz­tow­nej szafy, w któ­rych w kunsz­towny wzór po­łą­czono kilka od­cieni i fak­tur drewna. Wi­dać, że miał roz­mach i forsę, jak nie­gdyś mój tata. Już go nie lu­bi­łam.

– Istot­nie – przy­znał. – Pani ro­da­kom nie spo­sób od­mó­wić gu­stu.

– Za­pew­niam pana, że nie wszyst­kim. I tro­chę się śpie­szę – zmie­ni­łam te­mat nie­zbyt grzecz­nie.

– Oczy­wi­ście. Naj­pierw oświad­cze­nie, jako za­łącz­nik do umowy.

Prze­bie­głam wzro­kiem li­ta­nię punk­tów. Przy wszyst­kich za­zna­czy­łam „tak”, kom­plet­nie nie przej­mu­jąc się po­świad­cze­niem nie­prawdy.

Czy je­stem spad­ko­bier­czy­nią swo­ich ro­dzi­ców? Oczy­wi­ście! To nic, że żyją i że nie­wiele po nich odzie­dzi­czę. Po­stronni nie mu­szą tego wie­dzieć. Nie dali mi ma­jątku ani wy­kształ­ce­nia. Kiedy wy­wa­lano mnie z ko­lej­nych szkół, oj­ciec czule tu­lił i po­cie­szał matkę, żeby się tym nie mar­twiła. Ba­ga­te­li­zo­wał kło­poty je­dy­naczki, nie chciał psuć at­mos­fery. Żad­nemu z nich nie przy­szło do głowy, żeby mnie wes­przeć, do­ra­dzić, ani na­wet za­py­tać, o co cho­dzi. Te­raz wpa­dłam w praw­dziwe kło­poty, z któ­rych wy­ba­wie­niem bę­dzie ho­no­ra­rium za książkę. I tyle.

Czy biorę na sie­bie całą ewen­tu­alną od­po­wie­dzial­ność od­szko­do­waw­czą na rzecz osób, które po­ten­cjal­nie mogą za­pro­te­sto­wać? Ależ oczy­wi­ście! Pro­szę bar­dzo! Chrza­nić praw­ni­czy beł­kot. I tak ni­komu ni­czego nie wy­płacę, nie mam prze­cież ani gro­sza. A zresztą… – szansa na to, że książkę prze­czy­tają moi bli­scy albo inne opi­sane w niej osoby, jest mniej­sza niż na wy­graną w totka. Umia­łam ją mniej wię­cej osza­co­wać, bo ro­dzice całe ży­cie upra­wiali lekki ha­zard, a gdy mama raz wy­lo­so­wała trójkę, oj­ciec pod­niósł ją wy­soko na wy­cią­gnię­tych sztywno ra­mio­nach i długo wi­ro­wali wkoło. Za­in­ka­so­wali wtedy sie­dem zło­tych, a po­tem z ra­do­ści otwo­rzyli czer­wone, wy­trawne Mon­te­pul­ciano d’Abruzzo za stówę. Nie chcę się cze­piać, ale to mniej wię­cej dla­tego nie mogę li­czyć na ro­dzinny ma­ją­tek. Chyba że wy­daw­nic­two szarp­nie się na po­rządną pro­mo­cję i o książce zrobi się gło­śno. Nie dba­łam o to. Ten re­dak­tor to nie­zły cy­kor, wy­glą­dał faj­nie, ale to zmyłka. Nie lu­bi­łam tchórz­li­wych męż­czyzn. Po co ta cała ase­ku­ra­cja? Czy wy­ra­żam zgodę na po­prawki, ko­rekty, et ce­tera? Oj, zga­dzam się, zga­dzam, prze­cież nie będę sama się w nie ba­wić. Niech już im bę­dzie, byle szybko. Nie za­mie­rzam mie­sią­cami cze­kać na wy­płatę.

Dane oso­bowe? Co wpi­sać? Stella Chwa­liń­ska-Scotti, ukra­dła pa­mięt­niki matki, odarła ją pu­blicz­nie z naj­skryt­szych ta­jem­nic i spra­wiło jej to dziką przy­jem­ność? Ujaw­niła mnó­stwo nie­po­chleb­nych in­for­ma­cji o daw­nych przy­ja­cio­łach ro­dziny i kom­plet­nie jej to nie obe­szło?

– Czy trzeba po­dać nu­mer PE­SEL?

– Nie­ko­niecz­nie.

No i do­brze. Wresz­cie umowa. Mi­ni­cykl – trzy czę­ści. Okrą­gła sumka za­liczki. Roz­po­czę­li­śmy współ­pracę. Mocny uścisk dłoni. Po­gra­tu­lo­wa­li­śmy so­bie wza­jem­nie i wresz­cie mo­głam wyjść na ulicę.

Wiatr owiał mi twarz. Na­wet nie czu­łam, że mam tak mocne wy­pieki. Pod po­wie­kami za­mi­go­tały cha­otyczne urywki ze­pchnię­tych do pod­świa­do­mo­ści wspo­mnień. Cha­bro­wi­sko ze swoją sza­ro­ścią i za­co­fa­niem. Roz­cza­ro­wa­nie po­zor­nym ra­jem w Apu­lii. Wresz­cie wszech­ogar­nia­jąca pustka.

Po­sta­wi­łam kilka szyb­kich kro­ków, aby opa­no­wać drżące ko­lana i wzię­łam głę­boki od­dech. Ulga. Niech się dzieje!

Bóg je­den wie, co prze­żyła Ha­nia, bo przed ludźmi mu­siała to kryć. Pew­nego razu, w ko­ściele na dro­dze krzy­żo­wej, ksiądz roz­dał gwoź­dzie. Pa­ra­fia­nie roz­glą­dali się po so­bie skon­ster­no­wani, nie wie­dzieli jak za­re­ago­wać, oglą­dali je ze wszyst­kich stron, ale szybko się znu­dzili. Gwóźdź jak gwóźdź – zwy­kły, czte­ro­cen­ty­me­trowy ka­wa­łek stali, cał­kiem so­lidny, ale co zro­bić z jed­nym, na wiele się nie przyda. Szkoda, że nie dał wię­cej. Od­kła­dali je na pul­pity ła­wek albo wkła­dali do kie­szeni. Ko­lejne re­ko­lek­cyjne no­wo­cze­sne udziw­nie­nie, za­wra­ca­nie głowy. A Ha­nia ry­czała jak bóbr. Pa­trzyła na krzyż za­wie­szony nad oł­ta­rzem i za­no­siła się pła­czem, choć wszy­scy się na nią ga­pili. Te­raz do­piero będą mieli o czym plot­ko­wać! Czuła się na­bita tymi gwoź­dziami jak jeż. A prze­cież ma już pięć­dzie­siąt lat, więc łka­jąc, za­py­tała w my­ślach Chry­stusa, czy może nad­szedł wresz­cie czas, żeby je za­czął z niej po­woli wy­cią­gać?

Krzysz­tof był o kil­ka­na­ście lat od niej star­szy i miesz­kał w Cha­bro­wi­sku od uro­dze­nia, ale Ha­nia po­cząt­kowo ko­ja­rzyła go je­dy­nie z plot­kami na te­mat tra­gicz­nego wy­padku. Mały chło­piec bie­gał sa­mo­pas wraz z licz­nym ro­dzeń­stwem. Miał szczę­ście, bo uro­dził się przed­ostatni, więc nie wy­ma­gano od niego, by za wiele pra­co­wał, za to star­szym dzie­ciom na­ka­zano się nim opie­ko­wać. Owego fe­ral­nego dnia roz­krę­cali wóz. Star­szy brat uparł się, że wy­cią­gnie z niego dy­szel. Prze­ko­ny­wał, że wie jak wzmoc­nić me­ta­lowe za­wie­sze­nie. Miał smy­kałkę do maj­ster­ko­wa­nia. Roz­kła­dał przed­mioty na kom­po­nenty, mo­dy­fi­ko­wał i uno­wo­cze­śniał ich kon­struk­cje na wzór dzi­wacz­nych, me­cha­nicz­nych sprzę­tów, które zo­ba­czył kie­dyś w sta­rej ga­ze­cie. Ze­psuł w ten spo­sób sno­po­wią­załkę i wial­nię, dzia­ła­jącą od mło­do­ści pra­dziadka, ale trzeba przy­znać, że pod­po­wie­dział ojcu, jak dzięki pro­stej sztuczce przy­spie­szyć pracę młoc­karni i gdyby tylko zna­la­zły się pie­nią­dze na za­kup kilku czę­ści za­mien­nych, wpro­wa­dzi­liby wspól­nie małe ulep­sze­nie.

Do­łą­czyli ko­le­dzy z są­siedz­twa. Si­ło­wali się chu­dymi ra­mio­nami, prze­krzy­ki­wali. Krzyś plą­tał się pod no­gami, cho­ciaż bar­dzo sta­rał się być po­mocny. W pew­nym mo­men­cie za­ga­pił się na po­tężną, za­rdze­wiałą śrubę, którą wła­śnie od­krę­cali. Wie­dziony cie­ka­wo­ścią zbli­żył się po ci­chu i przy­kuc­nął za ich ple­cami, po czym wczoł­gał się pod wi­szące mo­co­wa­nie. Pra­wie koń­czyli, gdy ob­lu­zo­wana, po­przeczna sztaba nie­spo­dzie­wa­nie spa­dła, a przód wozu prze­chy­lił się gwał­tow­nie, przy­gnia­ta­jąc go do ziemi. Tego nikt nie prze­wi­dział. Pod­niósł się straszny rwe­tes.

– Krzy­sio nie żyje! Krzy­sia przy­wa­liło! – darli się chłopcy, bez­sku­tecz­nie pró­bu­jąc dźwi­gnąć cię­żar, aby go wy­do­stać, pod­czas gdy ka­łuża krwi wo­kół unie­ru­cho­mio­nego ciałka bły­ska­wicz­nie się po­więk­szała. Z domu wy­bie­gła matka. Pę­dziła, po­ty­ka­jąc się o za długą kieckę i plą­cząc w roz­wią­za­nym far­tu­chu. Z prze­raź­li­wym, za­wo­dzą­cym krzy­kiem do­pa­dła do wozu na chwilę przed męż­czy­znami, któ­rzy od­sko­czyli od swo­ich ro­bót. Na „trzy” unie­śli nie­szczę­sną fur­mankę. Prze­ra­że­nie ma­lo­wało im się w oczach. Ktoś wsko­czył na ko­nia i na oklep po­pę­dził do są­sied­niej wsi po dok­tora.

Zro­biło się zbie­go­wi­sko.

– Ale go ro­ze­rwało!

– Daj­cie mu wody!

– Ja­kiej wody? Prze­cież się nie na­pije!

– Za­ta­muj­cie krew!

Oj­ciec, który wy­rwany z pi­jac­kiego ciągu przy­był na sa­mym końcu, rwał na so­bie ko­szulę i sta­rał się prze­wią­zać cien­kie pa­ski na ciele synka, ale ani nie wie­dział jak, ani z któ­rego miej­sca wy­pływa czer­wona rzeka, za­le­wa­jąca wszystko. Prze­pite oczy mimo na­głej mo­bi­li­za­cji nie dość wy­raź­nie roz­róż­niały kształty drga­jące w mię­snej miaz­dze.

– Księ­dza! – wzy­wała stara Min­ce­wi­czowa.

– A po co księ­dza! Prze­cież to anio­łek! – zży­mał się wuj.

– I do anioł­ków po­szedł! – łkała sta­ruszka.

– Od­suń­cie się lu­dzie! Zrób­cie miej­sce!

Le­ciwy dok­tor ener­gicz­nie jak na swój wiek to­ro­wał so­bie drogę wśród bez­rad­nych ga­piów. Pod­niósł rękę, da­jąc znak, by się uci­szyli. Przy­sta­wił ucho do wą­tłej piersi.

– Żyje! – oznaj­mił.

– O Pa­nienko Naj­święt­sza, dzięki! – ję­czała matka.

– Ci­cho! Z nim trzeba do szpi­tala!

Ostroż­nie uło­żyli go na dra­bi­nia­stym wo­zie wy­sła­nym na­prędce koł­drą, w którą wsią­kała po­soka. Stara Min­ce­wi­czowa zdą­żyła przy­tom­nie za­uwa­żyć, że szkoda ta­kiej po­rząd­nej pie­rzyny, jesz­cze z po­sagu po nie­boszczce ma­musi, skoro z chłopca i tak już nic…

A jed­nak prze­żył. Prze­był długą drogę po­wrotną do ży­cia, w izo­la­cji i sa­mot­no­ści, bo wia­domo, że mama za­jęta do­mem i po­lem nie miała czasu przy­jeż­dżać w od­wie­dziny, a o ta­cie szkoda wspo­mi­nać. Pił te­raz z roz­pa­czy po wy­padku syna, co cała wieś zgod­nie ro­zu­miała.

– Zaj­mij się in­nymi dziećmi – ra­dziły są­siadki. – Z Krzy­sia i tak już nie­wiele bę­dzie po­żytku.

Matka ob­ru­szała się i raz po raz za­le­wała łzami, lecz choć pę­kało jej serce, w głębi du­szy przy­zna­wała im ra­cję. Tyle za­chodu i kosz­tów. Na wy­pis za­wio­zła do szpi­tala naj­tłu­ściej­szą gęś i aż za­dła­wiła się pła­czem, gdy zo­ba­czyła zmi­ze­ro­waną twarz synka. Sie­dział nie­ru­chomy i dziw­nie po­ważny, a gdy go przy­tu­liła, wes­tchnął głę­boko, jakby wiatr wy­do­by­wał się ze studni.

– Chodź sy­nuś, chodź! W domu so­bie pod­jesz, od­pocz­niesz! – szcze­bio­tała, mimo prze­ra­że­nia.

– Boli cię rączka?

Ma­lec za­prze­czył.

– Nie boli go – po­cie­szył ją le­karz z nie­wy­raźną miną. – Nie ma w niej czu­cia.

Na do­wód ukłuł czub­kiem skal­pela cienką jak ga­łązka, wi­szącą bez­wład­nie wzdłuż boku koń­czynę. Chłop­czyk ani drgnął.

– Po­trzebna jest re­ha­bi­li­ta­cja, ro­zu­mie pani? Nie u nas, w War­sza­wie. Mają spe­cjalny ośro­dek, ale trudno się do niego do­stać. Przez zna­jo­mo­ści, no i trzeba być przy­go­to­wa­nym na pewne opłaty…

– I to by mu po­mo­gło?

– Gwa­ran­cji nie ma, ale spró­bo­wać można.

Do­ro­śli po­pa­trzyli na sie­bie po­nad jego głową. Dziecko czuło to samo co oni. Nie po­je­dzie do żad­nego ośrodka. W domu bra­ko­wało na wszystko.

– Niech się pani cie­szy, że syn żyje. To tylko ręka. Ja­koś so­bie po­ra­dzi.

– Cie­szę się, cie­szę – od­po­wie­działa ko­bieta przy­bi­tym gło­sem. – Ale na wsi ręka po­trzebna. Mo­dlić się będę.

– To ni­gdy nie za­szko­dzi.

Le­karz za­czy­nał się nie­cier­pli­wić. Nie lu­bił bez­na­dziej­nych przy­pad­ków, które mimo zdo­by­tego do­świad­cze­nia wciąż go fru­stro­wały. Dość się na­pa­trzył na po­dobne sy­tu­acje. Ko­lejne nie­do­pil­no­wane, chłop­skie dziecko i jego ogra­ni­czona ro­dzi­cielka, którą stać je­dy­nie na la­menty. Nie wyda gro­sza na re­ha­bi­li­ta­cję, bę­dzie go ku­ro­wać okła­dami z po­piołu i ro­so­łem. Z cza­sem uzna, że co sma­ko­wit­sze ka­wałki mięsa na­leżą się star­szemu bratu. Temu, co ciężko pra­cuje. Szkoda jej na­wet tłu­ma­czyć.

– Niech pani już idzie. O chłopca trzeba dbać. Może ja­kiś cud… kie­dyś…

– O tak, cud, cud! – za­kli­nała rze­czy­wi­stość spo­cona z emo­cji i zmę­cze­nia. Wy­pro­wa­dzała w świat ka­lekę. Zda­wała so­bie sprawę z cze­ka­ją­cego go okru­cień­stwa i wła­snej wo­bec niego bez­sil­no­ści.

– I niech pani za­biera tego ptaka! Ugo­tuje coś pani cho­remu.

– Ale pa­nie dok­to­rze! Ja je­stem wdzięczna! Po­dzię­ko­wa­nie się na­leży, nie ma co! Jak by to wy­glą­dało!

– Co ja będę z gę­sią tu­taj ro­bił? Chyba pani nie chce, żeby za­pa­sku­dziła dy­żurkę?

– Ale żona się ucie­szy! To nie­ho­no­rowo… – pro­te­sto­wała ko­bieta po­kor­nie, za­gar­nia­jąc opie­ra­jące się pta­szy­sko do ko­sza, a nie­peł­no­sprawne dziecko pod swoje nie­wy­star­cza­jące skrzy­dło.

– No ale jak nie, to Bóg za­płać! – ska­pi­tu­lo­wała w końcu.

– Z Bo­giem! – wes­tchnął dok­tor, klnąc siar­czy­ście w du­szy i za­sta­na­wia­jąc się, ile czasu musi jesz­cze od­pra­co­wać, żeby zmie­nili mu przy­dział z tej dziury do ja­kie­goś wo­je­wódz­kiego mia­sta, w któ­rym jest roz­wój, przy­szłość i to­wa­rzy­stwo na po­zio­mie.

Od tam­tej pory matka po­pła­ki­wała jesz­cze czę­ściej i mo­dliła się za Krzy­sia bez ustanku. Żar­li­wie od­ma­wiała pa­cie­rze i li­ta­nie. Klę­czała go­dzi­nami, pa­dała na twarz, wy­śpie­wy­wała go­dzinki i ro­raty, ale cud nie na­stą­pił. Z cza­sem za­częła się wsta­wiać do Naj­święt­szej Pa­nienki za inne dzieci, one też miały swoje kło­poty.

A Krzyś wró­cił do domu po dzie­cię­cemu szczę­śliwy.

– Uschła mu ręka – po­wta­rzali są­sie­dzi od cha­łupy do cha­łupy.

– Pew­nie to kara bo­ska!

– Za co?

– A bo to wia­domo?

Przy­cho­dzili oglą­dać. Przy­no­sili ma­ści i zioła. Nie po­ma­gały. Inne dzieci się śmiały. Szy­dziły z niego. Oj­ciec pa­trzył spode łba, cza­sem bił, wku­rzony jego nie­przy­dat­no­ścią.

– Dar­mo­zjad je­den!

Ty sam gor­szy dar­mo­zjad i nie­rób! – my­ślała matka, ale bała się ode­zwać gło­śno, żeby sa­mej nie obe­rwać. Ją syn cza­sem też de­ner­wo­wał. Nie cho­dziło na­wet o to, że nie nada­wał się do żad­nej ro­boty, ale wró­cił ja­kiś dziwny. Ga­pił się w niebo. Mil­czał. Nie sły­szał, co się do niego mówi. Może i na głowę mu się rzu­ciło – za­sta­na­wiała się. Ale z głową chłop­czyka wszystko było w po­rządku.

Alberobello, 1975

Je­stem jed­no­cze­śnie ćmą ba­rową i ka­wiar­nia­nym mo­ty­lem. Od­kąd z Heli Chwa­liń­skiej prze­isto­czy­łam się w He­lenę Scotti, od­kry­łam upodo­ba­nia, o które ni­gdy bym się wcze­śniej nie po­dej­rze­wała. Od­ży­wam w za­pa­chu dymu z pa­pie­ro­sów po­dob­nie jak inni, gdy za­cią­gają się rześ­kim, gór­skim po­wie­trzem. Za­czy­nam przed po­łu­dniem, za­raz gdy wstanę, kla­sycz­nym espresso w mi­kro­sko­pij­nej fi­li­żance. Czemu tak ma­łej? Może po to, aby przy­siąść na ko­lejne w na­stęp­nej ro­dzin­nej re­stau­ra­cyjce, a póź­niej znów w in­nej, ta­kiej na cztery sto­liki i po­ranną ga­zetę. Le­ni­wie de­lek­tuję się wy­ra­zi­stym sma­kiem i aro­ma­tem. Trzy­mam w ręce ko­lo­rowy ma­ga­zyn, któ­rego na­wet nie czy­tam. Prze­glą­dam na­główki, cza­sem moją uwagę przy­kuje ja­kieś zdję­cie. Udaję za­in­te­re­so­wa­nie, ale prawda jest taka, że nie znam jesz­cze na tyle do­brze wło­skiego, aby zro­zu­mieć prze­kaz, na­wet w plot­kar­skim cza­so­pi­śmie. Trak­tuję je jak przy­datny re­kwi­zyt, któ­rym można przy­sło­nić twarz, aby unik­nąć nie­chcia­nego spo­tka­nia ze zna­jo­mym lub za­nu­rzyć w nim wzrok, by zbyt na­chal­nie nie przy­pa­try­wać się oto­cze­niu. No i po­ka­zy­wać wo­kół, że mam po­ważne za­ję­cie, po­dob­nie jak po­zo­stali klienci i prze­chod­nie przy­sia­da­jący na ła­wecz­kach usta­wio­nych na skwe­rach, ce­le­bru­jący ży­cie w przy­ja­znych miej­scach, do któ­rych nie trzeba się wy­bie­rać zbyt da­leko od domu. Spo­kojni, ła­god­nie uśmiech­nięci eme­ryci w bia­łych ko­szu­lach i awan­gar­dowi mło­dzieńcy w mod­nych ciu­chach, z wy­po­ma­do­wa­nymi wło­sami, po­chy­la­jący się kon­spi­ra­cyj­nie ku so­bie, aby nikt nie pod­słu­chał, ja­kie ubi­jają in­te­resy. Piękne ko­biety od rana przyj­mu­jące z non­sza­lan­cją por­cję na­leż­nych im hoł­dów i le­ciwe, dawno zu­bo­żałe, ob­wie­szone sztucz­nymi per­łami con­tessy, wy­mie­nia­jące uwagi z wy­twor­nymi przy­ja­ciół­kami. Go­spo­dy­nie do­mowe w przy­cia­snych, ciem­nych su­kien­kach – te mają naj­mniej czasu. Śpie­szą się, aby przy­rzą­dzić ro­dzi­nie śnia­da­nie, ale któż im za­broni od­po­cząć przy cap­puc­cino w dro­dze z pie­karni?

– Si­gnora Scotti, może tar­tufo do kawy? Albo panna cotta?

– Dzię­kuję, Luka, dbam o li­nię!

– Ależ po co? Si­gnora nie musi! Si­gnora jest bel­lis­sima! – Ro­ze­śmiana, py­zata twarz Luki plus obo­wiąz­kowa dawka uprzej­mo­ści od razu po­pra­wiają mi i tak nie­zły hu­mor. Jest jed­nym z nie­wielu zna­nych mi męż­czyzn, któ­rzy w tak mło­dym wieku przed­ło­żyli mi­łość do je­dze­nia po­nad mi­łość do ko­biet. Gdyby nie to, byłby bar­dzo przy­stojny, jed­nak od­kąd odzie­dzi­czył po dziadku – le­gen­dar­nym w tej dziel­nicy si­gnore Le­onio – kli­ma­tyczną knajpkę, słowo „dieta” na do­bre wy­pa­dło z jego słow­nika. Luka gar­dził umia­rem we wszyst­kich swo­ich po­czy­na­niach. Sły­nął z przed­niej kuchni, w któ­rej prze­pa­dał na dłu­gie go­dziny, za­raź­li­wego śmie­chu i we­so­łego, nie­zbyt czy­stego nu­ce­nia po­nad­cza­so­wych szla­gie­rów.

Gdyby nie wy­pę­dziła mnie stąd sje­sta i co­raz częst­sze, znie­cier­pli­wione zer­ka­nie go­spo­da­rza zza kon­tu­aru, po­łą­czone z ocie­ra­niem nie­ist­nie­ją­cego potu z czoła, co su­ge­ro­wało ko­niecz­ność za­cią­gnię­cia ko­tar i urzą­dze­nia so­bie dwu-, a tak na­prawdę pra­wie czte­ro­go­dzin­nej prze­rwy, chęt­nie prze­sie­dzia­ła­bym tu do wie­czora. Luka ni­gdy się nie prze­mę­czał, ani nie spie­szył. Był mi­strzem wła­snego, do­sko­na­łego, pro­stego ży­cia.

Do­piero gdy nad­cią­gał wie­czór, koń­czył się nie­zno­śny upał, w któ­rym nie chciało się ru­szać i nic nie sma­ko­wało. Na­wet naj­wy­kwint­niej­sze da­nie ro­sło w prze­grza­nych ustach. Po­now­nie można było zaj­rzeć do baru, w no­wej su­kience, z kar­mi­nową szminką na ustach. W środku stop­niowo gęst­niał roz­ra­do­wany tłum, wśród gwaru dźwię­czały sztućce i po­trą­cane nie­ostroż­nie dzbanki wy­peł­nione wi­nem, bo któż by się ba­wił z od­kor­ko­wy­wa­niem bu­te­lek? Na pewno ani Vit­to­rio, ani Mat­teo, któ­rzy usie­dli obok i obaj ob­jęli mnie ra­mio­nami.

Prze­klęty Mat­teo! Żo­łą­dek pod­cho­dził mi do gar­dła za każ­dym ra­zem, gdy sły­sza­łam jego imię. Cho­lera, czy matka li­czyła, że kie­dyś ktoś to jed­nak prze­czyta? Cie­kawe co na ten te­mat po­wie za­fra­so­wany re­dak­to­rek, który tak ła­two oce­nia sy­tu­ację po po­zo­rach. Pew­nie uważa, że ma do czy­nie­nia ze świa­tową damą, ale po­sta­no­wi­łam, że przy naj­bliż­szej oka­zji roz­wieję jego mrzonki. Może dla rów­no­wagi warto opo­wie­dzieć mu tro­chę o Cha­bro­wi­sku, z któ­rego zwiała ma­mu­sia? Sam się do­ma­gał uzu­peł­nie­nia hi­sto­rii. Są jed­nak rze­czy, o któ­rych nie do­wie się ni­gdy. Choćby tego, że i ja zna­łam tę przed­po­to­pową knajpę oraz Lukę w wer­sji jesz­cze grub­szej i oczy­wi­ście star­szej. W dzie­ciń­stwie ro­dzice za­bie­rali mnie kil­ku­krot­nie do Al­be­ro­bello, zo­sta­wiali pod opieką wło­skiej babci Apo­lo­nii, a od­kąd wkro­czy­łam w wiek na­sto­letni, pu­ścili sa­mo­pas, gdyż sta­ruszka, choć cha­rak­terna, kom­plet­nie nie po­tra­fiła nade mną za­pa­no­wać. Po­dob­nie zresztą jak wszy­scy inni. Z tym że po­zo­stali na­wet nie pró­bo­wali.

Czemu nie uwiecz­nić pew­nych zda­rzeń z mo­jej per­spek­tywy? Wy­cią­gnę­łam czy­stą kartkę, przy­kry­łam nią tę zsza­rzałą, za­pi­saną przez matkę rów­nymi, kształt­nymi li­te­rami nie­długo po moim na­ro­dze­niu, pu­ści­łam wo­dze fan­ta­zji i za­czę­łam nie­mi­ło­sier­nie gry­zmo­lić…

DOPISANE DO PAMIĘTNIKA

Po po­ran­nym roz­le­ni­wie­niu nie po­zo­stał naj­mniej­szy ślad. Luka od­zy­skał we­rwę po drzemce i z co­raz gło­śniej­szym śpie­wem stu­kał w kuchni garn­kami, ale i tak wie­dzie­li­śmy, że na ko­la­cję po­cze­kamy długo. I że bę­dzie warto. Ści­snę­li­śmy się przy naj­więk­szym stole, nowi go­ście bez py­ta­nia przy­sta­wiali krze­sła. Moje ko­le­żanki, Ales­sia, chło­paki z oko­licy. I on, Mat­teo. Tyle o nim sły­sza­łam, w za­sa­dzie nic po­chleb­nego. Był bo­gaty i chyba nie­zbyt uczciwy, ale nikt ni­gdy nie wy­po­wie­dział się na ten te­mat kon­kret­nie. Szkolny ko­lega ojca, przy­ja­ciel, bli­ski druh. To jemu bab­cia Apo­lo­nia gro­ziła żar­to­bli­wie pal­cem i na­kła­dała naj­więk­sze por­cje ma­ka­ronu. Nie szko­dziły mu za­nadto, wciąż za­cho­wy­wał spor­tową syl­wetkę, a si­wie­jące na skro­niach włosy do­da­wały mu je­dy­nie uroku. Pod­czas bie­sia­do­wa­nia był pierw­szo­rzęd­nym kom­pa­nem i du­szą to­wa­rzy­stwa, a jed­no­cze­śnie ota­czał go trudny do zde­fi­nio­wa­nia re­spekt. Sy­pał dow­ci­pami, ri­po­stami i od razu da­wało się roz­po­znać, że jest in­te­li­gentny jak sam dia­beł. Aż strach. Nie­spo­dzie­wa­nie po­czu­łam de­li­katny do­tyk na łydce. Dłu­gie ob­rusy plą­tały się i prze­szka­dzały, ale w ta­kich sy­tu­acjach były zba­wie­niem. Dzia­dek Luki wie­dział, co robi, gdy urzą­dzał re­stau­ra­cję, a wnuk ni­czego ani w wy­stroju, ani w menu nie zmie­nił. Tra­dy­cja musi zo­stać prze­ka­zana z po­ko­le­nia na po­ko­le­nie, ona za­wsze spraw­dza się naj­le­piej.

Nie roz­po­zna­łam, czyja to była dłoń. Tu­tejsi chłopcy ro­bili ta­kie rze­czy bez jed­nego gry­masu na twa­rzy i bez zmiany po­zy­cji ciała, a kra­cia­sta tka­nina za­sła­niała wszystko. Nie wie­dzia­łam więc, czy od­trą­cić zu­chwałą rękę, czy uda­wać, że nic nie czuję. Chcia­łam, aby na­le­żała do niego, tym bar­dziej że gła­skała w tej chwili moje udo i mu­sia­łam, po pro­stu mu­sia­łam za­re­ago­wać lub bier­nie po­zwo­lić, aby prze­su­nęła się jesz­cze wy­żej. Zer­k­nę­łam na niego, ale był po­chło­nięty roz­mową. Pe­ro­ro­wał gło­śno i sku­piał na so­bie całą uwagę, jed­nak jego krót­kie, ukrad­kowe spoj­rze­nie nie po­zo­sta­wiało wąt­pli­wo­ści. Grał bez­czel­nie, ry­zy­kow­nie, w każ­dej chwili ktoś mógł go na­kryć. Wy­sta­wiał na szwank moją re­pu­ta­cję. Bo prze­cież nie swoją, zszar­ganą, a może ra­czej tu­taj po pro­stu sławną. Mimo wszystko jed­nak czu­łam się bez­pieczna i zre­lak­so­wana, gdy z ka­mienną twa­rzą za­nu­rzał we mnie palce, póź­niej do­tknął nimi wy­sta­wione przez Lukę na stół aran­cini, po czym po­chy­lił się i uca­ło­wał moją dłoń, w któ­rej drżała lampka wina.

Do­koń­czy­li­śmy na za­ple­czu, z któ­rego Luka znik­nął w ma­giczny spo­sób. Po­rzu­cił go­ści i przy­pa­lił wo­łową pie­czeń, co ni­gdy do­tąd mu się nie zda­rzyło, i co mu­siało mu się opła­cać. Od tam­tej pory nie było miej­sca i pory, w któ­rych się nie ko­cha­li­śmy. Za­zwy­czaj bez słów, bo nie star­czało na nie wy­rwa­nego ukrad­kowo czasu, a oko­licz­no­ści nie sprzy­jały bli­sko­ści. Mat­teo rzu­cał wy­zwa­nie światu, nie li­czył się z ni­czym, ba­lan­so­wał na gra­nicy wpadki. Oba­wia­łam się jej strasz­li­wie, a jed­no­cze­śnie jej wi­zja ogrom­nie mnie pod­nie­cała.

– Nie bój się – szep­tał i ca­ło­wał mnie w szyję, gdy wszy­scy aku­rat od­wró­cili głowy. – Pa­nuję nad sy­tu­acją, ko­cha­nie – za­pew­niał, klę­cząc przede mną w cia­snej spi­żarni babki Apo­lo­nii, z któ­rej miał mi po­móc przy­nieść kosz fig.

– Rzuć tego ło­buza! – mam­ro­tała gniew­nie sta­ruszka. Ko­cha­łam go, uwiel­bia­łam jego ciało, jego sza­leń­stwo i mrok. Sama myśl o nim do­pro­wa­dzała mnie do eks­tazy.

– My­śla­łam, że go lu­bisz, bab­ciu – od­po­wia­da­łam z nie­winną miną.

– Schu­dłaś, sczer­nia­łaś, jak ty wy­glą­dasz! – stro­fo­wała matka, miła jak zwy­kle.

Tak, stop­niowo zni­ka­łam, mar­nia­łam, od­kle­ja­łam się od rze­czy­wi­sto­ści, a w mo­ich oczach za­świe­cił obłęd, po­dobny do tego, który do­strze­ga­łam u niego. Pa­ra­dok­sal­nie nie było ważne, jak wy­glą­dam. Po­że­ra­li­śmy się wciąż od nowa.

Gdy nasz zwią­zek na­gle się urwał, by­łam fi­zycz­nym i psy­chicz­nym wra­kiem. Do­cho­dziły mnie słu­chy, że Mat­teo wy­je­chał do Ho­lan­dii i pla­nuje ślub z wdową w swoim wieku, co zresztą póź­niej oka­zało się nie­prawdą. Wie­dzia­łam, że już ni­gdy nie będę po­tra­fiła od­dać się w pełni in­nemu męż­czyź­nie. Za­pewne na­wiążę nowe re­la­cje, ale na zimno, bez serca, w oka­le­czo­nej wer­sji. Tak cy­nicz­nie, bez­dusz­nie i wy­łącz­nie cie­le­śnie, jak on ze mną. A po­tem z Ales­sią. A póź­niej z nami obiema. Apo­lo­nia czy­tała mi w my­ślach. Pew­nego razu z całą su­ro­wo­ścią chwy­ciła mnie za ra­miona, ob­ró­ciła do sie­bie i oznaj­miła twardo:

– Każda na­mięt­ność kie­dyś się koń­czy, dziecko. Nie ma ognia, który by się nie wy­pa­lił. A po tym naj­go­ręt­szym zo­staje naj­wię­cej po­piołu.

– Ale o czym bab­cia mówi?

Prze­szyła mnie wzro­kiem i po­now­nie wy­ce­dziła:

– Każda.

Wpa­try­wa­łam się w wy­rzu­cone na pa­pier znie­kształ­cone wspo­mnie­nia za­do­wo­lona, że tak zgrab­nie udało mi się na­śla­do­wać styl matki. Mo­gła­bym spi­sać wła­sne pa­mięt­niki, o wiele cie­kaw­sze niż jej, od razu w wer­sji przy­sto­so­wa­nej do wy­druku jako ro­mans lub kry­mi­nał. Ach, gdyby sprawy tak się wtedy po­to­czyły, po­zo­stałby mi zwy­czajny żal po utra­co­nej mi­ło­ści. Da­łoby się go prze­żyć. Prawda wy­glą­dała jed­nak znacz­nie go­rzej. Gdy­bym nie opusz­czała Pol­ski, nie zmar­no­wa­ła­bym so­bie ży­cia, ale też ni­gdy bym tego wszyst­kiego nie za­znała. Nie od­kry­ła­bym na­wet, jak bar­dzo to lu­bię. Choćby z tego względu do­brze jest być córką Wło­cha. A jesz­cze le­piej jego ko­chanką…

W na­głym przy­pły­wie zło­ści po­gnio­tłam kartkę i ci­snę­łam ją do ko­sza. Nie za­mie­rzam wy­pi­sy­wać gór­no­lot­nych, ckli­wych bzdur. Nie ta­kiej pu­enty ocze­ki­wał na­czelny. Choćby na od­czep­nego mu­szę się po­sta­rać dla niego o coś in­nego.

Warszawa, październik 1969

Po raz pierw­szy zo­ba­czy­łam go na Uni­wer­sy­te­cie War­szaw­skim. Stał w grupce ob­co­kra­jow­ców, ma­sko­wali żar­tami lek­kie za­gu­bie­nie. Miał czarne włosy i oczy, a jed­nak w nie­uchwytny spo­sób od­róż­niał się apa­ry­cją od ru­muń­skich i buł­gar­skich ko­le­gów. Ema­no­wał pew­no­ścią sie­bie i nie pe­szyło go obce śro­do­wi­sko. W oczach tliły mu się iskierki pod­eks­cy­to­wa­nia w ob­li­czu nie­zna­nej przy­gody. Do­piero póź­niej do­wie­dzia­łam się, że ma na imię Vit­to­rio i że się ze mną ożeni. Do dziś nie do końca wiem, ja­kim cu­dem do­stał się na na­szą uczel­nię. Nie do­ty­czyły go umowy o wy­mia­nie stu­den­tów z de­mo­lu­dów lub kra­jów afry­kań­skich i arab­skich. Po­noć zna­cze­nie ode­grały jego po­glądy po­li­tyczne i dzia­łal­ność w skraj­nie le­wi­co­wej Lotta Con­ti­nua.3 Sta­rał się póź­niej tłu­ma­czyć te za­leż­no­ści, ale wo­la­łam ich szcze­gó­łowo nie roz­trzą­sać. Nie chcia­łam, żeby moi ro­dzice się do­wie­dzieli o jego ko­mu­ni­stycz­nych in­kli­na­cjach i jesz­cze bar­dziej znie­chę­cili do na­szego ma­riażu.

Tam­tego dnia chi­cho­ta­ły­śmy z dziew­czy­nami po dru­giej stro­nie ko­ry­ta­rza. Wszyst­kie mia­ły­śmy na so­bie krót­kie, ko­lo­rowe su­kienki, mocne ma­ki­jaże i bar­dzo sta­ran­nie upięte włosy. Od­kąd na­uczy­łam się zbie­rać je w wy­soki kok, nie roz­sta­wa­łam się z tą fry­zurą, choć jej uło­że­nie zaj­mo­wało rano sporo czasu. Do­da­wała mi wzro­stu i szyku. Wy­cią­ga­łam z boku dwa pa­semka, po­zwa­la­jąc im swo­bod­nie przy­kryć uszy i niby nie­chcący mu­skać koń­ców­kami oboj­czyki. Nie wiem dla­czego, ale już wtedy by­łam prze­ko­nana, że on to wi­dzi. Obec­ność ko­le­gów z za­gra­nicy in­try­go­wała i ro­dziła do­my­sły. Za­sta­na­wia­łam się, jak so­bie po­ra­dzą? Nie znają prze­cież pol­skiego, a nasi pro­fe­so­ro­wie nie po­ro­zu­mie­wają się w ich ję­zy­kach. Czy można się w ta­kich wa­run­kach cze­go­kol­wiek na­uczyć, zdać eg­za­miny? Pew­nie zo­staną ob­jęci okro­jo­nym, spe­cjal­nie przy­sto­so­wa­nym pro­gra­mem, za­li­czą se­mestr dla świę­tego spo­koju i do­brej współ­pracy mię­dzy brat­nimi wy­dzia­łami. Przez pierw­szy mie­siąc ich na­uka po­le­gała wy­łącz­nie na wku­wa­niu słó­wek, ale czy to wy­star­czy? Ja­kie trzeba mieć zdol­no­ści, żeby w kilka ty­go­dni przy­swoić obcą mowę w stop­niu umoż­li­wia­ją­cym pod­sta­wową ko­mu­ni­ka­cję, nie mó­wiąc o ro­zu­mie­niu skom­pli­ko­wa­nych za­gad­nień? Ja ro­syj­skiego uczy­łam się przez dwa­na­ście lat w pod­sta­wówce i li­ceum, a i tak nie­wiele pa­mię­ta­łam.

– Buon giorno!4 – za­krzyk­nął i po­ma­chał nam we­soły przy­stoj­niak.

– To po ru­muń­sku? – za­in­te­re­so­wała się Iza, au­to­ma­tycz­nie do­ty­ka­jąc szyi opusz­kami pal­ców. Idiotka. Hmm… nie by­łam pewna, ale to nie za­brzmiało po ru­muń­sku.

1Wł. Tak! Oczy­wi­ście!

2Wł. Słod­kie nic­nie­ro­bie­nie

3 Lotta Con­ti­nua – Walka Nie­usta­jąca. Naj­więk­sza po­za­par­la­men­tarna grupa ra­dy­kal­nej le­wicy, za­ło­żona w 1969 roku z odłamu ru­chu stu­dencko–ro­bot­ni­czego w Tu­ry­nie, który po­pie­rał strajk w fa­bryce Fiata. Roz­wią­zana w 1976 roku.

4Wł. Dzień do­bry!

ROZDZIAŁ II

Sa­mot­ność Krzysz­tofa była doj­mu­jąca. Na­wet gdyby ja­kieś dziecko chciało się z nim przy­jaź­nić, nie od­wa­ży­łoby się, aby nie wy­le­cieć wraz z nim na out. Już le­piej do­łą­czyć do grupy i drwić jak po­zo­stali, może nieco mniej za­ja­dle i bez prze­ko­na­nia, ale to było wszystko, co mo­gli uczy­nić dla niego naj­bar­dziej wspa­nia­ło­myślni. O mniej życz­li­wych le­piej nie wspo­mi­nać. Zresztą, kto by w tam­tych trud­nych la­tach za­wra­cał so­bie nim głowę. Na po­czątku pró­bo­wał na­uczyć się bić jedną ręką, ale nie miał gdzie ćwi­czyć tej umie­jęt­no­ści. W domu nie było wa­run­ków, sie­dzieli w cia­sno­cie, za­mach­nąć się miał prawo tylko oj­ciec. Krzyś wy­my­kał się do za­gaj­nika, w któ­rym jego nie­har­mo­nijne, de­spe­rac­kie sta­ra­nia pod­pa­trzyli ko­le­dzy, co wy­sta­wiło go na jesz­cze więk­sze po­śmie­wi­sko. Ręka wi­siała wiotka i szara, za to miał mocne nogi i kark, sta­bilną po­stawę, utrzy­my­wał rów­no­wagę i nie­ła­two go było prze­wró­cić. Uod­por­nił się na cią­głe po­py­cha­nia i sztur­chańce. W każ­dych oko­licz­no­ściach za­cho­wy­wał god­ność i prze­ja­wiał we­wnętrzną siłę, która nie­rzadko ka­zała się co­fać opraw­com. W głębi du­szy był pa­nem. Wy­pa­dek zmie­nił go ra­dy­kal­nie. Z py­za­tego, ru­mia­nego, bez­tro­skiego dziecka w kilka ty­go­dni prze­isto­czył się w bla­dego, mil­czą­cego, we­wnętrz­nie do­ro­słego czło­wieka o wiel­kich, okrą­głych, smut­nych oczach, za­pad­nię­tych po­licz­kach i wy­czu­wal­nej tę­sk­no­cie nie wia­domo za czym, snu­ją­cej się za nim jak gę­sty dym. W szkole wy­ka­zy­wał zdol­no­ści w za­kre­sie przed­mio­tów ści­słych, chwy­cił się ich mocno, za­chły­snął jak pierw­szą mi­ło­ścią. Wiej­ski na­uczy­ciel ma­te­ma­tyki pra­co­wał po go­dzi­nach we wła­snym sa­dzie i trak­to­wał pro­wa­dze­nie lek­cji jak ko­nieczny prze­ryw­nik w waż­niej­szych obo­wiąz­kach. Nie był w sta­nie wes­przeć go w roz­woju, zresztą tak jak po­zo­stali, po ci­chu uwa­żał, że nie ma po co. Jed­nak jak przy­stało na miej­sco­wego in­te­li­genta, nie oka­zy­wał tego zbyt wy­raź­nie, a na­wet po­da­ro­wał Krzyś­kowi książkę, która zo­stała mu ze stu­diów i któ­rej nie lu­bił, bo oka­zała się dla niego za trudna. Do eg­za­minu z za­war­tego w niej ma­te­riału pod­cho­dził cztery razy, aż wresz­cie – ko­rzy­sta­jąc z nie­dy­spo­zy­cji nie­do­wi­dzą­cego, roz­tar­gnio­nego pro­fe­sora – udało mu się ścią­gnąć i ura­to­wać tym sa­mym swoją ma­gi­ster­ską przy­szłość. Pod­ręcz­nik bu­dził w nim złe wspo­mnie­nia, ob­ra­stał ku­rzem i zaj­mo­wał miej­sce na półce nad te­le­wi­zo­rem, więc chęt­nie się go po­zbył. A przed Krzysz­to­fem roz­to­czyła się nowa per­spek­tywa. On też po­cząt­kowo ni­czego nie ro­zu­miał, ale czy­tał na okrą­gło, aż w ciem­no­ściach za­częły po­ja­wiać się ja­śniej­sze, jesz­cze za­mglone punkty, póź­niej świe­tli­ste smużki, aż wresz­cie pa­sma ufor­mo­wa­nych w lo­giczną ca­łość rów­nań, które w za­pa­mię­ta­niu roz­wią­zy­wał i udo­wad­niał bez końca. Zło­żyły się w jego umy­śle w do­sko­nały, kom­pletny opis świata, twardy, nie­na­ru­szalny szkie­let jego pla­stycz­nej, hu­ma­ni­stycz­nej wi­zji. Wy­obra­żał so­bie Boga jako naj­więk­szego ma­te­ma­tyka, który nadał światu ów prze­wi­dy­walny, geo­me­tryczny, uni­wer­salny po­rzą­dek. Pro­jek­to­wał ciągi liczb, gdy po­chy­lał głowę, ob­ser­wu­jąc kształty ka­mieni, i kiedy ją za­dzie­rał, pa­trząc w gwiazdy. Ob­li­czał ich tra­jek­to­rie na długo za­nim w szybki i nie­za­wodny spo­sób zro­biły to kom­pu­tery. Wy­zna­czał punkty prze­cię­cia or­bit i ocze­ki­wał wiel­kich wy­bu­chów, eks­plo­zji barw na noc­nym nie­bie i idą­cych za nimi nie­zwy­kłych zda­rzeń, tu, na ziemi, ale ni­gdy nic ta­kiego nie na­stą­piło. Wie­lo­krot­nie we­ry­fi­ko­wał za­ło­że­nia i spraw­dzał wy­li­cze­nia, nie po­my­lił się, nie zna­lazł w nich naj­drob­niej­szego błędu, a jed­nak nie dzia­łało. Ni­gdy nic do­brego, pięk­nego ani waż­nego nie przy­szło do niego z ze­wnątrz. Dla­tego zwró­cił oczy do środka.