Pod niebem Kenii. Ngomeni ebook

Redakcja:

Iwona Winiarska

Korekta:

Aleksandra Kornacka

Skład, łamanie i przygotowanie do druku:

Mateusz Cichosz | @magik.od.skladu.ksiazek

Projekt okładki:

Ewelina Gorlas

Wszelkie prawa zastrzeżone

All rights reserved

Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji jest zabronione i powoduje naruszenie praw autorskich. Książka ani żadna inna jej część nie może być przedrukowywana ani w inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptyczne, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

ADVIM Wydawnictwo

Wrocław 2023

ISBN 978-83-964340-6-7

Zmiany to nor­malna rzecz. Ro­dzimy się, do­ra­stamy, roz­po­czy­namy do­ro­słe ży­cie, pra­cu­jemy, za­kła­damy ro­dziny, pa­trzymy, jak do­ra­stają na­sze dzieci, po­ma­gamy im wejść w do­ro­słość, cie­szymy się wnu­kami. I nie ma chwili, że­by­śmy nie my­śleli: przejdę na eme­ry­turę, od­pocznę, zajmę się tym, na co te­raz nie mam czasu, pro­blemy, tro­ski zo­sta­wię za sobą, to bę­dzie mój i tylko mój czas.

Kiedy pod­ję­li­śmy z Je­rzym de­cy­zję, że eme­ry­turę spę­dzimy w cie­płym kraju, le­żąc na plaży pod pal­mami i są­cząc drinki, wie­dzie­li­śmy, że na­sze ży­cie wy­wróci się do góry no­gami, ale na­prawdę nie my­śle­li­śmy, że tak bar­dzo bę­dziemy mu­sieli zmie­nić na­sze po­dej­ście do wielu spraw.

Ni­gdy nie są­dzi­łam, że na sta­rość będę mu­siała na­brać po­kory i dy­stansu do tego, co mnie ota­cza. Po­mimo że za­wsze mia­łam dużo em­pa­tii, to ra­czej gó­ro­wał mój prag­ma­tyzm i czę­ściej re­ago­wa­łam ro­zu­mem niż ser­cem. To się zu­peł­nie zmie­niło w Ke­nii, w któ­rej je­stem za­ko­chana, która uczy mnie, aby cho­dzić wol­niej, do­ce­niać wszystko, co mam, jeść rę­koma, bo to jest na­tu­ralne i ni­komu tu­taj nie prze­szka­dza. Na Czar­nym Lą­dzie żyję całą sobą, wi­tam się z ludźmi, któ­rzy mnie mi­jają, a któ­rych wi­dzę pierw­szy raz w ży­ciu. Uśmie­cham się tylko dla­tego, że oni się śmieją, stoję cier­pli­wie w ko­lejce, spo­koj­nie idę po­bo­czem, nie wy­mi­jam osób, które są przede mną, bo ni­g­dzie się nie spie­szę. Ni­gdy ni­komu nie od­ma­wia­łam po­mocy, ale te­raz ta po­moc ma inny wy­miar. Ta po­moc to ra­dość, łzy, śmiech, a na­wet gniew okra­szone słoń­cem i błę­ki­tem oce­anu pod nie­bem Ke­nii.

I jedno wiem na pewno: za uśmie­chem i ta­necz­nym kro­kiem Ke­nij­czy­ków kryją się tro­ski dnia co­dzien­nego. Prze­by­wa­jąc wśród miesz­kań­ców mo­jej wio­ski zro­zu­mia­łam, że nie­ważne, czy je­steś bo­gaty, biedny, jaki masz ko­lor skóry, na któ­rym miesz­kasz kon­ty­nen­cie – ży­cie jest pi­sane tym sa­mym pió­rem. To pióro opi­suje ra­do­ści, smutki, złość, zdrady, mi­łość, wy­ba­cze­nie. I dzieci na ca­łym świe­cie tak samo prze­ży­wają roz­terki do­ro­słych, przyj­mu­jąc na swoje barki ich pro­blemy.

*

– Li­dia, Sa­bina, pro­szę, roz­daj­cie kredki i kartki ma­lu­chom.

Dzi­siaj po­znamy kilka no­wych słó­wek zwią­za­nych z ro­dziną, ale przed­tem przy­po­mnimy so­bie te z ostat­nich za­jęć. Jest ktoś chętny?

– Może po­wtó­rzymy wszy­scy ra­zem? – za­pro­po­no­wała Pri­scilla.

Dzieci cią­gle się wsty­dzą sa­mo­dziel­nie od­po­wia­dać na moje py­ta­nia. Mu­szę jed­nak przy­znać, że są bar­dzo am­bitne i chęt­nie się uczą wło­skiego.

*

Ja­kiś czas temu za­pro­po­no­wa­łam pani dy­rek­tor szkoły w na­szej wio­sce, że po­pro­wa­dzę za­ję­cia z ję­zyka wło­skiego. Kiedy przy­jeż­dżamy do wsi, dzieci wi­tają nas gło­śnym ciao. Oczy­wi­ście ma­cham wszyst­kim i od­po­wia­dam na po­wi­ta­nia. Nie­stety, na ciao jak do­tąd koń­czy się zna­jo­mość tego ob­cego ję­zyka.

W ko­mi­tywę z dziećmi ze szkoły w Ngo­meni we­szłam, do­star­cza­jąc do pla­cówki rożne po­trzebne rze­czy, typu ołówki, kredki, ze­szyty. Ni­gdy też nie za­bra­kło her­bat­ni­ków, dzieci je bar­dzo lu­bią.

Pani dy­rek­tor i obecna przy roz­mo­wie na­uczy­cielka nie bar­dzo wie­działy, co od­po­wie­dzieć na moją pro­po­zy­cję. Za­częły się tro­chę mo­tać. Zro­zu­mia­łam – jak nie wia­domo, o co cho­dzi, to cho­dzi o pie­nią­dze.

– Pani dy­rek­tor, ja te za­ję­cia chcę pro­wa­dzić w so­boty, kiedy dzieci nie cho­dzą do szkoły, i oczy­wi­ście będą one bez­płatne. Ma­te­riały po­trzebne do pracy z dziećmi będę przy­wo­zić ze sobą.

– Mhm, w ten spo­sób… – po­wie­działa z po­wagą dy­rek­torka.

– Tak. Chcę tylko wie­dzieć, co pa­nie o tym my­śli­cie i czy będą chętni?

– Chętni będą na pewno – wtrą­ciła Mary, na­uczy­cielka.

– Su­per. – Bar­dzo się ucie­szy­łam.

– To może pa­nie po­roz­ma­wiają z ro­dzi­cami? Nie chcę nic ni­komu na­rzu­cać, wo­la­ła­bym, aby byli po­in­for­mo­wani i wy­ra­zili zgodę na uczest­ni­cze­nie dzieci w za­ję­ciach.

– Marta, o nic się nie martw, ro­dzice na pewno się zgo­dzą. Po­wiedz tylko, jak długo mia­łyby trwać te lek­cje i dzieci w ja­kim wieku mo­głyby brać w nich udział?

– Go­dzinę. W za­leż­no­ści od tego, ilu bę­dzie uczniów, utwo­rzę od­po­wied­nią liczbę grup, po­wiedzmy pięt­na­sto­oso­bo­wych. Na za­ję­cia mogą przy­cho­dzić dzieci już od trze­ciego roku ży­cia.

– No i su­per. Fajna ini­cja­tywa – pod­su­mo­wała pani dy­rek­tor.

– W ta­kim ra­zie do zo­ba­cze­nia w so­botę – po­wie­dzia­łam.

Po­że­gna­łam się z ra­do­ścią w sercu. Po­znam dzieci z wio­ski, a z cza­sem ro­dzi­ców. Te­raz, kiedy dom się bu­duje, za­leży mi na tym, aby jesz­cze bar­dziej zin­te­gro­wać się ze spo­łecz­no­ścią miej­sca, w któ­rym chcę spę­dzić resztę ży­cia.

*

– Marta, roz­da­ły­śmy wszyst­kie kredki. I kartki też.

– Do­brze, dzię­kuję. Te­raz szybko po­wtó­rzymy ma­te­riał i za­bie­ramy się za nowe słówka.

Wiem, że dzieci jesz­cze nie ro­zu­mieją wszyst­kiego, co do nich mó­wię, ale nie­które z nich są tak in­te­li­gentne, że in­tu­icyj­nie wy­czu­wają, co trzeba zro­bić. Cza­sem sama je­stem tym za­sko­czona.

*

Na po­czątku pro­wa­dze­nie za­jęć było ogrom­nym wy­zwa­niem. Ja nie mó­wię po an­giel­sku ani w su­ahili, dzieci ani po wło­sku, ani tym bar­dziej po pol­sku. Było na­prawdę ciężko, do tego po kilku pierw­szych lek­cjach star­sze dzieci za­częły przy­no­sić na ple­cach owi­nięte w kangi (chu­sty) młod­sze ro­dzeń­stwo. W pew­nym mo­men­cie zro­bił się żło­bek i przed­szkole. By­łam tro­chę prze­ra­żona, bo nie tak to so­bie wy­obra­ża­łam. Za­le­żało mi oczy­wi­ście na po­zna­niu dzieci, ich po­trzeb, spo­sobu na­ucza­nia w ke­nij­skiej szkole, ale tak na prawdę na zbli­że­niu się do miesz­kań­ców mo­jej wio­ski. Po­zna­niu zwy­cza­jów ple­mie­nia Gi­riama.

Mu­sia­łam spró­bo­wać to wszystko usys­te­ma­ty­zo­wać. Po kilku lek­cjach zo­rien­to­wa­łam się, że jest kil­koro dzieci, któ­rym bar­dzo za­leży na na­ucze­niu się ję­zyka – były pilne, szybko uczyły się zwro­tów, słó­wek, wie­dzia­łam, że z nimi mu­szę pra­co­wać bar­dziej sys­te­ma­tycz­nie. Byli też tacy, nie­ko­niecz­nie ma­lu­chy, co przy­cho­dzili tylko po her­bat­niki. A także grupa, która w za­sa­dzie przy­cho­dziła, bo inni przy­cho­dzili. Dla­tego wy­bra­łam kil­ku­na­stu naj­zdol­niej­szych uczniów, któ­rzy mieli za­czy­nać lek­cję o dzie­wią­tej trzy­dzie­ści, a po­zo­sta­łych po­pro­si­łam, aby po­ja­wiali się do­piero na dzie­siątą trzy­dzie­ści. Wy­da­wało mi się to ta­kie pro­ste i lo­giczne do mo­mentu, kiedy przy­je­cha­łam w so­botę na za­ję­cia.

– O rany, Ju­reczku, zo­bacz, co się dzieje, dzieci jest jesz­cze wię­cej niż w ubie­głą so­botę. Co ja mam zro­bić?

– Mu­sisz być aser­tywna, wy­brać tych, co mieli być na dzie­wiątą trzy­dzie­ści, a resztę po­go­nić do domu.

– Ty chyba żar­tu­jesz! Jak ja mam to zro­bić? Prze­cież oni się ob­rażą.

– Mar­tuś, mu­sisz być sta­now­cza, ina­czej so­bie nie po­ra­dzisz. Poza tym za­py­ta­łaś, co masz zro­bić, to ci do­ra­dzi­łem.

– Je­rzy, ty i te twoje rady!

W głębi du­szy jed­nak wie­dzia­łam, że mój mąż ma ra­cję, mu­szę być sta­now­cza, ina­czej nic kon­struk­tyw­nego z tych za­jęć nie bę­dzie.

Dzieci – za­wsze kiedy wi­dzą, że pod­jeż­dżamy – bie­gną, aby się przy­wi­tać i oczy­wi­ście po­móc prze­nieść przy­wie­zione przez nas po­moce.

Tym ra­zem też tak było, wszyst­kie rzu­ciły się w na­szym kie­runku. Było ich chyba ze czter­dzie­ścioro. „No, Marta, dzi­siaj mu­sisz ro­bić za złego po­li­cjanta, ina­czej nie dasz rady” – po­my­śla­łam.

– Dzień do­bry. Co się tu­taj dzieje? Prze­cież mó­wi­łam, żeby na dzie­wiątą trzy­dzie­ści przy­szły tylko te osoby, któ­rych na­zwi­ska wy­pi­sa­łam na ta­blicy.

Dzieci mo­men­tal­nie się uspo­ko­iły, po­spusz­czały swoje czarne główki. Wie­dzia­łam, że nie będę po­tra­fiła za­bro­nić im wejść do klasy. W tym mo­men­cie w su­kurs przy­szła mi Sa­bina, jedna ze star­szych dziew­czy­nek.

– Marta, ja wiem, kto miał dzi­siaj być na dzie­wiątą trzy­dzie­ści. Jak chcesz, to ci po­wiem i my wszy­scy zo­sta­niemy, a reszta po­czeka, aż ich za­wo­łasz.

– Sa­bina, bar­dzo ci dzię­kuję, to jest świetny po­mysł.

Sa­bina, Pri­scilla i Me­ri­diana szybko wska­zały osoby, któ­rych na­zwi­ska wy­pi­sa­łam na ta­blicy na po­przed­nich za­ję­ciach.

Sama ani nie zro­bi­łam zdję­cia, ani nie za­no­to­wa­łam, które dzieci miały się po­ja­wić na wcze­śniej­szą go­dzinę. Ale kiedy spraw­dza­łam prace w ze­szy­tach pod­czas ostat­niej lek­cji, za­uwa­ży­łam, że w jed­nym z ka­je­tów sta­ran­nie wy­ka­li­gra­fo­wano wszystko, co pi­sa­łam na ta­blicy tego dnia, po­mimo że nie wy­da­łam ta­kiego po­le­ce­nia. Nie­stety nie mo­głam roz­czy­tać imie­nia na okładce i nie wie­dzia­łam, czyj to ze­szyt. Jego wła­ści­ciel czy też wła­ści­cielka za­słu­guje na na­grodę.

– Świet­nie, za­pra­szam do klasy. Reszta musi za­cze­kać na bo­isku lub pójść do domu i wró­cić za go­dzinę.

Dzieci były nie­po­cie­szone, dla mnie też to była trudna de­cy­zja, ale mu­szę wszystko ja­koś ogar­nąć. Zaś one mu­szą wie­dzieć, że je­śli wpro­wa­dzam pewne za­sady, będę ich prze­strze­gać, a ucznio­wie po­winni się pod­po­rząd­ko­wać.

*

Szu­kam przy­jaźni, kon­taktu z miesz­kań­cami. Mu­szę też zna­leźć so­bie ja­kieś za­ję­cie, nie mogę tylko sie­dzieć na ka­na­pie i ob­że­rać się słod­kimi owo­cami. Na­leżę do osób, które roz­sa­dza tem­pe­ra­ment, pra­gnę coś ro­bić, czuć się przy­datna w swoim śro­do­wi­sku.

Tylko czy aby praca z dziećmi to do­bry wy­bór? Ni­gdy nie chcia­łam uczyć w szkole, to nie dla mnie. Nie mam do tego za­cię­cia, nie umiem pro­wa­dzić lek­cji. Był wpraw­dzie w moim ży­ciu czas, kiedy za­mie­rza­łam pi­sać dok­to­rat i wtedy ma­rzyła mi się praca ze stu­den­tami. W moim mie­ście jest uczel­nia wyż­sza, po­szłam na­wet do dzie­kana z za­py­ta­niem, czy na czas pi­sa­nia dok­to­ratu nie zna­la­złoby się dla mnie kilka go­dzin wy­kła­dów i ćwi­czeń z dzie­dziny, która mnie za­wsze in­te­re­so­wała, a mia­no­wi­cie in­klu­zji for­mal­nej i nie­for­mal­nej mu­zuł­ma­nów w Eu­ro­pie. To były czasy Osamy bin La­dena, World Trade Cen­ter, je­de­na­stego wrze­śnia. Szłam wtedy do dzie­kana, mó­wiąc so­bie, że na pewno się nie zgo­dzi, i zwa­liło mnie z nóg, kiedy po­wie­dział, że pro­po­zy­cja jest warta roz­wa­że­nia. A on oso­bi­ście uważa, że od przy­szłego se­me­stru znaj­dzie się miej­sce dla mnie wśród wy­kła­dow­ców. Po­win­nam się była wtedy cie­szyć, ale nie­stety stchó­rzy­łam i ja­kiś mie­siąc póź­niej po­in­for­mo­wa­łam, że z przy­czyn oso­bi­stych mu­szę zre­zy­gno­wać.

Te­raz mam swo­ich ma­łych stu­den­tów (lu­bię ich tak na­zy­wać), któ­rzy za chwilę wejdą mi na głowę, ale jak na nich pa­trzę, je­stem dumna z sie­bie, że pod­ję­łam się ta­kiej pracy. Te dzieci na­prawdę po­tra­fią się cie­szyć ze wszyst­kiego.

*

– No już, te­raz spo­kój. Pro­szę, za­czy­namy za­ję­cia.

Chwila ci­szy, bo nie wia­domo, kto bę­dzie mu­siał od­po­wia­dać. Nie chcę, aby się bały, wolę, żeby się do­brze ba­wiły, aby te spo­tka­nia były nie tylko me­ry­to­ryczne, ale rów­nież ta­kie przy­ja­ciel­skie. Dla­tego szybko po­mo­głam wszyst­kim po­wtó­rzyć ma­te­riał, który po­zna­li­śmy do tej pory, i za­czę­li­śmy na­ukę ko­lej­nych zwro­tów i słó­wek. Mniej­sze dzieci do­stają kolo­ro­wanki zwią­zane z te­ma­tem lek­cji, a star­sze spi­sują zwroty z ta­blicy.

Już dru­gie za­ję­cia nie ma Ma­theo, je­stem cie­kawa, dla­czego nie przy­cho­dzi. Kiedy za­py­ta­łam, co się z nim dzieje, Brayan od­po­wie­dział, że jest chory.

„Mu­szę go od­wie­dzić” – po­my­śla­łam. Oczy­wi­ście nic nie mó­wię dzie­ciom, bo za­raz się okaże, że cała fe­rajna bę­dzie mnie pro­wa­dzić do za­grody, gdzie mieszka Ma­theo z ro­dzi­cami. Za­sta­na­wiam się, jak tam do­trę, nie wiem do­kład­nie, gdzie ona jest. Poza tym pójść tam tak z mar­szu po za­ję­ciach też mi się nie uda, bo dzie­ciaki za­wsze od­pro­wa­dzają mnie do sa­mo­chodu, że­gnają się ze mną jak z do­brą cio­cią. No cóż, po­my­ślę o tym po­tem.

Dzieci po lek­cjach to­wa­rzy­szyły mi w dro­dze do sa­mo­chodu. Kiedy wszystko za­pa­ko­wa­li­śmy do ba­gaż­nika, moi ucznio­wie po­ma­chali mi i roz­bie­gli się do do­mów. Ja zmie­ni­łam klapki na adi­dasy i ru­szy­łam do za­grody Ma­theo.

*

Ngo­meni to po­ło­żona na wy­brzeżu wio­ska, która roz­ciąga się na prze­strzeni kil­ku­na­stu ki­lo­me­trów. Z jej portu do Ara­bii Sau­dyj­skiej, Iraku i Iranu od­pra­wiane są statki z drew­nem man­gro­wym. Od 1870 do 1966 roku była to nie­wielka osada skła­da­jąca się z dzie­się­ciu chat za­miesz­ka­łych przez ple­mię Gi­riama. W 1966 roku rząd wło­ski po­sta­no­wił utwo­rzyć w tej czę­ści Ke­nii rów­ni­kową bazę, z któ­rej miały być wy­strze­li­wane sa­te­lity. Bazę na­zwano San Marco. W tym też roku w za­toce For­mosa, bli­sko wio­ski Ngo­meni, zbu­do­wano dwie plat­formy. W 1967 roku z po­mocą ame­ry­kań­skiej ra­kiety wy­strze­lono z jed­nej z nich w ko­smos pierw­szego sa­te­litę ba­daw­czego. W tym cza­sie te­reny obec­nego Ngo­meni Town za­częły przy­cią­gać no­wych miesz­kań­ców. Sta­wiali swoje le­pianki wo­kół bazy i w ten spo­sób ufor­mo­wało się tu­taj duże osie­dle, które dziś sku­pia wy­znaw­ców róż­nych re­li­gii, a co za tym idzie – przed­sta­wi­cieli róż­nych kul­tur. W cen­trum osie­dla po­wstał me­czet, w po­bliżu któ­rego znaj­duje się bu­dy­nek władz mia­sta (cho­ciaż wszyst­kie sprawy ad­mi­ni­stra­cyjne za­ła­twia się w urzę­dzie gminy w Gon­goni). W Ngo­meni oprócz me­czetu są ko­ścioły: ewan­ge­licki, ka­to­licki i an­gli­kań­ski. Przy każ­dej świą­tyni osie­dlają się na­le­żący do niej wierni.

W 1968 roku na wio­skę spa­dły ogromne desz­cze, za­le­wa­jąc pola i chaty, po­wo­du­jąc nie­by­wałe znisz­cze­nia. Lud Gi­riama ob­wi­niał o te szkody bazę San Marco, twier­dząc, że to wy­strze­lony z niej sa­te­lita zro­bił w nie­bie dziurę, z któ­rej te­raz deszcz leje się jak z ce­bra. Każdy na­stępny wy­strze­lony stąd sa­te­lita przez lata bu­dził nie­po­kój miesz­kań­ców wio­ski, ale nie prze­szka­dzało to ko­lej­nym przy­by­szom w osie­dla­niu się tu­taj.

*

– Dzień do­bry. Do­brze tra­fi­łam? Tu­taj mieszka Ma­theo?

Młoda ko­bieta krzą­ta­jąca się po po­dwó­rzu z ma­łym dziec­kiem uwie­szo­nym na jej spód­nicy, kiw­nęła głową, że tak.

– Czy mogę wejść?

Obej­ście ogro­dzono mar­nym pło­tem, ale furtka była za­mknięta. Do ke­nij­skich do­mów nie wcho­dzi się ot tak, bez za­pro­sze­nia go­spo­da­rzy. Ja zresztą nie chcia­łam wcho­dzić do le­pianki, mo­głam zo­stać na po­dwórku, za­le­żało mi tylko, aby po­roz­ma­wiać z któ­rymś z ro­dzi­ców i za­py­tać, dla­czego Ma­theo nie cho­dzi na za­ję­cia z ję­zyka wło­skiego.

– Na­zy­wam się Marta.

– Wiem, kim je­steś, wszy­scy w wio­sce cię znają. Ja się na­zy­wam Jes­sica, to zna­czy tak na mnie mó­wiono w domu ro­dzin­nym. Kiedy uro­dził się mój pier­wo­rodny syn Ma­theo, stra­ci­łam swoje imię na rzecz imie­nia mo­jego syna i te­raz wszy­scy mnie znają jako Mamę Ma­theo. Wejdź. – Ko­bieta od­krę­ciła za­mo­tany przy chwie­ją­cej się furtce sznu­rek i wpu­ściła mnie na swoją po­se­sję.

– Jes­sica, nie ro­zu­miem, o co cho­dzi z twoim imie­niem. Coś tam kie­dyś o tym sły­sza­łam, ale mo­żesz mi jesz­cze raz wy­tłu­ma­czyć?

– No więc tak, jak dziecko się ro­dzi, ro­dzice na­dają mu imię. – Na ra­zie wszystko było dla mnie ja­sne, ale nie prze­ry­wa­łam jej. – Moi dali mi na imię Jes­sica. Ma­mie to imię się po­do­bało, a tata nie miał nic prze­ciwko temu. Ina­czej jest, kiedy ro­dzi się chło­piec, wtedy oj­co­wie de­cy­dują o wy­bo­rze imie­nia, dzie­dzi­czy się je po oj­cach, dziad­kach.

– U nas też cza­sami tak jest, to zna­czy daw­niej było, te­raz w za­sa­dzie ta tra­dy­cja za­nika. Wróćmy jed­nak do two­jego imie­nia.

– Do­brze. Kiedy wy­szłam za mąż, wciąż wo­łano na mnie Jes­sica. Sy­tu­acja się zmie­nia w mo­men­cie, kiedy ro­dzisz swo­jego pierw­szego syna, wtedy jak gdyby tra­cisz swoje imię na rzecz jego imie­nia i wszy­scy za­czy­nają na cie­bie mó­wić Mama Ma­theo, Mama Brayan, Mama Ca­lebu.

– Aha. No ale w wio­sce może być wiele Mam Ma­theo czy Ca­lebu, co wtedy?

– Wtedy Mama Ma­theo, Żona Mar­tina – ro­ze­śmiała się Jes­sica.

– Do­brze, będę cię tak na­zy­wać, ale jak nie ma ni­kogo oprócz nas, mogę zwra­cać się do cie­bie Jes­sica?

– Pew­nie, nie ma pro­blemu, lu­bię swoje imię, a te­raz już pra­wie nikt tak do mnie nie mówi. – Po­smut­niała.

Nie­wiele osób w wio­sce zna an­giel­ski, a wśród ko­biet to już zu­pełna mniej­szość. I nie­stety, tłu­macz w te­le­fo­nie nie­spe­cjal­nie do­brze so­bie ra­dzi z ję­zy­kiem su­ahili, o gi­riama nie wspo­mnę. Jes­sica jed­nak ję­zy­kiem an­giel­skim po­słu­gi­wała się świet­nie.

– Jes­sica, co się dzieje z Ma­theo?

– Od dwóch ty­go­dni jest chory na ma­la­rię. Nie mam już pie­nię­dzy na le­kar­stwa, ale na szczę­ście za­raz na po­czątku cho­roby udało mi się ku­pić lek na go­rączkę. Tylko że go­rączka utrzy­my­wała się przez kilka dni i lek się skoń­czył. Te­raz ku­ruję go korą z tego drzewa. – Wska­zała na nie. Było roz­ło­ży­ste, przy­po­mi­nało pol­ską aka­cję. – Na­zywa się neem.

– Znam to drzewo, jego korą czysz­czę zęby, kiedy rano idę na spa­cer z Pusz­kiem – uśmiech­nę­łam się.

– Ja też – po­wie­działa ko­bieta, rów­nież się uśmie­cha­jąc i po­ka­zu­jąc śnież­no­białe zęby. – Dzi­siaj już le­piej, go­rączka spa­dła, ale jest słaby, bar­dzo ciężko cho­ro­wał.

Czu­łam, jak łzy na­pły­wają mi do oczu – bar­dzo lu­bię tego chłopca, jest in­te­li­gentny, by­stry, za­wsze uśmiech­nięty, chętny do po­mocy.

– Przy­kro mi, nie wie­dzia­łam. Jak mogę ci po­móc?

– Te­raz jest już do­brze, za kilka dni mój syn na pewno wróci do szkoły. Chcesz się z nim zo­ba­czyć?

Kiw­nę­łam po­ta­ku­jąco głową.

– Chodź ze mną.

Nie by­łam pewna, czy je­stem przy­go­to­wana na wej­ście do le­pianki bez okien, z bla­sza­nym da­chem. Nie mo­głam jed­nak od­rzu­cić tego za­pro­sze­nia. Je­śli już zo­sta­niesz za­pro­szony do domu Ke­nij­czyka, nie wy­pada od­mó­wić.

Wbrew moim oba­wom, że w cha­cie bę­dzie zu­peł­nie ciemno, oka­zało się, że dach jest umiej­sco­wiony nieco wy­żej niż ściany domu i wpada tam dość dużo świa­tła. W pierw­szej chwili wi­dzia­łam wpraw­dzie tylko mrok, ale kiedy moje oczy już się przy­zwy­cza­iły, zo­ba­czy­łam na ziemi coś w ro­dzaju sien­nika, a na nim le­d­wie uśmie­cha­ją­cego się chłopca. Jaką mia­łam ochotę go przy­tu­lić, nie wie­dzia­łam jed­nak, czy mogę.

– Dzień do­bry, Ma­theo – po­wie­dzia­łam po wło­sku.

– Dzień do­bry – od­parł sła­bym gło­sem, rów­nież po wło­sku.

– Jak się czu­jesz?

– Te­raz już do­brze.

Za­wsze był szczu­pły, ale te­raz mia­łam wra­że­nie, że zo­stała z niego tylko po­łowa. Nic dziw­nego, że jest słaby. Skoro nie mają pie­nię­dzy na le­kar­stwa, to za­pewne bra­kuje im też na je­dze­nie. Pew­nie mama go­tuje tylko ugali, bo to jest naj­tań­szy po­si­łek. Mąka za­py­cha żo­łą­dek, ale nie daje ani siły, ani ener­gii. Prze­szedł mnie dreszcz, po­my­śla­łam, jak bar­dzo te dzieci mu­szą być głodne. Ro­zej­rza­łam się do­okoła – oprócz sien­nika, na któ­rym le­żał chło­piec, były jesz­cze trzy inne. Matko, to była jedna cia­sna izba. Wcze­śniej nie zwró­ci­łam uwagi na to, ile Jes­sica ma dzieci, ale na po­dwórku prze­cież wi­dzia­łam jesz­cze kil­koro.

– Ma­theo, zdro­wiej szybko i wra­caj na za­ję­cia. Cze­kam na cie­bie. Te­raz po­wiedz mi, co byś zjadł?

– Nic, mama już mi dała jeść. No może te ciastka, co przy­wo­zisz?

– Mam je przy so­bie. Pro­szę.

Da­łam mu kilka pa­czek her­bat­ni­ków, które no­si­łam za­wsze w to­rebce. Po­że­gna­łam się i wy­szłam z chaty.

– Jes­sica, ile masz dzieci?

– Pię­cioro, Ma­theo jest naj­star­szy.

– Jak so­bie ra­dzisz? Twój mąż pra­cuje?

– Mąż zaj­muje się po­ło­wem ryb, ale nie za­wsze uda mu się coś zło­wić, a jak już coś zła­pie, to też nie za­wsze ma komu sprze­dać. Tu­taj wszy­scy ło­wią, a te­raz re­stau­ra­cje nie pra­cują i nie ma od­bior­ców z mia­sta. Cza­sami uda mu się za­trud­nić przy ła­do­wa­niu pia­sku na cię­ża­rówkę, bo aku­rat ko­goś nie ma i po­trzebne jest za­stęp­stwo, ale to tylko cza­sami. Wiesz, jak ktoś do­staje pracę w pia­skarni, to stara się ją utrzy­mać.

– Ro­zu­miem. – Wie­dzia­łam, że męż­czyźni w wio­sce czę­sto się tym zaj­mują. Ngo­meni po­ło­żone jest wśród wydm. Pia­sek w tej czę­ści wy­brzeża jest po­noć naj­lep­szy do bu­dowy, dla­tego przy­jeż­dżają tu po niego co­dzien­nie setki cię­ża­ró­wek.

Do­piero te­raz przyj­rza­łam się po­rząd­nie ma­mie mo­jego ma­łego stu­denta. Była to młoda ko­bieta, szczu­pła, ra­czej wy­soka, twarz miała ładną, okrą­głą, z dość mocno za­zna­czo­nymi ko­śćmi po­licz­ko­wymi. Jej piękne, duże, ciem­no­brą­zowe oczy były smutne.

– Dzię­kuję, że ze­chcia­łaś ze mną po­roz­ma­wiać. Mam na­dzieję, że za ty­dzień Ma­theo już przyj­dzie na za­ję­cia.

–Tak, my­ślę, że tak.

Wy­cią­gnę­łam z port­fela pie­nią­dze. Wzię­łam ko­bietę za rękę i wło­ży­łam do niej kilka bank­no­tów. „Marta! Opa­nuj się!” – skar­ci­łam sama sie­bie, bo po­czu­łam, że się roz­pła­czę, kiedy zo­ba­czy­łam spły­wa­jące po po­licz­kach Jes­siki dwie duże łzy.

Nic dziw­nego, że Ma­theo od kilku ty­go­dni przy­cho­dzi na za­ję­cia w tej sa­mej po­dar­tej, cho­ciaż czy­stej ko­szuli. Oni na­prawdę są bar­dzo biedni. Ale czy tylko ta ro­dzina?

Szłam do sa­mo­chodu i roz­glą­da­łam się wo­koło. Nasz piękny Ko­ko­sowy Las te­raz ro­bił smutne wra­że­nie. Już wiem, jak wy­glą­dają tu­tej­sze do­mo­stwa, i ogrom biedy za­czyna mnie prze­ra­żać.

*

Wczo­raj­szy dzień w wio­sce był dla mnie taki mę­czący, że dzi­siaj nie mam siły się ru­szyć. W gło­wie mam tylko ob­raz głę­bo­kiej nę­dzy w domu Ma­theo. Nie mogę chyba tak emo­cjo­nal­nie wią­zać się z mo­imi stu­den­tami, każde z nich ma pew­nie swoją smutną, biedną hi­sto­rię. Mu­szę trzy­mać dy­stans, nie je­stem w sta­nie wszyst­kim po­móc.

„Prze­cież oni wszy­scy żyją tak od po­ko­leń. Marta, nie rób z sie­bie sa­ma­ry­tanki, nie ty je­steś od na­pra­wia­nia zła tego świata”. Czy aby na pewno?

*

Mi­nęło kilka ty­go­dni. Te­raz, kiedy bu­du­jemy dom w Ngo­meni, czę­ściej niż raz w ty­go­dniu je­dziemy do wio­ski. Mam wtedy oka­zję po­spa­ce­ro­wać po zło­tej plaży, za­nu­rzyć nogi w cie­plut­kim oce­anie.

– Cześć, Jes­sica, jak się czu­jesz? Wszystko do­brze?

Dawno jej nie wi­dzia­łam. Ich dom stoi po dru­giej stro­nie wsi, głę­boko w do­li­nie, w Ko­ko­so­wym Le­sie, ra­czej tam­tędy nie cho­dzę, dla­tego się zdzi­wi­łam, kiedy ją zo­ba­czy­łam. Matko, ona znowu jest w ciąży! Mają prze­cież już pię­cioro dzieci, bieda prze­ogromna, a tu ko­lejne dziecko w dro­dze.

– Cześć, Marta, do­brze, że cię wi­dzę.

– Coś się stało?

– Czy Ma­theo cho­dzi na twoje za­ję­cia?

– Tak, jest na każ­dych, oczy­wi­ście za­wsze spóź­niony, ale kiedy już się po­jawi, świet­nie so­bie ra­dzi.

– Aha, to do­brze.

– A czemu py­tasz?

– Marta, ja nie wiem, co się z nim dzieje. Ostat­nio zro­bił się bar­dzo opry­skliwy, nie chce mi po­ma­gać, znika z domu na całe dnie.

– No do­brze, a co ze szkołą? Cho­dzi do szkoły?

– Tak, ale też zda­rza mu się ucie­kać.

– Jes­sica, ja nic nie wiem, ale na naj­bliż­szych za­ję­ciach spró­buje po­ob­ser­wo­wać Ma­theo, może na­wet uda mi się z nim po­roz­ma­wiać, cze­goś się do­wie­dzieć. Po­wiedz, je­steś w ciąży?

– Tak. – Ko­bieta spu­ściła oczy, jakby chciała unik­nąć tego te­matu.

Ja jed­nak nie od­pusz­cza­łam.

– Który to mie­siąc?

– Szó­sty.

– Czyli by­łaś już w ciąży, kiedy wi­dzia­ły­śmy się ostatni raz?

– Tak, ale wtedy jesz­cze nie wie­dzia­łam.

– A jak się czu­jesz?

– Wszystko jest do­brze, w końcu to szó­ste dziecko, ale jest mi ciężko. Mój mąż prze­pada na całe ty­go­dnie, no wiesz, stara się za­ro­bić ja­kieś pie­nią­dze. Cią­gle nie ma sta­łej pracy. Co­raz go­rzej so­bie ra­dzimy.

Jes­sica wy­glą­dała na zroz­pa­czoną, nie wie­dzia­łam, jak jej po­móc. Zo­sta­wie­nie jej paru gro­szy to za­ła­twie­nie sprawy na kilka dni. Oni na­prawdę po­trze­bują pracy. I my­ślę, że Ma­theo rów­nież po­trze­buje wspar­cia. Bun­tuje się. Nic nie mó­wi­łam, ale za­uwa­ży­łam, że chło­piec zro­bił się bar­dziej agre­sywny, czę­sto po­py­cha inne dzieci, jest opry­skliwy. Wpraw­dzie wy­ko­nuje wszyst­kie po­le­ce­nia i je­śli cho­dzi o na­ukę, nie mogę nic złego po­wie­dzieć, ale jego za­cho­wa­nie bar­dzo się zmie­niło.

– Ro­zu­miem cię, moja droga. Jak mo­gła­bym ci po­móc?

– Marta, ty i tak dużo ro­bisz dla nas wszyst­kich. Dzieci cię uwiel­biają, cze­kają na te so­bot­nie spo­tka­nia z utę­sk­nie­niem. Ja nie śmiem cię o nic pro­sić.

Kiedy Jes­sica mó­wiła, czu­łam, jak łzy tań­czą mi pod po­wie­kami. Wzru­szyło mnie to, co po­wie­działa. Do tej pory ja­koś nie zda­wa­łam so­bie sprawy, że moje za­ję­cia przy­no­szą coś po­ży­tecz­nego. Dzieci w dal­szym ciągu wcho­dziły mi na głowę, nie umia­łam ich w ża­den spo­sób na­mó­wić, aby przy­cho­dziły na okre­ślone go­dziny. W kla­sie było tłoczno i gło­śno. Cza­sami mia­łam wra­że­nie, że więk­szą dys­cy­plinę po­tra­fią utrzy­mać Sa­bina i Pri­scilla niż ja.

– Marta, a może mo­gła­bym po­pra­co­wać przy bu­do­wie?

– Ty?!!! – wy­rwało mi się i aż sama prze­stra­szy­łam się swo­jego głosu.

– No tak, ja, prze­cież przy in­nych bu­do­wach są za­trud­nione ko­biety z na­szej wio­ski.

– Jes­sica, je­steś w ciąży, masz małe dzieci, mu­sisz dbać o sie­bie, dom, o nie. Przy­kro mi, ale praca u nas na bu­do­wie nie wcho­dzi w grę, nie ma mowy.

By­łam za­sko­czona jej prośbą. Gdyby za­py­tała o ro­botę dla Mar­tina, jesz­cze bym zro­zu­miała, cho­ciaż dla niego też nie mie­li­śmy pracy. Na­szą bu­dowę pro­wa­dzi Fug­gio, on za­trud­nia lu­dzi, Je­rzy się zu­peł­nie do tego nie wtrąca.

Choć, prawdę mó­wiąc, wi­dzia­łam ko­biety za­trud­nione przy bu­do­wie do­mów, i to w na­szej wio­sce. Wno­siły na pię­tro – na gło­wach – różne cię­żary, na przy­kład bloczki czy wia­dra z pia­skiem. Nie mo­głam wyjść z po­dziwu dla nich, wie­dząc jed­no­cze­śnie, że za tę pracę do­stają gro­sze.

– Marta, ale ko­biety z na­szej wio­ski pra­cują na bu­do­wie. Mają na­wet osiem­dzie­siąt szy­lin­gów za dzień.

Zda­wa­łam so­bie sprawę, że ko­biety za­ra­biają ma­lutko, ale że to są ta­kie gro­sze, na­wet przez myśl mi nie prze­szło. O ile wie­dzia­łam, że po­moc­nik mu­ra­rza ko­ko­sów nie do­staje, coś mię­dzy trzy­sta a pięć­set szy­lin­gów dzien­nie, o tyle kwota osiem­dzie­się­ciu szy­lin­gów wy­wo­łała u mnie dresz­cze. Wo­la­ła­bym chyba nie wie­dzieć, ile one za­ra­biają (sto szy­lin­gów ke­nij­skich to mniej wię­cej trzy złote i osiem­dzie­siąt gro­szy).

– Wiesz, za to można ku­pić ki­lo­gram ugali, je­dze­nie dla ca­łej mo­jej ro­dziny na dwa dni.

– Wiem, ale na­prawdę nie mo­żesz pra­co­wać na bu­do­wie, to nie­bez­pieczne dla cie­bie i dziecka. Chodź, od­pro­wa­dzę cię do domu, po dro­dze po­roz­ma­wiamy.

*

Wpa­dli­śmy do Ngo­meni, bo Je­rzy mu­siał coś omó­wić z Fug­giem. Nie mogę się do­cze­kać na­szej prze­pro­wadzki, czuję się tu­taj już jak u sie­bie. Znam imiona dzieci, które przy­cho­dzą na za­ję­cia, a jesz­cze nie­dawno na­wet nie umia­łam ich wy­po­wie­dzieć.

Dzi­siaj jest wy­jąt­kowo go­rąco. Od kilku mie­sięcy nie pa­dają desz­cze, pa­nuje nie­sa­mo­wita su­sza, mech, który po­kry­wał pia­sek na wio­snę, wy­sechł zu­peł­nie. Wą­wóz, który był zie­lony, te­raz zro­bił się piasz­czy­sty, ale i tak spa­cer wzdłuż wydm, wśród smu­kłych palm był przy­jemny.

Szły­śmy przez chwilę w mil­cze­niu. Czu­łam, że Jes­sica ma żal, iż nie chcę jej za­trud­nić. Szła ze spusz­czoną głową, ale z wy­pro­sto­wa­nymi ra­mio­nami. Biedna, chwyta się każ­dej moż­li­wo­ści. W gło­wie szu­ka­łam po­my­słu, jak po­móc tej ro­dzi­nie. Jed­no­cze­śnie my­śla­łam o Ma­theo, mu­szę z nim ko­niecz­nie po­roz­ma­wiać, z tym chłop­cem ewi­dent­nie dzieje się coś złego.

– Marta. – Jes­sica wzięła mój te­le­fon i po­pro­siła, aby włą­czyć tłu­ma­cza. Czę­sto się przy­daje, mój an­giel­ski jest ra­czej słaby. – Marta, pro­szę, prze­myśl moją prośbę.

– Już prze­my­śla­łam i praca na bu­do­wie na­prawdę nie wcho­dzi w grę, ale obie­cuję ci, że coś wy­my­ślę. Po­wiedz mi, czym chcia­ła­byś się zaj­mo­wać, o czym ma­rzy­łaś, jak by­łaś dziec­kiem? A może coś ro­bi­łaś, za­nim wy­szłaś za mąż?

– O czym ja mo­głam ma­rzyć? Było nas je­de­na­ścioro, od rana do wie­czora pra­co­wa­li­śmy. By­łam trze­cim z ko­lei dziec­kiem, więc zaj­mo­wa­łam się młod­szym ro­dzeń­stwem. Starsi bra­cia cho­dzili do szkoły, za do­mem mie­li­śmy po­letko z ku­ku­ry­dzą. Mój wu­jek ho­do­wał kilka kóz, tato da­wał mu ku­ku­ry­dzę, a on nam cza­sami ja­kieś mięso. Ale i tak pa­mię­tam, że je­dli­śmy głów­nie mchi­che, ta­kie zie­lone li­ście, i ugali, a na święta mama ro­biła pi­lau, czyli po­trawę z ryżu z wa­rzy­wami lub mię­sem, do­pra­wianą aro­ma­tycz­nymi zio­łami. Ni­gdy nie by­li­śmy na­je­dzeni, bo je­dze­nia było za­wsze za mało. Ro­dzice się sta­rali, ale przy tak licz­nej ro­dzi­nie to nie było ła­twe.

„A te­raz ty spro­wa­dzasz na świat ko­lejne dziecko, choć też nie mo­żesz za­pew­nić je­dze­nia tym, które już są na świe­cie” –po­my­śla­łam.

– Troje z mo­jego ro­dzeń­stwa umarło na ma­la­rię jesz­cze jako małe dzieci – kon­ty­nu­owała ko­bieta. – Sio­stra miała cztery latka, je­den z braci trzy, drugi sześć lat. Dla­tego tak bar­dzo się ba­łam, kiedy Ma­theo za­cho­ro­wał. Na szczę­ście wy­zdro­wiał, tylko że te­raz jest taki inny.

– Jes­sica, cho­dzi­łaś do szkoły?

– Nie, bar­dzo chcia­łam, ale ro­dzi­ców nie było stać, aby ją opła­cić. Szkołę pod­sta­wową skoń­czyło trzech mo­ich braci, a je­den z nich zro­bił ma­turę i wy­je­chał do Na­irobi na stu­dia. Cała wio­ska go wspie­rała, on jest te­raz in­ży­nie­rem, pra­cuje w fa­bryce.

Kiedy mó­wiła o swoim bra­cie, jej głos, do­tąd przy­gnę­biony, stał się twardy i pe­łen dumy, na­wet lekko się uśmiech­nęła.

– Jak to się stało, że tak do­brze mó­wisz po an­giel­sku?

– To za­sługa mo­ich braci. Kiedy wra­cali ze szkoły, mó­wili w domu po an­giel­sku, to oni na­uczyli mnie pi­sać i czy­tać. Ale nie tylko mnie, bo my wszy­scy, oprócz ro­dzi­ców, umiemy czy­tać i pi­sać. Sama dużo się uczy­łam, my­śla­łam, że jak będę znać ję­zyk, to może znajdę pracę i wy­jadę z wio­ski.

– Bar­dzo cię po­dzi­wiam i do­ce­niam twoje am­bi­cje. – Mia­łam ochotę ją przy­tu­lić. Te­raz już wiem, skąd te zdol­no­ści u Ma­theo, jest am­bitny jak mama, ma z pew­no­ścią swoje ma­rze­nia. Ko­niecz­nie mu­szę z nim po­roz­ma­wiać.

– Kiedy skoń­czy­łam sie­dem­na­ście lat, po­zna­łam Mar­tina, za­ko­cha­łam się, a wła­ści­wie to nie wiem, czy się za­ko­cha­łam, ale na pewno schle­biało mi, że chło­pak star­szy ode mnie o pięć lat się mną in­te­re­suje. Spo­ty­ka­li­śmy się przez kilka mie­sięcy na wy­dmach, aż w końcu Mar­tin przy­szedł do mo­ich ro­dzi­ców i oznaj­mił, że chce się ze mną oże­nić. Tato zgo­dził się, ale po­wie­dział, że Mar­tin musi za mnie za­pła­cić, a po­nie­waż umiem czy­tać, pi­sać i znam an­giel­ski, musi dać moim ro­dzi­com dwie kozy i pięć­dzie­siąt ty­sięcy szy­lin­gów.

„O rany” – po­my­śla­łam. „A ja taka wy­rywna by­łam i pro­si­łam mo­ich te­ściów o rękę Je­rzego. A gdyby mój teść wy­zna­czył mi taką za­płatę?”. Sama się do sie­bie uśmiech­nę­łam. Już wi­dzę swo­jego ojca – a wła­ści­wie mamę, bo to ona za­wsze zaj­mo­wała się zwie­rzę­tami w domu – jak cią­gnie dwie świ­nie albo dwa ba­rany na trze­cie pię­tro do bloku, w któ­rym miesz­kali moi te­ścio­wie.

– Mar­tin tar­go­wał się z moim tatą, w końcu sta­nęło na dwóch ko­zach i czter­dzie­stu ty­sią­cach szy­lin­gów. Oczy­wi­ście mój przy­szły mąż nie miał ta­kich pie­nię­dzy, dla­tego ro­dzice roz­ło­żyli to na raty – uśmiech­nęła się Jes­sica. – Spła­ca­li­śmy te pie­nią­dze przez osiem lat po ślu­bie, ale kozy dał od razu.

– U nas dawno temu było tak, że to ko­bieta mu­siała wnieść po­sag, czyli jak gdyby za­płatę mę­żowi w po­staci grun­tów, in­wen­ta­rza. Te­raz już nikt nie zwraca na to uwagi, cho­ciaż za­równo jedni, jak i dru­dzy ro­dzice sta­rają się po­da­ro­wać coś dzie­ciom na nową drogę ży­cia.

– Moja mama też dała mi kilka kang, ale nic wię­cej.

– No ale mo­żesz być z sie­bie dumna, bo dzięki two­jej de­ter­mi­na­cji ro­dzice do­stali za cie­bie dużą za­płatę. W końcu od­da­wali Mar­ti­nowi wy­kształ­coną córkę – po­wie­dzia­łam, nie za­sta­na­wia­jąc się nad tym, co mó­wię. Jes­sica szybko spro­wa­dziła mnie na zie­mię.

– Nie za­po­mnij, że ja też spła­ca­łam ro­dzi­com ten dług. Od­bie­ra­li­śmy na­szym dzie­ciom, a da­wa­li­śmy mo­jemu ro­dzeń­stwu.

– Prze­pra­szam, masz ra­cję. – Spu­ści­łam głowę, nie chcia­łam ura­zić Jes­siki. Ona miała słusz­ność. Ja­kiż to głupi i bez­sen­sowny zwy­czaj.

– Nie prze­pra­szaj, tak już jest. Czy ty wiesz, że ja tu­taj na­wet się nie chwalę, że umiem czy­tać i pi­sać? I że znam an­giel­ski. Ko­biety, które tu­taj miesz­kają, nie cho­dziły do szkoły, nie umieją się na­wet pod­pi­sać.

– Ale to prze­cież nie ujma, że umiesz czy­tać i pi­sać.

– Tak, tylko wiesz, ja nie po­cho­dzę z tej wio­ski, je­stem tu­taj przy­jezdna. Nie chcę, aby były na mnie ob­ra­żone, nie chcę, aby mi za­zdro­ściły.

– Ale jest czego za­zdro­ścić. Nie cho­dzi­łaś do szkoły, tak jak i one, a jed­nak sama na­uczy­łaś się pi­sać i czy­tać, znasz ję­zyk an­giel­ski, po­win­naś być dumna z sie­bie. Czy ty wiesz, że wiele razy mo­głaś im po­móc? Nie ukry­waj swo­ich umie­jęt­no­ści.

Młoda, przy­gnę­biona ko­bieta pa­trzyła na mnie swo­imi pięk­nymi oczami i chyba nie ro­zu­miała, o czym mó­wię. Ja na­to­miast z jed­nej strony nie ro­zu­mia­łam, jak można wsty­dzić się tego, że coś się umie, z dru­giej zaś strony mu­sia­łam przy­znać, że jesz­cze mało znam ke­nij­skie re­alia i zwy­czaje, a przede wszyst­kim lu­dzi. Je­śli cho­dzi o wgry­za­nie się w tu­tej­szą spo­łecz­ność, jesz­cze długa droga przede mną.

– No do­brze, Jes­sica, ale py­ta­łam cię, co umiesz ro­bić, co chcia­ła­byś ro­bić. Gdy­bym to wie­działa, może ła­twiej by mi było wy­my­ślić, jak ci po­móc.

– Marta, a co ja mogę umieć? Ogar­niam dom, go­tuję, zbie­ram drzewo na pa­le­ni­sko. Przy dzie­ciach jest co ro­bić, nie mam czasu na ma­rze­nia.

– Sama wi­dzisz, je­steś za­pra­co­wana, a przed chwilą chcia­łaś iść do pracy na bu­do­wie.

– Marta, nie ro­zu­miesz, ja nie mam czym kar­mić dzieci, a o so­bie już nie wspo­mnę.

Po jej sło­wach serce chyba pę­kło mi na kilka ka­wał­ków.

– Jes­sica, a co z Mar­ti­nem? Co te­raz robi? Mó­wi­łaś, że nie ma go od kilku ty­go­dni.

– Ima się każ­dej pracy. Jest dzień, że coś za­robi, a przez kilka na­stęp­nych nic. Te­raz wy­je­chał do mia­sta, może znaj­dzie ja­kieś za­ję­cie. – Ko­bieta za­wie­siła głos, jakby ko­lejne słowa ugrzę­zły jej w gar­dle.

– Po­słu­chaj, a czy umiesz szyć?

Na­gle wpadł mi do głowy po­mysł z ma­szyną do szy­cia. Sama szyć nie umiem, ja w ogóle nie mam żad­nych zdol­no­ści ma­nu­al­nych, ale czy­ta­łam o ak­cjach szy­cia na przy­kład pod­pa­sek wie­lo­krot­nego użytku. Poza tym, wi­dzia­łam w Ma­lindi wiele skle­pów z ma­te­ria­łami, sama je ku­puję i Sa­lama (kraw­cowa, którą po­zna­łam dzięki Te­reni, mo­jej miesz­ka­ją­cej tu przy­ja­ciółce) szyje mi su­kienki.

Wpraw­dzie jak je­dziemy do wio­ski, po dro­dze mi­jamy chyba dwa punkty kra­wiec­kie, ale są w in­nych miej­sco­wo­ściach. Może w Ngo­meni też jest po­trzeba uru­cho­mie­nia ta­kiego punktu?

– Nie wiem, czy umiem szyć, ja ni­gdy nie mia­łam w rę­kach tej… – za­jąk­nęła się.

– Igły?

– No wła­śnie, ja ni­gdy nie mia­łam w rę­kach igły.

– Aha, ale może coś cią­gnie cię do ta­kich prac? – Czu­łam, że tro­chę na siłę chcę ją zmu­sić do od­kry­cia w so­bie ta­lentu kra­wiec­kiego. No, ale na ra­zie tylko to przy­cho­dziło mi do głowy.

– Marta, ja nie wiem, mu­szę po­my­śleć.

– Do­brze, ja też się za­sta­no­wię i może jesz­cze ja­kiś inny po­mysł przyj­dzie mi do głowy. A te­raz masz tu parę gro­szy i zrób za­kupy. Po­wiedz, co ci po­trzeba, to na­stęp­nym ra­zem po­sta­ram ci się przy­wieźć.

– Mo­gła­byś mi przy­wieźć ja­kiś swe­ter? W nocy jest mi zimno.

– Oczy­wi­ście, że tak, ale mia­łam na my­śli też ja­kieś pro­dukty spo­żyw­cze.

– Nie wiem, co uwa­żasz. Ty sama wiesz.

– Do­brze, po­my­ślę. Te­raz mu­szę iść, bo Je­rzy pew­nie już za­ła­twił sprawę z Fug­giem i się de­ner­wuje, że mnie nie ma.

Na po­że­gna­nie przy­tu­li­łam ją mocno, mia­łam wra­że­nie, że roz­mowa ze mną po­zwo­liła jej ode­tchnąć.

*

Wra­ca­jąc na działkę, my­śla­łam o tym, co mi po­wie­działa. Ja wiem, że oni są za­zdro­śni o sie­bie, ale żeby aż do tego stop­nia, by bać się po­wie­dzieć, co się umie? Jes­sica to na­prawdę by­stra ko­bieta, szkoda, że nie miała moż­li­wo­ści wy­ko­rzy­stać swo­jej in­te­li­gen­cji. No cóż, wszystko przed nią. Chcia­ła­bym jej po­móc, tylko czy nie za­szko­dzę?

– Marta! Marta! – usły­sza­łam głos Je­rzego. – Mar­tuś, gdzie się po­dzie­wa­łaś, by­łem w szkole, dziew­czyny po­wie­działy, że w ogóle tam nie za­glą­da­łaś.

– Spo­tka­łam Jes­sicę, Mamę Ma­theo, od­pro­wa­dzi­łam ją do domu i się za­ga­da­ły­śmy, stra­ci­łam po­czu­cie czasu.