Eurowizja bez tajemnic ebook

Roksana Majewska

Eurowizja bez tajemnic

Od Autorki

W trakcie studiów na interdyscyplinarnym kierunku kultury mediów na Uniwersytecie Śląskim odkryłam w sobie pasję do pisania artykułów naukowych. I do pisania w ogóle. Na przestrzeni tych kilku studenckich lat z zaangażowaniem przygotowywałam prace zaliczeniowe i starałam się pisać teksty dogłębnie opisujące dany temat. Dopracowywałam je, aby po ich stworzeniu odczuwać satysfakcję z ostatecznie powstałych treści. Ostatecznie nie chciałam też, by żywot tych artykułów kończył się na ocenie profesora i odłożeniu ich do przysłowiowej „szuflady”, co pchało mnie w kierunku publikowania w czasopismach popularnonaukowych między innymi w ramach akcji Call for Papers. Kilkukrotnie działania te zakończyły się sukcesem[1]. Dwa z takich artykułów (jeden opublikowany w miesięczniku „Teatr”[2], a drugi w czasopiśmie naukowym „Polisemia”[3]) były powiązane tematycznie z Konkursem Piosenki Eurowizji[4], a zainteresowany tą tematyką Czytelnik odnajdzie w nich fragmenty, które stanowią też części niniejszej książki. Publikacja wspomnianych prac na łamach poważanych czasopism jest dla mnie minisukcesem jako fanki ESC (akronim od ang. Eurovision Song Contest), ponieważ w polskiej literaturze naukowej – czy popularnonaukowej – tematyka Eurowizji nie pojawia się zbyt często (o czym jeszcze później wspomnę).

W międzyczasie zwiększyło się także moje zainteresowanie samą Eurowizją. Od zawsze oglądaliśmy ją co roku całą rodziną w telewizji, ale bardziej świadomie zaczęłam zagłębiać się w eurowizyjną tematykę po powrocie Polski do konkursu w 2014 roku. Za sam początek apogeum mojego zainteresowania można uznać rok 2018 i wiadomość o udziale w polskich preselekcjach producenta muzycznego o pseudonimie Gromee. Artysta zwyciężył później zresztą w tych eliminacjach, dzięki czemu reprezentował Polskę na ESC 2018.

Od tego czasu śledziłam liczne polskie i zagraniczne media fanowskie, gdzie Konkurs Piosenki Eurowizji to znacznie więcej niż trzy wieczory w roku. Tutaj Eurowizja „żyje” praktycznie przez cały rok. Znaleźć tam można wywiady z gwiazdami (przed, w trakcie i po konkursie), relacje zza kulis, live streamy, komentarze oraz analizy (dotyczące zarówno wydarzeń, jak i szans poszczególnych uczestników na awans do finału bądź zwycięstwo w całym show), konferencje prasowe, ogrom bieżących newsów z samego serca wydarzeń, różnorodne treści w mediach społecznościowych i dużo, dużo więcej. Wcześniej (przed głównym konkursem) media te opisują cały wachlarz często wieloetapowych preselekcji, w trakcie których wyłaniani są reprezentanci poszczególnych państw, prezentują relacje skupione wokół artystów wybieranych wewnętrznie oraz premier ich utworów, małą (lub większą) dawkę plotek i kontrowersji oraz tzw. „eurowizyjnych dram”. Później, gdy pokonkursowe emocje już opadną, uwaga pracujących tam dziennikarzy skupia się głównie na poeurowizyjnej karierze uczestników konkursu.

Przychylność mojej Pani promotor i natychmiastowa akceptacja pomysłu, bym właśnie tematowi Eurowizji poświęciła swoją pracę magisterską, zaskoczyły mnie samą. Cały koncept pojawił się spontanicznie – początkowo miałam plan, by pisać o czymś innym, jednak nie dostałam na to zgody, więc szybko musiałam wymyślić temat zastępczy. Wiedziałam co prawda, że czeka mnie nie lada wyzwanie z uwagi na ograniczoną liczbę publikacji polskojęzycznych, a nawet anglojęzycznych, które byłyby jakkolwiek powiązane z tematyką konkursu. Pokrzepiał mnie natomiast fakt, iż nie był to z góry narzucony przez promotora temat, a wręcz przeciwnie. Czułam, że pisanie o Konkursie Piosenki Eurowizji będzie dla mnie przyjemnością, a nie smutnym obowiązkiem.

Kilka tygodni później pasja do pisania oraz zainteresowanie Eurowizją zainspirowały mnie do wysłania zgłoszenia w ramach naboru na redaktora medium fanowskiego o nazwie Polscy Fani Eurowizji. Rekrutację przeszłam pozytywnie, dzięki czemu miałam możliwość napisania kilkudziesięciu artykułów newsowych na temat konkursu, współtworzyłam treści w mediach społecznościowych i przeprowadziłam kilkanaście wywiadów z uczestnikami ESC. Zostałam również członkinią Stowarzyszenia Miłośników Konkursu Piosenki Eurowizji OGAE Polska (polskiego klubu działającego w ramach oficjalnego stowarzyszenia OGAE International, w skład którego wchodzą obecnie czterdzieści cztery kluby narodowe, w tym jeden zrzeszający wszystkie nieuczestniczące dotąd w konkursie państwa świata – OGAE Rest of the World)[5]. Z czasem dołączyłam także do redakcji medium o nazwie Destination Eurovision, gdzie poza pisaniem kolejnych artykułów, przeprowadzaniem dziesiątek wywiadów z eurowizyjnymi gwiazdami w każdej możliwej formie i prowadzeniem mediów społecznościowych moją główną rolą był udział w live streamach – tym razem już nie jako widz, ale jako prowadząca lub współprowadząca. Wisienką na torcie była natomiast możliwość relacjonowania Junior Eurovision Song Contest 2019 zorganizowanego przez Polskę w Gliwicach w roli akredytowanej dziennikarki.

Jak dotąd powstało kilka prac dyplomowych eksplorujących zagadnienia związane z Konkursem Piosenki Eurowizji i wiem, że powstają kolejne… Żadna z dotychczasowych nie skupia się jednak na analizie tego wydarzenia pod kątem teorii widowisk[6] oraz nie obejmuje zakresem badań wszystkich jego dotychczasowych edycji. Autorzy owych prac skupiali się przede wszystkim na takich kwestiach jak: tożsamość europejska związana z konkursem, zależność oddawania głosów od położenia geograficznego państw, polityczny charakter wydarzenia czy wizerunek danego kraju na eurowizyjnej scenie.

Praca nad doszlifowaniem książki do wersji ostatecznej, uzupełnionej przy okazji o analizę kolejnych edycji wydarzenia – w trosce o to, by była ona jednocześnie jak najpełniejszym i jak najbardziej aktualnym spojrzeniem na Eurowizję – zajęła mi nieco więcej czasu, niż początkowo przewidywałam. W niniejszej książce nie tylko zestawiam fakty i mniej lub bardziej powszechnie znane ciekawostki o Konkursie Piosenki Eurowizji, lecz także podejmuję się próby wielowektorowej analizy tego zjawiska. Mam przy tym świadomość, że nie zawarłam w niej wszystkich możliwych do poruszenia zagadnień związanych z ESC, liczę jednak, że Czytelnicy dzięki tej książce poszerzą swoją wiedzę na temat Eurowizji, co pozwoli im spojrzeć na nią z innej, nieznanej im dotąd perspektywy. Mam przy tym również nadzieję, że niektóre wątki staną się dla Was, drodzy Czytelnicy, przyczyną do refleksji lub tematem przyszłych dyskusji.

W tym miejscu chciałabym także podziękować wszystkim osobom, które przyczyniły się do wydania tej publikacji, a przede wszystkim moim Honorowym Fundatorom. Serdecznie dziękuję również dziennikarzom eurowizyjnym, którzy swoimi wypowiedziami pomogli mi wzbogacić wątek związany z problemem nazywania Eurowizji mianem festiwalu: Maciej Mazański (Dobry wieczór Europo!), Sebastian Mnich (Destination Eurovision) oraz Robyn Gallagher (Wiwibloggs). Podziękowania kieruję także w stronę Magdy Ćwieląg-Pawliczek – za wsparcie, rady i cenne sugestie podczas pracy nad wizualną warstwą książki.

W nawiązaniu do dobrze znanego fanom Eurowizji hasła wypada tu rzec: Let the Eurovision Song Contest’s (journey) begin! Życzę miłej lektury.

Honorowi Fundatorzy[7]

Andrzej Baron

Natalia Bawolak

Maciej Błażewicz

Andrzej Brzostowski

Piotr Fałat

Kamil Kowalski

Kornelia Krysiak

Tomasz Książczyk

Jakub Kuniszewski

Dominik Kurzawski

Natalia Makowska

Jakub Pietrzyk

Mateusz Rosolak

Mateusz Rozmiarek

Łukasz Sikora

Dominika Sommer

Adam Stachurski

Tomasz Urbański

Paweł Wójcik

Wstęp

Każdego roku w trzy majowe wieczory 200 milionów osób z całego świata zasiada przed telewizorami i ekranami komputerów lub smartfonów – nie tylko po to, aby oglądać, ale by znów na moment stać się częścią słynnego Konkursu Piosenki Eurowizji[8] – największego widowiska rozrywkowego na ziemi. Dla fanów ma ono wielorakie znaczenie. Dla jednych stanowi ekwiwalent międzynarodowych wydarzeń sportowych, dla innych to po prostu najlepszy konkurs, jaki kiedykolwiek został stworzony – dla niektórych z nich noszący nawet znamiona religii[9]. Natomiast w opiniach krytycznych dotyczących tego widowiska pojawiają się takie określenia jak: festiwal kiczu, konkurs polityczny czy wydarzenie o niskim poziomie muzycznym i artystycznym.

Czym tak naprawdę jest Eurowizja? Czy to tylko zwykłe telewizyjne show o prostej strukturze zawodów[10], czy może złożone widowisko hybrydyczne zawierające ślady wielu różnorakich gatunków? Czy jedynym celem twórców Konkursu Piosenki Eurowizji i samego formatu jest zapewnienie widzom rozrywki, czy też kierują nimi inne motywacje? Czy krótka piosenka konkursowa może zawierać w sobie głębsze idee i treści stanowiące metakomentarz do najważniejszych wydarzeń i dramatów społecznych epoki? I wreszcie – co sprawia, że Eurowizja od ponad sześciu dekad stanowi europejski, a nawet światowy fenomen?

Celem tej książki jest udzielenie odpowiedzi na wyżej postawione pytania, a także zweryfikowanie następującej tezy: Konkurs Piosenki Eurowizji jest hybrydycznym widowiskiem, pełnym utworów będących świadectwem zmian, konfliktów, zwyczajów, preferencji oraz nastrojów charakterystycznych dla współczesnej Europy i świata.

Na eurowizyjnej scenie nieprzerwanie od ponad 60 lat spotykają się przedstawiciele kilkudziesięciu krajów świata, których liczba powiększa się prawie z każdą kolejną edycją. Organizatorzy i producenci tego widowiska nieustannie dbają o jego rozwój, rozszerzają dostępność Eurowizji o kolejne platformy medialne, dostosowują je do nowych czasów i zmieniających się potrzeb odbiorców, wciąż zachowując przy tym wszystkim pierwotną strukturę tego konkursu. Wydarzenia kulturalne o tak bogatej, długiej oraz złożonej historii stanowią unikatowy materiał do analizy.

Analizie poddano wszystkie rozegrane do 2024 roku edycje Eurowizji. W tym celu wykorzystano źródła teoretyczne oraz materiały audiowizualne, a także krótkie wywiady przeprowadzone przeze mnie z wybranymi dziennikarzami eurowizyjnymi.

Książka składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy zawiera wprowadzenie w tematykę oraz stylistykę Konkursu Piosenki Eurowizji. Obejmuje opis koncepcji, jakie stały za stworzeniem tego widowiska, przedstawienie jego kilku cech charakterystycznych oraz wykazanie zmian, jakie zaszły w nim przez ostatnie dziesięciolecia. Przeanalizowano etymologię nazwy konkursu oraz specyfikę Eurowizji jako gatunku widowiska kulturowego, a zarazem medialnego (telewizyjnego, a od niedawna również internetowego). Opisano także korzenie ESC, a dokładniej format festiwalowy, na którym jest on wzorowany. Podjęto również próbę rozwiązania jednego z wieloletnich konfliktów dzielących środowiska eurowizyjne – określania Konkursu Piosenki Eurowizji mianem festiwalu[11].

W rozdziale drugim skupiono się na przybliżeniu ideologii, jakie przyświecały pomysłodawcom tego wydarzenia i które do dziś odgrywają w nim kluczową rolę. Przedstawiono także przegląd najważniejszych zmian, jakie zachodziły w Eurowizji przez kolejne lata. Zaprezentowano analizę poszczególnych wykonań piosenek konkursowych według koncepcji dwóch antropologów widowisk i badaczy teatru – Victora Turnera oraz Richarda Schechnera – skupionych wokół teorii „metakomentarza” i „dramatu społecznego”, które omówię szerzej na kolejnych stronach książki.

Rozdział trzeci natomiast prezentuje wykaz szeregu gatunków muzycznych oraz widowiskowych, jakie spotykane są w poszczególnych występach eurowizyjnych, a także w eurowizyjnym wydarzeniu jako całości.

Podstawą niniejszej książki jest moja praca magisterska. Jej treść zatem znajduje poparcie w źródłach, stąd też liczne przypisy i nawiązania do ustaleń oraz koncepcji innych twórców. Z powodu już wcześniej wspomnianego braku polskojęzycznych tekstów stricte naukowych dotyczących Eurowizji w dużej mierze książka ta bazuje na źródłach anglojęzycznych, w tym w większości na książce Chrisa Westa zatytułowanej Eurovision! A History of Modern Europe Through the World’s Greatest Song Contest oraz artykułach pochodzących z oficjalnej strony internetowej konkursu.

Czytelniku, nie obawiaj się jednak naukowości tej książki. Wszelkie teorie naukowe wykorzystane do analizy ESC tylko na pierwszy rzut oka mogą wydawać się skomplikowane. Te najtrudniejsze koncepcje staram się – oprócz pełnego opisu – wyrazić w formie skondensowanej i uproszczonej. Wszelkie wprowadzane teorie mają na celu pomóc Ci w pełnym zrozumieniu późniejszej analizy Konkursu Piosenki Eurowizji.

ROZDZIAŁ I

– JAK SIĘ NAZYWASZ? – EUROWIZJA… – CZYLI CO SIĘ KRYJE POD SKRÓTOWCEM ESC

1.1. The Eurovision Song Contest – czyli Konkurs Piosenki Eurowizji

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji

Spis treści:

Eurowizja bez tajemnic

ISBN: 978-83-8373-850-5

© Roksana Majewska i Wydawnictwo Novae Res 2024

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, reprodukcja lub odczyt jakiegokolwiek fragmentu tej książki w środkach masowego przekazu wymaga pisemnej zgody Wydawnictwa Novae Res.

REDAKCJA: Angelika Kotowska

KOREKTA: Emilia Kapłan

OKŁADKA: Agnieszka Wrycz-Szybowska

Wydawnictwo Novae Res należy do grupy wydawniczej Zaczytani.

Grupa Zaczytani sp. z o.o.

ul. Świętojańska 9/4, 81-368 Gdynia

tel.: 58 716 78 59, e-mail: [email protected]

http://novaeres.pl

Publikacja dostępna jest na stronie zaczytani.pl.

Opracowanie ebooka Katarzyna Rek