Zdrowie psychiczne kobiety ebook

Mojej mamie Marguerite i wszystkim wspaniałym kobietom w moim życiu

Wstęp

Książka Zdro­wie psy­chiczne ko­biety opo­wiada o tym, jak roz­kwit­nąć i cie­szyć się peł­nią ży­cia. Roz­kwit jest ści­śle po­wią­zany z na­szym do­bro­sta­nem, a także z po­czu­ciem przy­na­leż­no­ści i speł­nie­nia. Wszy­scy jed­nak do­brze wiemy, jak trudno jest cza­sami roz­kwit­nąć, zwłasz­cza gdy na swo­jej ży­cio­wej dro­dze na­po­ty­kamy różne wy­zwa­nia.

Du­żym za­gro­że­niem dla na­szego zdro­wia psy­chicz­nego i do­bro­stanu była pan­de­mia CO­VID-19. Jed­nym ze skut­ków tej pan­de­mii jest duża po­trzeba in­for­ma­cji i wspar­cia, którą ob­ser­wują te­ra­peuci u swo­ich pa­cjen­tów na ca­łym świe­cie. Jest ona rów­nież wi­doczna w roz­mo­wach mię­dzy ko­bie­tami i w me­diach. Książka Zdro­wie psy­chiczne ko­biety zo­stała na­pi­sana m.in. po to, aby za­spo­koić tę po­trzebę.

Jest też jesz­cze inny ważny po­wód. My, ko­biety, w więk­szo­ści bar­dziej dbamy o człon­ków swo­ich ro­dzin, przy­ja­ciół lub współ­pra­cow­ni­ków niż same o sie­bie. A jak wy­gląda in­struk­taż bez­pie­czeń­stwa przed star­tem sa­mo­lotu? Ste­war­dzi wy­raź­nie na­ka­zują, aby naj­pierw na­ło­żyć ma­skę tle­nową so­bie, a do­piero po­tem po­ma­gać in­nym. Jest ku temu ważny po­wód: je­śli za­brak­nie nam tlenu, nie zdo­łamy udzie­lić ni­komu żad­nej po­mocy!

Tę samą za­sadę można od­nieść do ca­łego na­szego ży­cia. Je­żeli nie za­dbamy o sie­bie, nie bę­dziemy mo­gły za­dbać o in­nych. To wcale nie jest ego­istyczne po­dej­ście. Na­sze zdro­wie psy­chiczne i do­bro­stan mu­szą być dla nas prio­ry­te­tem. Do­ty­czy to rów­nież sa­mo­opieki i czasu, który mu­simy na nią wy­go­spo­da­ro­wać. Je­śli to zro­bimy, sko­rzy­stamy na tym nie tylko my same, ale rów­nież nasi naj­bliżsi.

Mam na­dzieję, że w tej książce znaj­dziesz in­for­ma­cje, prak­tyczne roz­wią­za­nia oraz inne formy wspar­cia, które po­mogą ci to osią­gnąć. Bez względu na to, z ja­kiego punktu za­czy­nasz w kon­tek­ście swo­jego zdro­wia psy­chicz­nego i do­bro­stanu, twoim ce­lem jest roz­kwit­nąć.

Twoje „dlaczego”!

Pra­cu­jąc przez wiele lat jako le­karz ogólny, te­ra­peutka i edu­ka­torka, do­wie­dzia­łam się wielu rze­czy od ko­biet, które wspo­ma­ga­łam i na­ucza­łam. Ko­biety przy­cho­dzą do mnie na te­ra­pię albo na wy­da­rze­nia edu­ka­cyjne, po­nie­waż szu­kają in­for­ma­cji i chcą coś zmie­nić w swoim ży­ciu. Nie­które znaj­dują się na roz­drożu w ja­kimś aspek­cie swo­jego ży­cia i chcą po­ko­nać lęk, inne pra­gną po­czuć się le­piej, od­na­leźć więk­szy sens ży­cia albo cie­szyć się bar­dziej sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cymi re­la­cjami.

Po na­pi­sa­niu książki na te­mat zdro­wia psy­chicz­nego męż­czyzn, za­ty­tu­ło­wa­nej The Chan­ging Man, za­czę­łam się za­sta­na­wiać, czy nie po­win­nam też na­pi­sać książki skie­ro­wa­nej do ko­biet. Gdy w 2021 roku prze­ma­wia­łam na ze­bra­niu go­spo­dyń wiej­skich, za­py­ta­łam mo­ich słu­cha­czek, czy uwa­żają, że ist­nieje po­trzeba na­pi­sa­nia książki, która bę­dzie się sku­piała na zdro­wiu psy­chicz­nym i do­bro­sta­nie ko­biet. Usły­sza­łam gło­śne „tak”.

Ko­lej­nego olśnie­nia do­zna­łam, gdy za­czę­łam spraw­dzać, co zo­stało już na­pi­sane na ten te­mat. Z za­sko­cze­niem od­kry­łam, że ist­nieje wpraw­dzie kilka ta­kich po­rad­ni­ków dla spe­cja­li­stów, ale nie ma pra­wie żad­nej książki skie­ro­wa­nej ogól­nie do ko­biet. W tym miej­scu znaj­do­wała się pustka, którą na­le­żało wy­peł­nić! I wła­śnie dla­tego w tej chwili trzy­masz w rę­kach książkę, która mówi o zdro­wiu psy­chicz­nym i do­bro­sta­nie ko­biet i zo­stała na­pi­sana spe­cjal­nie dla ko­biet, a także dla wszyst­kich osób, któ­rym na nich za­leży: człon­ków ro­dziny, part­ne­rów i spe­cja­li­stów.

Jest też wiele in­nych po­wo­dów, dla któ­rych na­pi­sa­łam Zdro­wie psy­chiczne ko­biety. Ostat­nie ba­da­nia przy­nio­sły nowe in­for­ma­cje istotne dla na­szego zro­zu­mie­nia zdro­wia psy­chicz­nego i do­bro­stanu. W tym roku mia­łam oka­zję uczest­ni­czyć w kur­sie Po­łu­dnio­wo­au­stra­lij­skiego In­sty­tutu Zdro­wia i Ba­dań Me­dycz­nych (So­uth Au­stra­lian He­alth and Me­di­cal Re­se­arch In­sti­tute), na któ­rym do­wie­dzia­łam się o ba­da­niach na ten te­mat. Pra­cow­nicy in­sty­tutu od­kryli, że za­bu­rze­nia psy­chiczne i do­bro­stan psy­chiczny to niesą dwa krańce skali zdro­wie–cho­roba. Tak na­prawdę za­bu­rze­nia psy­chiczne i do­bro­stan psy­chiczny to dwie od­rębne, choć po­wią­zane ze sobą skale, a na­szym ce­lem jest to, aby tych pierw­szych było mało, a dru­giego dużo[1]. Aby to osią­gnąć, po­win­ni­śmy sku­pić się na me­to­dach po­prawy zdro­wia i do­bro­stanu psy­chicz­nego i re­gu­lar­nego dba­nia o te aspekty na­szego ży­cia, jak rów­nież na me­to­dach za­po­bie­ga­nia za­bu­rze­niom psy­chicz­nym i ich le­cze­nia. Wspo­mniane ba­da­nia za­in­spi­ro­wały mnie też do tego, aby w tej książce skon­cen­tro­wać się wła­śnie na zdro­wiu psy­chicz­nym.

Dzięki ba­da­niom wiemy już, jak ważne jest to, aby zro­zu­mieć zna­cze­nie na­szej neu­ro­bio­lo­gii. Każdy czło­wiek ma mi­liony ko­mó­rek mó­zgo­wych i – jak za­uważa neu­ro­bio­lożka dr Sa­rah McKay – po­łą­cze­nia mię­dzy nimi nie­ustan­nie „kwitną”, aby za­spo­ka­jać na­sze po­trzeby i umoż­li­wiać re­ago­wa­nie na to, co się dzieje wo­kół nas. To ozna­cza, że mózg czło­wieka jest pla­styczny i po­trafi się zmie­niać na każ­dym eta­pie na­szego ży­cia. Mo­żemy wy­ko­rzy­stać ten po­ten­cjał, aby szyb­ciej dojść do zdro­wia po cho­ro­bie i cie­szyć się peł­nią ży­cia[2].

By­cie ko­bietą jest cu­downe, ale też pełne wy­zwań. Mamy uni­ka­towe zdol­no­ści i mocne strony, od­gry­wamy też w ży­ciu wiele róż­nych ról, wspo­ma­ga­jąc na­sze ro­dziny, spo­łecz­no­ści i miej­sca pracy. Zma­gamy się też z wie­loma róż­nymi wy­zwa­niami, w tym do­ty­czą­cymi na­szego zdro­wia, za­równo psy­chicz­nego, jak i fi­zycz­nego. Nie­które z nas mają np. pro­blemy ze zdro­wiem re­pro­duk­cyj­nym. Jest też pewna grupa scho­rzeń, na które ko­biety cier­pią czę­ściej niż męż­czyźni[3].

Mamy także inne wy­zwa­nia. Nie­rów­ność płci w ta­kich ob­sza­rach jak re­pre­zen­ta­cja czy po­ziom wy­na­gro­dze­nia to pro­blem, który wciąż ist­nieje, a ko­biety na­dal biorą na sie­bie więk­szość obo­wiąz­ków zwią­za­nych z utrzy­ma­niem domu i opieką nad dziećmi, w tym czę­sto nie­wi­doczną pracę umy­słową[4]. Nie­raz jest tak, że ko­bieta po­zo­staje główną or­ga­ni­za­torką w domu i musi za­pa­mię­ty­wać wiele in­for­ma­cji zwią­za­nych z part­ne­rem i ro­dziną, w tym daty uro­dzin i rocz­nic oraz go­dziny lek­cji i za­jęć do­dat­ko­wych dzieci.

Bez­pie­czeń­stwo ko­biet w domu i poza nim wciąż jest waż­nym nie­roz­wią­za­nym pro­ble­mem, który ma re­alny wpływ na ich ży­cie. Czas, aby spo­łe­czeń­stwo się tym za­jęło. Na po­zio­mie in­dy­wi­du­al­nym wszy­scy ob­ser­wu­jemy, jak ko­biety za­bie­rają głos i za­czy­nają sta­wać w swo­jej obro­nie, a ich dzia­ła­nia wy­wo­łują re­ak­cję spo­łe­czeń­stwa.

Nad­szedł czas, aby­śmy sku­piły się na na­szym zdro­wiu psy­chicz­nym i do­bro­sta­nie, umie­ściły się wy­żej na na­szej li­ście prio­ry­te­tów i otrzy­mały wspar­cie oraz po­znały stra­te­gie, które po­mogą nam wpro­wa­dzić po­zy­tywne zmiany i na­pę­dzić swój roz­wój oso­bi­sty. Czas, aby­śmy roz­kwi­tły.

Kto, co i jak?

Kiedy roz­my­śla­łam nad tym, czy na­pi­sać tę książkę, po­pro­si­łam osoby ob­ser­wu­jące mnie na Fa­ce­bo­oku, żeby mi pod­po­wie­działy, ja­kie te­maty po­win­nam w niej po­ru­szyć. Wy­wo­łało to dużą re­ak­cję. Su­ge­ro­wano mi, abym na­pi­sała o ty­po­wych za­bu­rze­niach zdro­wia psy­chicz­nego, ta­kich jak stany lę­kowe i de­pre­sja. Wiele osób chciało uzy­skać in­for­ma­cje o wpły­wie hor­mo­nów na na­sze ciała i o kwe­stiach zwią­za­nych ze zdro­wiem psy­chicz­nym w róż­nych okre­sach na­szego ży­cia, zwłasz­cza w trak­cie me­no­pauzy. Były też pro­po­zy­cje, aby omó­wić ta­kie kwe­stie, jak po­czu­cie krzywdy, za­rzą­dza­nie obo­wiąz­kami i stres, zwią­zane z za­spo­ka­ja­niem ocze­ki­wań wszyst­kich. Wła­śnie te te­maty – a także wiele in­nych – zo­stały omó­wione w róż­nych roz­dzia­łach tej książki.

Książka Zdro­wie psy­chiczne ko­biety zo­stała na­pi­sana dla do­ro­słych osób w każ­dym wieku i w zro­zu­miały i przy­stępny spo­sób oma­wia całą gamę pro­ble­mów, które ko­biety na­po­ty­kają na swo­jej dro­dze na róż­nych eta­pach ży­cia. Ma ona wy­peł­nić ważną lukę, dla­tego ofe­ruje nie tylko in­for­ma­cje na temat zdro­wia psy­chicz­nego, ale też wiele prak­tycz­nych stra­te­gii i po­my­słów do­ty­czą­cych tego, jak po­pra­wić swój do­bro­stan. Ze wzglę­dów prag­ma­tycz­nych będę od­no­sić się do czy­tel­ni­czek w for­mie żeń­skiej.

Jed­no­cze­śnie mam na­dzieję, że pod­czas oma­wia­nia trud­nych te­ma­tów z tej książki będą biły współ­czu­cie i wspar­cie. Pro­ces pi­sa­nia jest dość an­ga­żu­jący i po­mimo du­żego do­świad­cze­nia za­wo­do­wego i oso­bi­stego od­kry­łam pod­czas niego nowe rze­czy i do­szłam do kilku cie­ka­wych wnio­sków. Już wkrótce za­biorę cię we wspólną po­dróż.

Mo­żesz prze­czy­tać tę książkę od pierw­szego roz­działu do ostat­niego albo wy­brać te­maty, które w da­nej chwili naj­bar­dziej cię in­te­re­sują. Wszyst­kie 12 roz­dzia­łów jest ze sobą po­wią­za­nych, ale można je rów­nież czy­tać od­dziel­nie. Znaj­dziesz tu od­po­wie­dzi na py­ta­nia do­ty­czące klu­czo­wych kwe­stii, ta­kich jak to, dla­czego ko­biety tak czę­sto sta­wiają wła­sne po­trzeby na ostat­nim miej­scu, jak so­bie ra­dzić z trud­nymi emo­cjami, jak za­rzą­dzać ży­cio­wymi zmia­nami, jak roz­wią­zać pro­blemy zwią­zane z od­ży­wia­niem, a także jak wy­ci­szyć uwew­nętrz­niony głos kry­tyczny (we­wnętrz­nego kry­tyka) i na­uczyć się sa­mo­współ­czu­cia.

Przyj­rzymy się trud­no­ściom, z któ­rymi zma­gają się ko­biety na róż­nych eta­pach swo­jego ży­cia, ma­ją­cym ne­ga­tywny wpływ na ich zdro­wie i do­bro­stan. Po­znamy także stra­te­gie, które po­ma­gają so­bie z nimi wszyst­kimi ra­dzić. Omó­wimy takie za­gad­nie­nia, jak re­pro­duk­cja, me­no­pauza i zdro­wie psy­chiczne, pro­blemy w re­la­cjach, wpływ wy­ko­rzy­sty­wa­nia i traumy na zdro­wie psy­chiczne, a także sze­reg in­nych te­ma­tów.

Nie­dawno zmie­ni­łam logo swo­jej prak­tyki i te­raz ma ono po­stać drzwi. Pój­ście na te­ra­pię albo roz­po­czę­cie na­uki to nic in­nego jak otwar­cie drzwi do wie­dzy, zro­zu­mie­nia, wspar­cia, zmiany lub też uświa­do­mie­nia so­bie pew­nego po­ten­cjału. Wszy­scy czę­sto mamy do czy­nie­nia z drzwiami: w na­szych do­mach i w miej­scach pracy, w ulu­bio­nej ka­wiarni i w domu przy­ja­ciela. I my­ślę, że wszy­scy wiemy, jak to jest, gdy nie­które drzwi w na­szym ży­ciu są otwarte lub za­mknięte, po­nie­waż tak już jest! Ten sam sym­bol za­sto­so­wa­łam w Zdro­wiu psy­chicz­nym ko­biety, po­nie­waż mam na­dzieję, że ta książka otwo­rzy nam drzwi do dys­ku­sji na te­mat ko­biet, ich zdro­wia psy­chicz­nego i do­bro­stanu. Za­warte tu­taj in­for­ma­cje mogą także otwo­rzyć nam drzwi do zro­zu­mie­nia tych kwe­stii, przy­zna­nia im waż­no­ści oraz więk­szego po­czu­cia upodmio­to­wie­nia. Mogą też po­móc nam zi­den­ty­fi­ko­wać całą gamę moż­li­wo­ści, które nie­sie przy­szłość. Jed­no­cze­śnie sym­bol drzwi może ozna­czać rów­nież coś, co nas blo­kuje, np. strach, na­sze gra­nice lub za­mknię­cie roz­działu w ży­ciu[5]. Przede wszyst­kim zaś drzwi bu­dzą sko­ja­rze­nia z na­dzieją, po­cząt­kiem albo bramą do zmiany i no­wych moż­li­wo­ści. W każ­dym roz­dziale znaj­dziesz ramki z sym­bo­lem drzwi, w któ­rych za­war­łam ważne in­for­ma­cje do prze­my­śle­nia.

W książce po­ja­wia się rów­nież sym­bol klu­cza, któ­rym ozna­czy­łam prak­tyczne stra­te­gie otwie­ra­nia róż­nych drzwi albo ra­dze­nia so­bie z kon­kret­nymi pro­ble­mami. Bę­dziemy tu­taj mó­wić o za­glą­da­niu w głąb sie­bie, o świa­do­mo­ści i zro­zu­mie­niu i o wy­ko­rzy­sta­niu wła­snych cen­nych za­so­bów. Książka ta jest rów­nież prak­tycz­nym po­rad­ni­kiem po­ma­ga­ją­cym bu­do­wać więzi z in­nymi ludźmi, sku­pia­ją­cym się na tym, jak po­pra­wić swoje zdro­wie psy­chiczne i do­bro­stan oraz jak so­bie ra­dzić z róż­nymi pro­ble­mami zwią­za­nymi ze zdro­wiem psy­chicz­nym.

Pod­czas czy­ta­nia ko­lej­nych roz­dzia­łów warto mieć przy so­bie no­tat­nik lub dzien­nik i na bie­żąco za­pi­sy­wać swoje prze­my­śle­nia albo od­czu­cia. Będę za­da­wać ci py­ta­nia i pro­sić o roz­wa­że­nie róż­nych kon­cep­cji. Mo­żesz za­pi­sy­wać swoje my­śli w dzien­niku. Na­zwijmy go dzien­ni­kiem zdro­wia psy­chicz­nego albo po pro­stu dzien­ni­kiem!

Dba­nie o zdro­wie obej­muje nasz do­bro­stan fi­zyczny, emo­cjo­nalny i spo­łeczny. Mu­simy czuć się bez­pieczni w ży­ciu i mieć po­czu­cie przy­na­leż­no­ści i więzi. Po­dej­ście ho­li­styczne, czyli ca­ło­ściowe, uwzględ­nia rów­nież toż­sa­mość kul­tu­rową i płciową, pracę za­wo­dową i ży­cie du­chowe. W te­ra­pii do­sko­nale spraw­dza się me­toda, którą na­zy­wamy po­dej­ściem in­te­gra­cyj­nym. Po­lega ona na tym, że po uwzględ­nie­niu wszyst­kich aspek­tów do­ty­czą­cych da­nej osoby i jej pro­ble­mów spe­cja­li­sta łą­czy różne te­ra­pie, aby jak naj­sku­tecz­niej jej po­móc. To po­dej­ście jest sku­teczne, po­nie­waż od­rzuca kon­cep­cję „te­ra­pii uni­wer­sal­nej” i po­zwala na do­sto­so­wa­nie me­tod i tech­nik do kon­kret­nej osoby.

Książka Zdro­wie psy­chiczne ko­biety wy­ko­rzy­stuje wła­śnie to po­dej­ście. Jest oparta na naj­now­szych ba­da­niach, które wy­ka­zały, ja­kie in­ter­wen­cje psy­cho­lo­giczne naj­sku­tecz­niej po­ma­gają po­pra­wić zdro­wie psy­chiczne i do­bro­stan ko­biet. Ist­nieją do­wody na to, że po­zy­tywne i oparte na uważ­no­ści in­ter­wen­cje psy­cho­lo­giczne sku­tecz­nie po­pra­wiają na­sze zdro­wie psy­chiczne. Także inne me­tody (ta­kie jak te­ra­pia po­znaw­czo-be­ha­wio­ralna lub te­ra­pia ak­cep­ta­cji i za­an­ga­żo­wa­nia) mogą wywo­łać po­zy­tywne efekty[6]. Wię­cej na ich te­mat do­wiesz się póź­niej!

Kiedy?

Na­sze zdro­wie psy­chiczne i do­bro­stan mają klu­czowe zna­cze­nie dla sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cego i war­to­ścio­wego ży­cia. Ta książka sku­pia się cał­ko­wi­cie na pracy z my­ślami, uczu­ciami i dzia­ła­niami w celu po­prawy two­jego zdro­wia i sa­mo­po­czu­cia, tak abyś umiała so­bie po­ra­dzić we wszyst­kich nie­spo­dzie­wa­nych sy­tu­acjach, ja­kie mogą ci się przy­da­rzyć w ży­ciu. Cza­sami stre­su­jące wy­da­rze­nia wy­wo­łują w nas nie­po­ko­jące, choć nor­malne re­ak­cje, a ich zro­zu­mie­nie może bar­dzo nam po­móc.

Wszy­scy przez całe ży­cie roz­wi­jamy wie­dzę i po­sze­rzamy za­soby, które wspo­ma­gają na­sze zdro­wie psy­chiczne i do­bro­stan. Anne Frank po­mimo ogrom­nych prze­ciw­no­ści losu pod­czas II wojny świa­to­wej za­cho­wała na­dzieję, a jej słowa in­spi­rują nas do dzi­siaj. W swoim pa­mięt­niku na­pi­sała: „Każdy ma w swoim wnę­trzu do­brą wia­do­mość. Mówi ona, że nie wiesz, jak wspa­niały mo­żesz być, jak bar­dzo umiesz ko­chać, co je­steś zdolny osią­gnąć i jaki masz po­ten­cjał”[7]. Zdro­wie psy­chiczne ko­biety pod­po­wiada, jak dzięki swoim za­so­bom w pełni wy­ko­rzy­stać wła­sny po­ten­cjał.

Uwzględ­nimy na­sze do­świad­cze­nie, hi­sto­rie i za­soby, a także po­znamy przy­datne in­for­ma­cje i prak­tyczne stra­te­gie oraz wiele róż­nych mą­dro­ści! Po­czuj in­spi­ra­cję do tego, żeby ra­zem ze mną po­szu­kać klu­czy i otwo­rzyć drzwi do więk­szej świa­do­mo­ści i moc­niej­szej więzi ze sobą oraz z in­nymi ludźmi, do zmiany i do no­wych moż­li­wo­ści, a także do dal­szego roz­wi­ja­nia umie­jęt­no­ści, dzięki któ­rym po­pra­wisz swoje zdro­wie psy­chiczne i do­bro­stan. Dzię­kuję, że tu je­steś i że chcesz ra­zem ze mną się roz­wi­jać i po­sze­rzać swoją wie­dzę. Czas roz­kwit­nąć!

[1] M. Ia­siello, J. Van Ag­te­ren i wsp., Men­tal he­alth and/or men­tal il­l­ness: A sco­ping re­view of the evi­dence and im­pli­ca­tions of the dual-con­ti­nua mo­del of men­tal he­alth, „Evi­dence Base” 2020, vol. (1), s. 1–45.

[2] S. McKay, The Wo­men’s Brain Book: The neu­ro­science of he­alth, hor­mo­nes and hap­pi­ness, Syd­ney 2018, s. 31.

[3] K. Bur­ro­wed, Gen­der bias is still put­ting wo­men’s he­alth at risk, www1.racgp.org.au/newsgp/cli­ni­cal/gen­der-bias-in-me­di­cine-and-me­di­cal-re­se­arch-is-st (do­stęp 13.01.2024).

[4] M. Ho­gen­boom, The hid­den load: How „thin­king of eve­ry­thing» holds mums back, www.bbc.com/wor­klife/ar­ticle/20210518-the-hid­den-load-how-thin­king-of-eve­ry­thing-holds-mums-back (do­stęp 13.01.2025).

[5] A. An­der­son, A me­ta­phor can open a do­or­way into your mind, https://li­fe­co­acha­dele.com/me­ta­phor-do­ors-psy­che (do­stęp 13.01.2025).

[6] J. Van Ag­te­ren, M. Ia­siello i wsp., A sys­te­ma­tic re­view and meta-ana­ly­sis of psy­cho­lo­gi­cal in­te­rven­tions to im­prove men­tal wel­l­be­ing, „Na­ture Hu­man Be­ha­viour” 2021, vol. 5 (5), s. 631–652.

[7] Shut­ter­fly Com­mu­nity, 55+ Strong wo­men qu­otes to in­spire you, www.shut­ter­fly.com/ideas/strong-wo­men-qu­otes (do­stęp 13.01.2025).

Część 1

Otwórzmy drzwi do rozkwitu

Roz­dział 1

Zrozumienie zdrowia psychicznego i dobrostanu kobiety

Roz­dział 2

Fundamenty zdrowia psychicznego i rozkwitu

Część 2

Radzenie sobie z trudnościami i dbanie o zdrowie psychiczne i dobrostan

Roz­dział 3

Wyciszenie samokrytyki i wzmocnienie wiary w siebie

Roz­dział 4

Zapanowanie nad stresem i niepokojem

Roz­dział 5

Przystosowanie się do zmian i wyzwań

Roz­dział 6

Pokonanie depresji i przykrych emocji

Roz­dział 7

Inne trudne emocje i samookaleczanie

Część 3

Radzenie sobie z problemami na różnych etapach życia

Roz­dział 8

Menopauza i problemy związane z gospodarką hormonalną i reprodukcją

Rozdział 9

Relacje partnerskie i rodzicielstwo

Roz­dział 10

Skutki wykorzystywania i traumy

Rozdział 11

Inne problemy

Rozdział 12

Radzenie sobie na późniejszych etapach życia

Ostatnie refleksje na temat rozkwitu

Zdrowie psychiczne kobiety

Cate Howell

Tłumaczenie: Joanna Sugiero

Text Copyright © Dr Cate Howell 2023Exisle Publishing Ltd

© for the Polish edition: Wydawnictwo RM, 2025All rights reserved.

Wydawnictwo RM, 03-808 Warszawa, ul. Mińska [email protected]

Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny) włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy.

Wszystkie nazwy handlowe i towarów występujące w niniejszej publikacji są znakami towarowymi zastrzeżonymi lub nazwami zastrzeżonymi odpowiednich firm odnośnych właścicieli.

Wydawnictwo RM dołożyło wszelkich starań, aby zapewnić najwyższą jakość tej książki, jednakże nikomu nie udziela żadnej rękojmi ani gwarancji. Wydawnictwo RM nie jest w żadnym przypadku odpowiedzialne za jakąkolwiek szkodę będącą następstwem korzystania z informacji zawartych w niniejszej publikacji, nawet jeśli Wydawnictwo RM zostało zawiadomione o możliwości wystąpienia szkód.

W razie trudności z zakupem tej książki prosimy o kontakt z wydawnictwem: [email protected]

ISBN 978-83-8151-952-6 ISBN 978-83-7147-193-3 (ePub)

Redaktorka prowadząca: Justyna ŻebrowskaRedakcja: Zuzanna ŻółtowskaKorekta: Joanna Cierkońska, Justyna ŻebrowskaProjekt okładki: Katarzyna LubańskaEdytor wersji elektronicznej: Edyta GadajOpracowanie wersji elektronicznej: Marcin FabijańskiWeryfikacja wersji elektronicznej: Justyna Mrowiec