Marsjański poślizg w czasie ebook

W sprzedaży:

Ubik

Blade run­ner

Czy andro­idy marzą o elek­trycz­nych owcach?

Czło­wiek z Wyso­kiego Zamku

Valis

Boża inwa­zja

Trans­mi­gra­cja Timo­thy’ego Archera

Dok­tor Blu­th­geld

Wyzna­nia łga­rza

Trzy styg­maty Pal­mera Eldrit­cha

Przez ciemne zwier­cia­dło

Czas poza cza­sem

Płyń­cie łzy moje, rzekł poli­cjant

Świat Jonesa

Wbrew wska­zów­kom zegara

Mar­sjań­ski poślizg w cza­sie

Krótki szczę­śliwy żywot brą­zo­wego oks­forda

Deus Irae

Oko na nie­bie

Wariant drugi

Kopia ojca

Raport mniej­szo­ści

Elek­tryczna mrówka

Labi­rynt śmierci

Inwa­zja z Gani­me­desa

Cudowna broń

Sło­neczna lote­ria

Nasi przy­ja­ciele z Fro­lixa 8

Możemy cię zbu­do­wać

Dru­ciarz Galak­tyki

Radio Wolne Albe­muth

Klany księ­życa Alfy

Prawda pół­osta­teczna

Teraz cze­kaj na zeszły rok

Polecamy także nagrania audio:

Blade run­ner

Czy andro­idy marzą o elek­trycz­nych owcach?

Ubik

Czło­wiek z Wyso­kiego Zamku

Trzy styg­maty Pal­mera Eldrit­cha

Przez ciemne zwier­cia­dło

Dru­ciarz Galak­tyki

Radio Wolne Albe­muth

Valis

Boża inwa­zja

Płyń­cie łzy moje, rzekł poli­cjant

Trans­mi­gra­cja Timo­thy’ego Archera

Ponad rzeczywistością

Mam pewien pro­blem z Phi­li­pem K. Dic­kiem. Był bar­dzo nie­rów­nym pisa­rzem i obok dzieł wybit­nych zda­rzało mu się wysłać w świat gnioty, które ni­gdy nie powinny były opu­ścić szu­flady. Pochło­nięty istotą bada­nego pro­blemu, goniący za ucie­ka­ją­cymi sko­ja­rze­niami, cza­sem odrzu­cał „balast” – spój­ność fabuły czy wia­ry­god­ność cha­rak­te­ro­lo­giczną postaci. W efek­cie dzieło sta­wało się nie­przy­stępne i odrzu­cało naiw­no­ścią meta­fory czy wręcz banal­no­ścią opo­wia­da­nej histo­rii. Treść jest waż­niej­sza od formy – na tym opiera się fan­ta­styka naukowa – jed­nak forma nie jest czymś zbęd­nym. Ma więc Dick w swoim dorobku dzieła lep­sze i gor­sze. Mar­sjań­ski poślizg w cza­sie na szczę­ście należy do tej pierw­szej grupy.

Ta powieść to kla­syczny Dick, więc jeśli ktoś jakimś cudem nie zna żad­nego jego dzieła, książka ta dobrze się nadaje, by od niej zacząć. Mamy tu typowe dla twór­czo­ści Dicka ele­menty, jak schi­zo­fre­nia, mania prze­śla­dow­cza, rze­czy­wi­sto­ści alter­na­tywne. Zara­zem ta lek­tura przez więk­szość czasu nie wymaga od czy­tel­nika aż takiego wysiłku wyobraźni, jak choćby Ubik. To istotna infor­ma­cja dla kogoś nie oby­tego z fan­ta­styką naukową.

Akcja Mar­sjań­skiego pośli­zgu w cza­sie jest osa­dzona, jak można się domy­ślić, na Mar­sie. Czer­wona Pla­neta została sko­lo­ni­zo­wana lata temu, ale daleko jej do samo­wy­star­czal­no­ści. Poli­tycz­nie rów­nież jest cał­ko­wi­cie zależna od Ziemi. Kolo­ni­ści żyją w osie­dlach, które w więk­szo­ści są minia­tu­ro­wymi kopiami ziem­skich państw, jak na przy­kład Nowy Izrael, lub sku­piają ludzi danej pro­fe­sji. Osie­dle związku hydrau­li­ków ma tu szcze­gólne zna­cze­nie, pro­blem utrzy­ma­nia sieci kana­łów jest bowiem kwe­stią życia i śmierci dla całej pla­nety. Nie dziwi więc, że Arnie Kott, szef tego związku, jest jed­nym z naj­po­tęż­niej­szych poli­ty­ków i biz­nes­me­nów na Mar­sie.

Akcja star­tuje w momen­cie, gdy Kott dowia­duje się, że ONZ, ofi­cjalny zarządca Marsa, zamie­rza prze­jąć roz­le­głe tereny w rejo­nie, który wydaje się zupeł­nie bez­war­to­ściowy. Coś jed­nak się za tym kryje i wygląda na to, że można na tym zro­bić nie­zły inte­res. Kott zdaje sobie sprawę, że nie on jeden będzie pró­bo­wał zbić for­tunę na han­dlu zie­mią. Posta­na­wia więc zwięk­szyć swoje szanse, posłu­gu­jąc się auty­stycz­nym dziec­kiem, Man­fre­dem, które zdaje się mieć pewne nad­przy­ro­dzone zdol­no­ści.

To fan­ta­styka socjo­lo­giczna. Tech­ni­ka­lia są tu wyłącz­nie rekwi­zy­tami i jeśliby się chwilę nad nimi zasta­no­wić, nale­ża­łoby stwier­dzić, że autor potrak­to­wał je po maco­szemu. Opi­sów urzą­dzeń tech­nicz­nych prak­tycz­nie nie ma. Gdy jeden z boha­te­rów wsiada do mar­sjań­skiego heli­kop­tera, aż prosi się o kilka słów wyja­śnie­nia, jak ten wehi­kuł działa czy choćby jak wygląda. Cenną wodę, zamiast ruro­cią­gami, trans­por­tuje się sys­te­mem otwar­tych kana­łów, co powo­duje prze­cież olbrzy­mie straty przez paro­wa­nie. Trzy­ma­jący wła­dzę zwią­zek hydrau­li­ków wydziela każ­demu miesz­kań­cowi należną mu ilość wody, nikt jed­nak jej nie krad­nie choćby tak wyra­fi­no­wa­nym urzą­dze­niem jak wia­dro. Przy­kłady można by mno­żyć, ale lepiej uznać, że w tej powie­ści nie cho­dzi o Marsa, o tech­niczne zagad­nie­nia ter­ra­for­mo­wa­nia, o pro­blemy życiowe kolo­ni­stów ani nawet nie o cywi­li­za­cyjny aspekt sytu­acji. Nasu­wa­jąca się odpo­wiedź, że cho­dzi o czło­wieka, jest praw­dziwa tylko w czę­ści.

Dick jest dla mnie pisa­rzem szcze­gól­nie waż­nym, a to dla­tego, że chyba w każ­dej powie­ści czy opo­wia­da­niu poru­sza bar­dzo mi bli­skie tematy. Mam na myśli roz­wa­ża­nia na temat czło­wie­czeń­stwa oraz natury rze­czy­wi­sto­ści. To jest w jego twór­czo­ści naj­cie­kaw­sze i naj­bar­dziej war­to­ściowe. Być może to rów­nież było jedną z przy­czyn jego nie­wiel­kiej popu­lar­no­ści za życia. Wśród fan­ta­stów jego lite­ra­tura miała opi­nię trud­nej, main­stre­amowcy nato­miast odrzu­cali ją jako science fic­tion, czyli coś nie­god­nego ich uwagi. Jedni i dru­dzy się mylili, co stało się oczy­wi­ste dopiero wiele lat po śmierci pisa­rza. Twór­czość Dicka, pozor­nie tech­niczna i zimna, tak naprawdę jest głę­boko huma­ni­styczna. Trudno to dostrzec od razu, gdyż Dick nie podą­żał utar­tymi ścież­kami, nie prze­śli­zgi­wał się po powierzchni pro­ble­mów, jak zwy­kle robią pisa­rze głów­no­nur­towi, lecz ana­li­zo­wał je od środka. I to dosłow­nie, wybie­ra­jąc się do gra­nic świa­do­mo­ści za pomocą środ­ków psy­cho­ak­tyw­nych. Nie inte­re­so­wało go opi­sy­wa­nie wiel­kich uczuć, ludz­kich tra­ge­dii i unie­sień, zasta­na­wiał się raczej nad mecha­ni­zmami ich powsta­wa­nia, żeby nie powie­dzieć: fizjo­lo­gią. Taką wiwi­sek­cję czło­wie­czeń­stwa trudno zaak­cep­to­wać czy­tel­ni­kowi nie zazna­jo­mio­nemu z fan­ta­styką naukową, przy­zwy­cza­jo­nemu do bada­nia obja­wów, a nie przy­czyn.

Nie­któ­rzy znawcy tematu temu prze­czą, ale z praw­do­po­do­bień­stwem gra­ni­czą­cym z pew­no­ścią można stwier­dzić, że Dick cier­piał na schi­zo­fre­nię para­no­idalną, co w połą­cze­niu z alko­ho­lem i nar­ko­ty­kami skut­ko­wało dzi­wacz­nymi zacho­wa­niami, ata­kami lęku i manii prze­śla­dow­czej, two­rze­niem nie­praw­do­po­dob­nych teo­rii spi­sko­wych. Powta­rzał na przy­kład publicz­nie, że Sta­ni­sław Lem to kryp­to­nim grupy pisa­rzy dzia­ła­ją­cych na zle­ce­nie władz komu­ni­stycz­nej Pol­ski. Słał nawet listy w tej spra­wie do służb spe­cjal­nych. Takie zacho­wa­nia nie poma­gały mu w kon­tak­tach z ludźmi. Trudno powie­dzieć, czy jego styl życia wyni­kał po czę­ści z nie­do­ce­nie­nia przez świat, czy odwrot­nie. Może zadzia­łało sprzę­że­nie zwrotne. Pewne nato­miast jest to, że bez tych wszyst­kich „nie­szczęść” nie powsta­łyby jego naj­wy­bit­niej­sze dzieła. W okre­sie naj­więk­szego uza­leż­nie­nia przez dwa lata napi­sał jede­na­ście powie­ści i pra­wie sześć­dzie­siąt opo­wia­dań, co jest liczbą nie­wy­obra­żalną nawet dla tyta­nów pracy. Nie mogło się to dla niego dobrze skoń­czyć, choć każdy sam musi odpowie­dzieć na pyta­nie, czy pięć­dzie­siąt cztery lata takiej goni­twy zakoń­czo­nej ata­kiem serca to dobry czy zły wynik.

Dick opi­sał więc sza­leń­stwo, odchyłki psy­chiczne i skutki przyj­mo­wa­nia nar­ko­ty­ków na pod­sta­wie wła­snych doświad­czeń. Nie ma wąt­pli­wo­ści, że wiele sza­lo­nych wizji to wynik cho­roby autora. Praw­do­po­dob­nie też spora część, jeśli nie więk­szość tego, co napi­sał, powstała, gdy był on pod wpły­wem róż­nych sub­stan­cji psy­cho­ak­tyw­nych. Z wielu moż­li­wych wyja­śnień wolę to, że dzięki temu mógł podró­żo­wać po swo­ich świa­tach alter­na­tyw­nych, do gra­nic czło­wie­czeń­stwa, by zdać nam potem rela­cję na piśmie. W jego wypadku była to bar­dzo sku­teczna metoda twór­cza, na dłuż­szą metę nie­stety bar­dzo wynisz­cza­jąca.

Przy oka­zji roz­wa­żań nad twór­czo­ścią Dicka warto zadać pyta­nie, co to w ogóle zna­czy być czło­wie­kiem. Czy trzeba mieć bio­lo­giczne ciało, ukształ­to­wane w wyniku milio­nów lat ewo­lu­cji, czy też wystar­czy duch w maszy­nie? Czy samo­świa­domy emu­la­tor czło­wieka jest w czymś gor­szy od ory­gi­nału? Odpo­wiedź oka­zuje się tym trud­niej­sza, że ani jeden, ani drugi nie może być pewien, kim jest. A może jest wręcz tak, że pro­gram sztucz­nej inte­li­gen­cji obda­rzony przy­mu­sem kie­ro­wa­nia się uczu­ciami i emo­cjami bar­dziej będzie zasłu­gi­wał na miano czło­wieka niż biał­kowy socjo­pata? Czy zatem można wyzna­czyć gra­nicę mię­dzy czło­wie­kiem a maszyną?

Być może Dick sam tak postrze­gał innych ludzi. Jeden z boha­te­rów Mar­sjań­skiego pośli­zgu w cza­sie opi­suje swoje dozna­nia z okresu naj­in­ten­syw­niej­szych zabu­rzeń schi­zo­fre­nicz­nych, kiedy to miał pro­blemy z odróż­nie­niem ludzi od (innych) maszyn. Dość dosad­nie opi­suje swo­jego prze­ło­żo­nego, któ­rego widzi jako skom­pli­ko­wany twór wsparty na zdru­to­wa­nym szkie­le­cie, z prze­zro­czy­stą skórą, pod którą plą­czą się prze­wody, zbior­niczki, zawory, koła zębate. Twór jest tak skom­pli­ko­wany, że umie mówić i zacho­wy­wać się jak czło­wiek. A skoro tak, to może wszy­scy ludzie tak wyglą­dają i dzia­łają.

Dick pisze o ludziach, choć jego boha­te­ro­wie są nie­ludzcy i chyba wszy­scy bez wyjątku cier­pią na jakąś cho­robę psy­chiczną. Trudno mi w jego twór­czo­ści zna­leźć jedną postać, którą mógł­bym polu­bić lub choćby poczuć do niej odro­binę sym­pa­tii. Być może jest tak dla­tego, że po latach szu­ka­nia istoty czło­wie­czeń­stwa pisarz doszedł do wnio­sku, że jest ono nie­de­fi­nio­walne lub nawet nie ist­nieje. Zatem trzeba opi­sy­wać ludzi jak maszyny: dane wej­ściowe, prze­twa­rza­nie, dzia­ła­nie. Czę­sto dzia­ła­nie wadliwe. To jest naj­cie­kaw­sze dla bada­cza – prze­cią­żyć, uszko­dzić mecha­nizm, wyj­mo­wać z niego poszcze­gólne ele­menty lub dokła­dać inne. Innymi słowy: psuć i obser­wo­wać efekty swo­ich dzia­łań.

Można się też zasta­na­wiać, co uznać za normę. Czy czło­wiek, który nie cho­ruje na schi­zo­fre­nię, jest nor­malny czy też upo­śle­dzony, pozba­wiony czę­ści doznań, ogra­ni­czony w per­cep­cji rze­czy­wi­sto­ści nie­wi­dzial­nej dla tych „nor­malnych” naprawdę? No i co w sytu­acji, kiedy u więk­szo­ści ludzi stwier­dzimy objawy mniej lub bar­dziej ostrej schi­zo­fre­nii?

Dick był okrutny dla swo­ich boha­te­rów. Trak­to­wał ich jak szczury labo­ra­to­ryjne, umiesz­czał w sytu­acjach skraj­nych, pod­da­wał dzia­ła­niu nar­ko­ty­ków, wkła­dał w cudze sny, robił z nich schi­zo­fre­ni­ków, auty­sty­ków i tele­pa­tów albo wma­wiał im, że są maszy­nami. A potem z naukową pre­cy­zją spi­sy­wał obser­wa­cje, ana­li­zo­wał i wycią­gał wnio­ski. Wyko­rzy­sty­wał te postaci do bada­nia rze­czy­wi­sto­ści.

A rze­czy­wi­stość to złu­dze­nie. Kolory, dźwięki, a nawet czas i mate­ria to tylko wynik inter­pre­ta­cji bodź­ców docie­ra­ją­cych przez zmy­sły do naszego mózgu. Badamy ota­cza­jący nas świat na wszel­kie spo­soby, posił­ku­jąc się maszy­nami. A jed­nak cokol­wiek byśmy robili, i tak na końcu jest mózg, ogra­ni­czony z racji swej budowy. Nie potra­fimy sobie wyobra­zić, że moneta albo szklanka to zbiory kwar­ków i gęsto upcha­nych drga­ją­cych strun, które kryją kolejne wymiary. Możemy to wyli­czyć i uwie­rzyć, tak jak patrząc na ter­mo­metr wska­zu­jący minus dwa­dzie­ścia, wie­rzymy, że za oknem jest mróz. Co nie­wi­domy od uro­dze­nia może myśleć o bar­wach? Albo co każdy z nas może powie­dzieć o tym, jak wygląda ultra­fio­let? Tak jak w zbie­ra­niu infor­ma­cji ogra­ni­czają nas zmy­sły, tak w ich ana­li­zie ogra­ni­cza nas mózg. Nijak nie potra­fimy tego prze­sko­czyć.

Pewną pomocą są nar­ko­tyki, jed­nak to tylko nie­do­sko­nała forma tuningu per­cep­cji, bo z otwar­ciem umy­słu spada samo­kry­ty­cyzm. Jak odróż­nić chwi­lową wybitną zdol­ność rozu­mie­nia świata od złu­dze­nia, że się ją ma? Dick też musiał tego wie­lo­krot­nie doświad­czyć – nagłe olśnie­nie, gdy wszyst­kie ele­menty ukła­danki w cudowny spo­sób wska­kują na swoje miej­sca i odsła­niają sens wszech­rze­czy. Trzeba to szybko zapi­sać, żeby nie umknęło, gdy nar­ko­tyk prze­sta­nie dzia­łać. Lecz gdy już prze­staje, kartka oka­zuje się pełna bana­łów i bzdur.

Przyda się tutaj przy­wo­ła­nie idei Płasz­cza­ków, wymy­ślo­nych w 1884 roku przez Edwina Abbotta fik­cyj­nych istot żyją­cych w dwu­wy­mia­ro­wym świe­cie, w któ­rym nie jest znane poję­cie wyso­ko­ści. Trzeci wymiar ist­nieje, lecz jest on nie­wi­dzialny dla pła­skich istot. Nie potra­fią go sobie nawet wyobra­zić, tak jak my nie potra­fimy wyobra­zić sobie wymiaru czwar­tego. To poważne ogra­ni­cze­nie w pozna­wa­niu świata, zwa­żyw­szy że z wyli­czeń teo­rii strun wynika, iż wymia­rów jest co naj­mniej dzie­sięć. Płasz­czak nie może zbu­do­wać sze­ścianu, bo nie potrafi sobie wyobra­zić takiej bryły, nawet jeśli płasz­czacka mate­ma­tyka z łatwo­ścią opi­suje sze­ścian. Podob­nie czło­wiek nie potrafi wyobra­zić sobie tes­se­raktu, czyli czte­ro­wy­mia­ro­wego odpo­wied­nika sze­ścianu, choć opi­su­jące go wzory są bar­dzo pro­ste.

Potrze­bu­jemy więc kogoś, kto unie­sie głowę ponad naszą rze­czy­wi­stość i zda nam rela­cję z tego, co zoba­czył. W naszym świe­cie takimi isto­tami mogą być auty­stycy. Brak inte­rak­cji z oto­cze­niem i zamy­ka­nie się w sobie być może wcale nie wynika z pro­ble­mów w komu­ni­ka­cji. Może jest prze­ciw­nie, może auty­stycy nie zapa­dają się w otchłań swej falu­ją­cej jaźni, nie patrzą w głąb sie­bie, tylko w inne zewnę­trze, nie­do­stępne dla nas. Droga do tego zewnę­trza pro­wa­dzi­łaby wyłącz­nie przez umysł auty­styka. Wów­czas nasza rze­czy­wi­stość byłaby dla niego tylko wycin­kiem tego, co odbiera. Nie­zbyt inte­re­su­ją­cym wycin­kiem, warto dodać.

W Mar­sjań­skim pośli­zgu w cza­sie kimś takim jest Man­fred, dzie­się­cio­la­tek, który ni­gdy nie wypo­wie­dział ani słowa. Wiele wska­zuje na to, że chło­pak widzi przy­szłość tak, jak „nor­malni” ludzie widzą prze­strzeń, może więc być nie­oce­nio­nym doradcą każ­dego biz­nes­mena. Teo­ria teo­rią, gorzej z wpro­wa­dze­niem tego planu w życie, bo naj­więk­szym pro­ble­mem jest samo poro­zu­mie­nie się z auty­sty­kiem. Jest też zagro­że­nie, i to cał­kiem poważne – nawią­za­nie z nim kon­taktu nie tylko zbliża go do naszej rze­czy­wi­sto­ści, ale może też wycią­gnąć bada­cza ponad tę rze­czy­wi­stość. I wtedy poja­wia się wąt­pli­wość, czy na pewno chciał on uzy­skać odpo­wie­dzi na swoje pyta­nia.

Przed lek­turą warto przy­po­mnieć, kiedy powsta­wał Mar­sjań­ski poślizg w cza­sie. Był to rok 1962, ponad pół wieku temu. To mniej wię­cej wtedy Sta­ni­sław Lem pisał Sola­ris i Powrót z gwiazd, Brian Aldiss Cie­plar­nię, a Arthur C. Clarke dopiero za kilka lat miał roz­po­cząć pracę nad powie­ścią 2001: Ody­seja kosmiczna. Nikt jesz­cze nie znał Beatle­sów, powszech­nie uży­wano kal­ku­la­to­rów mecha­nicz­nych, pasy bez­pie­czeń­stwa w samo­cho­dach były nowinką tech­niczną, a pierw­sze kom­pu­tery oso­bi­ste miały powstać za dzie­sięć lat. Był to złoty wiek fan­ta­styki nauko­wej, bo pisa­rze SF byli naj­waż­niej­szymi pośred­ni­kami nio­są­cymi zwy­kłym ludziom wie­dzę o odkry­ciach i teo­riach nauko­wych. Phi­lip K. Dick był w ści­słej czo­łówce tych wiesz­czów.

Przy współ­cze­snym tem­pie roz­woju nauki pięć­dzie­siąt lat to prze­paść. Roz­miary naszej wie­dzy zdą­żyły się w tym cza­sie zwie­lo­krot­nić. Dick posta­wił ostat­nią kropkę w maszy­no­pi­sie Mar­sjań­skiego pośli­zgu w cza­sie na sie­dem lat przed pierw­szym lądo­wa­niem na Księ­życu. Ale waż­niej­sze dla tej powie­ści jest to, że pierw­sza sonda kosmiczna, Mari­ner 4, zbli­żyła się do powierzchni Czer­wo­nej Pla­nety dopiero w roku 1965. Dopiero wtedy oka­zało się, że nie ma tam cie­kłej wody, a kanały, wystę­pu­jące zresztą w powie­ści, osta­tecz­nie zostały uznane za złu­dze­nie optyczne. Przede wszyst­kim jed­nak stało się wtedy jasne, że nie ma tam żad­nych istot rozum­nych.

Stan wie­dzy o Mar­sie z roku 1962 można przy­rów­nać do naszych dzi­siej­szych roz­wa­żań na temat tego, co znaj­duje się pod pokrywą Europy, księ­życa Jowi­sza. Dopóki nie wyko­namy odwier­tów i nie wpu­ścimy tam sond, możemy sobie dowol­nie fan­ta­zjo­wać, opi­su­jąc tam­tej­sze pod­wodne cywi­li­za­cje. I jeśli tylko utrzy­mamy się w gra­ni­cach zdro­wego roz­sądku, obec­nej szcząt­ko­wej wie­dzy i logiki, będzie to peł­no­prawne SF. Tak też jest z Mar­sjań­skim pośli­zgiem w cza­sie, cho­ciaż, jak wspo­mnia­łem, ta powieść wcale nie jest o Mar­sie.

Rafał Kosik

Dedykacja

Dla Marka i Jodie

1

W głębi feno­bar­bi­ta­lo­wego snu Silvia Boh­len usły­szała woła­nie. Ostre, roz­darło war­stwy, w które się zapa­dła, nisz­cząc jej ide­alny stan nie­ist­nie­nia.

– Mamo! – ponow­nie zawo­łał z zewnątrz jej syn.

Usiadł­szy, upiła łyk wody ze szklanki przy łóżku, oparła bose stopy na pod­ło­dze i z tru­dem wstała. Spoj­rzała na zegar: dzie­wiąta trzy­dzie­ści. Zna­la­zła szla­frok i pode­szła do okna.

Nie mogę już tego brać, pomy­ślała. Lepiej pod­dać się schi­zo­fre­nii i dołą­czyć do reszty świata. Pod­nio­sła żalu­zje – zna­jomy, rudawy od pyłu blask słońca wypeł­nił pole widze­nia i ośle­pił ją. Osło­niła oczy i zawo­łała:

– O co cho­dzi, Davi­dzie?!

– Mamo, przy­pły­nął kana­łowy!

Zatem to musi być środa. Ski­nęła głową, odwró­ciła się i prze­szła nie­pew­nym kro­kiem z sypialni do kuchni, gdzie udało się jej nasta­wić porządną, solid­nie wyko­naną na Ziemi maszynkę do kawy.

Co mam zro­bić? – zasta­no­wiła się. Wszystko jest przy­go­to­wane. W każ­dym razie David dopil­nuje tego. Odkrę­ciła kran nad zle­wem i spry­skała sobie twarz. Woda, nie­smaczna i zanie­czysz­czona, przy­pra­wiła ją o kaszel. Powin­ni­śmy spu­ścić wodę ze zbior­nika, pomy­ślała. Oczy­ścić go, wyre­gu­lo­wać dozow­nik chloru i spraw­dzić, ile fil­trów jest zatka­nych; być może wszyst­kie. Czy kana­łowy nie mógłby tego zro­bić? Nie, to nie jest sprawa ONZ.

– Jestem ci potrzebna? – zapy­tała, otwie­ra­jąc tylne drzwi. Wokół niej zawi­ro­wał wiatr, zimny i dła­wiący drob­nym pyłem. Odwró­ciła głowę, nasłu­chu­jąc odpo­wie­dzi Davida. Był nauczony mówić „nie”.

– Chyba nie – mruk­nął chło­piec.

Póź­niej, kiedy sie­działa w szla­froku przy kuchen­nym stole, pijąc kawę, mając przed sobą talerz z tostem i musem jabł­ko­wym, wyj­rzała na zewnątrz i dostrze­gła kana­ło­wego w małej pła­sko­den­nej łódce, która pły­nęła w górę kanału, pyr­ka­jąc na swój ofi­cjalny spo­sób, ni­gdy się nie śpie­sząc, a jed­nak zawsze zja­wia­jąc się na czas. Był drugi tydzień sierp­nia 1994 roku. Cze­kali jede­na­ście dni i teraz dostaną swój przy­dział wody z wiel­kiego rowu prze­bie­ga­ją­cego milę na pół­noc od rzędu ich domów.

Kana­łowy przy­cu­mo­wał łódkę do wrót śluzy i wysko­czył na ląd, obcią­żony narzę­dziami do obra­ca­nia wrót i segre­ga­to­rem, w któ­rym trzy­mał raporty. Miał na sobie szary, upa­prany bło­tem mun­dur i wyso­kie buty, nie­mal brą­zowe od zaschnię­tego szlamu. Nie­miec? Nie – kiedy obró­cił głowę, ujrzała pła­ską sło­wiań­ską twarz, a pośrodku otoka czapki czer­woną gwiazdę. Wypa­dała teraz rosyj­ska zmiana; stra­ciła poczu­cie czasu.

I naj­wy­raź­niej nie ona jedna zagu­biła się w cyklach rota­cji władz wyko­naw­czych ONZ. Jej sąsie­dzi, Ste­ine­ro­wie, poja­wili się na fron­to­wym ganku, zamie­rza­jąc podejść do kana­ło­wego. Cała szóstka: ojciec i tęga matka oraz cztery jasno­włose, pulchne, hała­śliwe dziew­czynki.

To wodę Ste­ine­rów zakrę­cał kana­łowy.

– Bitte, mein Herr… – zaczął Nor­bert Ste­iner, ale on także zauwa­żył czer­woną gwiazdę i umilkł.

Silvia uśmiech­nęła się w duchu. Kiep­sko, pomy­ślała.

David wbiegł pośpiesz­nie do domu przez tylne drzwi.

– Wiesz co, mamu­siu? Zbior­nik Ste­ine­rów puścił zeszłej nocy i stra­cili nie­mal połowę wody! Nie mają jej więc dosyć do pod­le­wa­nia ogrodu, który uschnie, jak mówi pan Ste­iner.

Ski­nęła głową, doja­da­jąc ostatni kęs tostu. Zapa­liła papie­rosa.

– Czy to nie straszne, mamu­siu? – zapy­tał David.

– I Ste­ine­ro­wie chcą, żeby nieco dłu­żej zosta­wił im wodę – powie­działa Silvia.

– Nie możemy pozwo­lić, żeby ich ogród usechł. Pamię­tasz, jakie kło­poty mie­li­śmy z bura­kami? Pan Ste­iner dał nam wtedy śro­dek che­miczny z Domu, który zabił mszyce, a my mie­li­śmy dać im tro­chę naszych bura­ków, ale ni­gdy tego nie zro­bi­li­śmy, bo zapo­mnie­li­śmy.

To była prawda. Przy­po­mniała sobie, czu­jąc ukłu­cie winy. Rze­czy­wi­ście, obie­ca­li­śmy im… a oni ni­gdy się nie upo­mnieli, cho­ciaż muszą o tym pamię­tać. A David cią­gle się u nich bawi.

– Wyjdź i poroz­ma­wiaj z kana­ło­wym – popro­sił David.

– Chyba mogli­by­śmy dać im tro­chę naszej wody póź­niej, pod koniec mie­siąca – powie­działa. – Prze­cią­gnę­li­by­śmy szlauch do ich ogrodu. Nie wie­rzę jed­nak w ten ich wyciek; zawsze chcą wię­cej wody, niż im się należy.

– Wiem – przy­znał David, zwie­sza­jąc głowę.

– Nie zasłu­gują na wię­cej, Davi­dzie. Nikt nie zasłu­guje.

– Oni po pro­stu nie umieją pro­wa­dzić swo­jego gospo­dar­stwa – stwier­dził David. – Pan Ste­iner nie ma poję­cia, jak posłu­gi­wać się narzę­dziami.

– Więc to ich wina. – Była roz­draż­niona i dotarło do niej, że jesz­cze się w pełni nie obu­dziła. Potrze­bo­wała dexa­mylu, w prze­ciw­nym razie nie otwo­rzy oczu, aż ponow­nie zapad­nie noc i przyj­dzie pora na kolejny feno­bar­bi­tal. Poszła do łazienki i wyjęła z apteczki bute­leczkę z małymi zie­lo­nymi piguł­kami w kształ­cie serc. Otwo­rzyła ją i poli­czyła – zostały jej jedy­nie dwa­dzie­ścia trzy proszki i nie­ba­wem będzie musiała wsiąść do wiel­kiego diu­no­busu, poje­chać przez pusty­nię do mia­sta i wstą­pić do apteki, żeby odno­wić zapas.

Nad jej głową roz­le­gło się hała­śliwe, dud­niące bul­go­ta­nie. Zbior­nik na dachu, ich olbrzy­mia bla­szana cysterna, zaczął się napeł­niać. Kana­łowy skoń­czył prze­sta­wiać wrota śluzy; prośby Ste­ine­rów oka­zały się daremne.

Czu­jąc się coraz bar­dziej winna, nalała do szklanki wody, żeby popić poranną pigułkę. Gdyby tylko Jack czę­ściej bywał w domu, powie­działa do sie­bie; tutaj jest tak pusto. To forma bar­ba­rzyń­stwa, ta wege­ta­cja, do któ­rej zosta­li­śmy zre­du­ko­wani. Jaki jest sens w tych sprzecz­kach i napię­ciach, w tym strasz­li­wym trzę­sie­niu się nad każdą kro­plą wody, które rzą­dzą naszym życiem? Powinno być ina­czej… Tyle nam z początku obie­cy­wano.

Z sąsied­niego domu buch­nęła nagle z radia gło­śna taneczna muzyka, a potem roz­legł się głos spi­kera rekla­mu­ją­cego jakąś maszynę rol­ni­czą.

– …głę­bo­kość i nachy­le­nie skiby – mówił w zim­nym, rześ­kim, poran­nym powie­trzu – wstęp­nie usta­wione i samo­re­gu­lu­jące się, dzięki czemu nawet naj­mniej wprawny wła­ści­ciel może… nie­mal od pierw­szego razu…

Wró­ciła muzyka taneczna – sąsie­dzi zmie­nili sta­cję.

Wzmógł się dzie­cięcy har­mi­der. Czy tak będzie cały dzień? – zapy­tała się w duchu, zasta­na­wia­jąc się, czy to wytrzyma. A Jack jest w pracy aż do week­endu – to nie­mal tak, jakby była samotna, jakby nie miała męża. Czy po to wyemi­gro­wa­łam z Ziemi? Przy­tknęła dło­nie do uszu, sta­ra­jąc się odciąć od hałasu odbior­ni­ków radio­wych i dzieci.

Powin­nam wró­cić do łóżka – oto, gdzie należę, pomy­ślała, zacząw­szy się w końcu ubie­rać, żeby sta­wić czoło cze­ka­ją­cemu ją dniowi.

Jack Boh­len z biura swo­jego szefa w cen­trum Bun­che­wood Park roz­ma­wiał przez radio­te­le­fon z ojcem w Nowym Jorku. Jak zawsze połą­cze­nie nawią­zane dzięki sys­te­mowi sate­li­tar­nemu przez miliony mil kosmicz­nej pustki było nie naj­lep­sze, ale to Leo Boh­len pła­cił za roz­mowę.

– Cho­dzi ci o Góry Fran­klina D. Roose­velta? – zapy­tał Jack gło­śno. – Musisz się mylić, tato: tam nic nie ma, to kom­pletne odlu­dzie. Powie ci to każdy, kto robi w nie­ru­cho­mo­ściach.

– Nie, Jack, wie­rzę, że to pewny inte­res – dobiegł go cichy głos ojca. – Chcę tam przy­le­cieć, przyj­rzeć się temu i omó­wić to z tobą. Jak Silvia i chło­pak?

– Dobrze – odparł Jack. – Słu­chaj, nie anga­żuj się w to. Powszech­nie wia­domo, że każda mar­sjań­ska nie­ru­cho­mość odda­lona od sieci czyn­nych kana­łów – a pamię­taj, że działa tylko co dzie­siąta – to nie­mal pewne oszu­stwo. – Nie mógł zro­zu­mieć, jak ojciec, mający wie­lo­let­nie doświad­cze­nie w biz­ne­sie, a zwłasz­cza w inwe­sto­wa­niu w nie zago­spo­da­ro­wane obszary, tak się dał wypro­wa­dzić w pole. Prze­ra­ziło go to. Może przez te lata, kiedy go nie widział, mocno się posu­nął? Listy mówiły nie­wiele; Leo dyk­to­wał je ste­no­grafce w fir­mie.

Albo czas na Ziemi i Mar­sie pły­nął ina­czej – czy­tał w perio­dyku psy­cho­lo­gicz­nym arty­kuł, który to suge­ro­wał. Ojciec mógł się zja­wić jako siwy, trzę­sący się stary pryk. Czy mógłby się wykrę­cić od tej wizyty? David ucie­szyłby się ze spo­tka­nia z dziad­kiem, Silvia także go lubiła. W uchu Jacka Boh­lena słaby, odle­gły głos rela­cjo­no­wał wyda­rze­nia w Nowym Jorku – wszyst­kie nie­cie­kawe. Jac­kowi wyda­wało się to nie­re­alne. Dzie­sięć lat temu doko­nał ogrom­nego wysiłku, żeby się wyrwać z ziem­skiej spo­łecz­no­ści, i mu się to udało. Nie chciał o niej słu­chać.

Jed­nak więź z ojcem prze­trwała, a nie­ba­wem wzmocni ją pierw­sza poza­ziem­ska podróż Leona, który zawsze chciał zoba­czyć inną pla­netę, nim będzie za późno, innymi słowy – przed śmier­cią. Ojciec był zde­cy­do­wany. Jed­nak mimo udo­sko­na­leń wpro­wa­dzo­nych na wiel­kich stat­kach mię­dzy­pla­ne­tar­nych lot był ryzy­kowny. Leo nie przej­mo­wał się tym. Nic by go nie odstra­szyło. Prawdę mówiąc, zro­bił już rezer­wa­cję.

– Rany, tato – ode­zwał się Jack. – To naprawdę cudowne, że czu­jesz się na siłach odbyć tak wyczer­pu­jącą podróż. Mam nadzieję, że jej podo­łasz. – Był zre­zy­gno­wany.

Sie­dzący naprze­ciwko Jacka pra­co­dawca, pan Yee, spoj­rzał na niego i uniósł żółtą kar­teczkę, na któ­rej zapi­sane było zle­ce­nie. Chudy, wysoki pan Yee z muszką i w jed­no­rzę­do­wej mary­narce… Chiń­ski styl, rygo­ry­stycz­nie zaszcze­piony na obcej ziemi, rów­nie auten­tyczny, jakby pan Yee pro­wa­dził firmę w cen­trum Kan­tonu.

Pan Yee wska­zał świ­stek, a potem z namasz­cze­niem ode­grał jego treść: zadrżał, prze­lał coś z lewej dłoni do pra­wej, potem otarł czoło i szarp­nął się za koł­nie­rzyk. Zer­k­nął na zega­rek na kości­stym nad­garstku. W jakimś gospo­dar­stwie mlecz­nym wysia­dła chłod­nia, zro­zu­miał Jack, i wezwa­nie było pilne – mleko się zepsuje, kiedy za dnia wzro­śnie tem­pe­ra­tura.

– Dobra, tato – powie­dział. – Będziemy cze­kać na twoją depe­szę. – Poże­gnał się i roz­łą­czył, a potem zwró­cił się do pana Yee. – Prze­pra­szam, że tak długo wisia­łem na tele­fo­nie. – Się­gnął po kar­teczkę.

– Star­szy czło­wiek nie powi­nien tutaj przy­la­ty­wać – stwier­dził pan Yee na swój spo­kojny, nie­ugięty spo­sób.

– Posta­no­wił spraw­dzić, jak się nam wie­dzie – odparł Jack.

– A jeśli nie wie­dzie się tak, jak miał nadzieję, to będzie mógł wam pomóc? – Pan Yee uśmiech­nął się pogar­dli­wie. – Mie­li­ście zostać kre­zu­sami? Powiedz mu, że tutaj nie ma dia­men­tów. Zagar­nęła je ONZ. Co do wezwa­nia, które ci dałem: według reje­stru napra­wia­li­śmy tę chłod­nię dwa mie­siące temu z tego samego powodu. Zasi­la­nie albo izo­la­cja. W nie­re­gu­lar­nych odstę­pach czasu sil­nik zwal­nia, aż bez­piecz­nik go wyłą­cza, żeby się nie spa­lił.

– Spraw­dzę, co jesz­cze pod­łą­czyli do gene­ra­tora – powie­dział Jack.

Ciężko się pra­cuje dla pana Yee, pomy­ślał, idąc scho­dami na dach, gdzie stały heli­kop­tery firmy. Wszystko odby­wało się nie­zwy­kle racjo­nal­nie. Pan Yee wyglą­dał i zacho­wy­wał się jak kal­ku­la­tor. Sześć lat temu, w wieku dwu­dzie­stu dwóch lat, obli­czył, że na Mar­sie mógłby pro­wa­dzić bar­dziej docho­dowy inte­res niż na Ziemi. Na Mar­sie ist­niało roz­pacz­liwe zapo­trze­bo­wa­nie na naprawy wszel­kich urzą­dzeń, wszyst­kiego, co ma ruchome czę­ści, bo koszt spro­wa­dze­nia nowego sprzętu z Ziemi był kosmicz­nie wysoki. Stary toster, który na Ziemi bez­myśl­nie by zezło­mo­wano, na Mar­sie musiał być utrzy­my­wany w spraw­no­ści. Pan Yee opo­wia­dał się za rege­ne­ra­cją. Wycho­wany w oszczęd­nej, pury­tań­skiej atmos­fe­rze Chin Ludo­wych nie apro­bo­wał mar­no­traw­stwa. Jako inży­nier elek­tryk z pro­win­cji Honan miał odpo­wied­nie przy­go­to­wa­nie, zatem bar­dzo spo­koj­nie i prze­myśl­nie pod­jął decy­zję, która dla więk­szo­ści ludzi ozna­czała emo­cjo­nal­nie kata­stro­falną szar­pa­ninę – poczy­nił przy­go­to­wa­nia do emi­gra­cji z Ziemi, tak jakby się wybie­rał do den­ty­sty po sztuczne szczęki ze sta­lo­wymi zębami. Kiedy otwo­rzył warsz­tat na Mar­sie, wie­dział do ostat­niego oen­ze­tow­skiego dolara, jak dalece może zmniej­szyć koszty wła­sne. Była to dzia­łal­ność w wąskim mar­gi­ne­sie opła­cal­no­ści, ale nad­zwy­czaj pro­fe­sjo­nalna. W ciągu sze­ściu lat, od 1988 roku, inte­res tak się roz­wi­nął, że do nagłych awa­rii jego mecha­nicy byli wzy­wani w pierw­szej kolej­no­ści. A co nie jest nagłą awa­rią w kolo­nii, która wciąż się boryka z uprawą rzod­kie­wek i prze­cho­wy­wa­niem w chłod­niach skrom­nych zapa­sów mleka?

Zamknąw­szy drzwiczki heli­kop­tera, Jack Boh­len uru­cho­mił sil­nik i nie­ba­wem wzno­sił się już nad budyn­kami Bun­che­wood Park w zamglone, posępne przed­po­łu­dniowe niebo, lecąc na pierw­sze tego dnia wezwa­nie.

Daleko na prawo od niego olbrzymi sta­tek, koń­cząc podróż z Ziemi, opa­dał na krąg bazaltu – miej­sce odbioru żywego ładunku. Inny towar miał być dostar­czony setki mil dalej na wschód. Był to trans­por­to­wiec pierw­szej klasy, który nie­ba­wem odwie­dzą zdal­nie ste­ro­wane urzą­dze­nia mające pozba­wić pasa­że­rów wszel­kich wiru­sów i bak­te­rii, owa­dów i nasion, jakie do nich przy­lgnęły; pasa­że­ro­wie wynu­rzą się nadzy jak nowo naro­dzeni, przejdą przez che­miczne kąpiele, będą beł­ko­tać pod­czas ośmio­go­dzin­nych testów, aż w końcu wypu­ści się ich, by spraw­dzić, jakie mają osob­ni­cze zdol­no­ści prze­trwa­nia, skoro prze­trwa­nie kolo­nii było zapew­nione. Nie­któ­rzy mogą nawet zostać ode­słani na Zie­mię – ci, któ­rych stan mógłby suge­ro­wać defekty gene­tyczne ujaw­nione w stre­su­ją­cej podróży. Jack wyobra­ził sobie ojca cier­pli­wie zno­szą­cego pro­ce­durę imi­gra­cyjną. Trzeba to zro­bić, mój synu, mawiał. Koniecz­ność. Medy­tu­jący i palący cygaro sta­ru­szek… Filo­zof po sied­miu kla­sach nowo­jor­skiej szkoły publicz­nej, i to w naj­bar­dziej zdzi­cza­łym okre­sie sys­temu edu­ka­cji. Dziwne, pomy­ślał, w jaki spo­sób ujaw­nia się czyjś cha­rak­ter. Stary miał pewną wie­dzę, która mówiła mu, jak się zacho­wy­wać, nie w sen­sie towa­rzy­skim, ale głęb­szą, bar­dziej per­ma­nentną. Przy­sto­suje się do tego świata, uznał Jack. Pod­czas tej krót­kiej wizyty da sobie radę lepiej niż Silvia czy ja. Nie­mal tak dobrze jak David…

Jego ojciec i syn znajdą wspólny język. Obaj sprytni i prak­tyczni, a jed­nak nie­bez­piecz­nie roman­tyczni, o czym świad­czy impuls ojca, by kupić zie­mię gdzieś w Górach FDR. Był to ostatni poryw nadziei, wiecz­nie żyją­cej w sta­ruszku. Oto zie­mia bez nabyw­ców, sprze­da­wana prak­tycznie za bez­cen, auten­tyczne pogra­ni­cze, któ­rym nada­jące się do zamiesz­ka­nia tereny Marsa ewi­dent­nie nie były.

Jack zauwa­żył pod sobą Kanał Sena­tora Tafta i pole­ciał wzdłuż niego. Kanał dopro­wa­dzi go do gospo­dar­stwa mlecz­nego McAu­liffa, tysięcy akrów zwię­dłej trawy i stada nie­gdyś poka­zo­wych jer­seyów, skar­la­łych teraz w nie sprzy­ja­ją­cych warun­kach do postaci zwie­rząt przy­po­mi­na­ją­cych ich przod­ków. To był zdatny do zamiesz­ka­nia Mars, ta nie­mal żyzna paję­cza sieć rowów, roz­cho­dzą­cych się pro­mie­ni­ście i krzy­żu­ją­cych ze sobą, ale zawsze led­wie zdol­nych pod­trzy­mać życie; do niczego wię­cej. Tuż pod nim w Kanale Sena­tora Tafta uka­zała się nie­mrawa i odpy­cha­jąca zie­leń. To była woda w ostat­nich sta­diach uzdat­nia­nia, prze­pusz­czona przez śluzy i prze­fil­tro­wana, ale tutaj ujaw­niała złogi czasu, denny szlam, pia­sek i zanie­czysz­cze­nia, przez co nie nada­wała się do picia. Bóg jeden wie­dział, ile związ­ków alka­licz­nych wchło­nęli do tej pory ludzie, wbu­do­wu­jąc je w swoje kości. Nie­mniej wciąż żyli. Woda, choć bru­natna i pełna osa­dów, ich nie zabiła. Pod­czas gdy dalej na zacho­dzie roz­cią­gały się kresy, cze­ka­jące, by ludzka nauka dała czadu i doko­nała cudu.

Na początku lat sie­dem­dzie­sią­tych lądu­jące na Mar­sie eks­pe­dy­cje arche­olo­giczne skwa­pli­wie zazna­czały sta­dia wyco­fy­wa­nia się daw­nej cywi­li­za­cji, którą zaczy­nali teraz zastę­po­wać ludzie. Ni­gdy nie osie­dliła się na dobre na pustyni. Naj­wy­raź­niej, jak ziem­skie kul­tury doliny Eufratu i Tygrysu, dawni miesz­kańcy Marsa trzy­mali się tere­nów, które mogli nawod­nić. W szczy­to­wym okre­sie roz­woju stara mar­sjań­ska cywi­li­za­cja opa­no­wała piątą część powierzchni pla­nety, pozo­sta­wia­jąc resztę w takim sta­nie, w jakim ją zastała. Weźmy na przy­kład dom Jacka Boh­lena w pobliżu prze­cię­cia się kana­łów Wil­liama Butlera Yeatsa i Hero­dota. Stał nie­mal na rubie­żach sieci, dzięki któ­rej przez pięć tysięcy lat ten teren był żyzny. Boh­le­no­wie byli póź­nymi kolo­ni­stami, cho­ciaż jede­na­ście lat temu nikt nie wie­dział, że liczba imi­gran­tów tak dra­stycz­nie spad­nie.

Radio w heli­kop­te­rze zatrzesz­czało, a potem roz­legł się bla­szany głos pana Yee:

– Jack, mam dla cie­bie dodat­kowe zle­ce­nie. Wła­dze ONZ mówią, że Szkoła Publiczna ma pro­blemy ze sprzę­tem, a ich ser­wi­sant jest nie­osią­galny.

Jack ujął mikro­fon.

– Przy­kro mi, panie Yee – powie­dział – ale chyba panu mówi­łem, że nie mam upraw­nień, by zaj­mo­wać się szkol­nymi urzą­dze­niami. Lepiej, żeby kazał pan to zro­bić Bobowi lub Pete’owi.

Wiem, że ci o tym mówi­łem, pomy­ślał.

– Ta naprawa to rzecz naj­wyż­szej wagi, Jack – odparł na swój logiczny spo­sób pan Yee – i w związku z tym nie możemy od niej odstą­pić. Nie uchy­lamy się od żad­nych napraw. Masz nega­tywne nasta­wie­nie. Muszę nale­gać, byś się tym zajął. Jeśli to tylko będzie moż­liwe, pode­ślę ci do szkoły kolej­nego mecha­nika. Dzię­kuję, Jack.

Pan Yee się roz­łą­czył.

Rów­nież dzię­kuję, kwa­śno powie­dział do sie­bie Jack Boh­len.

Ujrzał pod sobą skraj dru­giego osie­dla – było to Lewi­stown, główna sie­dziba kolo­nii związku hydrau­li­ków, jed­nego z pierw­szych, jakie się ukon­sty­tu­owały na pla­ne­cie, któ­rego człon­ko­wie słu­żyli tu za ser­wi­san­tów. Osie­dle nie korzy­stało z usług pana Yee. Gdyby praca u niego zbyt­nio mu doku­czyła, Jack Boh­len zawsze mógł się spa­ko­wać, prze­nieść do Lewi­stown, wstą­pić do związku i iść do pracy przy­pusz­czal­nie nawet za lep­sze wyna­gro­dze­nie. Jed­nak ostat­nie wyda­rze­nia poli­tyczne w kolo­nii związku hydrau­li­ków nie odpo­wia­dały mu. Arnie Kott, prze­wod­ni­czący Regio­nal­nego Związku Robot­ni­ków Wod­nych, został wybrany jedy­nie dzięki bar­dzo szcze­gól­nej kam­pa­nii i ponad­prze­cięt­nym nad­uży­ciom wybor­czym. Jack nie chciałby żyć pod jego rzą­dami. Z tego, co wie­dział, wła­dza sta­rego miała wszyst­kie cechy wcze­sno­re­ne­san­so­wej tyra­nii, ze szczyptą nepo­ty­zmu do smaku. Mimo to zda­wało się, że gospo­dar­czo kolo­nia ma się dobrze. Miała zaawan­so­wany pro­gram robót publicz­nych, a poli­tyka fiskalna przy­spo­rzyła jej ogrom­nych rezerw finan­so­wych. Kolo­nia była nie tylko wydajna i zasobna, ale potra­fiła też zapew­nić przy­zwo­itą pracę wszyst­kim swoim miesz­kań­com. Z wyjąt­kiem żydow­skiej osady na pół­nocy była naj­ren­tow­niej­sza na pla­ne­cie. A żydow­skie osie­dle miało prze­wagę w postaci zago­rza­łych syjo­ni­stycz­nych grup ude­rze­nio­wych, obo­zu­ją­cych głę­boko na pustyni i pro­wa­dzą­cych wszel­kiego rodzaju pro­gramy rekul­ty­wa­cyjne, od uprawy poma­rań­czy począw­szy, a na udo­sko­na­la­niu nawo­zów sztucz­nych skoń­czyw­szy. Nowy Izrael sam zme­lio­ro­wał jedną trze­cią pustyni, którą teraz pokry­wały uprawy. Było to jedyne osie­dle na Mar­sie, które eks­por­to­wało swoje pro­dukty na Zie­mię.

Lewi­stown, sto­lica związku robot­ni­ków wod­nych, prze­pły­nęło poni­żej, tak jak i pomnik Algera Hissa, pierw­szego oen­ze­tow­skiego męczen­nika; potem zaczęła się roz­le­gła pusty­nia. Jack oparł się wygod­nie i zapa­lił papie­rosa. Pod prze­szy­wa­ją­cym, badaw­czym spoj­rze­niem pana Yee zapo­mniał zabrać ter­mos z kawą i teraz mu jej bra­ko­wało. Był senny. Nie zmu­szą mnie do pracy w Szkole Publicz­nej, powie­dział sobie, ale bar­dziej gniew­nie niż z prze­ko­na­niem. Oleję to. Wie­dział jed­nak, że tego nie zrobi. Poleci do szkoły, pogrze­bie tam z godzinę, spra­wia­jąc wra­że­nie, że stara się usu­nąć usterkę, a potem zja­wią się Bob lub Pete i wyko­nają robotę. Repu­ta­cja firmy zosta­nie ura­to­wana, a oni będą mogli wró­cić do biura. Wszy­scy będą zado­wo­leni, łącz­nie z panem Yee.

Kilka razy zawi­tał do Szkoły Publicz­nej z synem. To było coś innego. David był naj­lep­szy w kla­sie i korzy­stał z naj­bar­dziej zaawan­so­wa­nych urzą­dzeń uczą­cych. Zosta­wał do późna, wyko­rzy­stu­jąc w pełni sys­tem samo­kształ­ce­nia, z któ­rego ONZ była bar­dzo dumna. Jack spoj­rzał na zega­rek – była dzie­siąta. W tej chwili, jak pamię­tał z wła­snych wizyt i rela­cji syna, David znaj­do­wał się przy Ary­sto­te­le­sie, pozna­jąc pod­stawy nauk przy­rod­ni­czych, filo­zo­fii, logiki, gra­ma­tyki, poezji i fizyki sta­ro­żyt­nej. Ze wszyst­kich maszyn uczą­cych David zda­wał się naj­wię­cej czer­pać z Ary­sto­te­lesa, co uspo­ko­iło Jacka, gdyż wiele dzieci wolało bar­dziej eks­tra­wa­ganc­kich nauczy­cieli: sir Fran­cisa Drake’a (histo­ria Anglii, pod­stawy męskiego savoir-vivre’u), Abra­hama Lin­colna (histo­ria Sta­nów Zjed­no­czo­nych, pod­stawy nowo­cze­snej sztuki wojen­nej i współ­cze­snego pań­stwa) czy takich ponu­rych postaci, jak Juliusz Cezar i Win­ston Chur­chill. Jack uro­dził się zbyt wcze­śnie, żeby sko­rzy­stać ze szkol­nego sys­temu samo­kształ­ce­nia. Cho­dził do jed­nej klasy z sześć­dzie­się­cior­giem innych dzieci, a póź­niej, w liceum, słu­chał lek­tora wykła­da­ją­cego za pośred­nic­twem wewnętrz­nej tele­wi­zji w kla­sie liczą­cej tysiąc uczniów. Gdyby jed­nak dane mu było cho­dzić do szkoły nowego typu, z łatwo­ścią zna­la­złby sobie ulu­bio­nego nauczy­ciela: prawdę mówiąc, pod­czas pierw­szej wywia­dówki Davida zoba­czył apa­rat uczący Tomasz Edi­son i to mu wystar­czyło. Trzeba było nie­mal godziny, żeby synowi udało się go odcią­gnąć od urzą­dze­nia.

Pod heli­kop­te­rem pusty­nia ustą­piła miej­sca pre­rio­po­dob­nemu tere­nowi rzadko poro­śnię­temu trawą. Ogro­dze­nie z drutu kol­cza­stego wyzna­czało gra­nicę ran­cza McAu­liffa, a tym samym terenu admi­ni­stro­wa­nego przez stan Tek­sas. Ojciec McAu­liffa był tek­sa­skim magna­tem naf­to­wym, który sfi­nan­so­wał budowę wła­snych stat­ków emi­gra­cyj­nych na Marsa; wyprze­dził nawet ludzi ze związku hydrau­li­ków. Jack zga­sił papie­rosa i zaczął obni­żać lot śmi­głowca, wypa­tru­jąc pod słońce zabu­do­wań ran­cza.

War­kot śmi­głowca spło­szył nie­wiel­kie stado krów, które pognały przed sie­bie galo­pem. Patrzył, jak się roz­bie­gają, mając nadzieję, że nie zauwa­żył tego McAu­liff, niski Irland­czyk o suro­wej twa­rzy i obse­syj­nym podej­ściu do życia. McAu­liff, nie bez powodu, był cho­ro­bli­wie prze­wraż­li­wiony na punk­cie swo­ich krów – podej­rze­wał, że wszystko na Mar­sie czyha na nie, chce, by zwie­rzęta chu­dły, cho­ro­wały i nie dawały regu­lar­nie mleka.

Włą­czyw­szy nadaj­nik radiowy, Jack powie­dział do mikro­fonu:

– W odpo­wie­dzi na wezwa­nie zgła­sza się pojazd ser­wi­sowy firmy Yee. Jack Boh­len prosi o pozwo­le­nie na lądo­wa­nie w posia­dło­ści McAu­liffa.

Odcze­kał chwilę, aż z wiel­kiego ran­cza przy­szła odpo­wiedź, wygło­szona zre­zy­gno­wa­nym, zrzę­dli­wym gło­sem McAu­liffa:

– Dobra, Boh­len, droga wolna. Nie ma sensu pytać, dla­czego to tak długo trwało.

– Zaraz tam będę – powie­dział Jack, krzy­wiąc się.

Nie­ba­wem dostrzegł przed sobą zabu­do­wa­nia, białe na tle pia­sku.

– Mamy tutaj sześć­dzie­siąt tysięcy litrów mleka – dobiegł z gło­śnika głos McAu­liffa. – I wszystko to skwa­śnieje, jeśli natych­miast nie uru­cho­misz tej cho­ler­nej chłodni.

– Robi się – powie­dział Jack. Wsa­dził kciuki do uszu i patrząc na gło­śnik, zro­bił paskudną, gro­te­skową minę.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

Tytuł ory­gi­nału: Mar­tian Time-Slip

Copy­ri­ght © 1964, Phi­lip K. Dick

Copy­ri­ght rene­wed © 1992, Laura Coelho, Chri­sto­pher Dick, Isa Hac­kett

All rights rese­rved

Copy­ri­ght © for the Polish e‑book edi­tion by REBIS Publi­shing House Ltd., Poznań 2014, 2018, 2025

Infor­ma­cja o zabez­pie­cze­niach

W celu ochrony autor­skich praw mająt­ko­wych przed praw­nie nie­do­zwo­lo­nym utrwa­la­niem, zwie­lo­krot­nia­niem i roz­po­wszech­nia­niem każdy egzem­plarz książki został cyfrowo zabez­pie­czony. Usu­wa­nie lub zmiana zabez­pie­czeń sta­nowi naru­sze­nie prawa.

Redak­tor serii: Rado­sław Kot

Redak­tor: Grze­gorz Dziam­ski

Gra­fiki: Woj­ciech Siud­mak

Wyda­nie II e‑book (opra­co­wane na pod­sta­wie wyda­nia książ­ko­wego: Mar­sjań­ski poślizg w cza­sie, wyd. I w nowym tłu­ma­cze­niu, Poznań 2014)

ISBN 978-83-7818-254-2

WYDAWCA

Dom Wydaw­ni­czy REBIS Sp. z o.o.

ul. Żmi­grodzka 41/49, 60-171 Poznań, Pol­ska

tel. +48 61 867 47 08, +48 61 867 81 40

e-mail: [email protected]

www.rebis.com.pl

Kon­wer­sję do wer­sji elek­tro­nicz­nej wyko­nano w sys­te­mie Zecer