Labirynt śmierci ebook

W sprzedaży:

Ubik

Blade run­ner

Czy andro­idy marzą o elek­trycz­nych owcach?

Czło­wiek z Wyso­kiego Zamku

Valis

Boża inwa­zja

Trans­mi­gra­cja Timo­thy’ego Archera

Dok­tor Blu­th­geld

Wyzna­nia łga­rza

Trzy styg­maty Pal­mera Eldrit­cha

Przez ciemne zwier­cia­dło

Czas poza cza­sem

Płyń­cie łzy moje, rzekł poli­cjant

Świat Jonesa

Wbrew wska­zów­kom zegara

Mar­sjań­ski poślizg w cza­sie

Krótki szczę­śliwy żywot brą­zo­wego oks­forda

Deus Irae

Oko na nie­bie

Wariant drugi

Kopia ojca

Raport mniej­szo­ści

Elek­tryczna mrówka

Labi­rynt śmierci

Inwa­zja z Gani­me­desa

Cudowna broń

Sło­neczna lote­ria

Nasi przy­ja­ciele z Fro­lixa 8

Możemy cię zbu­do­wać

Dru­ciarz Galak­tyki

Radio Wolne Albe­muth

Klany księ­życa Alfy

Prawda pół­osta­teczna

Teraz cze­kaj na zeszły rok

Polecamy także nagrania audio:

Blade run­ner

Czy andro­idy marzą o elek­trycz­nych owcach?

Ubik

Czło­wiek z Wyso­kiego Zamku

Trzy styg­maty Pal­mera Eldrit­cha

Przez ciemne zwier­cia­dło

Dru­ciarz Galak­tyki

Radio Wolne Albe­muth

Valis

Boża inwa­zja

Płyń­cie łzy moje, rzekł poli­cjant

Trans­mi­gra­cja Timo­thy’ego Archera

Sen, w którym śnimy

Pierw­szy raz prze­czy­ta­łem Labi­rynt śmierci w 1987 roku. Albo w 1988. Data nie ma tu jed­nak więk­szego zna­cze­nia. Waż­niej­sze wydaje mi się co innego: ta powieść miała wtedy tro­chę inny prze­bieg i inne zakoń­cze­nie.

Phi­lip K. Dick napi­sał Labi­rynt śmierci w 1968 roku, książka zaś uka­zała się w 1970, czyli pocho­dzi z tego samego mniej wię­cej okresu, co Galak­tyczny dru­ciarz i Nasi przy­ja­ciele z Fro­lixa 8. Dwa lata wcze­śniej powstała Blade run­ner. Czy andro­idy marzą o elek­trycz­nych owcach?, a rok wcze­śniej został opu­bli­ko­wany Ubik. Sławy dwóch ostat­nich ksią­żek niniej­sza powieść nie zdo­była, cho­ciaż ucho­dzi za jeden z naj­mrocz­niej­szych utwo­rów Dicka, pozo­sta­jący rów­no­cze­śnie w głów­nym nur­cie jego lite­rac­kich poszu­ki­wań, któ­rym służy w tym przy­padku także spo­sób nar­ra­cji mogący sil­nie koja­rzyć się kon­struk­cją z młod­szą o trzy­na­ście lat powie­ścią Oko na nie­bie.

Jak można wno­sić z zacho­wa­nych doku­men­tów, pier­wot­nie książka miała mieć tytuł Czas L.I.N.A. (The Hour of the T.E.N.C.H.), cho­ciaż w tym samym okre­sie (paź­dzier­nik 1968) sam autor opi­sy­wał ją już w kore­spon­den­cji z Donem Wol­l­he­imem jako Labi­rynt śmierci. Nie­mniej wcze­śniej­szy tytuł odnaj­du­jemy w liczą­cym 422 strony manu­skryp­cie poda­ro­wa­nym przez Phi­lipa K. Dicka The Browne Popu­lar Cul­ture Library przy Bow­ling Green State Uni­ver­sity w Ohio. Jak podaje Patrick Clark, wydawca poświę­co­nego Dic­kowi fan­zinu PKD otaku, wer­sja ta nie­wiele różni się od prze­ka­za­nej wydaw­nic­twu – póź­niej­sze poprawki, cho­ciaż cał­kiem liczne, miały cha­rak­ter sty­li­styczny, nie fabu­larny.

Z innych listów autora wia­domo, że jesz­cze w stycz­niu 1970 roku zasta­na­wiał się nad osta­teczną posta­cią tytułu, ale w lipcu tego roku książka uka­zała się jako A Maze of Death.

W Pol­sce pierw­szy raz powieść została wydana w trze­cim obiegu, jako tak zwana „klu­bówka”, opa­trzona sygna­turą dru­karni 265/87, co suge­ruje 1987 rok. Nazwi­ska tłu­ma­cza nie podano. Pierw­sze ofi­cjalne wyda­nie, w obec­nie przed­sta­wia­nym prze­kła­dzie Arka­diu­sza Nako­niecz­nika, poja­wiło się w 1992 roku w wydaw­nic­twie Alfa.

Powra­ca­jąc do lek­tury Labi­ryntu śmierci w 2017 roku, mia­łem w pamięci nie­które sceny tej powie­ści, żywa była też wizja mrocz­nego i wie­lo­znacz­nego Budynku w wer­sji ory­gi­nal­nej, jak i uzbro­jo­nej wer­sji minia­tu­ro­wej. To samo doty­czyło Cho­dzą­cego po Ziemi i zasad przed­sta­wio­nej w książce reli­gii, która w grun­cie rze­czy nie jest już reli­gią. Nie­mniej kilku zapa­mię­ta­nych scen nie odna­la­złem, co zde­cy­do­wa­nie mnie zasko­czyło. Nie były to wiel­kie „zguby”, żadna nie wpły­wała na fabułę czy prze­kaz powie­ści, lecz zdu­miony tym się­gną­łem do daw­niej czy­ta­nych egzem­pla­rzy, by spraw­dzić tych kilka „krnąbr­nych” aka­pi­tów. Oka­zało się, że są takie same jak w now­szych wyda­niach, w tym także ory­gi­nal­nym wyda­niu anglo­ję­zycz­nym. Dziwne.

Podą­ża­jąc tro­pem myśle­nia Dicka, mógł­bym praw­do­po­dob­nie stwier­dzić, że ktoś musiał te stare książki pod­mie­nić w mojej biblio­teczce. Jest też druga moż­li­wość, zapewne jesz­cze lepiej pasu­jąca do spo­sobu postrze­ga­nia świata przez autora Przy­po­mnimy to panu hur­towo – ktoś mógł sko­ry­go­wać nie­które frag­menty mojej pamięci. No i jest moż­li­wość trze­cia, na­dal miesz­cząca się w tej samej kon­wen­cji – nie­po­strze­że­nie prze­sze­dłem w ciągu tych trzy­dzie­stu lat do innego stru­mie­nia czasu albo do nie­mal iden­tycz­nej rze­czy­wi­sto­ści rów­no­le­głej, która różni się jed­nak tym, że powieść Phi­lipa Kin­dreda Dicka A Maze of Death uka­zała się w niej w tro­chę innej wer­sji (a wia­domo, że taka wer­sja ist­niała nawet tutaj i teraz, w tym stru­mie­niu czasu).

Nie jest to pierw­sze „dic­kow­skie déjà vu”, jakie przy­tra­fiło mi się pod­czas pracy nad serią „Dzieł wybra­nych” P.K.D. uka­zu­jącą się nakła­dem Domu Wydaw­ni­czego REBIS. Nie jest też naj­bar­dziej zło­żone z nich, ponie­waż dotyka tylko mnie, bez udziału osób trze­cich wpi­su­ją­cych się nie­kiedy w „ubi­kowe” zaiste sce­na­riu­sze.

Oczy­wi­ście w grę wcho­dzi też znacz­nie prost­sze wyja­śnie­nie zwią­zane z zawod­no­ścią ludz­kiej pamięci, o któ­rej funk­cjo­no­wa­niu napi­sano całe tomy (czę­sto zapo­mi­na­jąc przy tym, co już wcze­śniej zostało na ten temat powie­dziane), stwa­rza­niem przez nasz umysł fał­szy­wych wspo­mnień i obu­do­wy­wa­niem ich racjo­na­li­za­cjami. Jest to wytłu­ma­cze­nie cał­kiem praw­do­po­dobne i w pełni do mnie prze­ma­wia, nawet jeśli jako mało lite­rac­kie może wywo­łać pewien nie­do­syt. Wiemy, że tak to działa. Działa ogól­nie, nie tylko w przy­padku utwo­rów Phi­lipa K. Dicka. Co wię­cej, on sam poświę­cił temu zja­wi­sku sporo uwagi – było obecne w jego pro­zie, ale także w psy­cho­lo­gicz­nych i filo­zo­ficz­nych reflek­sjach.

Autora Labi­ryntu śmierci nie­zmien­nie fascy­no­wało zja­wi­sko subiek­tyw­nego postrze­ga­nia świata. Fabu­lar­nie dał temu wyraz także w niniej­szej książce, w któ­rej nie ma jed­nego nar­ra­tora. Histo­rię opo­wiada kilka osób, przy czym za każ­dym razem patrzymy na bieg wyda­rzeń poprzez inną parę oczu. Nie są to w więk­szo­ści wypad­ków rela­cje tak roz­bieżne jak we wspo­mnia­nym już Oku na nie­bie, gdzie zasto­so­wany został bar­dzo podobny tryb nar­ra­cji, nie­mniej i tutaj zda­rza się, że autor sil­nie róż­ni­cuje indy­wi­du­alny spo­sób odczy­ty­wa­nia nawet bar­dzo pro­stego prze­kazu. Ow­szem, sytu­acja w pewien spo­sób się póź­niej wyja­śnia, cho­ciaż osta­tecz­nie wyja­śnie­nie to cofa nas do punktu wyj­ścia, autor zaś zdaje się powta­rzać z naci­skiem: Tak, każdy z nas żyje w osob­nym świe­cie, i to nie tylko dla­tego, że „czło­wiek z natury jest samotny”, jak suge­ro­wali egzy­sten­cja­li­ści. Dick naj­wy­raź­niej dostrze­gał pro­blem gdzie indziej – jeste­śmy samotni, ponie­waż nie potra­fimy poko­nać barier komu­ni­ka­cji. Mówiąc tym samym języ­kiem czy uży­wa­jąc tych samych zwro­tów, odno­simy je do pojęć, idei i inter­pre­ta­cji, które są wła­ściwe tylko nam. I zwy­kle nie podej­rze­wamy nawet, że pró­bu­jąc komu­ni­ko­wać się z innymi, pono­simy kolejne porażki, za prawdę bio­rąc pozory stwa­rzane wsku­tek odgry­wa­nia ról spo­łecz­nych, powta­rza­nia komu­na­łów i wymie­nia­nia komu­ni­ka­tów, które tak naprawdę są tylko szu­mem infor­ma­cyj­nym. Ow­szem, można tak trwać, lecz Phi­lip K. Dick mówi: To nie życie, to wege­ta­cja.

Ludzi zda­wał się autor postrze­gać jako monady, mię­dzy któ­rymi nie ma istot­nego kon­taktu, jego światy powie­ściowe zaś można zapewne inter­pre­to­wać jako wyraz zadzi­wie­nia tym, jak spo­łe­czeń­stwo może trwać (i jak mogło powstać), skoro wydaje się, że w grun­cie rze­czy nie jest spo­łecz­no­ścią dzie­lącą te same myśli i idee. A nie dzieli ich, skoro każdy może postrze­gać je, i naj­pew­niej postrzega, odmien­nie, będąc jed­no­cze­śnie śle­pym i głu­chym na te róż­nice. Bariera komu­ni­ka­cji wydaje się nie­po­ko­nana, w dodatku tylko nie­liczni potra­fią ją dostrzec. Nie­liczni na tyle, że ich ist­nie­nie nie zmie­nia jako­ści życia spo­łecz­nego.

Można powie­dzieć, że jest to sza­le­nie pesy­mi­styczny obraz, który nawet dla pisa­rza mógł być trudny do znie­sie­nia. Czy P.K.D. pró­bo­wał jakoś się z nim zmie­rzyć, czy usi­ło­wał kry­tycz­nie podejść do wła­snej hipo­tezy?

Naj­pew­niej tak. Sądzę, że już sam fakt, iż zaczął to zja­wi­sko opi­sy­wać, mógł być jego pry­watną bata­lią. I to bata­lią toczoną na róż­nych pozio­mach.

Pierw­szym byłby poziom symu­la­cji. Dokład­niej rzecz bio­rąc, symu­la­cji życia spo­łecz­nego. W tym przy­padku z przy­czyn oczy­wi­stych cho­dzi­łoby o symu­la­cję lite­racką – potrak­to­wa­nie histo­rii jako spe­cy­ficz­nej struk­tury dyna­micz­nej w spo­sób podobny do tego, jak wiele lat póź­niej stało się to moż­liwe w symu­la­cjach kom­pu­te­ro­wych, które dały począ­tek róż­nym grom symu­la­cyj­nym. Weźmy postać X, dodajmy postać Y, zetknijmy je, osadźmy w śro­do­wi­sku spo­łecz­nym, dajmy im pry­watne histo­rie i zobaczmy, co zro­bią. Może da się dzięki temu coś zro­zu­mieć z całej tej ukła­danki. Oczy­wi­ście można stwier­dzić, że czę­sto tak wła­śnie wygląda pro­ces pisa­nia (w każ­dym razie wzmianki auto­rów, że ich postaci są krnąbrne i pró­bują „żyć wła­snym życiem”, wcale nie są takie rzad­kie), lecz w tym przy­padku cho­dziło raczej o coś innego, widocz­nego zwłasz­cza w oby­cza­jo­wych powie­ściach P.K.D. Nie ma w nich fan­ta­stycz­nych gadże­tów czy roz­wią­zań fabu­lar­nych, deko­ra­cje są zwy­czajne, ale postaci odnaj­dują się w tych świa­tach w jesz­cze mniej­szym stop­niu niż w pozo­sta­łych utwo­rach Dicka, jesz­cze trud­niej­sza wydaje się ich komu­ni­ka­cja z resztą dra­ma­tis per­so­nae. Może dla­tego, że nie dys­po­nują całym zaso­bem środ­ków tech­nicz­nych, a przede wszyst­kim wachla­rzem wła­ści­wych filo­zo­ficz­nej wyobraźni Phi­lipa K. Dicka fan­ta­stycz­nych idei, które roz­ja­śnia­łyby mroki ich codzien­no­ści.

Godzi się przy oka­zji wspo­mnieć, że autor poświę­cał wiele uwagi dosłow­nej symu­la­cji świata spo­łecz­nego. Nie był w tym osa­mot­niony wśród twór­ców fan­ta­styki, nie­mniej zwraca uwagę jego wytrwa­łość w owej mate­rii. Gdy mowa o tema­cie, w kon­tek­ście pol­skiej fan­ta­styki nauko­wej zwy­kle przy­wo­łuje się Sta­ni­sława Lema i jego Kon­gres futu­ro­lo­giczny (1971), cho­ciaż pier­wo­wzór przed­sta­wio­nej tam wir­tu­al­nej rze­czy­wi­sto­ści (dzieło fan­to­ma­tyki) został powo­łany do życia dzięki che­micz­nemu oddzia­ły­wa­niu na ludzki umysł, ze środ­kami słu­żą­cymi zarówno do nasi­la­nia ilu­zji i nad­bu­do­wy­wa­nia jej kolej­nych pię­ter, jak i środ­kami ją zno­szą­cymi (z grupy tak zwa­nych „ocy­ka­nów”). Inni auto­rzy, pró­bu­jący poło­żyć tech­no­lo­giczne lub pseudotech­no­lo­giczne fun­da­menty pod wir­tu­alną rze­czy­wi­stość, się­gali jesz­cze dalej, zwra­ca­jąc się na przy­kład w stronę tele­pa­tii (jak John Brun­ner). Phi­lip K. Dick eks­plo­ro­wał ten obszar w podobny spo­sób, czego wyra­zem meta­fi­zyczny „wspólny sen” w Oku na nie­bie, ale już w Labi­ryn­cie śmierci poszedł krok dalej, i to w stronę, która ma cał­kiem dużo wspól­nego z dzi­siej­szymi wer­sjami wir­tu­al­nej rze­czy­wi­sto­ści.

Rewo­lu­cja infor­ma­tyczna otwo­rzyła przed ludz­ko­ścią sporo zna­czą­cych ście­żek. Jedną z nich jest moż­li­wość two­rze­nia symu­la­cji, które wpraw­dzie nie się­gają poziomu postu­lo­wa­nego przez futu­ry­styczne wizje socjo­lo­giczne (a zda­niem nie­któ­rych ni­gdy tego poziomu nie osią­gną, gdyż wyma­ga­łoby to mocy obli­cze­nio­wej prze­wyż­sza­ją­cej wszel­kie teo­re­tycz­nie dostępne kie­dy­kol­wiek ludz­ko­ści zasoby), ale pozwa­lają na coraz więk­szą swo­bodę w kształ­to­wa­niu wir­tu­al­nego śro­do­wi­ska, tak fizy­kal­nego, jak i spo­łecz­nego. Można jed­nak sądzić, że obecna wir­tu­alna rze­czy­wi­stość jest jesz­cze w powi­ja­kach. Zwy­kle możemy ją tylko oglą­dać na ekra­nie, a próba wej­ścia do cyfro­wego świata wymaga zło­żo­nych i nie­ko­niecz­nie wygod­nych w uży­ciu urzą­dzeń. Etap „doce­lowy na dzi­siaj” to moż­li­wość wnik­nię­cia do symu­la­cji za pomocą jak naj­prost­szych środ­ków, prost­szych zapewne nawet niż te przed­sta­wiane przez Dicka, który ideę anty­cy­po­wał cał­kiem uda­nie: należy tak przy­go­to­wać sygnały dla wszyst­kich ośrod­ków mózgo­wych zawia­du­ją­cych ana­lizą danych z narzą­dów zmy­słów, by mózg cał­kiem oszu­kać. Niech weź­mie wytwo­rzoną przez pro­gram fik­cję za jedyną prawdę. Współ­cze­śni auto­rzy, jak Char­les Stross, zwra­cają co prawda uwagę, iż nawet wir­tu­alna swo­boda będzie miała swoje gra­nice, zwią­zane choćby z nawy­kami będą­cymi skut­kiem fizycz­no­ści naszych poza­wir­tu­al­nych postaci (Acce­le­rando, 2005), nie­mniej do mode­lo­wa­nia spo­łecz­nych inte­rak­cji nada­wać może się takie śro­do­wi­sko cał­kiem dobrze i w tej mate­rii ogra­ni­czeń będzie zapewne nie­wiele, sporo zaś dodat­ko­wych moż­li­wo­ści.

Phi­lip K. Dick, który chyba jed­nak nie był opty­mi­stą, gdy cho­dzi o ocenę gatunku ludz­kiego, sku­pił się w Labi­ryn­cie śmierci na jed­nej z tych moż­li­wo­ści dodat­ko­wych i to ona spo­wo­do­wała, że powieść ucho­dzi za mroczną. Mowa o agre­sji, którą można nie­mal bez­kar­nie uwol­nić w śro­do­wi­sku przy­po­mi­na­ją­cym nader reali­styczny sen. Porów­na­nie z marze­niami sen­nymi nie jest przy­pad­kowe, ponie­waż rze­czy­wi­ście tra­fiamy w ich ciągu na sytu­acje, które noszą zna­miona odre­ago­wa­nia fru­stra­cji, czy to przez agre­sję, czy przez inne typy zacho­wań. Oczy­wi­ście jest to rów­no­cze­śnie bar­dzo ogólne nawią­za­nie do pod­staw psy­cho­ana­lizy z jej inter­pre­ta­cją kon­fliktu „natura ver­sus kul­tura” oraz ner­wic powo­do­wa­nych przez nie­umie­jęt­ność oka­zy­wa­nia emo­cji. W sumie nic nowego, jed­nak Phi­lip K. Dick uznał ten ele­ment za istotny w swo­jej powie­ści, suge­ru­jąc wprost, iż pobyty całej grupy we wspól­nej rze­czy­wi­sto­ści wir­tu­al­nej mogłyby mieć zna­cze­nie tera­peu­tyczne, a dokład­niej – mogłyby zapo­biec oka­zy­wa­niu agre­sji „na jawie”, i to nawet wtedy, gdyby śmierć była odczu­wana w wir­tu­alu rów­nie dotkli­wie i bole­śnie, jak poza nim, i powo­do­wała cał­kiem realny żal i smu­tek. Czy aż do poziomu kathar­sis? Tego autor nie pre­cy­zuje.

Oprócz mie­rze­nia się z pro­ble­mem komu­ni­ka­cji mię­dzy­ludz­kiej (a także komu­ni­ka­cji czło­wieka ze świa­tem) za pomocą wspo­mnia­nych wyżej środ­ków „doraź­nych”, czyli łago­dzą­cych skutki dys­funk­cji, Dick zda­wał się szu­kać też środ­ków „sys­te­mo­wych”. W sze­ro­kiej per­spek­ty­wie był to zresztą pod­sta­wowy motyw jego twór­czo­ści, obecny w niej przez kil­ka­dzie­siąt lat. Zapewne to jedna z naj­le­piej zna­nych i naj­czę­ściej komen­to­wa­nych cech pisar­stwa P.K.D., wią­zana z róż­nymi poza­li­te­rac­kimi przy­czy­nami, głów­nie jego oso­bo­wo­ścią, lecz gdzie­kol­wiek by szu­kać przy­czyny, waż­niej­sze wydaje mi się w tym momen­cie coś innego, mia­no­wi­cie czy­tel­ność i przy­stęp­ność jego pomy­słów oraz ich wyraźna atrak­cyj­ność dla odbior­ców. Raczej trudno wysnuć z tego wnio­sek, że wszy­scy byli czy są rów­nie oso­bliwi, wyczu­leni lub nad­wraż­liwi jak Phi­lip K. Dick. To zaprze­cza­łoby cho­ciażby pro­stej zasa­dzie roz­kładu sta­ty­stycz­nego. Wła­ściw­szy wydaje się wnio­sek, że umiał on po pro­stu cał­kiem przy­stęp­nie przed­sta­wić w pro­zie to, co jest pro­ble­mem więk­szo­ści ludzi, nawet jeśli nie potra­fią tego ubrać w słowa czy trudno im się przy­znać przed sobą do nie­po­ko­ją­cych pytań. Pyta­nia te doty­czyły zaś zja­wisk wręcz onto­lo­gicz­nych, samych pod­staw poję­cia rze­czy­wi­sto­ści, oraz epi­ste­mo­lo­gicz­nych, czyli tego, jaką mamy szansę ową rze­czy­wi­stość poznać i zwe­ry­fi­ko­wać. Jak wspo­mnia­łem, była to swo­ista bata­lia, toczona na tysią­cach stron powie­ści, opo­wia­dań i ese­jów, w trak­cie któ­rej autor poszu­ki­wał punktu zacze­pie­nia. Dodał­bym, że w ten spo­sób Dick pod­wa­żał ponie­kąd jed­no­cze­śnie swoją autor­ską rolę „wszech­wie­dzą­cego nar­ra­tora” i zara­zem stwórcy świata powie­ści. W moim odczu­ciu w jego tek­stach mamy z reguły do czy­nie­nia z nar­ra­to­rem nie­ko­niecz­nie dosłow­nie „zagu­bio­nym”, ale poszu­ku­ją­cym. Nie zawsze do końca pew­nym, co naprawdę dzieje się w jego uni­wer­sum i czy przed­sta­wiana wła­śnie kon­cep­cja, na któ­rej zostało oparte, może się spraw­dzić.

Sama myśl prze­wod­nia owych poszu­ki­wań była w jakiejś mie­rze wręcz pla­toń­ska, cho­dziło bowiem o odkry­cie spo­sobu dotar­cia do jak naj­au­ten­tycz­niej­szej wer­sji „rze­czy­wi­sto­ści”, skon­stru­owa­nie oręża pozwa­la­ją­cego prze­drzeć się przez pokłady ilu­zji „rze­czy­wi­stość” ową masku­ją­cych. Można zapewne powie­dzieć, że Dick sta­rał się wyna­leźć „ocy­kan” dający szansę doj­rze­nia i pozna­nia cze­goś wię­cej, śro­dek, który wolno utoż­sa­mić z nie­któ­rymi wer­sjami Ubika.

Lista obsza­rów pene­tro­wa­nych w trak­cie tych poszu­ki­wań byłaby cał­kiem długa. Od che­mii (!) pod posta­cią popu­lar­nych w latach sześć­dzie­sią­tych nar­ko­ty­ków, przez chiń­ską księgę I Ching, po reli­gię. Ten ostatni motyw poja­wia się także w Labi­ryn­cie śmierci, będąc jed­nym z klu­czo­wych ele­men­tów powie­ści. Nie jest to jedyny taki przy­pa­dek w twór­czo­ści Phi­lipa K. Dicka, co wię­cej, w póź­niej­szych latach miał to być ele­ment pierw­szo­pla­nowy jego myślo­wych pere­gry­na­cji, nie­mniej wła­śnie odwo­ła­nie do sys­te­mów reli­gij­nych jest chyba jed­nym z naj­bar­dziej Dic­kow­skich, przy­naj­mniej gdy cho­dzi o lata sześć­dzie­siąte.

Jak zazna­czył autor w poprze­dza­ją­cej powieść notce: „Reli­gia przed­sta­wiona w tej powie­ści nie jest pokrewna żad­nemu zna­nemu wyzna­niu. Powstała w wyniku […] próby stwo­rze­nia abs­trak­cyj­nego, logicz­nego sys­temu reli­gij­nego opie­ra­ją­cego się na nie­pod­wa­żal­nym zało­że­niu, że Bóg ist­nieje”. Innymi słowy, cho­ciaż boha­te­ro­wie tek­stu roz­wa­żają kwe­stie wiary i posłu­gują się tym ter­mi­nem, jak szybko odkry­wamy, samej „wiary” tam nie ma. Wszy­scy wie­dzą, że Bóg ist­nieje, doświad­cza­jąc na co dzień dowo­dów jego egzy­sten­cji i skut­ków jego skłon­no­ści do inge­ro­wa­nia w życie śmier­tel­ni­ków. Trudno powie­dzieć tym samym, czy tak naprawdę na­dal cho­dzi o reli­gię. Może raczej o kolejną postać Ubika ujaw­nia­ją­cego ukryty przed naszymi oczami ład świata, który możemy pró­bo­wać odkryć. Oczy­wi­ście poszu­ki­wa­nia takie mają bar­dzo długą tra­dy­cję w histo­rii ludz­ko­ści, z tą wszakże róż­nicą, że lite­racki ład Dicka ist­nieje w świe­cie jego powie­ści jako pew­nik, pod­czas gdy histo­rycz­nie trudno o ana­lo­giczny poziom obiek­tyw­nie potwier­dzal­nego suk­cesu. Nie tylko zresztą na grun­cie wiary – filo­zo­fia nauki też może dodać ze swej strony mnó­stwo zło­żo­nych dys­put nad wia­ry­god­no­ścią wyni­ków obser­wa­cji czy gra­nic ludz­kiego pozna­nia.

Gdyby podą­żać dalej tym tro­pem, zapewne dałoby się wysnuć wnio­sek, że poszu­ki­wa­nia Dicka doty­czyły spraw zasad­ni­czo abs­trak­cyj­nych, inte­re­su­ją­cych od strony filo­zo­ficz­nej (co było prawdą, jak nie­raz stwier­dzał Lem, komen­tu­jąc twór­czość P.K.D.), lecz dla doświad­cze­nia codzien­nego nie tak istot­nych. Wsze­lako nie­ko­niecz­nie tak wła­śnie rzecz wygląda.

Nie­kiedy można spo­tkać się z suge­stią, że przy­szło nam żyć w rze­czy­wi­sto­ści Phi­lipa K. Dicka. Stwier­dze­nie to jest rzecz jasna bar­dzo ogólne, gdyż nie od razu wia­domo, o jakim aspek­cie owej rze­czy­wi­sto­ści mowa. Nie­któ­rzy wyja­śniają, że cho­dzi o odma­lo­wane przez P.K.D. obli­cze kor­po­ra­cyj­nego kapi­ta­li­zmu, które spra­wia, że nie wyj­miemy z wła­snej lodówki kupio­nego oso­bi­ście kefiru, dopóki nie opła­cimy się tej lodówce. I nie wyj­dziemy z domu, dopóki nie ure­gu­lu­jemy rachun­ków z drzwiami. Są to nawią­za­nia do powsta­łego przed rewo­lu­cją infor­ma­tyczną Ubika, mocno koja­rzące się jed­nak z obec­nymi meto­dami pro­du­cen­tów opro­gra­mo­wa­nia i coraz dalej idącą kom­pu­te­ry­za­cją gospo­darstw domo­wych. Lodówka zaiste może mieć swój adres sie­ciowy, a skoro tak, to pro­du­cent może ją kon­tro­lo­wać. Podob­nie zresztą jak każdy wystar­cza­jąco wprawny ama­tor wła­my­wa­nia się do róż­nych pod­sys­te­mów glo­bal­nej sieci.

A skoro o sieci mowa… Początki WWW, w nie­ja­kim uprosz­cze­niu zna­nego nam jako Inter­net, to 1990 rok. Nie­mniej prace, które – cho­ciaż nie bez­po­śred­nio – zaowo­co­wały jego powsta­niem, pro­wa­dzone były już wcze­śniej, a decy­zję o stwo­rze­niu pierw­szej zde­cen­tra­li­zo­wa­nej sieci kom­pu­te­ro­wej, nazwa­nej póź­niej ARPA­NET-em, pod­jęto w USA w 1967 roku. Jak już wspo­mnia­łem, rewo­lu­cja infor­ma­tyczna przy­nio­sła wiele nowi­nek, które zde­cy­do­wa­nie (i zapewne bez­pow­rot­nie) zmie­niły nasze życie. Co wię­cej, zmiany te idą nie­po­rów­na­nie dalej i mają więk­szy zasięg, niż działo się to w trak­cie rewo­lu­cji naukowo-tech­nicz­nej. Postę­pują też o wiele szyb­ciej, dając nam znacz­nie mniej czasu na oswo­je­nie się z nowo­ściami.

I wła­śnie „rze­czy­wi­stość Inter­netu” jest zapewne naj­bar­dziej dic­kow­skim aspek­tem naszej codzien­no­ści.

Inter­net jest moim zda­niem wspa­nia­łym wyna­laz­kiem, jed­nym z naj­więk­szych w histo­rii ludz­kiej cywi­li­za­cji. Jest też świet­nym narzę­dziem komu­ni­ko­wa­nia się, dają­cym bez­pre­ce­den­sowe moż­li­wo­ści. To tyle, jeśli cho­dzi o poten­cjał. Nie­mniej, jak każde narzę­dzie, wymaga opa­no­wa­nia jego obsługi, a z tym jest już gorzej, co w zasa­dzie nie powinno zaska­ki­wać, gdyż tylko w świe­cie ide­al­nym byłoby ina­czej. W postu­la­tach etycz­nych XIX wieku, który wów­czas wyda­wał się stu­le­ciem sza­lo­nych zmian, wiele było o szla­chet­nym wyko­rzy­sta­niu kolej­nych wyna­laz­ków epoki. Wiek XX przy­niósł tera­pię szo­kową, po któ­rej nie powin­ni­śmy się chyba dzi­wić, że spora część Inter­netu przed­sta­wia nam sprawy banalne, a jesz­cze więk­sza (jak Deep Web i Dark Web) służy spra­wom nie do końca jasnym czy wręcz dzia­łal­no­ści prze­stęp­czej. To zaś jakoś zga­dza się z fak­tem, że Inter­net stał się już polem roz­ma­itej rywa­li­za­cji nie zawsze szcze­rze zaprzy­jaź­nio­nych państw i od pew­nego czasu mówi się o woj­nie cyber­ne­tycz­nej (wycią­ga­jąc przy oka­zji uro­cze słowo „cyber­ne­tyka” z języ­ko­wego lamusa).

Ale to nie wszystko. Jest jesz­cze inna, być może nawet waż­niej­sza kwe­stia doty­cząca dostępu do roz­po­wszech­nia­nia infor­ma­cji. W całej histo­rii ludz­ko­ści mie­li­śmy w tej mate­rii do czy­nie­nia z róż­nymi mono­po­lami. Naj­czę­ściej były to mono­pole pań­stwowe, ale należy też pamię­tać o roli prasy, agen­cji infor­ma­cyj­nych, tele­wi­zji czy publi­ka­cji nauko­wych. I oto gmach tra­dy­cyj­nych auto­ry­te­tów (nawet nie zawsze auten­tycz­nych, nie­kiedy też pro­gra­mowo nasta­wio­nych na mani­pu­la­cje, ale zawsze porząd­ku­ją­cych prze­strzeń infor­ma­cyjną) i cała struk­tura wia­ry­god­no­ści infor­ma­cyj­nej zostały zde­wa­sto­wane. Ist­nieją wpraw­dzie na­dal, ale prze­ciętny użyt­kow­nik sieci nie zawsze z tego korzy­sta. Nie zawsze umie, nie zawsze chce pod­jąć wysi­łek nauki. Zna­lazł się raczej w skó­rze jed­nego z boha­te­rów Dicka, który nie wie już, co jest rze­czy­wi­sto­ścią, i bez więk­szego trudu może zako­twi­czyć się w tej, która aku­rat zaofe­ro­wała mu schro­nie­nie. I nie ma tu zna­cze­nia, jak ma się ona do pozo­sta­łych, no i do tej, którą zwy­kli­śmy jed­nak uzna­wać za „realną”.

Tra­fi­li­śmy w ten spo­sób do świata, który jest rów­nie rze­czy­wi­sty, czy raczej nierze­czy­wi­sty, jak światy z utwo­rów Phi­lipa K. Dicka. Światy ilu­zji, światy zasłon, światy skry­wa­jące praw­dziw­sze obli­cza. Tak naprawdę zaś jest to bez­lik świa­tów mogący zdą­żać w swo­jej licz­bie do zrów­na­nia się z sumą użyt­kow­ni­ków Inter­netu. Każdy z nich może wykre­ować w sieci wła­sną „rze­czy­wi­stość”, i to zapewne nie­jedną. Nie suge­ruję przez to, że użyt­kow­nicy WWW są cał­kiem pozba­wieni roz­sądku czy, co zapewne waż­niej­sze, kry­ty­cy­zmu. Nie­mniej ta grupa nie sta­nowi raczej więk­szo­ści. I trudno się dzi­wić. Jak wcze­śniej nad­mie­ni­łem, spro­wa­dzi­li­śmy sobie ten twór na głowy i upo­wszech­ni­li­śmy go w takim tem­pie, że zabra­kło czasu na wytwo­rze­nie powszech­niej­szej „odpor­no­ści” (zakła­da­jąc oczy­wi­ście, że takowa w ogóle się pojawi, co może się oka­zać nazbyt opty­mi­stycz­nym zało­że­niem).

Widać zatem, że dic­kow­ska atmos­fera z wolna się zagęsz­cza. W tej sytu­acji zapa­mię­ta­nie z daw­nej lek­tury książki innej nieco, niż oka­zała się przy ponow­nym się­gnię­ciu po tekst, nie powinno w zasa­dzie dzi­wić. Jest to dro­biazg, który na doda­tek wpi­suje się w szer­szy obraz. I to dro­biazg jakby nie­groźny, zaist­niały w mikro­skali. O wiele bar­dziej zna­czące może oka­zać się to, co Phi­lip K. Dick mówił o makro­skali zja­wisk spo­łecz­nych. To, co prze­kłada się na spo­łeczne roz­my­cie obrazu świata, jego dowolną subiek­ty­wi­za­cję, skalę moż­li­wej dez­in­for­ma­cji i nowe posta­cie wojny infor­ma­cyj­nej.

Wielu ma Phi­lipa K. Dicka za wizjo­nera. Moż­liwe, że nim był, ale obec­nie każdy z nas, cał­kiem łatwo i bez szcze­gól­nych pre­dys­po­zy­cji, może się stać w pewien spo­sób Phi­li­pem K. Dic­kiem poszu­ku­ją­cym praw­dziw­szego albo wła­ściw­szego dlań obrazu świata. Cho­ciaż nie­ko­niecz­nie od razu wizjo­ne­rem.

Rado­sław Kot

Dedykacja

Moim dwóm cór­kom,

Lau­rze i Isie

Od autora

Reli­gia przed­sta­wiona w tej powie­ści nie jest pokrewna żad­nemu zna­nemu wyzna­niu. Powstała w wyniku przed­się­wzię­tej przeze mnie i Wil­liama Sarilla próby stwo­rze­nia abs­trak­cyj­nego, logicz­nego sys­temu reli­gij­nego opie­ra­ją­cego się na nie­pod­wa­żal­nym zało­że­niu, że Bóg ist­nieje. Powi­nie­nem także dodać, że nie­ży­jący już biskup James A. Pike dostar­czył mi pod­czas naszych roz­mów prze­bo­ga­tego mate­riału teologicz­nego, z któ­rym ni­gdy wcze­śniej nie mia­łem oka­zji się zetknąć.

Opi­sane w książce pośmiertne dozna­nia Mag­gie Walsh są wzo­ro­wane na moich wła­snych prze­ży­ciach po zaży­ciu LSD. Z naj­drob­niej­szymi szcze­gó­łami.

Świat przed­sta­wiony w powie­ści jest opi­sany w spo­sób skraj­nie subiek­tywny; rozu­miem przez to, że w ciągu całego toku nar­ra­cji rze­czy­wi­stość jest postrze­gana jedy­nie pośred­nio, to zna­czy za pośred­nic­twem któ­rejś z postaci. W poszcze­gól­nych roz­dzia­łach są to różne osoby, choć naj­czę­ściej wyko­rzy­stuję w tym celu Setha Mor­leya.

Całość mate­riału doty­czą­cego Wotana i zmierz­chu bogów jest oparta nie na ory­gi­nal­nych mitach, lecz na Pier­ście­niu Nibe­lunga Richarda Wagnera.

Odpo­wie­dzi na pyta­nia zada­wane linowi zostały wzięte z I Ching, chiń­skiej Księgi prze­mian.

Tekel uphar­sin zna­czy po ara­mej­sku: „Zwa­żył już, a teraz dzielą”. W tym języku mówił Jezus Chry­stus. Powinno być wię­cej takich jak on.

Rozdział pierwszy

Jak zwy­kle praca okrop­nie go nudziła. Wła­śnie dla­tego w ubie­głym tygo­dniu poszedł do kabiny łącz­no­ści statku i pod­łą­czył prze­wody nadaj­nika do elek­trod, które miał wsz­cze­pione na stałe do szy­szynki. Jego modli­twa pobie­gła prze­wo­dami do nadaj­nika, a stam­tąd do naj­bliż­szego z sieci prze­kaź­ni­ków. Od kilku dni obi­jała się po całej Galak­tyce, tra­fia­jąc przy oka­zji – miał nadzieję – na jedną z boskich pla­net.

Modli­twa była bar­dzo pro­sta. „Ta cho­lerna robota w dziale inwen­ta­ry­za­cji okrop­nie mnie nudzi. To uciąż­liwa praca, bo sta­tek jest za duży, a w dodatku prze­lud­niony. Jestem bez­u­ży­tecz­nym modu­łem zastęp­czym. Czy mógł­byś mi pomóc zna­leźć coś bar­dziej twór­czego i roz­wi­ja­ją­cego?” Modli­twę skie­ro­wał, ma się rozu­mieć, do Orę­dow­nika. Gdyby nie przy­nio­sła rezul­tatu, zaadre­so­wałby ją do Kon­struk­tora.

Ale modli­twa nie zawio­dła.

– Zostaje pan prze­nie­siony, Tal­l­chief – oznaj­mił szef, wcho­dząc do jego służ­bo­wej komórki. – Co pan na to?

– Nadam modli­twę dzięk­czynną – odparł Ben i poczuł się bar­dzo pod­nie­siony na duchu. Każdy czuł się pod­nie­siony na duchu, kiedy jego modli­twa została wysłu­chana. – Kiedy mam się prze­nieść? Zaraz?

Ni­gdy nie ukry­wał nie­chęci do szefa, a teraz miał po temu jesz­cze mniej powo­dów niż kie­dy­kol­wiek.

– Benie Tal­l­chief – odparł jego zwierzch­nik – modli­twa jest jak modliszka.

– Pan ni­gdy się nie modli? – zapy­tał ze zdzi­wie­niem Ben.

– Tylko w osta­tecz­no­ści. Cenię ludzi radzą­cych sobie ze swo­imi pro­ble­mami bez niczy­jej pomocy. Tak czy ina­czej pole­ce­nie prze­nie­sie­nia jest ważne. – Rzu­cił doku­ment na biurko Bena. – Mała kolo­nia na pla­ne­cie Del­mak-O. Ni­gdy o niej nie sły­sza­łem, ale przy­pusz­czam, że dowie się pan wszyst­kiego, gdy się pan tam zjawi. – Zmie­rzył Bena zamy­ślo­nym spoj­rze­niem. – Ma pan prawo wziąć jeden z nosa­czy statku. Opłata wynosi trzy srebrne dolary.

– Zgoda – powie­dział Ben i wstał, ści­ska­jąc doku­ment w dłoni.

Poje­chał eks­pre­sową windą do kabiny łącz­no­ści, tylko po to, by się prze­ko­nać, że nadaj­nik jest zapchany bie­żą­cymi spra­wami statku.

– Będzie­cie mieli póź­niej tro­chę czasu? – zapy­tał głów­nego radio­ope­ra­tora. – Mam jesz­cze jedną modli­twę, ale nie chcę wam blo­ko­wać sprzętu, jeśli go potrze­bu­je­cie.

– Roboty po uszy do końca dnia – odparł radio­ope­ra­tor. – Słu­chaj no, koleś, chyba nada­li­śmy ci modli­twę w zeszłym tygo­dniu, prawda? Nie wystar­czy ci?

W każ­dym razie przy­naj­mniej pró­bo­wa­łem, pomy­ślał Tal­l­chief, opusz­cza­jąc nadaj­nik i jego zapra­co­waną obsługę i wra­ca­jąc do kwa­tery. Gdyby mnie kie­dyś pytali, powiem, że robi­łem, co mogłem, ale wszyst­kie kanały były jak zwy­kle zajęte spra­wami służ­bo­wymi.

Czuł, jak nara­sta w nim ocze­ki­wa­nie: wresz­cie jakaś twór­cza praca, i to aku­rat wtedy, kiedy naj­bar­dziej jej potrze­bo­wał. Jesz­cze kilka tygo­dni tutaj, roz­my­ślał, a znowu przy­ssał­bym się do butelki, jak w daw­nych, god­nych poża­ło­wa­nia cza­sach. Wła­śnie dla­tego mi to dali, doszedł do wnio­sku. Wie­dzieli, że jesz­cze tro­chę, a nie wytrzy­mam. Pew­nie bym wylą­do­wał w aresz­cie pokła­do­wym, razem z innymi. Ilu ich tam jest? Zdaje się, że dzie­się­ciu. Nie­dużo jak na sta­tek tej wiel­ko­ści, w dodatku z takimi suro­wymi prze­pi­sami.

Z gór­nej szu­flady szafki wyjął nie napo­czętą butelkę szkoc­kiej i odkrę­cił zakrętkę. Mała liba­cja, pomy­ślał, nale­wa­jąc alko­hol do papie­ro­wego kubka. Uro­czy­stość. Bogo­wie lubią takie cere­mo­nie. Wypił whi­sky i ponow­nie napeł­nił kubek.

Żeby jesz­cze bar­dziej uświet­nić tę chwilę, wyjął – co prawda z ocią­ga­niem – swój egzem­plarz Księgi; było to tanie, paper­bac­kowe wyda­nie Jak w wol­nej chwili powsta­łem z mar­twych, co i Tobie może się udać A.J. Speck­tow­sky’ego, jedyne, jakie kie­dy­kol­wiek miał, co tłu­ma­czyło jego przy­wią­za­nie do książki. Otwo­rzyw­szy ją na chy­bił tra­fił (bar­dzo zale­cana metoda), prze­czy­tał kilka zna­jo­mych aka­pi­tów apo­lo­gii pro vita sua wiel­kiego XXI-wiecz­nego komu­ni­stycz­nego teo­loga.

Bóg nie jest niczym nad­na­tu­ral­nym. Sta­no­wił pierw­szy i zara­zem naj­bar­dziej natu­ralny spo­sób zaist­nie­nia cze­go­kol­wiek.

To prawda, pomy­ślał Ben Tal­l­chief. Jak dowio­dły póź­niej­sze bada­nia teo­lo­giczne, Speck­tow­sky był zarówno pro­ro­kiem, jak i logi­kiem; wszyst­kie jego prze­po­wied­nie prę­dzej lub póź­niej zna­la­zły potwier­dze­nie w rze­czy­wi­sto­ści. Oczy­wi­ście, pozo­stało jesz­cze sporo nie wyja­śnio­nych zagad­nień… Na przy­kład przy­czyna powsta­nia Kon­struk­tora (chyba że ktoś był gotów zado­wo­lić się poglą­dem gło­szo­nym przez Speck­tow­sky’ego, że istoty tej klasy powsta­wały same z sie­bie, poza cza­sem, a tym samym poza zasię­giem związku przy­czy­nowo-skut­ko­wego). Jed­nak więk­szość odpo­wie­dzi znaj­do­wała się na tych, wie­lo­krot­nie powie­la­nych, stro­nach.

W miarę zata­cza­nia coraz szer­szych krę­gów moc, dobro i wie­dza Boga wyraź­nie sła­bły, tak że na obrzeżu naj­więk­szego kręgu jego dobro i wie­dza były już bar­dzo słabe – zbyt słabe, żeby mógł obser­wo­wać Nisz­czy­ciela Formy, powo­ła­nego do życia pod­czas boskiego aktu two­rze­nia kształ­tów. Pocho­dze­nie Nisz­czy­ciela Formy nie jest jasne; nie można na przy­kład jed­no­znacz­nie stwier­dzić, czy (po pierw­sze) sta­no­wił od początku odrębną istotę, zdolną, jak sam Bóg, do aktu samo­kre­acji, czy (po dru­gie) sta­nowi tylko jeden z jego aspek­tów, a tym samym…

Ben prze­stał czy­tać. Sie­dział, popi­ja­jąc whi­sky i trąc ze znu­że­niem czoło. Miał czter­dzie­ści dwa lata i już wiele razy prze­czy­tał całą Księgę. Jego życie, choć dłu­gie, nie dodało zbyt wiele do zawar­tych w niej tre­ści, przy­naj­mniej do tej pory. Wyko­ny­wał wiele zawo­dów, wywią­zu­jąc się rze­tel­nie ze swo­ich obo­wiąz­ków, ale ni­gdy nie poświę­ca­jąc się im cał­ko­wi­cie. Może teraz mi się uda, pomy­ślał. W tym nowym miej­scu. Może to jest moja wielka szansa.

Czter­dzie­ści dwa lata. Jego wiek zdu­mie­wał go już od dosyć dawna, a zawsze kiedy tak sie­dział, usi­łu­jąc zro­zu­mieć, co się stało z mło­dym, szczu­płym, dwu­dzie­sto­let­nim męż­czy­zną, mijał kolejny rok, który trzeba było dopi­sać do rachunku; suma cią­gle rosła, a on wciąż nie potra­fił sko­ja­rzyć jej ze swoją osobą. W dal­szym ciągu myślał o sobie jako o mło­dzieńcu, a kiedy zda­rzało mu się zoba­czyć swoją twarz na bar­dziej aktu­al­nej foto­gra­fii, oku­py­wał to cięż­kim wstrzą­sem psy­chicz­nym. Wła­śnie dla­tego uży­wał do gole­nia maszynki elek­trycz­nej, nie chcąc się oglą­dać w lustrze w łazience. Ktoś zabrał mi mój praw­dziwy wygląd i pod­sta­wił to, myślał od czasu do czasu. Cóż, cza­sem tak bywa, wes­tchnął z głębi piersi.

Spo­śród swo­ich wielu jało­wych zajęć lubił tylko jedno i do tej pory dość czę­sto powra­cał do niego we wspo­mnie­niach. W roku 2105 obsłu­gi­wał radio­wę­zeł nada­jący muzykę na ogrom­nym statku wio­zą­cym kolo­ni­stów na jedną z pla­net w sys­te­mie Deneba. W maga­zy­nie taśm zna­lazł nagra­nia wszyst­kich sym­fo­nii Beetho­vena, wymie­szane na chy­bił tra­fił z orkie­strową wer­sją Car­men i utwo­rami Deli­besa; odtwa­rzał Piątą, swoją ulu­bioną, nie­skoń­cze­nie wiele razy, nasą­cza­jąc jej dźwię­kami wydo­by­wa­ją­cymi się z gło­śni­ków wszyst­kie, nawet naj­bar­dziej odle­głe pomiesz­cze­nia statku. O dziwo, nikt nie pro­te­sto­wał, więc Ben słu­chał jej do upo­je­nia, ale po pew­nym cza­sie prze­niósł uczu­cia na Siódmą, a wresz­cie, w peł­nym unie­sie­nia koń­co­wym okre­sie podróży, na Dzie­wiątą, któ­rej już ni­gdy nie zdra­dził.

Może jedyne, czego mi trzeba, to sen, pomy­ślał. Życie w pół­śnie, z nie­wy­raź­nymi, zama­za­nymi szcze­gó­łami, przy wtó­rze cichych dźwię­ków muzyki Beetho­vena.

Nie, posta­no­wił, chcę być! Chcę dzia­łać i coś osią­gnąć. Z każ­dym rokiem staje się to dla mnie coraz waż­niej­sze i z każ­dym rokiem coraz dalej mi ucieka. Naj­waż­niej­szą cechą Kon­struk­tora jest to, że potrafi wszystko odno­wić, może powstrzy­mać pro­ces roz­kładu, zastę­pu­jąc jeden przed­miot dru­gim, o dosko­nal­szej for­mie. Kiedy i ten zacznie się roz­kła­dać, bo dopad­nie go Nisz­czy­ciel Formy, Kre­ator zastąpi go następ­nym. To zupeł­nie tak samo jak z poko­le­niami psz­czół: stare nisz­czą sobie skrzy­dełka i umie­rają, ale natych­miast na ich miej­scu poja­wiają się młode. Ale ja tego nie potra­fię. Roz­kła­dam się, bo Nisz­czy­ciel Formy trzyma mnie mocno w gar­ści. Może być już tylko gorzej.

Boże, pomóż mi, pomy­ślał.

Ale nie zastę­puj mnie. Z kosmo­lo­gicz­nego punktu widze­nia wszystko byłoby w porządku, ale ja wcale nie chcę prze­stać ist­nieć. Chyba to rozu­miesz, skoro speł­ni­łeś moją prośbę.

Alko­hol spro­wa­dził na niego sen­ność; ku swemu zdzi­wie­niu stwier­dził, że sie­dzi i kiwa bez sensu głową. Musi jak naj­szyb­ciej oprzy­tom­nieć! Zerwaw­szy się z miej­sca, pod­szedł do prze­no­śnego fono­grafu, wziął pierw­szą z brzegu płytę wizyjną i poło­żył ją na tale­rzu. Natych­miast na prze­ciw­le­głej ścia­nie pokoju poja­wiły się kolo­rowe, geo­me­tryczne kształty, poru­sza­jące się jak żywe istoty, ale nie­na­tu­ral­nie pła­skie. Odru­chowo dotknął regu­la­tora głębi obrazu i kształty zyskały trzeci wymiar. Po chwili zwięk­szył także gło­śność.

– …Lego­las słusz­nie prawi. Nie godzi nam się strze­lać znie­nacka do starca, nawet gdy­by­śmy stra­chem lub nie­uf­no­ścią się kie­ro­wali. Nie spusz­czaj­cie go z oka i cze­kaj­cie cier­pli­wie!

Pokrze­pia­jące słowa sta­rego eposu szybko przy­wró­ciły mu wła­ściwą per­spek­tywę. Wró­cił do biurka, usiadł przy nim i wyjął doku­ment, który otrzy­mał od zwierzch­nika. Marsz­cząc brwi, wpa­try­wał się w zako­do­waną infor­ma­cję, usi­łu­jąc ją odczy­tać. Te liczby, dziurki i litery ozna­czały dla niego nowe życie, nadej­ście nowego świata.

– …Mówisz, jak­byś dobrze znał Fan­gorna. Czy tak jest w isto­cie?

Akcja toczyła się wartko dalej, ale on nie zwra­cał na nią naj­mniej­szej uwagi, bo powoli zaczy­nał rozu­mieć treść depe­szy.

– Cóż masz nam do powie­dze­nia takiego, czego żeś nam nie obwie­ścił pod­czas poprzed­niego spo­tka­nia? – zapy­tał ostry, dono­śny głos. Ben pod­niósł wzrok i ujrzał przed sobą odzianą w szare szaty postać Gan­dalfa. Gan­dalf mówił do niego, do Bena Tal­l­chiefa. Żądał, żeby zdał mu rela­cję. – A może chcesz odwo­łać któ­reś ze swych twier­dzeń?

Ben wstał i wyłą­czył fono­graf. Na razie nie czuję się na siłach, żeby z tobą roz­ma­wiać, Gan­dal­fie. Mam do zro­bie­nia wiele rze­czy, praw­dzi­wych rze­czy. Nie mogę się wplą­tać w tajem­ni­czą, nierze­czywistą kon­wer­sa­cję z mityczną posta­cią, która praw­do­po­dob­nie ni­gdy nie ist­niała. Jeżeli o mnie cho­dzi, to wszyst­kie stare war­to­ści prze­stały nagle ist­nieć. Muszę roz­gryźć, co zna­czą te prze­klęte dziurki, liczby i litery.

Treść depe­szy zaczy­nała sobie powoli toro­wać drogę do jego umy­słu. Sta­ran­nie zakrę­cił butelkę whi­sky. Miał wyru­szyć w podróż zupeł­nie sam, żeby w kolo­nii dołą­czyć do pozo­sta­łych osób, ścią­gnię­tych z naj­róż­niej­szych miejsc. Wyma­gane umie­jęt­no­ści klasy 5, ope­ra­cja z grupy C, siatka płac K-4. Mak­sy­malny okres trwa­nia: dwa lata. Od chwili przy­by­cia pełna pen­sja i opieka medyczna. Wszyst­kie otrzy­mane wcze­śniej pole­ce­nia zostały auto­ma­tycz­nie anu­lo­wane, więc mógł wyru­szyć bez zwłoki, nawet nie koń­cząc roz­po­czę­tej pracy.

W dodatku tak się składa, że mam trzy srebrne dolary, żeby zapła­cić za nosa­cza, pomy­ślał. A więc tak to wygląda; nie muszę się o nic mar­twić. Może tylko…

Nie mógł za nic zro­zu­mieć, na czym ma pole­gać jego praca. Litery, liczby i dziurki nie mówiły nic na ten temat, albo raczej on nie potra­fił wydo­być z nich tej wia­do­mo­ści, na któ­rej mu naj­bar­dziej zale­żało.

Mimo to wszystko wyglą­dało cał­kiem nie­źle. Podoba mi się, pomy­ślał. Biorę to. Nie chcę niczego odwo­ły­wać, Gan­dal­fie; modli­twy nie­czę­sto są wysłu­chi­wane, więc wolę nie gry­ma­sić.

– Gan­dal­fie, ty ist­nie­jesz już tylko w ludz­kiej wyobraźni, a to, co mam przed sobą, pocho­dzi od Jedy­nego, Praw­dzi­wego i Żywego Boga, który jest cał­ko­wi­cie realny – powie­dział. – Czy mógł­bym liczyć na coś wię­cej?

Odpo­wie­działa mu cisza; nie widział już Gan­dalfa, bo wyłą­czył fono­graf.

– Może pew­nego dnia to odwo­łam, ale nie teraz – dodał. – Rozu­miesz?

Cze­kał, wie­dząc, że usły­szy tylko ciszę, i zda­jąc sobie sprawę, iż może ją prze­rwać lub przy­wo­łać z powro­tem jed­nym dotknię­ciem wyłącz­nika fono­grafu.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

Tytuł ory­gi­nału: A Maze of Death

Copy­ri­ght © 1970, Phi­lip K. Dick

Copy­ri­ght rene­wed © 1998, Laura Coelho, Chri­sto­pher Dick, Isolde Hac­kett

All rights rese­rved

Copy­ri­ght © for the Polish e‑book edi­tion by REBIS Publi­shing House Ltd., Poznań 2017, 2023

Infor­ma­cja o zabez­pie­cze­niach

W celu ochrony autor­skich praw mająt­ko­wych przed praw­nie nie­do­zwo­lo­nym utrwa­la­niem, zwie­lo­krot­nia­niem i roz­po­wszech­nia­niem każdy egzem­plarz książki został cyfrowo zabez­pie­czony. Usu­wa­nie lub zmiana zabez­pie­czeń sta­nowi naru­sze­nie prawa.

Redak­tor serii: Rado­sław Kot

Redak­tor: Grze­gorz Dziam­ski

Gra­fiki: Woj­ciech Siud­mak

Wyda­nie II e‑book (opra­co­wane na pod­sta­wie wyda­nia książ­ko­wego: Labi­rynt śmierci, wyd. III, Poznań 2017)

ISBN 978-83-8062-863-2

WYDAWCA

Dom Wydaw­ni­czy REBIS Sp. z o.o.

ul. Żmi­grodzka 41/49, 60-171 Poznań, Pol­ska

tel. +48 61 867 47 08, +48 61 867 81 40

e-mail: [email protected]

www.rebis.com.pl

Kon­wer­sję do wer­sji elek­tro­nicz­nej wyko­nano w sys­te­mie Zecer