Żona nazisty ebook i audiobook

Mal­wi­nie – z wdzięcz­no­ścią za dzie­sięć li­te­rac­kich po­dróżyoraz moim Chłop­com: To­ma­szowi i Ala­nowi

I

CO­RAZ MNIEJ OD­DE­CHÓW

Szcze­cin, rok 2000

PRAWDY I PÓŁ­PRAWDY

To był je­den z tych po­ran­ków, pod­czas któ­rych wspo­mnie­nia do­pa­dały mnie tak gwał­tow­nie, że mia­łam ochotę za­cząć ży­cie od kie­liszka wina, by jak­kol­wiek je ujarz­mić. Wie­dzia­łam jed­nak, że tego dnia mu­szę za­cho­wać ja­sny umysł, choćby miało po­twor­nie bo­leć. Bo prawda, moja prawda, by­wała bo­le­sna. „Prze­trwasz to – po­wta­rza­łam so­bie pod no­sem. – Prze­cież przy­je­cha­łaś tu po to, aby opo­wie­dzieć jego hi­sto­rię”.

Na spo­tka­nie z Ar­tu­rem Wol­nym przy­szłam o umó­wio­nym cza­sie. Młody dzien­ni­karz stał przed wej­ściem do stu­dia na­grań i pa­lił pa­pie­rosa. Za­cią­gał się nim raz za ra­zem, jakby się spie­szył albo czymś de­ner­wo­wał. Kiedy mnie do­strzegł, wy­rzu­cił peta i się­gnął po od­świe­żacz do ust.

Po­kuś­ty­ka­łam w jego stronę.

– Dzień do­bry – po­wie­dział gło­śno, co naj­mniej tak, jak­bym oprócz zruj­no­wa­nych ko­lan miała rów­nież przy­tę­piony słuch.

Nie­znacz­nie ski­nę­łam głową.

– Miło, że przy­je­chała pani na czas. Stu­dio go­towe. – Zer­k­nął na ze­ga­rek. – Za­raz mo­żemy za­cząć.

Otwo­rzył drzwi i pu­ścił mnie przo­dem.

– I jak Szcze­cin? Po­doba się pani? – za­gad­nął, ale nie było to szczere za­in­te­re­so­wa­nie, lecz sztuczna grzecz­ność. Prze­cież je­dyne, na czym mu za­le­żało, to to, bym ze szcze­gó­łami, naj­le­piej dra­ma­tycz­nymi i krwa­wymi, opo­wie­działa hi­sto­rię Gu­stawa Gu­de­riana.

Mruk­nę­łam twier­dząco, ko­le­biąc się w stronę ko­ry­ta­rza, nad któ­rym wid­niał na­pis „Do stu­dia”.

– A zwie­dzała pani tro­chę? Może Stare Mia­sto? – cią­gnął bez­na­mięt­nie.

Przy­sta­nę­łam, ob­ró­ci­łam się i hardo spoj­rza­łam mu w oczy.

– Może umówmy się, pa­nie Wolny, że nie musi pan mnie za­ga­dy­wać, że ci­sza nie jest ni­czym złym i że nie do­wie się pan o mnie ni­czego poza tym, co sama chcę panu opo­wie­dzieć. Do­brze?

Męż­czy­zna uniósł ręce w pod­dań­czym ge­ście.

– Ja­sne, nie ma sprawy. My­śla­łem, że...

– To niech pan po pro­stu nie my­śli – prze­rwa­łam mu sta­now­czo.

Ten czło­wiek po­twor­nie mnie iry­to­wał. Ni­czego się nie uczył. Prze­cież roz­ma­wiał już ze mną wcze­śniej, więc po­wi­nien wie­dzieć, że nie lu­bię czczych po­ga­du­szek. Za­czy­na­łam wąt­pić, czy do­brze zro­bi­łam, de­cy­du­jąc się na spo­wiedź przed tym bu­fo­nem. Gów­nia­rze­ria, kom­plet­nie nie­wy­cho­wany dzie­ciak! Ale szłam za nim, a on bez słowa otwie­rał ko­lejne drzwi. Cza­sami wy­mie­niał grzecz­no­ści z mi­ja­nymi oso­bami. Kiedy do­tar­li­śmy do stu­dia na­grań, usia­dłam przy owal­nym stole, na krze­śle, które wska­zał mi Wolny.

– Słu­chawki. – Po­dał mi je. – Pro­szę spraw­dzić, czy pa­sują.

– Wolę bez – stwier­dzi­łam.

– Jak pani chce. – Usiadł na­prze­ciwko mnie.

Wy­cią­gnął no­tatki. Było ich sporo. Roz­ło­żył je przed sobą i po­wiódł po nich wzro­kiem. Mruk­nął zna­cząco, po czym za­czął spraw­dzać przy­ci­ski na kon­soli i wy­mie­nił się spo­strze­że­niami z dźwię­kow­cem. Wy­glą­dał na za­do­wo­lo­nego.

– Mo­żemy za­czy­nać – oznaj­mił.

– A woda? – za­py­ta­łam.

– A tak, prze­pra­szam. Miała tu być. Zośka znowu za­po­mniała. Za­raz przy­niosę.

Wy­szedł, a ja, wie­dziona ja­kimś ta­jem­ni­czym in­stynk­tem, wsta­łam i po­de­szłam do jego sta­no­wi­ska. Bez­czel­nie zaj­rza­łam do roz­ło­żo­nych no­ta­tek i... ska­mie­nia­łam. Zna­la­złam tam py­ta­nia, cał­kiem trafne i sen­sowne, ale po­ra­ziło mnie coś zu­peł­nie in­nego... Od­ręczne no­tatki. Mnó­stwo od­ręcz­nych no­ta­tek.

Musi przy­znać, że Gu­de­rian to kat. MUSI.

Ci­śnij o tego volks­deut­scha.

Męcz o mor­der­stwa.

Nie za­po­mnij o tym dok­to­rze...

Mów o pod­pi­sa­nych ze­zna­niach.

Do­ku­menty. Spro­wo­kuj ją...

Było ich wiele, ale nie prze­czy­ta­łam wszyst­kich; nie zdą­ży­łam, bo do po­koju wró­cił Ar­tur Wolny. Kiedy zo­ba­czył, jak ster­czę nad jego za­pi­skami, po­czer­wie­niał na twa­rzy.

– To, że zna pani py­ta­nia, ni­czego nie zmie­nia – stwier­dził but­nie, sta­wia­jąc na sto­liku szklanki z wodą.

– To, że za­mie­rza pan iść po tru­pach, by udo­wod­nić swoją bez­pod­stawną tezę o Gu­de­ria­nie mor­dercy Po­la­ków, zmie­nia wszystko. Nie jest pan obiek­tyw­nym re­por­te­rem, na co w grun­cie rze­czy mia­łam na­dzieję, lecz su­biek­tyw­nym dzien­ni­ka­rzyną, który szuka ta­niej sen­sa­cji i pra­gnie się wy­bić na nie­rze­tel­nym opo­wie­dze­niu hi­sto­rii. Gu­staw Gu­de­rian święty może nie był, ale na pewno nie za­słu­żył na to, by na­zy­wać go zbrod­nia­rzem.

– Do­ku­menty świad­czą ina­czej.

– Py­ta­nie brzmi: kto te do­ku­menty stwo­rzył? Nie roz­wa­żał pan tego?

– To są po­twier­dzone in­for­ma­cje.

– Przez kogo? Przez pana? Przez czło­wieka za­śle­pio­nego nie­na­wi­ścią do Gu­de­riana czy na­wet wszyst­kich, w czy­ich ży­łach pły­nie ger­mań­ska krew? Nie na­daje się pan do tej ro­boty! Nie ma pan bla­dego po­ję­cia o uczci­wym dzien­ni­kar­stwie.

Za­ci­snął szczęki i gło­śno wy­pu­ścił po­wie­trze przez nos. Ooo! Jakże był wście­kły! Czu­łam, że ma ochotę wy­pluć agre­sywną wią­zankę gorz­kich słów, że już, już za­mie­rza się od­szczek­nąć. Wi­dzia­łam to w jego oczach. Po­ha­mo­wał się jed­nak, prze­tarł twarz dło­nią i po­wie­dział:

– Nie­ważne. Wszystko go­towe. Mo­żemy na­gry­wać.

– Nie bę­dzie na­gra­nia – oznaj­mi­łam cierpko.

Stu­dio opusz­cza­łam w po­śpie­chu. Wolny cały czas szedł obok mnie, gar­dłu­jąc coś o dźwię­kowcu, re­zer­wa­cji, po­nie­sio­nych kosz­tach... W końcu – o pod­pi­sa­nych zo­bo­wią­za­niach.

– Prze­cież to pani za­le­żało na na­gra­niu. To był pani po­mysł i co? Na­gle taka zmiana zda­nia? – mó­wił z wy­raźną pre­ten­sją. – W ten spo­sób zrywa pani umowę! Wła­śnie! Umowa! – Za­trzy­mał się gwał­tow­nie.

Ja rów­nież przy­sta­nę­łam i spoj­rza­łam na niego z ukosa.

– To się może wią­zać z kosz­tami. Jest pani na nie go­towa?

Zgro­mi­łam go wzro­kiem.

– Po­tworny z pana dy­le­tant, pa­nie Wolny! Mówi pan o czymś, o czym nie ma pan zie­lo­nego po­ję­cia.

Chciał mi prze­rwać, wy­dał na­wet z sie­bie ja­kiś bli­żej nie­zi­den­ty­fi­ko­wany dźwięk, ale na wię­cej mu nie po­zwo­li­łam, uci­sza­jąc go zde­cy­do­wa­nym ru­chem dłoni.

– Nie prze­czy­tał pan umowy. Pew­nie sku­pił się pan na pa­ra­gra­fie pierw­szym, dru­gim, może do­tarł do pią­tego – kpi­łam – ale na pewno nie zna pan tre­ści ósmego, prawda?

Nie od­po­wie­dział, nie mu­siał.

– To pro­szę do­czy­tać. A na przy­szłość mieć na wzglę­dzie, że brak pro­fe­sjo­na­li­zmu za­zwy­czaj wy­cho­dzi na jaw. Cza­sem wcze­śniej, cza­sem póź­niej. Za­leży od ja­sno­ści umy­słu dru­giej strony. Ja, choć może nie wy­glą­dam, tę ja­sność na swoje szczę­ście, a pana nie­szczę­ście, jesz­cze po­sia­dam.

Wolny od­chrząk­nął i na chwilę uciekł wzro­kiem, jakby w tym świe­tli­stym ko­ry­ta­rzu szu­kał sprzy­mie­rzeńca. Ni­kogo jed­nak nie zna­lazł, bo aku­rat było pu­sto.

Nie cze­ka­jąc, aż jak­kol­wiek się zre­flek­tuje, ru­szy­łam w stronę wyj­ścia. Wolny jakby się ock­nął i po­dą­żył za mną. Otwo­rzył mi na­wet szklane drzwi i kiedy mia­łam już na­dzieję na opusz­cze­nie tego miej­sca, za­stą­pił mi drogę.

– Pro­szę mnie po­słu­chać – brzmiał ła­god­nie, zu­peł­nie ina­czej niż przed chwilą. – I wy­ba­czyć to drobne... hmm... nie­po­ro­zu­mie­nie... Przy­znaję, mam pe­jo­ra­tywny sto­su­nek do Gu­de­riana. I wiem, że jako dzien­ni­karz nie po­wi­nie­nem. Jed­nak jako czło­wiek nie po­tra­fię zdo­być się na nic in­nego po tym, co o nim prze­czy­ta­łem – wes­tchnął. – Mój dzia­dek zgi­nął w Au­schwitz, moja ciotka i dwie ni­czemu nie­winne sio­stry dziadka roz­strze­lano pod­czas ła­panki. Ro­zu­mie pani, zo­sta­łem wy­cho­wany w at­mos­fe­rze nie­na­wi­ści do na­zi­stów – wy­znał. – Od kiedy za­czą­łem wy­ko­ny­wać za­wód dzien­ni­ka­rza, pra­gną­łem zro­bić ma­te­riał o na­zi­stow­skich zbrod­niach. Nie chcia­łem, by do­ty­czył oczy­wi­stych spraw, o któ­rych można prze­czy­tać w książ­kach. Ma­rzy­łem, aby do­ko­nać od­kry­cia cze­goś wiel­kiego, a Gu­de­rian... To jest coś wiel­kiego, a przede wszyst­kim nie­zna­nego. Mój do­ku­ment... On jest sze­roko ko­men­to­wany, pod­da­wany ana­li­zom hi­sto­rycz­nym, a to, co pani chce po­wie­dzieć o Gu­de­ria­nie, jed­nym z tych cwa­nych na­zi­stów... Nie­za­leż­nie od tego, czy chce go pani wy­bie­lić czy oczer­nić... Ro­zu­miem, że to pierw­sze. – Po­pa­trzył na mnie, ocze­ku­jąc po­twier­dze­nia, ale na­wet po­wieka mi nie drgnęła. – Pani ze­zna­nie by­łoby ka­pi­tal­nym uzu­peł­nie­niem opo­wie­ści o czło­wieku, który ma krew na rę­kach. Bo ją ma, oboje to wiemy. Ja na­prawdę chęt­nie wy­słu­cham pani opo­wie­ści i... I nie będę na nic na­ci­skał. Zrobi to pani po swo­jemu.

Spu­ści­łam głowę i spoj­rza­łam na czubki swo­ich wy­po­le­ro­wa­nych bu­tów. Świe­ciły jak daw­niej, jak wtedy, gdy spa­ce­ro­wa­łam ale­jami Gra­bo­wer An­la­gen[1] albo gdy szłam na po­tań­cówkę do Haus Po­nath[2]. Gdy miesz­ka­łam w Stet­ti­nie[3], moje buty za­wsze były lśniące jak lu­stro. Wcze­śniej też o nie dba­łam, ale do­piero w tym nad­odrzań­skim mie­ście – sama to za­uwa­ży­łam – ro­bi­łam to na­zbyt prze­sad­nie.

– Pro­szę pani? – Ar­tur Wolny wy­glą­dał na za­tro­ska­nego. Ten wy­raz twa­rzy zu­peł­nie do niego nie pa­so­wał. – Wszystko w po­rządku?

– Tak, oczy­wi­ście. Ale nie, nie po­tra­fię te­raz wró­cić do stu­dia. Mam w gło­wie chaos.

– To może ju­tro, po­ju­trze? Do­pa­suję się.

– Pan się do­pa­suje?

Ski­nął głową.

– Po­my­ślę, a tym­cza­sem...

– Od­wiozę pa­nią – za­pro­po­no­wał.

Zdzi­wił mnie tą prze­sadną uprzej­mo­ścią. Nie ufa­łam mu. Chyba ni­gdy nie za­słu­żyłby so­bie na moje za­ufa­nie.

– Pro­szę so­bie da­ro­wać te uprzej­mo­ści. Przy­je­cha­łam sama i sama wrócę. A do pana ode­zwę się z od­po­wie­dzią. Ju­tro. Albo za kilka dni.

– To cho­ciaż we­zwę dla pani tak­sówkę. Jaki ad­res?

A więc cho­dziło mu o to, by – je­śli­bym się nie ode­zwała – mieć ja­ki­kol­wiek punkt za­cze­pie­nia. Cwany lis! Nie wie­dzia­łam, czy my­ślał o tym, by przy­je­chać pod wska­zany ad­res i wa­lić w drzwi, aż je otwo­rzę, czy o tym, by na­słać na mnie ko­goś in­nego, bar­dziej prze­ko­nu­ją­cego, wzbu­dza­ją­cego sym­pa­tię. Oby­dwa roz­wią­za­nia wy­da­wały mi się ab­sur­dalne, ale wcale nie mało praw­do­po­dobne. Wol­nego za­li­cza­łam bo­wiem do lu­dzi, któ­rzy w imię swych ce­lów są go­towi na wszystko. Zna­łam ten typ bar­dzo do­brze...

– Do wi­dze­nia panu – rzu­ci­łam i wy­mi­nę­łam męż­czy­znę, który wpa­try­wał się we mnie z lekko roz­chy­lo­nymi ze zdu­mie­nia ustami.

PRZY­JA­CIEL

Wie­czo­rem za­sia­dłam przy oknie. Było pra­wie ide­al­nie. Bra­ko­wało mi je­dy­nie zna­jo­mych dźwię­ków: re­stau­ra­cyj­nego gwaru, brzęku szkla­nek, po­krzy­ki­wań wsta­wio­nych tu­ry­stów i stu­kotu koń­skich ko­pyt. Jak w Kra­ko­wie.

Z kie­lisz­kiem wina w dłoni i przy jaz­zo­wej nu­cie pusz­cza­nej w ra­diu wpa­try­wa­łam się w je­den punkt, w miej­sce, w któ­rym kie­dyś znaj­do­wał się Te­atr Miej­ski. Zmierz­chało, ale ja oczyma serca wi­dzia­łam go w pro­mie­niach słońca. I tę­sk­ni­łam za jego mu­rami i za­uł­kami, skry­wa­ją­cymi moje ta­jem­nice.

Po wy­pi­ciu dwóch kie­lisz­ków wina po­czu­łam oszo­ło­mie­nie i roz­luź­nie­nie. W końcu my­śli o nie­uda­nym spo­tka­niu z Wol­nym uci­chły. Jesz­cze nie pod­ję­łam de­cy­zji, kiedy do niego za­dzwo­nię, ale wie­dzia­łam, że to zro­bię. Chcia­łam to zro­bić.

Wsta­łam i po­de­szłam do ka­napy. Nocny sto­lik oświe­tlała lampa z czer­wo­nym aba­żu­rem, mocno nad­szarp­nię­tym zę­bem czasu. Ciężko opa­dłam na sie­dzi­sko, które stęk­nęło nie­mal tak gło­śno jak ja. Się­gnę­łam po te­le­fon. Był w tym sa­mym ko­lo­rze co aba­żur i przez mo­ment na­wet po­my­śla­łam, że ktoś o tę spój­ność spe­cjal­nie się po­sta­rał. Wy­bra­łam nu­mer i cier­pli­wie cze­ka­łam. Mój roz­mówca ode­brał, kiedy już mia­łam od­kła­dać słu­chawkę.

– To­masz Red­mer, słu­cham.

Mmm... Lu­bi­łam ten jego cie­pły, pe­łen uf­nej ak­cep­ta­cji głos. Nie miał po­ję­cia, kto do niego dzwo­nił, ale i tak za­wsze wi­tał się z sym­pa­tią.

– Dzień do­bry, To­ma­szu – ode­zwa­łam się.

– O! W końcu! Nie mo­głem się do­cze­kać wia­do­mo­ści od cie­bie. Wszystko do­brze? Je­steś za­do­wo­lona?

– Za­do­wo­lona? Daj spo­kój. By­ła­bym, gdyby grali mi Mar­sza po­grze­bo­wego.

– Czyli za­do­wo­lona – stwier­dził, a ja po­ki­wa­łam głową.

To­masz znał mnie do­brze. By­łam usa­tys­fak­cjo­no­wana: od­wie­dzi­łam mia­sto du­chów, wsłu­cha­łam się w jego puls, jakże inny od tego kra­kow­skiego. Od­ku­rzy­łam wspo­mnie­nia i od­wa­ży­łam się pa­trzeć tam, gdzie mój wzrok miał już ni­gdy nie się­gać.

– A jak u cie­bie?

– Do­wiesz się, kiedy przy­jadę.

– Chcesz przy­je­chać? – pal­nę­łam bez­myśl­nie i na­tych­miast, nie cze­ka­jąc na od­po­wiedź, rzu­ci­łam sta­now­czo: – Nie! Nie rób tego! Nie przy­jeż­dżaj. Chcę być sama. Po­trze­buję tej sa­mot­no­ści.

– Na pewno?

– Dawno ni­czego nie by­łam tak pewna.

Po­chrzą­ki­wał, szu­ka­jąc od­po­wied­nio dy­plo­ma­tycz­nych słów, przez które nie po­czu­ła­bym się jak dziecko.

– We­dle ży­cze­nia – po­wie­dział w końcu. – Po pro­stu po­my­śla­łem, że chcia­ła­byś mieć to­wa­rzy­stwo w ob­cym mie­ście. Choćby ra­mię ja­kie­goś dziar­skiego ka­wa­lera – ro­ze­śmiał się, ale chyba na siłę – by nie oba­wiać się spa­ce­rów. No wiesz, po­tknię­cia o ja­kiś nie­równy chod­nik.

– Kiedy wrócę do Kra­kowa, chęt­nie z ra­mie­nia te­goż ka­wa­lera sko­rzy­stam.

– No do­brze, do­brze. Za­wsze by­łaś uparta. Bo wiesz... Ja bym nie miał nic prze­ciwko wy­pra­wie do Szcze­cina.

– To­ma­szu, pro­szę.

Znał mnie na tyle do­brze, że wie­dział, iż dal­sza dys­ku­sja nie ma sensu. Pod­jął więc te­mat, który na­le­żał do naj­bez­piecz­niej­szych. Roz­ma­wia­li­śmy o po­go­dzie, a ra­czej o nie­mi­ło­sier­nych upa­łach w Kra­ko­wie i o cał­kiem przy­jem­nej au­rze w Szcze­ci­nie. Po­tem To­masz roz­wo­dził się nad wnu­kami, a ja po raz ty­sięczny po­czu­łam ukłu­cie za­zdro­ści.

Kiedy skoń­czy­li­śmy, na­la­łam so­bie ko­lejny kie­li­szek wina i wy­pi­łam go dusz­kiem, a po­tem z se­kret­nej prze­gródki w port­felu zde­cy­do­wa­nym ru­chem wy­cią­gnę­łam czarno-białą fo­to­gra­fię, przy­mknę­łam oczy i znowu wy­bra­łam się w po­dróż śla­dami wspo­mnień.

II

NA ZA­CHO­DZIE RO­DZI SIĘ NA­DZIEJA

Stet­tin i oko­lice, rok 1939

NOWA TOŻ­SA­MOŚĆ

Anna Ła­będź nie chciała czuć się do­brze w Stet­ti­nie, w pięk­nym, ma­je­sta­tycz­nym Stet­ti­nie. Pra­gnęła znie­na­wi­dzić to mia­sto z sze­ro­kimi ale­jami i wiel­kimi pla­cami, a par­kami tak roz­le­głymi, że nie spo­sób było z jed­nego krańca do­strzec drugi. Mia­sto ze szpa­le­rami ka­mie­nic, któ­rych ar­chi­tek­tura przy­wo­dziła jej na myśl pa­ry­skie ka­dry wi­dziane w al­bu­mach. Mia­sto ży­jące w zgo­dzie z rzeką, w któ­rym spo­kój, śmiech i zwy­kłe, zwy­czajne ży­cie two­rzyły mie­szankę dla niej nie do za­ak­cep­to­wa­nia. Prze­cież kil­ka­set ki­lo­me­trów da­lej sza­lała wojna, lu­dzie wal­czyli, gi­nęli, umie­rali ze stra­chu. A tu? Tu czuć było je­dy­nie lek­kie po­de­ner­wo­wa­nie; ow­szem, to­czyły się roz­mowy, dys­ku­sje o woj­nie, ale nikt nie pła­kał, nie pa­ni­ko­wał. Albo pra­wie nikt. Łzy ro­nili tylko ci, któ­rym ta da­leka wojna ko­goś ode­brała. Tu nikt się nie oba­wiał, że może zgi­nąć na ulicy, że ktoś go za­strzeli, wtar­gnie do jego domu i od­bie­rze mu wol­ność. Nikt nie prze­my­kał mię­dzy ka­mie­ni­cami, nie krył się po piw­ni­cach. Nikt nie na­słu­chi­wał wy­strza­łów i nie ku­lił się pod łóż­kiem, my­śląc o ju­trze. Stet­tin był w oczach Anny oazą spo­koju. I dla­tego chciała go nie­na­wi­dzić, ale... nie po­tra­fiła. Mimo flag ze swa­styką, mimo pla­ka­tów z wi­ze­run­kiem Hi­tlera, mimo run na nie­miec­kich mun­du­rach... Nie po­tra­fiła, bo Gu­staw o to za­dbał. Dał jej po­czu­cie bez­pie­czeń­stwa, oto­czył sza­lem utka­nym z ni­tek tro­ski, sza­cunku i mi­ło­ści, za­dbał, by nie po­grą­żyła się w nie­na­wi­ści do mia­sta, które wy­brał dla niej na azyl.

Po­mimo tego słabo sy­piała. Cza­sami przez całą noc nie zmru­żyła oka. Cho­dziła wtedy po miesz­ka­niu od okna do okna i wy­glą­dała na ulicę, jakby ko­goś wy­pa­tru­jąc. Tylko kogo? Gu­staw czu­wał nad nią, ale nie ro­bił ni­czego na siłę, nie zmu­szał, do ni­czego nie na­ma­wiał. Czuł, że Anna po­trze­buje czasu, że musi po­zwo­lić jej wszystko so­bie po­ukła­dać, by przy­wy­kła do no­wego miej­sca, no­wego ży­cia, no­wej roli, a na­wet, a może przede wszyst­kim, do ob­rączki i no­wego na­zwi­ska.

Była prze­cież Anną Gu­de­rian, choć stała się nią w oko­licz­no­ściach, któ­rych ni­gdy nie brała pod uwagę.

Gu­staw przy­je­chał po nią do ro­dzin­nego For­donu do­kład­nie w chwili, gdy jej świat legł w gru­zach, gdy zo­stała sama, sa­miu­sieńka, gdy jej naj­bliżsi stra­cili ży­cie pod­czas be­stial­skiej eg­ze­ku­cji. Przy­je­chał i obie­cał ją ura­to­wać. Pa­mię­tała jego słowa: „Za­biorę cię tam, gdzie bę­dziesz bez­pieczna. Za­biorę cię do Stet­tina”. Zgo­dziła się, choć to mia­sto znała tylko z jego opo­wie­ści. Mu­siało jej jed­nak wy­star­czyć. Zresztą nie za­sta­na­wiała się nad tym. Ucie­kała, by ra­to­wać ży­cie.

Gu­staw wrę­czył jej do­ku­menty na na­zwi­sko Anny Schmidt i po­le­cił przy­swoić wszyst­kie fakty z ży­cia nie­zna­nej jej ko­biety. Choć na­uka wcze­śniej przy­cho­dziła jej z ła­two­ścią, te­raz nie po­tra­fiła się sku­pić. Jakże bo­wiem miała my­śleć o da­tach, imio­nach, miej­scach, o czym­kol­wiek, kiedy w gło­wie prze­wi­jał się film z mor­do­wa­nia jej ro­dziny? Mu­siała jed­nak się prze­móc. Wy­ko­nała po­le­ce­nie Gu­stawa, a on prze­py­tał ją do­kład­nie, jak na prze­słu­cha­niu. Pre­cy­zyj­nie za­da­wał py­ta­nia, punk­to­wał błędy. Znał wszyst­kie od­po­wie­dzi, za­pewne sam wcze­śniej wy­uczył się ich na pa­mięć. Głę­boko ode­tchnął, kiedy po kilku pró­bach Anna od­po­wie­działa na każde py­ta­nie bez naj­mniej­szego za­wa­ha­nia i po­myłki.

– To ważne, byś do­brze znała swoje al­ter ego. W końcu od dzi­siaj je­steś Niemką – stwier­dził. – Choć w pew­nym sen­sie tylko na mo­ment. Nie mogę za­brać pod swój dach Anny Schmidt. To by­łoby nie­mo­ralne i nie­do­pusz­czalne na moim sta­no­wi­sku. Ale Annę Gu­de­rian i ow­szem.

Za­trzy­mał sa­mo­chód na po­bo­czu, ujął dłoń Ani i spoj­rzał jej głę­boko w oczy.

– To nie jest do­bry mo­ment, ale in­nego nie bę­dzie. – Wrę­czył jej ja­kąś kartkę.

Roz­ło­żyła ją i prze­czy­tała, naj­pierw po­bież­nie, a po­tem raz jesz­cze, uważ­niej.

– Ale jak to? Je­ste­śmy mał­żeń­stwem?

– Je­śli mam cię chro­nić, to tak. Mu­sisz stać się moją żoną. Z urzędu.

Nie mo­gła ode­rwać wzroku od do­ku­mentu i od swo­jego no­wego na­zwi­ska: Gu­de­rian.

– Ten do­ku­ment... To, że je­ste­śmy we­dług niego mał­żeń­stwem, to ni­czego mię­dzy nami nie zmieni, obie­cuję. To tylko for­mal­ność, która po­zwoli mi cię chro­nić. Dla mnie cały czas bę­dziesz Anną Ła­będź, ale dla wszyst­kich do­okoła Anną Gu­de­rian, z domu Schmidt.

– Ro­zu­miem – po­wie­działa spo­koj­nie.

– A je­śli kie­dy­kol­wiek za­pra­gniesz na­prawdę stać się moją żoną, to tak się sta­nie. Za­cze­kam tyle, ile bę­dziesz po­trze­bo­wała.

Z we­wnętrz­nej kie­szeni Gu­staw do­był ma­te­ria­łową sa­kiewkę i wy­jął z niej dwie złote ob­rączki.

– Mogę? – za­py­tał, chcąc wsu­nąć mniej­szą na pa­lec Ani.

Po­dała mu dłoń.

– Mu­simy za­cho­wać wszel­kie po­zory. Mu­simy do­brze uda­wać – stwier­dził.

Wsu­nął jej ob­rączkę na pa­lec, a po­tem drugą na swój.

Ania uważ­nie przyj­rzała się dłoni. Ileż razy ma­rzyła o tym lśnią­cym na palcu cu­deńku, które oznaj­mia­łoby światu, że oto na jej dro­dze sta­nął nie­zwy­kły męż­czy­zna. Jej męż­czy­zna, je­dyny do końca ży­cia, ten, któ­rego so­bie wy­brała. Do­kład­nie tak my­ślała. Ni­gdy na od­wrót. Bo to ona chciała wy­bie­rać, ona chciała de­cy­do­wać o tym, za kogo wyj­dzie za mąż.

Na­gle przy­po­mniała so­bie ich ślu­bo­wa­nie. To, jak na for­doń­skiej łące Gu­staw wzru­szył ją przy­sięgą mał­żeń­ską, którą wy­po­wie­dział ła­maną pol­sz­czy­zną. To, jak pa­trzył na nią, jak szkliły mu się oczy.

– Wcale nie mu­simy uda­wać. Prze­cież... My już so­bie ślu­bo­wa­li­śmy.

– Wiem, ale to były zu­peł­nie inne oko­licz­no­ści, Anno. I po­my­śla­łem, że... – Spró­bo­wał się uśmiech­nąć, jed­nak wy­szło to nie­zdar­nie.

– Ma­rzy­łam o tym, by być twoją żoną, i kiedy wy­po­wia­da­łam przy­sięgę, ro­bi­łam to z peł­nym prze­ko­na­niem. Te­raz je­stem roz­darta, a przed oczami wi­dzę tylko zło, lecz... Wcale nie mu­szę uda­wać, że je­stem twoją żoną. Mogę po pro­stu spró­bo­wać nią być. – Ścią­gnęła z jego palca ob­rączkę, którą przed mo­men­tem sam so­bie za­ło­żył, uca­ło­wała ją i po­now­nie wsu­nęła na jego pa­lec. – Na do­bre i na złe. W zdro­wiu i w cho­ro­bie. Do­póki śmierć nas nie roz­łą­czy.

– Do­póki śmierć nas nie roz­łą­czy – po­wtó­rzył i z sza­cun­kiem zło­żył po­ca­łu­nek na jej dłoni.

Pa­trzyli na sie­bie w mil­cze­niu.

– Mu­sisz mi jed­nak po­móc w by­ciu... Niemką – ode­zwała się w końcu Anna, z tru­dem wy­po­wia­da­jąc ostat­nie słowo. – Z tym mogę mieć więk­szy pro­blem.

– Po­mogę, ale pa­mię­taj, mu­sisz być nią tylko na ze­wnątrz, dla in­nych. Ja chciał­bym, byś po­zo­stała Anną Ła­będź, Po­lką, którą po­ko­cha­łem. Wojna się skoń­czy, mam na­dzieję, że wkrótce, a wtedy ta cała ma­ska­rada nie bę­dzie nam już po­trzebna. To tylko na chwilę. Na chwilę, ko­cha­nie.

Ania wtu­liła się w Gu­stawa i w tym moc­nym splo­cie, w któ­rym czuć było i mi­łość, i od­da­nie, i zgodę na by­cie ra­zem mimo wszystko, trwali do mo­mentu, aż z na­prze­ciwka nad­je­chała cię­ża­rówka i ośle­piła ich świa­tłami.

W dro­dze mało roz­ma­wiali, Ania głów­nie spała, a ra­czej uda­wała, że śpi. Nie pła­kała. Nie miała już siły, nie miała łez.

Pró­bo­wała uło­żyć so­bie wszystko w gło­wie. Ale czy to w ogóle było moż­liwe – nowe ży­cie? Na ra­zie nie po­tra­fiła so­bie tego wy­obra­zić. Tyle zła wy­da­rzyło się w ciągu ostat­niej doby, i to ta­kiego, któ­rego nie dało się ni­czym wy­tłu­ma­czyć. Zła, które lu­dzie wy­rzą­dzili lu­dziom. Po­śród tego zła były też okru­chy do­bra. Jak Gu­staw, jej... mąż.

Nie wie­działa, co ją czeka w Stet­ti­nie, ale jed­nego była pewna – męż­czy­zna, który sie­dział obok, był dla niej w tej chwili je­dy­nym ra­tun­kiem. Mu­siała się go chwy­cić i w pełni mu za­ufać, zwłasz­cza na tak nie­zna­nym mo­rzu, ja­kim był Stet­tin.

TO NOWE MIA­STO

Stet­tin po­wi­tał ich na­wet wdzięcz­nie, bo pro­mie­niami słońca. Je­chali sze­ro­kimi ale­jami, gdzie na ja­snych cia­łach ka­mie­nic ni­czym zna­miona pstrzyły się nie­miec­kie flagi. Ania wpa­try­wała się w chod­niki, po któ­rych bez po­śpie­chu prze­cha­dzali się lu­dzie. Roz­ma­wiali, pa­lili pa­pie­rosy, za­trzy­my­wali się, by ku­pić ga­zetę, czy­tać anonse, po­dzi­wiać wi­tryny. To był inny świat, a ona pod­skór­nie czuła, że zu­peł­nie nie był jej...

– Pa­mię­taj, by ni­gdy z ni­kim nie roz­ma­wiać o swo­jej prze­szło­ści. W żad­nym ob­cym po­miesz­cze­niu, na­wet gdy­by­śmy byli tam tylko we dwoje, nie wolno ci o niej wspo­mi­nać. Ni­gdy. Mo­żesz mó­wić i pi­sać tylko po nie­miecku. Mu­sisz się pil­no­wać, bar­dzo, a naj­le­piej, przy­naj­mniej na po­czątku, mało mó­wić.

– Tak. Ro­zu­miem – po­wie­działa, choć chyba nie zda­wała so­bie sprawy, co ta de­kla­ra­cja tak na­prawdę ozna­cza.

Gu­staw za­par­ko­wał przed ele­gancką ka­mie­nicą przy König-Al­bert Strasse[4]. Brama wej­ściowa ze szpro­sami z mo­ty­wami ro­ślin­nymi przy­wo­dziła Ani na myśl te, które wi­dy­wała w Byd­gosz­czy na naj­lep­szych uli­cach. Wy­glą­dała bar­dzo wy­twor­nie i Anna w ze­tknię­ciu z nią po­czuła się mała i kom­plet­nie obca. To miej­sce ani odro­binę nie przy­po­mi­nało jej zna­jo­mych for­doń­skich za­bu­do­wań. Nie biło zeń zna­jome cie­pło, a je­dy­nie wy­nio­słość.

– Po­cze­kaj. Otwo­rzę ci drzwi.

– Nie mu­sisz.

– Mu­szę. Lu­dzie pa­trzą, a nie chciał­bym, by­śmy od razu zna­leźli się na ję­zy­kach. Za­cho­wujmy się tak, jak zwy­cza­jowo za­cho­wują się inne mał­żeń­stwa, do­brze?

Zgo­dziła się, a kiedy wy­sia­dła, od razu po­jęła, że Gu­staw miał ra­cję. W oknie na pierw­szym pię­trze na­tknęła się bo­wiem na cie­kaw­skie spoj­rze­nie.

Gu­staw rów­nież doj­rzał star­szą, si­wo­włosą ko­bietę i nie­jako w od­po­wie­dzi na jej za­cie­ka­wie­nie szar­mancko ujął dłoń Ani i le­d­wie do­tknął jej war­gami.

– Cały czas ktoś bę­dzie pa­trzeć – szep­nął. – Dla nie­któ­rych to je­dyne za­ję­cie. Mu­szą do cie­bie przy­wyk­nąć, a ty mu­sisz wto­pić się w kra­jo­braz. Wtedy prze­staną cię za­uwa­żać.

Kiedy prze­szli przez bramę, Ania za­trzy­mała się i utkwiła spoj­rze­nie w skle­pie­niu, na któ­rym ktoś bar­dzo wia­ry­god­nie od­zwier­cie­dlił far­bami błę­kit let­niego nieba.

– To po­noć naj­pięk­niej­sze skle­pie­nie na ca­łej ulicy – stwier­dził Gu­staw. – Tak mówi pani Handtke spod szóstki. Jej syn na­ma­lo­wał to kilka mie­sięcy temu. Je­śli­byś z nią roz­ma­wiała, po­chwal. Zy­skasz wów­czas jej przy­chyl­ność.

– Po­chwalę z przy­jem­no­ścią – stwier­dziła za­chwy­cona, nie od­ry­wa­jąc wzroku od ma­lo­wi­dła.

– I ko­niecz­nie za­gad­nij o syna. Jest z niego bar­dzo dumna, bo jako pierw­szy z na­szej ka­mie­nicy od­dał ży­cie za oj­czy­znę.

Na­tych­miast ode­rwała wzrok od skle­pie­nia.

– Co?

– Tu żyją sami nie­mieccy pa­trioci – wy­ja­śnił jej szep­tem. – Nie­mal z każ­dej ro­dziny ktoś po­szedł na wojnę, wal­czy albo już nie...

– I ja mam tu miesz­kać? – za­py­tała rów­nie ci­cho.

– Naj­ciem­niej pod la­tar­nią, nie wie­dzia­łaś?

Na pierw­szym pię­trze na­tknęli się na sta­ruszkę, którą wcze­śniej wi­dzieli w oknie. Ko­bieta przed­sta­wiła się, Ania jed­nak nie była w sta­nie od­po­wie­dzieć tym sa­mym, nie po­tra­fiła wy­do­być z sie­bie naj­prost­szych słów. Zro­bił to za nią Gu­staw, a ona jak za­hip­no­ty­zo­wana wpa­try­wała się w niego, kiedy z lek­ko­ścią mó­wił: Anna Gu­de­rian, moja żona.

– A więc to jest ta pana wy­branka serca? – za­gad­nęła są­siadka, nie od­ry­wa­jąc wzroku od Ani. Przy­glą­dała jej się, jakby dziew­czyna sta­no­wiła rzadki mu­ze­alny eks­po­nat. – Nie szep­nął pan o niej ni słowa, pa­nie Gu­de­rian. W ta­jem­nicy ta­aaki skarb trzy­mać?

Zła­pała Anię za lo­do­watą dłoń, po­kle­pała po niej i ci­cho, jakby zdra­dzała ja­kąś ta­jem­nicę, po­wie­działa:

– Mia­łam trzech mę­żów i aku­szerką by­łam. Jakby trzeba pani ja­kiejś po­rady mał­żeń­skiej, pro­szę przyjść. Służę po­mocą, bo znam się na tych spra­wach. Do­brze się znam.

Ania uprzej­mie po­tak­nęła.

– Dzię­kuję za chęć po­mocy, pani Koch, ale mu­simy już iść – wtrą­cił się Gu­staw. – Żona jest zmę­czona po po­dróży.

– A tak, tak... Prze­pra­szam, pa­nie Gu­de­rian, naj­moc­niej prze­pra­szam. – Ko­bieta spu­ściła wzrok i wy­co­fała się w głąb miesz­ka­nia, za­mknąw­szy za sobą drzwi.

Kiedy we­szli do miesz­ka­nia, ude­rzył ich za­pach ki­szo­nych ogór­ków.

– Prze­pra­szam. Wy­cho­dzi­łem w po­śpie­chu i mu­sia­łem za­po­mnieć za­krę­cić słoik. Za­zwy­czaj mi się to nie zda­rza.

Ania nie za­re­ago­wała. Lu­biła za­pach ki­szo­nek. Prze­cież ko­ja­rzył jej się z do­mem, z mamą.

– Opro­wa­dzę cię, chcesz?

Po­tak­nęła.

– I... z góry prze­pra­szam za nie­po­rzą­dek – po­wie­dział, kiedy z przed­po­koju we­szli do kuchni. – Nie mam słu­żą­cej, a nie zdą­ży­łem po­sprzą­tać – tłu­ma­czył się, choć cał­kiem nie­po­trzeb­nie.

Wszę­dzie bo­wiem pa­no­wał ide­alny ład. Żad­nych śmieci, okru­chów, po­roz­rzu­ca­nych ubrań, otwar­tych ko­mód, nie­do­mknię­tych szaf. No, może poza sło­ikiem z ogór­kami i dwoma ta­le­rzami w zle­wie. Ale Ania ni­gdy nie na­zwa­łaby tego nie­po­rząd­kiem.

Miesz­ka­nie Gu­stawa zda­wało się więk­sze od ro­dzin­nego domu Ła­bę­dziów. Tak. Od razu po­rów­nała je z for­doń­ską li­chą cha­łupą, którą mimo bra­ków ja­kich­kol­wiek luk­su­sów i tak ko­chała nade wszystko. Tu­taj pa­no­wał prze­pych, do któ­rego nie na­wy­kła. Do­strze­gła la­kie­ro­wane me­ble w ko­lo­rze orze­cha i wło­skie dy­wany, tak mięk­kie jak świeży mech. W sy­pialni łoże z bal­da­chi­mem, sto­lik z fi­ne­zyj­nie gię­tymi no­gami i dwa fo­tele obite cie­lęcą skórką. We wszyst­kich oknach fi­rany gę­sto marsz­czone i tak ele­ganc­kie, że po­czuła się za­wsty­dzona splen­do­rem, jaki wpro­wa­dzały do wnę­trza. Do tego lo­dówka... Lo­dówka! I duże ra­dio ze zło­co­nymi po­krę­tłami oraz gra­mo­fon z ko­lek­cją płyt.

– Nu­dzę cię? – za­gad­nął.

– Nie. Nie o to cho­dzi, Gu­sta­wie. Je­stem... Je­stem za­uro­czona twoim miesz­ka­niem i szcze­rze mó­wiąc, odro­binę nim przy­tło­czona. Tu jest jak w pa­łacu.

– My­ślisz? Ni­gdy tak na to nie pa­trzy­łem. – Po­wiódł wzro­kiem po po­miesz­cze­niu. – Po pro­stu prze­ją­łem miesz­ka­nie po moim po­przed­niku. Mam na­dzieję, że bę­dziesz tu szczę­śliwa – do­dał z prze­ko­na­niem, a ona po­ki­wała głową, choć nie do końca umiała to so­bie wy­obra­zić.

Czuła ja­kiś chłód bi­jący z tego wy­nio­słego i ste­ryl­nego wnę­trza.

Wie­działa, że aby nie wzbu­dzać po­dej­rzeń, musi uśmie­chać się do są­sia­dów. Musi grać szczę­śliwą Niemkę z Rigi[5], która za­czyna nowe ży­cie w ra­mio­nach przy­kład­nego oby­wa­tela Trze­ciej Rze­szy. Musi to ro­bić, by prze­trwać. I ro­biła. Za­ga­dy­wana, od­po­wia­dała uprzej­mie, ale bez wy­lew­no­ści. Kiedy cze­goś nie ro­zu­miała albo nie po­tra­fiła na­zwać, a cza­sami się to zda­rzało, kon­ster­na­cję tu­szo­wała skrom­nym uśmie­chem bądź kasz­lem, co kor­pu­lentna pani Koch, naj­bar­dziej wścib­ska i roz­ga­dana są­siadka, brała za oznakę astmy i za każ­dym ra­zem od­sy­łała ją do swo­jego le­ka­rza płuc­nego. In­nej przy­czyny niż cho­roba nie mo­gła brać prze­cież pod uwagę.

Cza­sami Ania roz­ma­wiała też z pa­nią Handtke. Głów­nie o chmu­rach, bo ta smutna ko­bieta nie znaj­do­wała in­nego te­matu do roz­mów.

– Mój syn od ma­łego ko­chał niebo i je ma­lo­wał – po­wie­działa raz, gdy stały na par­te­rze i pa­trzyły na wy­ma­lo­wane skle­pie­nie. – Mam na­dzieję, że jak od­da­wał ży­cie za oj­czy­znę, to też pa­trzył w górę.

Zda­rzało się, że ktoś do niej za­cho­dził, pod­py­tu­jąc o zdro­wie (pani Koch bez cie­nia za­że­no­wa­nia roz­sie­wała plotki o drę­czą­cym ją kaszlu), sa­mo­po­czu­cie, przy­no­sząc ka­wa­łek strucli lub mały gar­nek z ein­top­fem[6]. Dbali o nią, jakby była człon­kiem ich ro­dziny, a może dla­tego, że w szcze­gólny spo­sób trak­to­wali Gu­stawa? Od razu za­uwa­żyła, że da­rzą go sza­cun­kiem, a nie­kiedy wy­da­wało jej się, że scho­dzą mu z drogi.

– To przez na­zwi­sko. Czują re­spekt do mego stryja – od­po­wia­dał, gdy py­tała go o po­wód.

Ania wy­cho­dziła z domu głów­nie z Gu­sta­wem. Sama rzadko. I wcale nie ze stra­chu o sie­bie, o do­ku­menty, które no­ta­bene wy­glą­dały na praw­dziwe, ani o to, że kto­kol­wiek mógłby roz­po­znać w niej Po­lkę. Nie znała w Stet­ti­nie ni­kogo, ni­gdy tu­taj nie wi­zy­to­wała, a przed po­zna­niem Gu­stawa nie­wiele sły­szała o tym mie­ście. Czuła się tu zu­peł­nie obco, a za­tem była ide­alna, by grać przy­byszkę z od­le­głego Wschodu. Poza tym rzadko opusz­czała miesz­ka­nie z in­nego po­wodu. Bała się, że wi­dząc na ulicy pol­skich ro­bot­ni­ków przy­mu­so­wych, styg­ma­ty­zo­wa­nych pla­kietką z li­terą P, mo­głaby nie­wła­ści­wie za­re­ago­wać, po­dejść do nich albo po pro­stu ga­pić się na nich – jak w dzie­ciń­stwie, kiedy do For­donu przy­jeż­dżali ku­gla­rze, a ona nie po­tra­fiła ode­rwać od nich wzroku. To na pewno nie uszłoby uwa­dze Niem­ców, a prze­cież chciała – mu­siała – być prze­zro­czy­sta. Bała się też, że sły­sząc uliczne dys­ku­sje o słusz­no­ści wojny, o pod­ło­ści Po­la­ków i wspa­nia­ło­myśl­no­ści Hi­tlera, mo­głaby zro­bić coś głu­piego, na­wrzu­cać ko­muś po pol­sku i za­szko­dzić so­bie, i przede wszyst­kim Gu­sta­wowi. A tego nie chciała. O niego bała się na­wet bar­dziej niż o sie­bie. On już wy­star­cza­jąco się dla niej na­ra­żał, każ­dego dnia. Prze­cież ukry­wał ją, Annę Ła­będź, przed ca­łym świa­tem. W nie­miec­kich mu­rach chro­nił Po­lkę. Za to gro­ziła mu kulka mię­dzy oczy. Sam fakt, że w ja­kiś ta­jem­ni­czy spo­sób zdo­był dla niej do­ku­menty Niemki, która w rze­czy­wi­sto­ści, wy­no­sząc się z Rigi, zgi­nęła w nie­szczę­śli­wym wy­padku sa­mo­cho­do­wym, był dla niej do­wo­dem jego wiel­kiego od­da­nia.

Cza­sami my­ślała o An­nie Schmidt, na­wet miała wy­rzuty su­mie­nia, że za­brała jej toż­sa­mość.

– Da­łaś jej dru­gie ży­cie – tłu­ma­czył ła­god­nie Gu­staw, kiedy po­dzie­liła się z nim swo­imi wąt­pli­wo­ściami. – To prze­cież lep­sze od nie­pa­mięci, prawda?

– Ale jej ro­dzina na pewno się o nią mar­twi.

– Ro­dzina zgi­nęła wraz z nią. To ich do­ku­menty dla was wio­złem. Wtedy... Sa­mo­chód Schmid­tów od kilku dni le­żał w ro­wie. Nie było dla nich żad­nego ra­tunku.

– Straszne...

– Cały ten świat jest te­raz straszny.

Był dla niej do­bry. Ko­chał ją. Czuła to każ­dego dnia. Nikt ni­gdy się tak bar­dzo o nią nie trosz­czył. W ro­dzin­nym domu za­wsze wy­czu­wała mi­łość, wszy­scy byli bar­dzo mocno zwią­zani, po­szliby za sobą w ogień, ale jed­no­cze­śnie każde z nich żyło swoim ży­ciem. A tu, przy Gu­sta­wie, Ania od­no­siła wra­że­nie, że to ona jest dla niego ca­łym ży­ciem. Ko­chała go, tak, ale ta jej mi­łość się zmie­niła. Dużo ze sobą roz­ma­wiali, ra­zem słu­chali ra­dia, je­dli po­siłki, spa­ce­ro­wali. Ra­zem sy­piali, choć to ra­zem było zu­peł­nie inne niż kie­dyś.

Gu­staw był cier­pliwy i na nic nie na­ci­skał, ni­czego od niej nie wy­ma­gał, poza tym, by dbała o po­zory. Wy­cho­dząc do pracy, że­gnał się cmok­nię­ciem w po­li­czek i krót­kim „ko­cham cię”. Po po­wro­cie, uj­mo­wał jej dłoń, ca­ło­wał i py­tał: „Tę­sk­ni­łaś?”.

Nie tę­sk­niła, choć ni­gdy mu się do tego nie przy­znała. Kiedy zni­kał za drzwiami, za­ta­piała się w po­nu­rym wspo­mnie­niu, peł­nym krzy­ków, strza­łów i ciem­nych barw. Utrata bli­skich, ucieczka z ro­dzin­nego For­donu, wojna były tak trau­ma­tyczne, że na­wet wiel­kie, od­wza­jem­nione uczu­cie nie cie­szyło jak daw­niej. Cza­sami w gło­wie Ani po­ja­wiała się myśl o ucieczce ze świata, do któ­rego za­brał ją Gu­staw. Ale gdzie by­łaby bez­piecz­niej­sza? Zda­wało jej się, że ni­g­dzie. Może je­dy­nie tam, w ro­wie na stoku góry. Mar­twa, ale z nimi... Te­raz jed­nak nie mo­gła już tam uciec.

Zo­stała, ma­jąc w pa­mięci list od swo­jego uko­cha­nego ojca i zda­nie: „Za­ufaj mu, bo być może on bę­dzie je­dyną prze­pustką do ży­cia, a Ty mu­sisz żyć, ja­keś Ła­będź”, które stało się dla niej swo­istym kom­pa­sem, ży­cio­wym im­pe­ra­ty­wem. Trak­to­wała ów list jak te­sta­ment, a prośbę ojca jak jego ostat­nią wolę, któ­rej nie wolno było się prze­ciw­sta­wić. Mu­siała więc żyć.

Gu­de­rian zda­wał so­bie sprawę, jak ważna była dla niej ro­dzina. Oj­ciec, bra­cia i przy­szła bra­towa, Jola. Ania stra­ciła wszyst­kich, któ­rych ko­chała, ale prze­cież miała jego.

– Bę­dziemy tu szczę­śliwi. Zo­ba­czysz, z cza­sem wszystko się ułoży – de­kla­ro­wał, choć wi­dział w jej oczach nie­pew­ność i ja­kiś nie­opi­sany żal.

Czas jed­nak nie koił jej ran, a ona ni­kła w oczach.

Mu­siał coś zro­bić.

I zro­bił.

JU­LIA GU­DE­RIAN

Gu­staw na­sta­wił gra­mo­fon i pu­ścił Cztery pory roku Vi­val­diego. Wie­dział, że sprawi tym An­nie przy­jem­ność. Ta mu­zyka, choć w For­do­nie ni­gdy jej nie sły­szała, ja­koś tak sa­mo­ist­nie ko­ja­rzyła jej się z do­mem, z ra­do­ścią i cie­płem, któ­rego u Ła­bę­dziów ni­gdy nie za­bra­kło.

Za­sie­dli do stołu, kiedy ich uszu do­bie­gło pu­ka­nie do drzwi. Ania wstała, by otwo­rzyć. W drzwiach stała star­sza, nie­zwy­kle ele­gancka ko­bieta, ubrana w długi płaszcz z ka­ra­ku­łów i ka­pe­lusz z du­żym ron­dem. Jej szyję osła­niała je­dwabna chu­sta, a dło­nie otu­lały cie­li­ste, skó­rzane rę­ka­wiczki. Bu­ciki miała na ob­ca­sach, i to wcale nie ni­skich. W ręku trzy­mała nie­dużą wa­lizkę, ele­gancką i bez śla­dów zu­ży­cia. Uśmie­chała się sze­roko, a czer­wień jej ust biła so­czy­sto­ścią.

– Dzień do­bry, Anno. Na­zy­wam się Ju­lia Gu­de­rian.

Anna drgnęła. Do­sko­nale wie­działa, kim była sto­jąca przed nią star­sza pani. Gu­staw wie­lo­krot­nie opo­wia­dał o swo­jej babce, z którą miesz­kał w Ma­rien­wer­der[7]. Wi­działa ją na zdję­ciach, na któ­rych nie wy­glą­dała na sie­dem­dzie­się­cio­latkę. Na żywo rów­nież zda­wała się młod­sza i, je­śli to w ogóle moż­liwe, bar­dziej ele­gancka.

– Ma­rzy­łam, by cię po­znać. – Cie­pły, ni­ski i dźwięczny ton ide­al­nie pa­so­wał do jej en­to­urage’u. – Dużo do­brego na­słu­cha­łam się o to­bie i w wy­obraźni stwo­rzy­łam por­tret, zda­wało mi się, ide­alny. Jak wi­dzę jed­nak, nie dość. – Lekko na­chy­liła się w jej stronę, jakby chciała zdra­dzić An­nie ja­kiś se­kret, ale na­dal mó­wiła gło­śno i wy­raź­nie: – Gu­staw ni­gdy o ni­kim tak ma­low­ni­czo nie opo­wia­dał, jak o to­bie.

– Bar­dzo się cie­szę – od­po­wie­działa Ania z lek­kim za­wsty­dze­niem.

Ru­chem ręki za­pro­siła go­ścia do środka, ale dama ani drgnęła. Na­dal stała na klatce scho­do­wej.

– Mam na­dzieję – od­chrząk­nęła, za­kry­wa­jąc usta wierz­chem dłoni – że nie­biosa będą nam sprzy­jały i po­znamy się znacz­nie le­piej, a ta zna­jo­mość obu nam po­służy.

Anna nie zdą­żyła od­po­wie­dzieć, bo zza niej wy­ło­nił się Gu­staw i cała uwaga przy­byszki skon­cen­tro­wała się wła­śnie na nim.

– Gu­sta­wie! – po­wi­tała go, sze­roko otwie­ra­jąc ra­miona.

– Cie­szę się, że je­steś, bab­ciu.

– No, no! A spró­bo­wał­byś się nie cie­szyć! – rze­kła ra­do­śnie.

– Jak po­dróż? – za­gad­nął, ła­piąc za wa­lizkę i wpro­wa­dza­jąc ko­bietę do środka.

Nie do­mknął jed­nak drzwi.

– Ooo! Mo­gło być le­piej, ale w obec­nej sy­tu­acji nie po­win­nam na­rze­kać. Tak wła­ści­wie spo­dzie­wa­łam się znacz­nie gor­szych wa­run­ków, ja­kie­goś ste­try­cza­łego szo­fera, a do­sta­łam nie­zgor­szego, tyle że po­twor­nego ga­dułę, który przez całą po­dróż opo­wia­dał dow­cipy. – Cmok­nęła z gra­cją i prze­wró­ciła oczami. – Nie­które za­bawne i od śmie­chu pew­nie zmarsz­czek mi przy­było, inne na­zbyt spro­śne, bym się w ogóle za­śmiała, ale... Mo­gło być go­rzej.

– A prze­szkody? Nie było żad­nych?

Po­krę­ciła głową i ucie­kła wzro­kiem, jakby chciała coś ukryć.

– Naj­mniej­szych, Gu­sta­wie. – Po­kle­pała go po po­liczku i zdjęła płaszcz. – Czy ja czuję zupę ja­rzy­nową?

Przez chwilę od­gry­wali jesz­cze swoje role i przy na­dal nie­do­mknię­tych drzwiach mó­wili prze­sad­nie gło­śno. Kiedy Anna udała się do kuchni po do­dat­kowe na­kry­cie, Gu­staw sta­ran­nie za­mknął drzwi i za­py­tał ci­cho:

– Po­wiedz, jak droga?

– Okropna, straszna – od­parła Ju­lia szep­tem.

– Dużo nie­bez­pie­czeństw?

– Le­piej nie mó­wić. Do­brze, że da­łeś mi tego szo­fera. Wie­dział, jak je­chać, by mi oszczę­dzić okro­pieństw tej wojny. – Przy­ło­żyła dłoń do ust i na mo­ment za­mil­kła. – Wi­dzia­łam spa­lone domy... Mnó­stwo spa­lo­nych do­mów. I trupy. Roz­strze­la­nych na po­bo­czach. Wy­da­wało mi się, że ży­cie po­ka­zało mi już wiele, ale bar­dzo się my­li­łam – wes­tchnęła ciężko.

– Nie mo­żesz już tam wró­cić. Do Ma­rien­wer­der.

– Na ra­zie nie za­mie­rzam, ale czas po­każe, co z tych za­mia­rów wyj­dzie...

Gu­staw z ser­decz­no­ścią uści­snął bab­cię. Da­rzył ją wiel­kim sza­cun­kiem i je­śli miałby wy­brać jedną osobę z ro­dziny Gu­de­ria­nów, która była dla niego naj­waż­niej­sza, to bez wa­ha­nia wska­załby na Ju­lię.

– A jak z Anną?

– Słabo sy­pia, cho­dzi za­my­ślona, stara się nie oka­zy­wać smutku, ale ja swoje wi­dzę. I wy­daje mi się, że z każ­dym dniem za­miast le­piej, jest go­rzej.

– Wie, że wiem?

– O tym, że jest Po­lką, tak, oczy­wi­ście. O tym, że przy­je­cha­łaś tu w jed­nym celu... Nie. Bądź de­li­katna, bab­ciu.

Ju­lia ob­rzu­ciła go kar­cą­cym spoj­rze­niem. Nie po­zwa­lała ni­komu na ta­kie od­zywki i za­zwy­czaj na­tych­miast na nie re­ago­wała. Te­raz jed­nak prze­mil­czała słowa wnuka, gdyż w sa­lo­nie po­ja­wiła się Ania.

– Praw­dzi­wie zgłod­nia­łam, Anno. Pach­nie wy­bor­nie – cią­gnęła to­nem wy­uczo­nym za­pewne na po­trzeby sa­lo­no­wego ży­cia.

– Miło mi – od­parła młoda go­spo­dyni, sta­wia­jąc przed Ju­lią na­kry­cie.

Pod­czas po­siłku pro­wa­dzili roz­mowę na bar­dzo bez­pieczne te­maty, naj­pierw o je­dze­niu, póź­niej o mo­dzie. Ju­lia opo­wia­dała o ciotce Lot­cie, która w Stet­ti­nie po­sia­dała eks­klu­zywne mo­dowe ate­lier.

– Ale cóż to za nie­do­pa­trze­nie, jesz­cze nie za­pro­wa­dzi­łeś tam swo­jej żony, Gu­sta­wie?

– Ja­koś nie było oka­zji.

– To moja wina. Nie mia­łam do tego głowy – wtrą­ciła Anna. – Gu­staw wspo­mi­nał o tym miej­scu, ale ja...

– Nad­ro­bimy to, ko­cha­nie. – Ju­lia we­szła jej w zda­nie. – Po­każę ci, co do­bra kraw­cowa po­trafi uszyć, ja­kiego szyku do­dać. – Spoj­rzała na jej skromną błę­kitną su­kienkę w białe sza­rotki. Ma­te­riał może i był gu­stowny, choć ab­so­lut­nie nie w stylu Ju­lii, skła­nia­ją­cej się ku suk­nom w ko­lo­rach gra­natu i bordo. – Do Lotty przy­jeż­dżają klientki z Mün­chen[8], z Ber­lina. Ona ubiera żony po­li­ty­ków i – ści­szyła głos – ich ko­chanki – do­koń­czyła żar­to­bli­wym to­nem. – Sły­nie w ca­łej Rze­szy, bo ko­biety wy­cho­dzą od niej od­mie­nione.

– Być może, ale... Ja na­prawdę nie mam do tego głowy, kiedy... – Ania rzu­ciła łyżkę na ta­lerz i wy­bie­gła z po­koju.

Gu­staw spoj­rzał na bab­cię, wzro­kiem ci­skał gromy.

– Pro­si­łem...

– Prze­cież nic nie po­wie­dzia­łam. – Wzru­szyła ra­mio­nami. – De­li­katna jest.

– To naj­tward­sza ko­bieta, jaką znam – wy­szep­tał. – Naj­tward­sza. Nie­jedna po tym, co prze­szła Anna, wy­lą­do­wa­łaby w za­kła­dzie dla obłą­ka­nych. Nie­je­den męż­czy­zna pew­nie też.

Ju­lia Gu­de­rian mruk­nęła prze­cią­gle, po czym wstała i po­de­szła do okna.

– W po­rządku – po­wie­działa po chwili. – Zro­bimy to za­tem ina­czej. Mógł­byś gdzieś wyjść? Znik­nąć na kilka go­dzin? Na kilka dłu­gich go­dzin?

– A co za­mie­rzasz?

Od­wró­ciła się i po­de­szła do to­rebki, wy­do­była z niej srebrną pa­pie­ro­śnicę z ozdob­nym ry­tem skła­da­ją­cym się z li­ter JG i wy­jęła pa­pie­rosa. Gu­staw na­tych­miast wstał i uży­czył jej ognia.

– Za­ufaj mi – po­wie­działa spo­koj­nie, wy­dmu­chu­jąc spory kłąb dymu.

ZA­SŁONA WSPO­MNIEŃ

Ju­lia w sa­mot­no­ści wy­pa­liła jesz­cze jed­nego pa­pie­rosa, po czym udała się do sy­pialni mło­dych i za­pu­kała.

– Mogę wejść?

– Pro­szę – usły­szała słaby głos.

W po­koju pa­no­wał pół­mrok. Ania le­żała na łóżku i wpa­try­wała się w ciem­nie­jącą po­woli szcze­linę mię­dzy ko­ta­rami. Tuż obok łóżka znaj­do­wał się głę­boki fo­tel; Ju­lia w nim usia­dła. Miała przy­go­to­waną długą i wspie­ra­jącą mowę. Wie­działa, co i jak chce po­wie­dzieć, do­brze to prze­my­ślała. Nie zdo­łała jed­nak wy­po­wie­dzieć na­wet słowa.

– Prze­pra­szam za moje za­cho­wa­nie – ubie­gła ją Anna, sia­da­jąc na łóżku.

Za­pa­liła lampkę nocną rzu­ca­jącą in­tymne świa­tło przez ciemny aba­żur.

– Nie masz za co. To moja wina. Źle się wy­ra­zi­łam.

– Nie je­stem sobą – cią­gnęła Anna, jakby nie usły­szała słów Ju­lii. – I nie wiem, czy jesz­cze kie­dy­kol­wiek będę. To, co się wy­da­rzyło w For­do­nie... To mnie zmie­niło. Ta wojna, choć do­piero się za­częła, mnie zmie­niła.

– Do­my­ślam się, że nie jest ci ła­two. Wojna... Ona dla ni­kogo nie jest ła­twa.

– Nie jest ła­twa? Wojna jest straszna, okrutna, za­biera to, co naj­cen­niej­sze – mó­wiła co­raz szyb­ciej, nie kry­jąc ner­wo­wo­ści. – I nie my­ślę o przed­mio­tach ani o da­chu nad głową. Wiele rze­czy można od­bu­do­wać, ku­pić, zro­bić wła­snymi rę­koma, ale ciała ludz­kiego nie da się ule­pić na nowo. Du­cha nie da się wtło­czyć, kiedy w gło­wie kulka. – Za­mil­kła na mo­ment, a po­tem ci­cho do­dała: – Wojna jest naj­gor­szym złem.

– Nie prze­czę. I je­stem wście­kła na to, co ro­bią moi ro­dacy. Nie cho­dzi mi tylko o okru­cień­stwa wzglę­dem Po­la­ków, ale i wzglę­dem Niem­ców. Tylu chłop­ców po­szło na rzeź i tylu jesz­cze pój­dzie. Jed­nak... Jed­nak póki jesz­cze na­sze płuca wy­peł­nia po­wie­trze, trzeba nam z god­no­ścią kro­czyć przed sie­bie, pró­bo­wać żyć jak lu­dzie, na ile się da. Pa­mię­tać o tych, któ­rzy ode­szli, i wal­czyć o tych, któ­rzy jesz­cze są.

– Moja mama po­wie­dzia­łaby to samo. – Anna uśmiech­nęła się cierpko. – A po­tem mach­nęła ścierką i wró­ciła do obo­wiąz­ków, do go­to­wa­nia ro­sołu albo ce­ro­wa­nia ubrań papy... Może jesz­cze rzu­ci­łaby przez ra­mię, że na prze­szłość nic nie po­ra­dzimy, z przy­szło­ścią mo­żemy jesz­cze zro­bić wszystko.

– Mą­dre słowa.

– Bo taka była moja mama. Była...

– Ale wi­dzisz, ty na­dal o niej pa­mię­tasz, no­sisz w so­bie jej słowa, a to bez­cenne, naj­waż­niej­sze. By pa­mię­tać. Ży­cie się zmie­nia, cza­sem nas okrut­nie do­świad­cza, ale skoro daje nam szansę na prze­trwa­nie ko­lej­nego dnia, go­dziny czy choćby mi­nuty, to trzeba z niej ko­rzy­stać, bo to zna­czy, że ma wo­bec nas ja­kiś plan, że jest jesz­cze coś waż­nego, co mamy do zro­bie­nia tu, wśród ży­wych.

– Bez Gu­stawa bym tego nie prze­trwała.

– Prze­trwa­ła­byś, bo je­steś silną ko­bietą.

Ania po­trzą­snęła głową.

– Nie wiem, czy wy­star­cza­jąco. Nie wiem, czy po tym wszyst­kim da­ła­bym so­bie radę sama, tam, w For­do­nie. Czy nie osza­la­ła­bym z roz­pa­czy albo po pro­stu nie wpa­dła w ręce Selb­st­schutzu[9].

– I nie za­sta­na­wiaj się nad tym. Nie ma sensu. Ży­jesz tu i tu je­steś po­trzebna.

– Po­trzebna? Komu?

– Gu­sta­wowi.

– Dla niego je­stem tylko cię­ża­rem.

– Co też ty mó­wisz?

– Taka prawda. Je­stem cię­ża­rem. Na do­da­tek po tym wszyst­kim, co dla mnie zro­bił, jak bar­dzo na­ra­żał się dla mnie, dla mo­jej ro­dziny, ja... ja nie po­tra­fię się w ża­den spo­sób od­wdzię­czyć.

– Ale on nie ocze­kuje wdzięcz­no­ści. On cię po pro­stu ko­cha.

– Po pro­stu ko­cha... Hmm... Nie wiem, czy to nie za mało. – Anna przy­mknęła po­wieki, a po­tem szep­nęła: – Cza­sami my­ślę, że może nie po­win­nam tu być. Le­żeć wy­god­nie na łóżku, kiedy inni sy­piają gdzie bądź. Ja­dać wy­borne po­siłki, gdy in­nym bra­kuje chleba. Żyć, gdy in­nym śmierć tylko dana.

– Los chciał, byś była tu, nie w For­do­nie – oznaj­miła ka­te­go­rycz­nie Ju­lia. – Nie za­sta­na­wiaj się już nad tym, gdzie po­win­naś być, a gdzie być może nie. Te­raz twoim do­mem jest Stet­tin i to je­dyny pew­nik, jaki masz w ży­ciu. Oraz Gu­staw. I wa­sza mi­łość.

– Ła­two po­wie­dzieć, ale cię­żej zro­bić. Kiedy przed oczami ma się śmierć braci i ro­dzi­ców, przy­ja­ciółki, która była jak sio­stra, nic nie jest już ta­kie samo. – Anna gło­śno prze­łknęła łzy.

– Do­my­ślam się i... w pew­nym sen­sie do­sko­nale cię ro­zu­miem. Wiem, co zna­czy stra­cić naj­bliż­szych. Mimo że szczę­śli­wie, choć wzdra­gam się przed uży­wa­niem tego słowa aku­rat w tym zna­cze­niu, nie mu­sia­łam pa­trzeć na ich śmierć. Ani razu.

Anna unio­sła wzrok na Ju­lię.

– Za­zdrosz­czę...

– Ale raz tę śmierć sły­sza­łam i przez to omal nie po­stra­da­łam ro­zumu. – Wes­tchnęła chra­pli­wie. – Chcę ci o czymś opo­wie­dzieć, ale pro­szę, abyś nie po­wta­rzała tego Gu­sta­wowi. On zna sprawę, ale dość ogól­nie i chcia­ła­bym, by tak zo­stało.

– Oczy­wi­ście.

– Mia­łam kie­dyś ko­chanka – oznaj­miła Ju­lia, zu­peł­nie jakby na­po­my­kała o tym, że miała kie­dyś czwo­ro­noż­nego pu­pila. – Sza­no­wa­łam swo­jego męża, czyli dziadka Gu­stawa, ale to dla ko­chanka by­łam go­towa zro­bić wszystko, po­rzu­cić swój świat, od­ciąć się od niego. To była piękna mi­łość. Zda­rzyła się do­kład­nie wtedy, kiedy z mę­żem od­da­li­li­śmy się od sie­bie, gdy spo­ty­kał się z mło­dziutką ak­to­reczką i czę­ściej spę­dzał czas w jej skrom­nej al­ko­wie niż w na­szej prze­stron­nej sy­pialni. Nie mia­łam do niego żalu, bo coś po pro­stu mię­dzy nami ga­sło i taki układ na­wet mi od­po­wia­dał. A po­tem zda­rzył mi się ro­mans i cał­kiem prze­sta­łam my­śleć o mężu. Z tam­tym męż­czy­zną na nowo po­zna­łam smak szczę­ścia. Tak na­prawdę by­łam wtedy naj­szczę­śliw­sza w ca­łym swoim ży­ciu. Śmia­łam się gło­śno, o świ­cie tań­czy­łam boso na tra­wie, a gdy przy­cho­dził zmierzch, li­czy­łam gwiazdy na nie­bie. – Unio­sła głowę i mruk­nęła, jakby sta­rała się coś so­bie przy­po­mnieć. – Pach­niał piż­mem i drze­wem ce­dro­wym. Ta­kiej wody to­a­le­to­wej uży­wał, a może na­wet – lekko się uśmiech­nęła – nad­uży­wał. Za­wsze był ele­gancki, cza­ro­wał spoj­rze­niem, a kiedy pa­lił, pusz­czał dym kół­kami, roz­śmie­sza­jąc mnie tym. Nie pa­mię­tam już do­kład­nie ry­sów jego twa­rzy, ale emo­cje nie­mal każ­dej wspól­nej chwili tak. A mi­nęło po­nad ćwierć wieku... Pew­nego dnia sie­dzie­li­śmy ra­zem w sa­mo­cho­dzie, go­towi uciec od wszyst­kich. Taki był nasz plan: uciec, by roz­po­cząć wspólne ży­cie na nowo. Spa­ko­wani, każde do jed­nej wa­lizki. Sza­leń­stwo... To było sza­leń­stwo. Raz w ży­ciu się na ta­kie zdo­by­łam. Raz je­den. – Prze­su­nęła pal­cami po wło­sach, a po­tem po szyi. Ci­cho wes­tchnęła. – Za­trzy­ma­li­śmy się na po­bo­czu, bo coś mu w kole stu­kało. Wy­siadł się zo­rien­to­wać, co się stało. Pa­mię­tam, jak pa­trzył na mnie zza szyby, jak pusz­czał te ide­alne kółka z pa­pie­ro­so­wego dymu. Hmm... I na­gle osu­nął się na zie­mię. Wy­sia­dłam z auta i zo­ba­czy­łam, że leży tuż przy ma­sce, a po­tem... Po­tem po­dzie­li­łam jego los. Ock­nę­łam się w piw­nicy sta­rego, za­wil­got­nia­łego domu. Mia­łam za­kne­blo­wane usta, za­sło­nięte oczy, zwią­zane ręce i nogi. Ale sły­sza­łam wszystko. Oni chcieli, że­bym sły­szała ich słowa, po­sa­py­wa­nia, prze­kleń­stwa. Chcieli, bym się bała, a przede wszyst­kim, bym była świa­doma tor­tur, ja­kim pod­da­wano mo­jego ko­chanka. I jego ję­ków. Bym sły­szała, jak char­czy i rzęzi, a po­tem jak jego od­dech zwal­nia, a w końcu za­nika – mó­wiła co­raz wol­niej, z nie­skry­wa­nym tru­dem. – My­śla­łam, że tam zwa­riuję, chcia­łam z nim umrzeć. A na­wet by­łam pewna, że tak się sta­nie. Że i mnie za­biją. Ale nie. Za­le­żało im tylko na nim. Chcieli od niego ja­kieś złoto, a on przy­się­gał, że go nie ma. Do końca mu nie wie­rzyli. Do jego ostat­niego tchnie­nia...

Wy­wle­kli mnie stam­tąd po ja­kimś cza­sie, wrzu­cili do sa­mo­chodu i wy­wieźli. Zo­sta­wili w ro­wie pod Frau­en­bur­giem[10]. My­śla­łam, że mam zdartą skórę na ple­cach od ich ra­zów. My­śla­łam, że mam obite wnętrz­no­ści od ich kop­nia­ków. Wszystko mnie bo­lało, całe ciało wyło z bólu. Ale to nie był mój ból, a jego. Czu­łam go, choć nie po­win­nam, bo na moim ciele były tylko drobne za­dra­pa­nia. Nic po­nad nie.

My­ślę, że póź­niej zna­la­złam się w po­dob­nym sta­nie jak ty te­raz. Z jed­nej strony chcia­łam znik­nąć, prze­stać ist­nieć, a z dru­giej ze wszech miar pra­gnę­łam żyć. Ba­lan­so­wa­łam na kra­wę­dzi. Dziś cie­szę się, że na tej kra­wę­dzi się utrzy­ma­łam, ale wtedy nie mia­łam pew­no­ści, co by­łoby dla mnie lep­sze: trwa­nie za wszelką cenę czy upa­dek i ko­niec tę­sk­noty.

– Ja wiem, że ży­cie jest lep­sze – wy­szep­tała Ania – ale mam w so­bie tyle zło­ści na to, co się stało, jest mi ciężko... Mu­szę so­bie z tym ja­koś po­ra­dzić. Mu­szę, bo to ostat­nia wola mo­jego taty. On chciał, bym zro­biła wszystko, by prze­trwać. – Anna wes­tchnęła. – Nie­któ­rzy mó­wią, że czas le­czy rany, a u mnie jest chyba ina­czej. Dla mnie każdy ko­lejny dzień jest trud­niej­szy od po­przed­niego. Nic mnie nie cie­szy. Pra­wie nie sy­piam, bo boję się za­mknąć oczy. Pod po­wie­kami wi­dzę ich ciała. Jak pa­dają od strza­łów. Wi­dzę wszystko tak wy­raź­nie, tak bez­na­dziej­nie wy­raź­nie.

Anna po­czuła na swej dłoni po­cie­sza­jący do­tyk Ju­lii, mat­czyny i pe­łen czu­ło­ści. Tego jej było trzeba, tak ogrom­nie za tym tę­sk­niła, że w jed­nej chwili pa­dła u ko­lan Ju­lii, a ta przy­jęła ją ni­czym córkę i za­częła tu­lić i gła­dzić po wło­sach. Przez chwilę mil­czały, a po­tem Ania ode­zwała się przez łzy:

– Nie po­tra­fię so­bie z tym po­ra­dzić. Chcę od­pę­dzić te ob­razy, twa­rze, głosy, jęki. Chcę wy­rzu­cić z głowy tamtą noc, ale nie po­tra­fię.

– To jej nie wy­rzu­caj.

– Co? – Pod­nio­sła głowę i spoj­rzała na ko­bietę ze zdzi­wie­niem.

– Nie wy­rzu­caj jej.

– Jak to? Prze­cież to mnie bę­dzie drę­czyć przez całe ży­cie.

Ju­lia po­ki­wała głową.