Rozchwiane kanarki, głębokie doły ebook

SERIA ESEJ

Pewnej upalnej nocy na początku sierpnia przyśnił mi się – jak zwykle, gdy mam gorączkę – dobrze znajomy sen: tuż pod moimi stopami otwiera się głęboka jama, w którą wpadam, po czym z kreskówkowym zapałem wygrzebuję się na powierzchnię, aby chwilę później wpaść w kolejny dół, który raptem pojawia się pode mną. Niekończący się tor przeszkód rozstawiony przez siłę wyższą, eksperyment w kołowrotku – antyteza opowieści. Sen ów towarzyszy mi od dzieciństwa i jest zapewne tak stary, jak myśl, że kiedyś każdy z nas naprawdę wyląduje w dole i zostanie w nim już na zawsze. Z punktu widzenia dramaturgii jest to sen arcyprosty, choć efektowny, i wcale nie bardziej sztampowy niż ten, o którym kilka dni później opowiedziała mi przy wspólnym śniadaniu Sibylle, od lat, jak się okazało, nawiedzana i porywana nocami przez gigantyczną falę o sile tsunami.

Pomyślałam, że jedną z wielu umiejętności, które chciałabym opanować, jest niewątpliwie technika świadomego snu – spania i śnienia przy pełnej świadomości tego, że się śpi i śni. Prawdziwej wprawy wymaga jednak możliwość bezpośredniego ingerowania w treść snu i naginania jego fabuły na własną korzyść. W stanie świadomego snu z łatwością zatrzymałabym pędzący na mnie parowóz, umieszczając w nim jako pasażerkę na przykład zajętą pielęgnacją futra, lecz nader przytomną szympansicę, która w decydującym momencie zaciągnie hamulec bezpieczeństwa. Gdyby moje dziecko zagubiło się w tłumie w wesołym miasteczku, przyzwałabym je z powrotem, niemal rozanielone, w szerokich ramionach pielęgniarki o łagodnym uśmiechu. Ba, potrafiłabym nawet sprawić, że z kikutów po wypalonej dżungli jak w filmie poklatkowym wystrzelą nowe pędy na chlorofilowym rauszu, a pośród nich z triumfalnym zgiełkiem rozgości się cała menażeria. Słowem, zawsze mogłabym nagle przejąć dramaturgiczne stery, korzystając do woli z dostępnych środków narracji, aby pozbawić nocną zmorę tej bezimiennej grozy, której echa dobiegają nas jeszcze za dnia. Mało tego, sen pozwoliłby mi doprowadzić – na przekór wszelkim znakom, wszelkiemu doświadczeniu i prawdopodobieństwu – każdą historię do szczęśliwego zakończenia, przekuć drewnianą niemoc w śmigłe supermoce: spryt, odwagę i śmiałość w obliczu choćby najbardziej nieprawdopodobnych zwrotów akcji.

Midpoints – wyjaśniła mi Sibylle, która w tamtym czasie pracowała nad scenariuszem serialu na platformę streamingową, o czym świadczyć mógł bezlik karteczek samoprzylepnych zakrywający ścianę jej przedpokoju – midpoints, punkty środkowe, to termin z teorii scenopisarstwa odnoszący się do tych decydujących wydarzeń, które zmieniają kierunek akcji, wyznaczają nowy cel na horyzoncie fabuły. Terminem tipping points natomiast, jak wyczytałam w dziale Nauka w gazecie, klimatolodzy i ekolodzy nazywają punkty krytyczne między dwoma stanami, rozstrzygające, lecz trudne do uchwycenia chwile, w których warunki środowiskowe zmieniają się tak dalece, że cały układ po prostu się zawala, ekosystemy są już na przykład do tego stopnia osłabione, uszkodzone i nadwerężone, konkretne gatunki tak bardzo zdziesiątkowane, że zamiast się po tym podnieść, doznają zapaści, wywracają się wręcz, jak sugeruje angielski czasownik to tip, przekraczając punkt, który – by znów sięgnąć do drastycznego żargonu teorii scenopisarstwa Sibylle – można określić mianem point of no return. Mówimy, że stamtąd nie ma powrotu, jednak prawdziwe znaczenie tych słów przerasta nie tylko ludzką wyobraźnię, lecz także nasze kategorie pojęciowe i schematy narracyjne.

SERIA PRZEKŁADÓW

Autorka Atlasu wysp odległych, prowadzona przez strzępy wyblakłych map, dawno przebrzmiałe pieśni i zamazane drogowskazy, wyrusza w fascynującą podróż, w ramach której przemierzy najodleglejsze epoki, kontynenty i gatunki literackie w przekonaniu, że choć pisanie nie przywraca niczego do życia, to jednak pozwala wszystkiego doświadczyć. Tygrys kaspijski, zaginiona wyspa na Pacyfiku, ekscentryczna encyklopedia w kasztanowym gaju czy NRD-owski Pałac Republiki to tylko niektóre pozycje tytułowego spisu, stanowiącego najlepszy dowód na to, że fenomen utraty jest nie mniej różnorodny niż ogrom rzeczy utraconych, a dzięki połączeniu wyobraźni z rzetelną kwerendą można wypełnić puste miejsca nowymi światami.