Przewodnik po endometriozie. Jak wrócić do zdrowia za pomocą diety, mindfulness i zrównoważonego stylu życia ebook

Wstęp

Wstęp

Endometrioza, choroba immunologiczno-hormonalna, jest coraz częściej diagnozowana u kobiet na całym świecie. Polega na występowaniu komórek podobnych do endometrium poza jamą macicy. Komórki te mogą się pojawić w różnych miejscach, takich jak jajniki, jajowody, otrzewna, jelita, moczowody, pęcherz, a nawet w bardziej odległych obszarach, na przykład w mózgu czy oczodole. Oprócz ogromnego bólu, problemów z płodnością i objawów jelitowych endometrioza wpływa na całe życie kobiety i jej rodziny. Skąd to wiem? Sama choruję na endometriozę. Diagnozę otrzymałam siedem lat temu.

W maju 2020 roku założyłam na Instagramie profil o nazwie @endodziewczyna. Prowadzę też bloga pod adresem www.endodziewczyna.pl. Od tego czasu nawiązałam kontakt z licznymi osobami borykającymi się z tą samą chorobą. Doświadczam na własnej skórze, jak endometrioza zmienia życie, i widzę, w jaki sposób wpływa na życie innych kobiet. Czy po tylu latach mogę stwierdzić, że styl życia ma znaczenie przy endometriozie? Odpowiedź brzmi jednoznacznie: tak.

Kiedy mówię o stylu życia, mam na myśli zarówno teraźniejszość, jak i przyszłość – na to mamy wpływ. Oczywiście prowadzone są badania naukowe dotyczące stylu życia kobiet przed wystąpieniem endometriozy, ich celem jest zidentyfikowanie czynników przyczyniających się do pojawienia się i rozwoju choroby.

Zdecydowałam się wspierać kobiety, które już otrzymały diagnozę, aby pomóc im w codziennym funkcjonowaniu w możliwie najbardziej komfortowy sposób. Przed nami wiele możliwości i zmian, które możemy wprowadzić, aby sobie pomóc. Chcę podkreślić, jak istotny wpływ możemy mieć na własne samopoczucie. Diagnoza to wskazówka, którą czasami otrzymujemy dopiero po wielu latach. Dzięki niej mamy szansę wprowadzić w naszym życiu zmiany, które poprawią jakość życia z endometriozą. Leczenie endometriozy nie zawsze przynosi oczekiwane efekty i dla niektórych kobiet może się wiązać z uciążliwymi skutkami ubocznymi. Dlatego tak ważne jest wprowadzanie bezpiecznych metod dbania o siebie i radzenia sobie z chorobą.

W tej książce skupiam się na wartościowym stylu życia, który warto prowadzić, chorując na endometriozę. Nie brakuje tu również cennych wskazówek dotyczących medycyny konwencjonalnej, poszukiwania diagnozy oraz przygotowania do operacji. Jako absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego nie mogłam pominąć tematu aktywności fizycznej.

Czy znajdziesz w tej książce wszystko, co chcesz wiedzieć? Czy dowiesz się, jak się

wyleczyć z endometriozy? Odpowiedzi na te pytania szukaj u konkretnego specjalisty, który spojrzy na twoją sytuację indywidualnie. Jeśli oczekujesz, że ta książka sama w sobie będzie receptą na wszystkie problemy z endometriozą, dzięki czemu unikniesz korzystania z pomocy dietetyka czy fizjoterapeuty, to cóż... tym bardziej ją przeczytaj.

Część I

Endometrioza

wiedza i siła pacjentki

Czym jest endometrioza

Endometrioza to choroba, która polega na występowaniu tkanki podobnej do błony śluzowej macicy (endometrium) poza jej wnętrzem. Zazwyczaj endometrium złuszcza się i wydostaje na zewnątrz podczas miesiączki. Jednak w przypadku endometriozy, gdy tkanka ta znajduje się poza macicą, nie ma ona ujścia, przez co pozostaje wewnątrz organizmu. Powoduje to powstawanie torbieli, guzów i ognisk endometrialnych. W rezultacie organizm reaguje stanem zapalnym, co sprzyja tworzeniu się zrostów. Te zrosty powodują sklejanie narządów wewnętrznych, tworząc rodzaj „kokonu” w jamie brzusznej. Skutkuje to ograniczeniem ruchomości narządów oraz bólem, zarówno podczas miesiączki, jak i w innych dniach cyklu. Endometrioza może również naciekać na nerwy, co utrudnia leczenie. Według Światowej Organizacji Zdrowia aż 190 milionów kobiet na całym świecie może cierpieć na endometriozę. Jest to powszechna i często występująca choroba, która wymaga uwagi oraz odpowiedniego leczenia.

Kluczowe pojęcia dla pacjentek z endometriozą

Pisanie tej książki skłoniło mnie do pogłębienia znajomości kluczowych pojęć, które powinnaś poznać jako pacjentka lub jako osoba, która ma w swoim otoczeniu kobietę cierpiącą na endometriozę. Zrozumienie ich może pomóc ci skuteczniej radzić sobie z chorobą oraz lepiej dbać o własne zdrowie i ułatwić komunikację z lekarzami. Jeśli natomiast jesteś osobą wspierającą kobietę z endometriozą, zapoznanie się z tymi terminami pomoże ci lepiej zrozumieć, z czym się ona boryka. Dzięki temu łatwiej też będzie ci zrozumieć treści zawarte w tej książce.

Lista pojęć

Całujące się jajniki – endometrioza może prowadzić do zrostów między jajnikami, co powoduje ich przyleganie do siebie. Obraz „całujących się jajników” najczęściej świadczy o ciężkiej postaci choroby.

Endo-belly – nie jest to oficjalny termin medyczny. Stworzony został przez pacjentki i oznacza powiększony brzuch u kobiet z endometriozą. Więcej o endo-belly przeczytasz w dalszej części książki.

Endometrioza głęboko naciekająca (DIE) – to bardziej zaawansowana i agresywna postać endometriozy. „Definicja endometriozy głęboko naciekającej mówi o pięciomilimetrowym nacieku tkanki endometrialnej pod otrzewną. Ze względu na różnice w budowie, formie, a także aktywności w latach 90. ogniska endometriozy miednicy mniejszej zostały podzielone na trzy grupy: postać otrzewnową, jajnikową i głęboko naciekającą”.

Frozen pelvis – termin „zamrożona miednica” nie jest oficjalnym pojęciem medycznym. Oznacza on stan, w którym narządy miednicy mniejszej przylegają do siebie. Przyczyną jest endometrioza głęboko naciekająca. Tymi narządami są zwykle: odbytnica, pęcherz moczowy i moczowody, macica, a nawet jelito grube i cienkie.

Laparoskopia – to minimalnie inwazyjna procedura, która polega na wprowadzeniu cienkiego narzędzia zwanego laparoskopem przez niewielkie nacięcie w brzuchu. Laparoskopia umożliwia lekarzom wizualizację i ocenę zaawansowania endometriozy. Wykorzystywana jest w celach terapeutycznych, aby usunąć zmiany endometrialne i zmniejszyć dolegliwości pacjentki. W niektórych przypadkach, gdy badania obrazowe nie dają żadnych wyników, używana jest jako metoda diagnostyczna.

Leczenie farmakologiczne – jest jedną z metod terapii endometriozy. Polega na stosowaniu leków, które mają na celu kontrolowanie objawów choroby, zmniejszenie bólu oraz ograniczenie rozwoju endometriozy. Wśród najczęściej stosowanych leków znajdują się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki hormonalne (takie jak doustne środki antykoncepcyjne, progestageny, agoniści GnRH) oraz leki hamujące angiogenezę.

Mobilność narządów – zdolność narządów w miednicy do swobodnego poruszania się i wykonywania swoich funkcji. W przypadku endometriozy zrosty mogą ograniczać mobilność narządów, takich jak macica, jajniki, jajowody, pęcherz moczowy czy jelita, co może prowadzić do bólu, dyskomfortu i innych objawów.

Ogniska endometrialne – pojęcie to odnosi się do miejsc poza macicą, gdzie rozwija się tkanka podobna do endometrium. Ogniska mogą występować w różnych miejscach wewnątrz miednicy, takich jak jajniki, jajowody, otrzewna, powierzchnia narządów miednicy, a nawet poza miednicą. Ogniska endometrialne mogą być małe lub duże, a ich obecność jest jednym z głównych wskaźników endometriozy. Mogą one krwawić i prowadzić między innymi do tworzenia się torbieli czekoladowych, powodując ból i inne objawy.

Otrzewna – to błona surowicza, która wyściela jamę brzuszną oraz jamę miednicy i pokrywa znajdujące się tam narządy wewnętrzne. W przypadku endometriozy tkanka endometrialna może się rozwijać na powierzchni otrzewnej, co prowadzi do powstawania zmian endometrialnych. Obecność endometriozy na otrzewnej może powodować ból brzucha, zrosty oraz pogorszenie ogólnego stanu zdrowia.

Płyn w zatoce Douglasa – zatoka Douglasa znajduje się u kobiet między macicą a odbytem. W przypadku endometriozy tkanka endometrialna może się rozwijać również w tej okolicy, co powoduje stan zapalny, który może prowadzić do gromadzenia się tam płynu. Obecność płynu w zatoce Douglasa może być widoczna podczas badania ultrasonograficznego lub laparoskopii.

Prostaglandyny – to grupa hormonów lipidowych, wytwarzanych w organizmach zwierząt, w tym ludzi. Regulują one różnorodne procesy fizjologiczne i patologiczne.

Prostaglandyny pełnią wiele różnych funkcji w organizmie. Są one odpowiedzialne za regulację stanu zapalnego, bólu, skurczu mięśni, krzepliwości i ciśnienia krwi, temperatury ciała, a także procesów reprodukcyjnych i hormonalnych. Mają zdolność do rozszerzania lub zwężania naczyń krwionośnych, kontrolują przepływ krwi i wpływają na aktywność układu immunologicznego.

Resekcja jelita – to chirurgiczne usunięcie fragmentu jelita, który może być dotknięty przez endometriozę. Operacja ta może być konieczna w niektórych zaawansowanych przypadkach, szczególnie gdy dochodzi do poważnych zmian w jelitach.

Ruchomość macicy – naturalna zdolność macicy do wykonywania ruchów. W przypadku endometriozy zmiany i blizny spowodowane rozwojem choroby mogą wpływać na ruchomość macicy. Na przykład zrosty mogą utrudniać elastyczność i ruchy macicy, co może prowadzić do bólu i innych objawów.

Sklerotyzacja torbieli endometrialnej – to małoinwazyjna metoda służąca do usuwania torbieli endometrialnych. Zabieg polega na usunięciu z torbieli płynu i wstrzyknięciu do jej środka substancji sklerotyzującej – najczęściej jest to alkohol etylowy – która podrażnia ściany torbieli. Podrażnienie to prowadzi do tworzenia się zrostów i blizn. Zwłókniała torbiel zanika. Sklerotyzacja torbieli endometrialnej jest wykonywana w trakcie laparoskopii lub drogą przezpochwową pod kontrolą USG.

Stan zapalny – to reakcja obronna organizmu na uszkodzenie lub infekcję. W przypadku endometriozy obecność tkanki podobnej do endometrium poza macicą może prowadzić do stanu zapalnego, który z kolei może powodować ból, obrzęk i inne objawy związane z endometriozą. Stan zapalny może mieć wpływ na funkcjonowanie narządów w miednicy i ogólny stan zdrowia pacjentki.

Torbiel czekoladowa (endometrialna) – to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów endometriozy. Często to właśnie te torbiele na jajnikach są dostrzegane na USG przez ginekologów, którzy nie specjalizują się w endometriozie. Jest to guzek wypełniony gęstą, ciemnobrązową substancją, która przypomina wyglądem czekoladę – stąd nazwa. Substancja ta składa się ze złuszczonych komórek śluzówki macicy oraz krwi, których nie udało się usunąć z organizmu i które zgromadziły się w torbieli. Torbiele czekoladowe mogą powodować ból, a także prowadzić do powstawania zrostów.

Zrosty – to składające się z włóknistej tkanki „sklejenia”, które tworzą połączenia między narządami, niewystępujące w zdrowym organizmie. Można je porównać do blizn, które wiążą ze sobą poszczególne struktury wewnątrz miednicy. U kobiet cierpiących na endometriozę zrosty najczęściej pojawiają się na jajnikach, jajowodach, macicy, jelicie oraz w obrębie ściany miednicy. Proces tworzenia się zrostów rozpoczyna się od pojedynczych pasm włóknistej tkanki, a w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do tzw. frozen pelvis, czyli praktycznie całkowitego „zamrożenia” miednicy. Istnieje kilka czynników, które przyczyniają się do powstawania zrostów w przypadku endometriozy. Sama endometrioza, poprzez występowanie krwawień w trakcie miesiączki, prowadzi do powstawania ran. Przy zwykłej menstruacji rany te goją się naturalnie, ale w przypadku endometriozy proces gojenia jest zakłócony. Towarzyszący chorobie wzmożony stan zapalny przyczynia się do zwiększonej produkcji tkanki łącznej i tworzenia się blizn, które mogą łączyć ze sobą narządy. Ponadto interwencje chirurgiczne, takie jak laparoskopia czy laparotomia, również mogą prowadzić do powstawania zrostów, ponieważ uszkadzają tkanki, co uruchamia proces gojenia, a tym samym tworzenia się zrostów.

Obecność zrostów w endometriozie może prowadzić do wielu trudności i objawów, takich jak ból, ograniczona ruchomość narządów, kłopoty z zajściem w ciążę oraz problemy z układem pokarmowym.

Objawy endometriozy

Jakie są zatem objawy endometriozy i czy zawsze są one jednoznaczne? Niektóre z nich są dość charakterystyczne, zwłaszcza gdy występują jednocześnie, podczas gdy inne mogą być mniej oczywiste. Istnieją też objawy, które mogą być mylone z innymi schorzeniami lub chorobami. Dlatego postawienie diagnozy często wymaga czasu, a wiele kobiet słyszy, że są zdrowe, ich dolegliwości są zaś kwitowane jako „taka pani uroda”.

Czy przy endometriozie muszą występować wszystkie objawy? Oczywiście, że nie. Możesz mieć tylko niektóre z nich, a możesz mieć większość. Niektóre kobiety mogą nie doświadczać żadnych. Objawy mogą się różnić u każdej z nas ze względu na wyjątkowość naszych organizmów oraz zróżnicowaną lokalizację i zaawansowanie choroby.

Najczęstsze objawy endometriozy

• przewlekły ból w obrębie miednicy mniejszej,

• ostre bóle w trakcie miesiączki,

• narastający stopniowo ból przed miesiączką,

• bolesna owulacja,

• nieregularne i obfite miesiączki,

• ból podczas współżycia i po nim,

• bóle w okolicy krzyżowej kręgosłupa,

• bóle jelit, zwłaszcza podczas miesiączki,

• ból przy oddawaniu moczu, zwłaszcza podczas miesiączki,

• ból przy defekacji (wypróżnianiu),

• biegunki i zaparcia,

• wzdęcia,

• problemy z zajściem w ciążę, niepłodność.

Inne możliwe objawy endometriozy

• przewlekłe zmęczenie,

• mgła mózgowa (brain fog),

• krwawienie przy defekacji i krwiomocz,

• depresja i stany lękowe, uczucie niepokoju,

• bóle i zawroty głowy,

• nudności i wymioty,

• infekcje,

• alergie,

• upławy,

• stany podgorączkowe,

• zaburzenia immunologiczne.

Nietypowy objaw: mgła mózgowa

Mgła mózgowa, czyli tzw. brain fog, to powszechne zjawisko, które dotyka wiele z nas. Mnóstwo ludzi boryka się z trudnościami z koncentracją, zapamiętywaniem i utrzymaniem skupienia. Objawy takie jak zamglenie mózgu i uczucie zmęczenia często towarzyszą licznym przewlekłym schorzeniom.

Mgła mózgowa jest też częstym objawem endometriozy, z czego mało kto zdaje sobie sprawę, i najczęstszym objawem neurokognitywnym (objawy związane z funkcjonowaniem mózgu i układu nerwowego) u kobiet z endometriozą. Tak jak w przypadku bólu, można by pomyśleć, że po prostu taka nasza uroda. Mgła mózgowa charakteryzuje się zaburzeniami poznawczymi, takimi jak trudności z koncentracją, utrzymaniem uwagi, zapamiętywaniem informacji czy myśleniem abstrakcyjnym. Doświadczenie mgły mózgowej przypomina uczucie, jakby znajdowało się właśnie we mgle i było się niezdolną do jasnego myślenia. Mgła mózgowa towarzyszy także innym schorzeniom, takim jak choroby autoimmunologiczne, zaburzenia hormonalne, problemy z układem pokarmowym, infekcje, choroby neurologiczne, stres czy kłopoty ze snem.

Jedną z przyczyn mgły mózgowej u kobiet z endometriozą jest stan zapalny. Stan ten odpowiada za zwiększone wydzielanie cytokin (białek, które regulują odpowiedź immunologiczną organizmu). Zbyt duża ilość cytokin może mieć wpływ na funkcjonowanie mózgu, powodując m.in. problemy z koncentracją, pamięcią, myśleniem, a także senność czy apatię, co może być odczuwane właśnie jako mgła mózgowa.

Oprócz stanu zapalnego istnieją jeszcze inne przyczyny mgły mózgowej u kobiet cierpiących na endometriozę. Endometrioza i problemy trawienne (w tym SIBO) mogą prowadzić do niedoborów składników odżywczych, te zaś mogą wpływać na funkcjonowanie mózgu i wywoływać objawy mgły mózgowej. Przyczyną mogą być też zaburzenia hormonalne, stres czy zmęczenie. Warto zauważyć, że mgła mózgowa może mieć naprawdę rozmaite pochodzenie, a każda osoba może doświadczać jej całkiem inaczej.

W części trzeciej tej książki poznasz sposoby na radzenie sobie z mgłą mózgową oraz przydatne wskazówki, dzięki którym być może uda ci się zmniejszyć jej nasilenie.

Czym jest endo-belly

Endo-belly – co to dokładnie znaczy? Belly (ang.) oznacza brzuch, a endo to skrót od endometriozy. A więc endo-belly oznacza endo-brzuch.

Termin ten został wymyślony przez same pacjentki dotknięte endometriozą. Kobiety cierpiące na tę chorobę doświadczają pewnego nieprzyjemnego objawu, a mianowicie powiększenia obwodu brzucha. Nie jest to związane z nadwagą, otyłością ani przybraniem dodatkowych kilogramów. Objaw ten może występować nawet u kobiet o szczupłej sylwetce.

Kobiety z endometriozą na całym świecie dzielą się zdjęciami swoich „endo-brzuszków”, oznaczając je hashtagiem #endobelly na platformach społecznościowych, takich jak Instagram, aby pokazać społeczeństwu swój problem. Ja sama niejednokrotnie pokazywałam na swoim blogu, jak może wyglądać taki brzuch. Dla nas, kobiet z endometriozą, ważne jest w sieci ukazywanie rzeczywistości, nie tylko idealizowanych płaskich brzuchów, których widok powoduje kompleksy nawet u kobiet i nastolatek bez endometriozy.

Niestety, endo-belly to nie tylko problem wizualny czy estetyczny. Mogą mu także towarzyszyć ból, wzdęcia i biegunki. Powiększony brzuch często osiąga takie rozmiary, że przypomina ciążowy. Uniemożliwia noszenie ulubionych dżinsów lub wymaga rozpięcia spodni.

Każda kobieta z endometriozą chciałaby poznać przyczynę tego nieprzyjemnego objawu, który tak bardzo utrudnia życie. Niestety, nie istnieje jednoznaczna odpowiedź, a sama endometrioza nadal jest przedmiotem badań naukowych.

Jedną z przyczyn endo-belly jest z pewnością stan zapalny wywołany endometriozą. Inne czynniki to SIBO (przerost bakterii jelitowych), nietolerancje pokarmowe i wrażliwość na gluten, problemy z rozkładem fruktozy i laktozy w jelicie cienkim oraz dysfunkcje mięśni jelit, które też są zależne od hormonów. Tzw. brzuch stresowy również przyczynia się do powiększenia obwodu w dolnej części brzucha. Prof. dr Sylvia Mechsner omawia te zagadnienia w swojej książce Endometriose.

Wiele z tych kwestii wiąże się głównie z układem pokarmowym, ponieważ problemy związane z tym właśnie układem występują u kobiet z endometriozą ponadprzeciętnie. U 30% z nich diagnozuje się zespół jelita drażliwego (IBS), a liczne objawy endometriozy są podobne do objawów IBS, co ułatwia postawienie takiej diagnozy, zwłaszcza gdy endoskopowo nie obserwuje się żadnych zmian w jelitach.

SIBO (przerost bakterii jelitowych) występuje, gdy bakterie, które normalnie powinny się znajdować w jelicie grubym, pojawiają się w jelicie cienkim. SIBO może powodować wzdęcia brzucha, a związek tego schorzenia z endometriozą nie został jeszcze dokładnie zbadany. Inne objawy SIBO obejmują nadmierne gazy, zaparcia, przewlekłe biegunki wodniste lub tłuszczowe, bóle brzucha, mdłości, zmęczenie i uczucie pełności.

Prof. dr Sylvia Mechsner opisuje również u kobiet z endometriozą zaburzenia rozkładu cukrów, takich jak laktoza i fruktoza, w jelicie cienkim. Niedoszczętnie trawione cukry docierają do jelita grubego, gdzie stanowią idealne pożywienie dla bakterii. Wywołuje to nieprzyjemne objawy i bóle. Niestrawiona laktoza zatrzymuje w jelicie grubym wodę, co prowadzi do biegunek. Rozkład cukrów odbywa się przez fermentację, co powoduje powstawanie gazów. Wzrasta też ciśnienie osmotyczne w treści jelitowej, co prowadzi do powiększenia obwodu brzucha.

Mówi się, że jeśli dobrze tolerujemy gluten, nie musimy go całkowicie eliminować z diety, ale możemy wykluczyć na przykład białą mąkę pszenną, która jest praktycznie pozbawiona wartości odżywczych. Osoby cierpiące na celiakię oczywiście powinny całkowicie wyeliminować gluten. U niektórych kobiet z endometriozą występuje jednak nadwrażliwość na gluten, jak opisuje prof. dr Mechsner. Należy zwrócić uwagę na te kwestie i obserwować, jak się czujemy po spożyciu produktów zawierających gluten. Wyeliminowanie glutenu oznacza także rezygnację z wysoko przetworzonych produktów, co może wpłynąć na poprawę samopoczucia.

Przesuwanie treści pokarmowej i trawienie zachodzą dzięki mięśniom gładkim, które są kontrolowane przez układ autonomiczny i pracują niezależnie od naszej woli. Chociaż nie możemy kontrolować mięśni gładkich bezpośrednio, istnieją czynniki, które mogą oddziaływać na ich funkcjonowanie. Na przykład stres i emocje mogą wpływać na perystaltykę jelit przez działanie układu autonomicznego nerwowego. Również niektóre substancje, takie jak leki, mogą oddziaływać na skurcze mięśni gładkich.

Prof. dr Mechsner opisuje badanie, w którym za pomocą sondy analizowano wzorce ruchów żołądka i jelit. U kobiet z endometriozą zaobserwowano nieprawidłowe, nieskoordynowane i nieregularne ruchy w porównaniu ze zdrowymi kobietami. To prawdopodobnie przyczynia się do zatrzymywania lub cofania się gazów oraz nieefektywnego funkcjonowania układu pokarmowego. Ruchy perystaltyczne powinny być skoordynowane, aby prawidłowo przemieszczać treści pokarmowe. Problemy z perystaltyką mogą prowadzić do wystąpienia SIBO.

Dlaczego te trudności pojawiają się cyklicznie? Perystaltyka też jest kontrolowana hormonalnie, co oznacza, że stężenie hormonów ma wpływ na ruch mięśni jelit.

Ważne jest zrozumienie, że endo-belly nie jest objawem, na podstawie którego można postawić diagnozę endometriozy. Powiększenie obwodu brzucha (do pewnego stopnia) przed miesiączką może być zwyczajnym zjawiskiem fizjologicznym.

Czy bolesne miesiączki to zawsze objaw endometriozy

Temat endometriozy jest coraz bardziej powszechny i nagłaśniany w mediach. Czytając szczątkowe informacje, można zrozumieć, że bolesne miesiączki świadczą o endometriozie. Ale czy rzeczywiście zawsze bolesne miesiączki i przewlekły ból w miednicy mniejszej dowodzą endometriozy? Bolesna menstruacja może mieć także inne podłoże i być spowodowana na przykład:

• mięśniakami,

• niewydolnością żylną w miednicy,

• wadami anatomicznymi macicy,

• niedoczynnością tarczycy,

• zaburzeniami hormonalnymi,

• przewlekłym stresem,

• PCOS,

• zapaleniem przydatków i narządów miednicy mniejszej,

• polipami endometrium,

• zwężeniem szyjki macicy,

• nowotworem,

• stosowaniem wkładki wewnątrzmacicznej.

Inne nietypowe przyczyny to:

• nieprawidłowa postawa ciała, która powoduje nieefektywne oddychanie, co przekłada się na dno miednicy oraz drenaż i dotlenienie,

• blizny i zrosty pooperacyjne (na przykład po cięciu cesarskim, wycięciu wy rostka robaczkowego, laparoskopii),

• problemy trawienne – zaparcia, wzdęcia i zaburzona praca jelit mogą od działywać na narządy miednicy mniejszej,

• stres – podczas stresu uruchamia się tryb „walki lub ucieczki”, kiedy to zmniejsza się przepływ krwi przez narządy rozrodcze (krew jest potrzebna do walki lub ucieczki). Stres powoduje także dolegliwości ze strony układu pokarmowego, a one również mogą zmniejszyć ruchomość macicy.

Bolesne miesiączki (dysmenorrhea) dzieli się na pierwotne i wtórne.

Bolesne miesiączki pierwotne występują zazwyczaj u nastolatek i młodych kobiet, które mają regularne cykle. Dolegliwości mogą się pojawić już podczas pierwszej miesiączki, ale mogą też wystąpić do dwóch lub trzech lat później. Pierwotna dysmenorrhea jest związana z nadprodukcją prostaglandyn w macicy, stymulowanych przez progesteron. Ból wynika z gwałtownych skurczów macicy, ponieważ zbyt duża ilość prostaglandyn powoduje intensywne złuszczanie błony śluzowej macicy (endometrium). Ponadto prostaglandyny mogą zwiększać wrażliwość na ból, a zaburzenie proporcji między różnymi typami prostaglandyn nasila to zjawisko. W przypadku pierwotnego zespołu bolesnych miesiączek nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości chorobowych, które mogą stanowić przyczynę bólu. Pytanie tylko, czy rzeczywiście ich nie ma, czy po prostu lekarz, który nie specjalizuje się w leczeniu endometriozy, może ich nie zauważyć. Poznałam wiele historii kobiet, które przez lata słyszały, że są zdrowe, a później się okazało, że mają głęboko naciekającą endometriozę IV stopnia.

Bolesne miesiączki wtórne pojawiają się najczęściej u kobiet z nieregularnymi cyklami, a ich przyczyna jest organiczna. Ból może wystąpić również podczas stosunku, a między miesiączkami mogą się pojawić plamienia. Wtórne bolesne miesiączkowanie jest związane z występowaniem stanu chorobowego i jest stanem patologicznym. Nierzadko wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym prowadzącym do powstawania zrostów. W takim przypadku istotne są odpowiednie diagnoza i terapia. Najczęstszą przyczyną bolesnego miesiączkowania wtórnego jest endometrioza, ale mogą to być też mięśniaki, polipy i wady anatomiczne macicy, zapalenie przydatków i narządów miednicy mniejszej, PCOS, wkładka wewnątrzmaciczna, nowotwory, zaburzenia hormonalne.

Przewlekły ból w miednicy mniejszej może być także spowodowany niewydolnością żył w miednicy, a bolesne współżycie może wynikać z nadmiernie napiętych mięśni dna miednicy.

Przyczyny powstawania endometriozy i czynniki ryzyka

Każda kobieta cierpiąca na endometriozę chciałaby poznać przyczyny tej choroby. Mimo szybkiego rozwoju medycyny endometrioza nadal pozostaje zagadką, a kolejne badania tylko potwierdzają jej skomplikowany i wieloczynnikowy charakter.

Istnieje kilka teorii dotyczących powstawania endometriozy, które stanowią próbę wyjaśnienia mechanizmu tej choroby.

1. Teoria wstecznej menstruacji (teoria Sampsona). Jest to najbardziej popularna teoria, która sugeruje, że podczas menstruacji niektóre fragmenty tkanki śluzowej macicy (endometrium) cofają się przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie się przyczepiają i rozwijają.

2. Teoria metaplazji. Według tej teorii komórki nabłonka o innej strukturze (metaplastyczne) mogą się przekształcać w komórki endometrium poza jamą macicy. Jest to jednak kontrowersyjna teoria, a dokładny mechanizm tego procesu nie został jeszcze do końca poznany.

3. Zaburzenia układu odpornościowego. Nieprawidłowości w układzie odpornościowym mogą wpływać na rozwój endometriozy. Odpowiedź zapalna organizmu na endometrium poza macicą może być zaburzona, co prowadzi do jego przetrwania i wzrostu w innych obszarach ciała.

4. Stres oksydacyjny. Nadmiar reaktywnych form tlenu i stres oksydacyjny mogą uszkadzać komórki, co może sprzyjać rozwojowi endometriozy oraz prowadzić do dysfunkcji układu odpornościowego i wzrostu tkanki endometrialnej poza macicą.

5. Predyspozycje genetyczne. Badania wskazują na występowanie u osób z endometriozą pewnych zmian genetycznych, co sugeruje, że predyspozycje genetyczne mogą odgrywać rolę w rozwoju choroby. Dokładne geny związane z endometriozą nie zostały jednak jeszcze całkowicie zidentyfikowane.

6. Implantacja (endometrioza w bliźnie po cięciu cesarskim). Pooperacyjna endometrioza może wystąpić po zabiegach chirurgicznych, takich jak cięcie cesarskie. W wyniku takiego zabiegu komórki endometrialne mogą się przyczepić do ran i rozwijać w tkance bliznowatej.

7. Styl życia i wpływ środowiska. Czynniki zewnętrzne, takie jak dieta, narażenie na substancje chemiczne czy toksyny, a także stres i niewłaściwe nawyki życiowe mogą mieć wpływ na ryzyko rozwoju endometriozy. Dokładny związek między tymi czynnikami a chorobą nadal wymaga jednak dalszych badań.

Warto zaznaczyć, że teorie te nie wykluczają się nawzajem i istnieje możliwość, że endometrioza jest wynikiem kombinacji różnych czynników. Badania nad przyczynami tej choroby są nadal prowadzone, aby lepiej zrozumieć jej mechanizmy i znaleźć skuteczne strategie leczenia oraz zapobiegania.

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Część II

Życie z endometriozą. Znajdź balans i siłę w filarach stylu życia

Dostępne w wersji pełnej

Część III

Endometrioza w trudach życia

Budowanie harmonii w codzienności

Dostępne w wersji pełnej

Przypisy końcowe

Przypisy końcowe

Dostępne w wersji pełnej

Bibliografia

Bibliografia

Dostępne w wersji pełnej

Redaktorka prowadząca: Ewelina Czajkowska Wydawczyni: Katarzyna Masłowska Redakcja: Lena Marciniak-Cąkała Korekta: Małgorzata Denys Projekt okładki: Ewa Popławska

Copyright © 2024 by Patrycja Furs

Copyright © 2024, Wydawnictwo Kobiece Agnieszka Stankiewicz-Kierus sp.k.

Informacje zawarte w tej książce nie służą do postawienia diagnozy, leczenia, udzielenia zaleceń ani nie zastąpią porady uprawnionego pracownika ochrony zdrowia.

Wszelkie prawa do polskiego przekładu i publikacji zastrzeżone. Powielanie i rozpowszechnianie z wykorzystaniem jakiejkolwiek techniki całości bądź fragmentów niniejszego dzieła bez uprzedniego uzyskania pisemnej zgody posiadacza tych praw jest zabronione.

Wydanie elektroniczne

Białystok 2024

ISBN 978-83-8371-181-2

Grupa Wydawnictwo Kobiece | www.WydawnictwoKobiece.pl

Na zlecenie Woblink

woblink.com

plik przygotowała Katarzyna Ossowska