Prosta dieta przeciwzapalna i przeciwbólowa w szczególności przy chorobie Leśniowskiego-Crohna ebook

REDAKCJA: Mariusz Golak

SKŁAD: Emilia Dajnowicz

PROJEKT OKŁADKI: Emilia Dajnowicz

TŁUMACZENIE: Karolina Bochenek

Wydanie I

Białystok 2023

ISBN 978-83-8272-470-7

Tytuł oryginału:The Crohn’s Disease Cookbook. 100 Recipes And 2 Weeks of Meal Plans To Relieve Symptoms

Copyright © 2020 by Rockridge Press, Emeryville, California

Ilustracje © Hélène Dujardin, 2020; stylizacja jedzenia: Anna Hampton

© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Vital, Białystok 2022

All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy żadna część tej książki nie może być powielana w jakimkolwiek procesie mechanicznym, fotograficznym lub elektronicznym ani w formie nagrania fonograficznego. Nie może też być przechowywana w systemie wyszukiwania, przesyłana lub w inny sposób kopiowana do użytku publicznego lub prywatnego – w inny sposób niż „dozwolony użytek” obejmujący krótkie cytaty zawarte w artykułach i recenzjach.

Książka ta zawiera porady i informacje odnoszące się do opieki zdrowotnej. Nie powinny one jednak zastępować porady lekarza ani dietetyka. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy zdrowotne lub wiesz o nich, powinieneś skonsultować się z lekarzem, zanim rozpoczniesz jakikolwiek program poprawy zdrowia czy leczenia. Dołożono wszelkich starań, aby informacje zaprezentowane w tej książce były rzetelne i aktualne podczas daty jej publikacji. Wydawca ani autor nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki dla zdrowia, mogące wystąpić w wyniku stosowania zaprezentowanych w książce metod.

15-762 Białystok

ul. Antoniuk Fabr. 55/24

85 662 92 67 – redakcja

85 654 78 06 – sekretariat

85 653 13 03 – dział handlowy – hurt

85 654 78 35 – www.vitalni24.pl – detal

strona wydawnictwa: www.wydawnictwovital.pl

Więcej informacji znajdziesz na portalu www.odzywianie24.pl

WPROWADZENIE

Nazywam się Amanda Foote. Jestem dyplomowaną dietetyczką i dziękuję, że rozpoczynasz ze mną tę uzdrawiającą podróż. Zostałam dietetyczką po to, aby pomagać ludziom z chorobami związanymi z jedzeniem, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna. Chociaż sama nie cierpię na tę chorobę, to jednak mam alergie pokarmowe i inne przewlekłe dolegliwości, dzięki czemu doskonale rozumiem, jaka frustracja, dezorientacja i lęk mogą towarzyszyć odżywianiu. Moją zawodową i osobistą misją jest wspieranie ludzi w łagodzeniu tych przykrych odczuć – nie tylko poprzez udzielanie przydatnych informacji, ale także wprowadzenie pysznych, zdrowych i satysfakcjonujących posiłków na rodzinny stół.

Chociaż droga do zdrowia jest nieco inna dla każdego z nas, domyślam się, że podobnie jak wiele osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, bardzo długo się męczyłeś, zanim zostałeś w końcu zdiagnozowany. Czasami otrzymanie właściwej diagnozy przynosi nam ulgę, ponieważ potwierdza zasadność naszych zmagań, nadaje nazwę objawom i pozwala ruszyć naprzód. Z drugiej strony jednak wiadomość, że dana choroba już zawsze będzie z nami, może wywołać stres i negatywne emocje. Pracując z wieloma klientami cierpiącymi na chorobę przewlekłą i osobiście zmagając się z podobnymi wyzwaniami, bardzo współczuję twoim rozterkom i pragnę ci pomóc.

Twoje życie z chorobą Leśniowskiego-Crohna jest zupełnie wyjątkowe. Diagnoza to parasol, taki sam dla wszystkich, ale ulewy i burze, jakich doświadczasz, są tylko twoje: każdy człowiek ma inny organizm i inne doświadczenia związane z chorobą. Znalezienie odpowiedniej dla siebie diety ma jednak znaczący wpływ na zmniejszenie częstotliwości i nasilenie zaostrzeń, a zarazem zwiększenie częstotliwości i wydłużenie okresów remisji.

Chociaż nie istnieje jeden styl odżywiania właściwy dla wszystkich osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, ta książka pomoże ci sprostać twoim obecnym wyzwaniom i wprowadzić najlepszą dla siebie dietę, bez względu na to, czy jesteś obecnie w fazie zaostrzenia czy remisji.

Napisałam tę książkę, aby pokazać ci, w jaki sposób wybór odpowiedniego dla twojego organizmu pożywienia może ułatwić ci życie, pomóc uzyskać lepszy kontakt z ciałem i odzyskać poczucie kontroli. Jako dietetyczka jestem zawodowo i etycznie zobowiązana do dzielenia się zaleceniami popartymi dowodami naukowymi. Możesz więc być pewien, że wskazówki zawarte w tej książce są uzasadnione naukowo i mają mocne podstawy w recenzowanych badaniach klinicznych.

Przekonasz się, że zamieszczone tutaj przepisy pozwalają na sporą elastyczność, dzięki czemu możesz je modyfikować zgodnie z własną nadwrażliwością pokarmową, potrzebami żywieniowymi lub osobistymi preferencjami. Ponadto moje przepisy są bardzo łatwe, mają krótkie listy składników, wykorzystują proste techniki gotowania i obejmują szeroką gamę produktów spożywczych, które głęboko odżywią twój organizm.

Jednym z powodów, dla których mogłeś sięgnąć po tę książkę, jest to, że nie zdołałeś złagodzić dokuczliwych objawów mimo stosowania się do wskazówek lekarzy, zażywania leków i korzystania z innych metod leczenia. Jedzenie może być potężnym lekarstwem redukującym objawy chorobowe, a dieta jest czymś, nad czym możesz zyskać pełną kontrolę!

To najlepsza droga do remisji!

ROZDZIAŁ 1DIETA W CHOROBIE LEŚNIOWSKIEGO-CROHNA

W tym rozdziale omówię, czym jest choroba Leśniowskiego-Crohna i jak się przejawia w codziennym życiu. Opowiem również o tym, jak może ci pomóc lekarz, a jak odpowiednia dieta, a także jaka jest rola umysłu w powrocie do zdrowia. Wyjaśnię, w jaki sposób pożywienie wpływa na objawy chorobowe i przedstawię kilka zaleceń, dzięki którym zyskasz pewność, że dostarczasz swojemu organizmowi wystarczającą ilość składników odżywczych. To pierwsze kroki na drodze do lepszego samopoczucia.

Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Nieswoiste zapalenie jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) to grupa chorób, które powodują przewlekłe stany zapalne w układzie pokarmowym. Najczęściej występującymi chorobami z tej grupy są choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Każdy przypadek jest inny, ponieważ każdy człowiek doświadcza choroby na swój wyjątkowy sposób. Choroba może wystąpić w dowolnej części przewodu pokarmowego, ale najczęściej objawia się w końcowej części jelita cienkiego i na początku jelita grubego w postaci tak zwanego zapalenia jelita krętego. Do innych postaci choroby Leśniowskiego-Crohna należą: zapalenie jelita krętego ograniczające się do samego jelita cienkiego, postać żołądkowo-dwunastnicza, w której zmiany obejmują żołądek i dwunastnicę, zapalenie jelita czczego, ograniczające się do początkowej części jelita cienkiego, oraz zapalenie samego jelita grubego. Bez względu na postać choroba Leśniowskiego-Crohna dotyka wszystkich warstw tkanki i powoduje obrzęk lub stan zapalny tkanki łączącej jelito z brzuchem. W chorobie Crohna kawałki zdrowej tkanki w jelitach występują naprzemiennie z odcinkami objętymi stanem zapalnym, które mogą powodować zaostrzenia lub dolegliwości bólowe.

Termin „stan zapalny” bywa mylący, ponieważ jego obecność w organizmie może być korzystna lub szkodliwa, w zależności od okoliczności. Zazwyczaj, gdy tkanka zostaje podrażniona z powodu infekcji lub urazu, wyzwalana jest odpowiedź immunologiczna mająca na celu naprawę uszkodzenia, co skutkuje pojawieniem się „dobrego” stanu zapalnego, który pomaga organizmowi się wyleczyć. Problem pojawia się, gdy proces ten zachodzi nieustannie i rozwija się przewlekły stan zapalny.

Na szczęście odpowiednie pożywienie pozwala zapobiec przewlekłym stanom zapalnym i je skutecznie wyleczyć, a ta książka pomoże ci znaleźć odpowiednie dla siebie pokarmy, dzięki którym poczujesz się lepiej.

Przyczyny

Choroba Leśniowskiego-Crohna wciąż zbija nieco z tropu społeczność medyczną, ponieważ nie poznano jeszcze dobrze jej genezy. Jedną ze znanych przyczyn jest nadaktywność układu odpornościowego. Zdrowy układ odpornościowy atakuje tylko szkodliwe mikroorganizmy, a zaburzony również mikroorganizmy nieszkodliwe. Uważa się, że jest to główną przyczyną przewlekłego stanu zapalnego w chorobie Leśniowskiego-Crohna.

Choroba Crohna może mieć również podłoże genetyczne. U wielu pacjentów występuje ona rodzinnie, ale u wielu innych nie stwierdza się żadnej rodzinnej historii nieswoistych chorób zapalnych jelit. Chociaż pochodzenia kulturowego nie uznaje się za przyczynę choroby Leśniowskiego-Crohna, to jednak wykazano, że występuje częściej u osób pochodzenia wschodnioeuropejskiego, w tym u wielu Żydów.

Miejsce zamieszkania nie jest bezpośrednią przyczyną choroby Leśniowskiego-Crohna, ale choroba ta występuje częściej na obszarach miejskich krajów rozwiniętych, szczególnie w klimacie północnym. Może to wynikać z tego, że dieta osób zamieszkujących te obszary jest zwykle bogata w przetworzoną i wysokotłuszczową żywność i nie zawiera wystarczającej ilości zdrowych bakterii wzbogacających mikrobiom jelitowy.

Co wiemy na temat życia z chorobą Leśniowskiego-Crohna

U większości ludzi choroba Leśniowskiego-Crohna pojawia się już we wczesnej dorosłości, pomiędzy piętnastym a trzydziestym rokiem życia, chociaż może wystąpić już w dzieciństwie albo po trzydziestce. Do wczesnych objawów należą: niezamierzona utrata wagi, częste bóle lub skurcze brzucha, biegunka i krew w stolcu.

W celu zdiagnozowania u ciebie choroby Leśniowskiego-Crohna lekarz przeprowadzi zapewne badanie fizykalne, pobierze krew do badań i ostatecznie wyśle cię na endoskopię. Endoskopia to niechirurgiczna procedura niskiego ryzyka, podobna do kolonoskopii, w której, za pomocą maleńkiej kamery umieszczonej na elastycznej rurce, bada się stopień uszkodzeń w układzie pokarmowym, jakie mogły powstać w wyniku stanu zapalnego towarzyszącego chorobie.

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest chorobą przewlekłą i postępującą, co oznacza, że będziesz ją mieć przez całe życie i z czasem objawy mogą się nasilać. Nie oznacza to jednak, że jesteś skazany na cierpienie. Remisja to okres, w którym objawy choroby przewlekłej ustępują, co jest jak najbardziej osiągalne. Słuchaj swojego ciała, współpracuj z lekarzem, konsultuj się z dietetykiem i korzystaj z takich zasobów, jak ta książka, a odnajdziesz drogę do lepszego życia.

Objawy

Bardzo możliwe, że z powodu choroby Leśniowskiego-Crohna doświadczyłeś różnych objawów w przewodzie pokarmowym lub innych częściach ciała. Objawy te mogą różnić się od siebie lub zmieniać się wraz z upływem czasem albo nawet w trakcie jednego zaostrzenia. Mogą pojawiać się nagle lub stopniowo, często lub rzadko, na przemian z długimi albo krótkimi okresami remisji. Z powodu tej różnorodności symptomów chorobowych warto wiedzieć, czego można się spodziewać.

Pierwszym krokiem na drodze do zdrowia jest zdobycie odpowiedniej wiedzy, a drugim – pogłębienie świadomości ciała. Umiejętność wczesnego rozpoznawania objawów, ich dokładnego monitorowania i radzenia sobie z nimi okaże się niezwykle pomocna w tym procesie.

Do objawów żołądkowo-jelitowych należą:

biegunka,

ból brzucha,

ból w okolicy odbytu,

krew, ropa lub śluz w kale,

potrzeba częstych wypróżnień,

skurcze,

uczucie niepełnego wypróżnienia,

zaparcia,

zmniejszony apetyt.

Do objawów uogólnionych należą:

anemia,

artretyzm,

gorączka,

kamienie nerkowe,

niekontrolowana utrata wagi,

osteoporoza,

owrzodzenia jamy ustnej,

wysypka,

zanik miesiączki amenorrhea,

zapalenie skóry,

zapalenie spojówek,

zapalenie stawów,

zapalenie wątroby,

zmęczenie.

W tej książce omówię szczegółowo, w jaki sposób styl życia, radzenie sobie ze stresem, a przede wszystkim dieta mogą pomóc w łagodzeniu objawów chorobowych. Z czasem odkryjesz, które pokarmy i nawyki ci służą, dzięki czemu będziesz lepiej sobie radzić ze specyficznymi dla twojego organizmu objawami. Chociaż wskazówki, które zamieszczam w tej książce, mogą okazać się dla ciebie bardzo pomocne, najważniejsze jest zawsze słuchanie własnego ciała i reagowanie na nie w taki sposób, aby jak najczęściej czuć się dobrze.

Codzienność z chorobą Leśniowskiego-Crohna

Istnieją sposoby radzenia sobie z chorobą Leśniowskiego-Crohna, które pozwolą ci w pełni cieszyć się życiem. Jednym z najlepszych jest zwracanie uwagi na to, co jesz na co dzień. Żywność może być twoim lekarstwem, które nie tylko odżywi i ukoi twój organizm, ale będzie go także leczyć.

Odpowiednie odżywienie organizmu

Kiedy cierpisz z powodu dokuczliwych objawów, twoje poczucie kontroli nad własnym ciałem jest niewielkie. Zawsze jednak masz wpływ na swój sposób odżywiania, a twoje wybory żywieniowe są potężnym narzędziem na drodze do dobrego życia z chorobą Leśniowskiego-Crohna.

Najprawdopodobniej zastosujesz różne metody łagodzenia objawów tej choroby, ale jednym z najlepszych sposobów zapobiegania nawrotom i zapewnienia sobie lepszego samopoczucia na co dzień jest konsekwentne spożywanie odżywczych pokarmów korzystnych dla własnego unikalnego układu pokarmowego.

Każda dieta, w tym dieta dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, powinna zawierać białko, zdrowe tłuszcze, witaminy i minerały. Przedstawiony w tej książce plan żywieniowy obejmuje posiłki bogate w witaminy z grupy B, zwłaszcza kwas foliowy, a także witaminy C, D i K, wapń, selen i cynk. Dostarczanie sobie tych składników odżywczych na co dzień jest niezwykle ważne, ponieważ osoby cierpiące na chorobę Crohna często mają trudności z ich przyswajaniem.

Stan zapalny w jelicie cienkim może zaburzać wchłanianie składników odżywczych, natomiast stan zapalny w jelicie grubym hamować wchłanianie wody i elektrolitów. Dlatego też tak ważne jest, aby zwracać uwagę – bez niepotrzebnego lęku – na wszelkie oznaki niedożywienia. Zaobserwuj więc, czy występują u ciebie takie symptomy, jak zmęczenie, zawroty głowy, bladość, drętwienie, mrowienie, siniaki, bóle kości lub mięśni, wypadanie włosów, skurcze mięśni, utrata apetytu i zaburzenia zmysłu smaku lub węchu. Jeśli je u siebie zauważysz, skontaktuj się z lekarzem, aby pomógł ci jak najszybciej uzupełnić niedobory żywieniowe.

Celem tej książki jest dostarczenie ci narzędzi potrzebnych do poprawy samopoczucia i odzyskania przyjemności jedzenia. Dobrze jest zacząć od zbilansowanej, bogatej w składniki odżywcze diety o działaniu regenerującym, ochronnym i łagodzącym objawy chorobowe.

Zalecane suplementy

Jeśli często doświadczasz zaostrzeń choroby lub masz niedobory żywieniowe, możesz wprowadzić suplementy witaminowo-mineralne, aby dodatkowo wzbogacić swoją dietę. Warto rozważyć suplementację:

cynku,

kwasów tłuszczowych omega-3,

kwasu foliowego (syntetyczna forma folianu występująca w suplementach),

magnezu,

selenu,

wapnia,

witaminy B6,

witaminy B12,

witaminy D,

witaminy K,

żelaza.

Dobrze jest zacząć od przyjmowania preparatu multiwitaminowego zamiast osobnych suplementów, chyba że lekarz lub dietetyk zaleci inaczej.

Jedzenie samo w sobie jest paliwem dla twojego organizmu, więc dostarczanie witamin z pożywienia jest najwydajniejsze i może zminimalizować zapotrzebowanie na suplementy. Oto kilka wskazówek:

Jeśli twój organizm dobrze toleruje białko, włącz je do każdego posiłku. Mięso, ryby, nabiał, jaja, rośliny strączkowe i tofu zawierają witaminy B6 i B12, żelazo, magnez, kwasy omega-3, selen, witaminę D i cynk. Jeśli nie jesz mięsa, skorzystaj z takich roślinnych źródeł białka, jak tofu, kremowe masło orzechowe i masło z nasion, a także fasola i groszek.

Produkty mleczne, jeśli są dobrze tolerowane, stanowią dobre źródło witaminy B12, wapnia, witaminy D i cynku. Większość produktów mlecznych, w tym tych bez laktozy, jest wzbogacona witaminą D (informację o tym znajdziesz na etykiecie). Jeśli nie jesz nabiału, mleko roślinne i jogurty bezmleczne również są bogate w wymienione składniki odżywcze.

Większość zbóż to dobre źródło witamin i minerałów. Ziarna rafinowane zawierają mniej witamin i minerałów niż nieprzetworzone, ale produkty zbożowe są prawie zawsze wzbogacane witaminami z grupy B, kwasem foliowym oraz żelazem. Owies (a zwłaszcza płatki owsiane) jest zazwyczaj łagodny dla żołądka i stanowi doskonałe źródło witamin i minerałów.

Owoce o niskiej zawartości błonnika, takie jak melony i banany, zawierają szeroką gamę witamin i minerałów.

Warzywa są doskonałym źródłem witamin i minerałów, a ugotowane są bardziej przyjazne dla układu pokarmowego, ponieważ w procesie gotowania dochodzi do rozkładu błonnika. Dynia i szpinak zawierają mnóstwo składników odżywczych, jak na przykład witaminę K, wapń i magnez.

Ziemniaki i bataty są lekkostrawne i stanowią doskonałe źródło żelaza, selenu i magnezu. Zawierają również wapń, kwas foliowy i cynk.

Monitorowanie swojego ciała

Nauka słuchania własnego ciała jest ważnym pierwszym krokiem w radzeniu sobie z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Polega ona, na przykład, na zauważeniu, że jesteś nieco marudny i zadaniu sobie pytania, czy to nie dlatego, że zgłodniałeś, lub na pozwalaniu sobie na odpoczynek, gdy czujesz się zmęczony. Rozwijając taką uważność, nauczysz się rozpoznawać własne indywidualne objawy chorobowe, czynniki wyzwalające oraz sygnały ostrzegawcze, dzięki czemu będziesz mógł szybciej zareagować za pomocą proaktywnych interwencji.

Połączenie umysł-ciało, czyli związek między naszymi myślami i emocjami a samopoczuciem fizycznym, wzbudza coraz większe zainteresowanie i stanowi obszar wielu badań. Istnieje silny związek między jelitami a mózgiem. Takie powiedzenia, jak „słuchaj swoich trzewi” i „czuję to w swoich trzewiach”, nie są jedynie powtarzanymi banałami. Jelitowy układ nerwowy w przewodzie pokarmowym zawiera miliony komórek nerwowych komunikujących się z mózgiem.

Związek między stresem a stanem zapalnym to jeden z przykładów połączenia umysł-ciało. Stres podnosi poziom hormonów i substancji chemicznych powodujących stany zapalne w organizmie, które z kolei mogą jeszcze bardziej zwiększać poziom stresu psychicznego, tworząc błędny cykl przewlekłego stresu i stanu zapalnego. Na szczęście zachodzi również przeciwne zjawisko: zmniejszenie stresu psychicznego może zdziałać cuda w łagodzeniu stanu zapalnego związanego z objawami choroby Leśniowskiego-Crohna. Jeśli zauważysz u siebie zaostrzenie objawów, podejmij odpowiednie kroki służące złagodzeniu stresu i skup się na zadbaniu o siebie.

Jednym ze sposobów dbania o siebie jest praktyka uważności, czyli zauważanie emocji, myśli i doznań fizycznych, jakie w danym momencie doświadczasz. Wystarczy, że usiądziesz w wygodnym miejscu i zwrócisz uwagę na to, czego doświadczasz. Zadaj sobie takie proste pytania, jak: „Jaką temperaturę odczuwam na swojej skórze?” lub „Jakie doznania odczuwam w swoim ciele?” lub „Co czuję?”. Wprowadzą cię one w stan uważnej świadomości, który może być niezwykle relaksujący.

Kiedy czujesz się przytłoczony lub zaniepokojony, skorzystaj z praktyki uważności, wykonując jedną z następujących czynności:

Poświęć trochę czasu na relaks i oddychanie1. Napij się zimnej wody i pozwól sobie na zwolnienie tempa i zrobienie tego, czego potrzebują twoje umysł i ciało.

Wymień kilka rzeczy, za które jesteś wdzięczny. Wdzięczność potrafi całkowicie zmienić stan naszego umysłu.

Zmień scenerię. Wyjdź z domu i skup się na odczuwaniu promieni słońca lub powietrza na swojej twarzy.

Posłuchaj ulubionej piosenki lub takiej, która cię relaksuje.

Wybierz się na krótki spacer lub wykonaj przyjemne, uspokajające ćwiczenia.

Leki

Tabela na stronach 24-27 zawiera najczęściej przepisywane leki i suplementy. Oznacz ją zakładką i korzystaj z niej za każdym razem, gdy dostaniesz nową receptę lub będziesz chciał sprawdzić, jakich skutków ubocznych możesz się spodziewać i jak dany lek wpłynie na twoją dietę. Informacja to potęga, więc skorzystaj z zawartej tu wiedzy, kiedy tylko będziesz jej potrzebować.

LEKI

GRUPA

ZASTOSOWANIE

SKUTKI UBOCZNE I WYZWANIA ŻYWIENIOWE

kortykosteroidy

przeciwzapalne

krótkoterminowa redukcja stanu zapalnego w celu złagodzenia objawów lub doprowadzenia do remisji

• nadmiar sodu może doprowadzić do zatrzymania wody w organizmie

• osłabienie kości wymaga suplementacji wapnia i witaminy D

• skoncentruj się na dostarczeniu organizmowi odpowiedniej ilości białka i potasu

aminosalicylany

przeciwzapalne

zmniejszenie stanu zapalnego w jelitach

• nudności, wymioty, bóle i skurcze brzucha, utrata apetytu

• spożywaj żywność, którą dobrze tolerujesz, aby zapewnić sobie odpowiednie odżywienie

azatiopryna i mekaptopuryna

immunosupresyjne

stłumienie nadaktywnego układu odpornościowego

• nudności, wymioty, biegunka, utrata apetytu, uczucie pełności w żołądku po spożyciu niewielkiej ilości pokarmu, gorączka, zmęczenie

• spożywaj żywność, którą dobrze tolerujesz, aby zapewnić sobie odpowiednie odżywienie

infliksymab, adalimumab, certolizumab

immunosupresyjne (inhibitory TNF lub biofarmaceutyki)

neutralizacja aktywności TNF (czynnik martwicy nowotworów), białka wydzielanego przez układ odpornościowy

• bóle żołądka, zmęczenie, zawroty głowy, nudności, biegunka, zaparcia

• spożywaj pokarmy, które dobrze tolerujesz, aby zapewnić sobie odpowiednie odżywienie

• unikaj niedogotowanych jajek, niepasteryzowanych produktów mlecznych i serka śmietankowego

metotreksat

immunosupresyjne

stłumienie reakcji odpornościowej (zwykle stosowany w sytuacji, gdy inne leki nie działają)

• bóle żołądka, nudności, wymioty, biegunka, zmęczenie, owrzodzenia jamy ustnej

• przyjmuj suplement z kwasem foliowym, aby złagodzić skutki uboczne

• unikaj alkoholu

natalizumab i vedolizumab

immunosupresyjne

zapobieganie przyłączaniu się integryn (cząsteczek układu odpornościowego) do wyściółki jelitowej

• nudności, bóle żołądka, silne bóle głowy, gorączka, zaburzenia stanu psychicznego

• spożywaj pokarmy, które dobrze tolerujesz, aby zapewnić sobie odpowiednie odżywienie

ustekinumab

immunosupresyjne

blokowanie czynników zapalnych powodujących przewlekłe stany zapalne w układzie trawiennym

• biegunka, zmęczenie, wysypka, bóle głowy

• spożywaj pokarmy, które dobrze tolerujesz, aby zapewnić sobie odpowiednie odżywienie

LEKI

ZASTOSOWANIE

SKUTKI UBOCZNE I WYZWANIA ŻYWIENIOWE

antybiotyki

eliminacja szkodliwych bakterii lub infekcji, co może pomóc w przypadku ropni i przetok

• nudności, wymioty, biegunka, zgaga, skurcze żołądka, utrata apetytu

• unikaj produktów mlecznych przez trzy godziny po przyjęciu, ale żywe kultury bakterii w jogurcie mogą zapobiec infekcjom drożdżakowym podczas przyjmowania antybiotyków

• unikaj grejpfruta i soku grejpfrutowego

• przy częstym przyjmowaniu antybiotyków rozważ suplementację witaminy B12

• mogą wchodzić w interakcję z suplementami żelaza

leki przeciwbiegunkowe

złagodzenie biegunek

• spożywaj pokarmy, które dobrze tolerujesz, aby zapewnić sobie odpowiednie odżywienie

paracetamol

złagodzenie bólu

• unikaj grejpfruta i soku grejpfrutowego

suplementy żelaza

uzupełnienie żelaza w organizmie w przypadku krwawienia

• zaparcia, bóle żołądka, nudności, wymioty

• spożywanie owsianki i gotowanych warzyw może podziałać kojąco na żołądek

• mogą wchodzić w interakcję z antybiotykami

suplementy witaminy B12

uzupełnienie niedoborów witaminy B12, które mogą upośledzać funkcje układu nerwowego

• suplementy z kwasem foliowym blokują wchłanianie suplementów witaminy B12

suplementy wapnia i witaminy D

zapobieganie osteoporozie związanej z chorobą Crohna

• nudności, wymioty, zaparcia, wzdęcia

• kofeina może zakłócać wchłanianie

Jak pożywienie wpływa na objawy

Każda osoba z chorobą Leśniowskiego-Crohna ma swoją niepowtarzalną relację z jedzeniem. Pokarmy dobrze tolerowane przez niektóre osoby, u innych mogą wywoływać objawy chorobowe. Z tego powodu zachęcam do skorzystania z narzędzia do monitorowania reakcji na żywność (strona 234) w celu zidentyfikowania zarówno pokarmów problematycznych, jak i najbezpieczniejszych dla siebie produktów spożywczych, dzięki czemu można dostosować dietę do swoich indywidualnych potrzeb. Współpraca z dietetykiem to również świetny sposób na zarządzanie tym procesem.

Napisałam tę książka dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, dlatego wymieniam tu ogólne zasady żywieniowe. Zachęcam jednak do ich modyfikowania zgodnie z indywidualnymi potrzebami organizmu.

Przede wszystkim osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna powinny unikać pokarmów zwykle powodujących zaostrzenie objawów, w tym:

potraw tłustych i o wysokiej zawartości tłuszczu, na przykład potraw smażonych, masła, majonezu i czerwonego mięsa;

produktów zawierających kofeinę, na przykład kawy, napojów gazowanych i herbaty;

pokarmów powodujących gazy i wzdęcia, na przykład warzyw krzyżowych (brokułów, brukselki, kapusty), fasoli, roślin strączkowych i soczewicy;

produktów mlecznych, które mogą powodować gazy u wielu osób i bardziej nieprzyjemne objawy u osób z nietolerancją laktozy;

pokarmów bogatych w błonnik, na przykład produktów pełnoziarnistych, surowych owoców i warzyw;

pokarmów, które mogą nie zostać w pełni strawione, przez co mogą utknąć w jelitach, takich jak kukurydza, orzechy i nasiona;

pokarmów pikantnych;

alkoholu.

A co z alergiami pokarmowymi? Choroba Leśniowskiego-Crohna nie powoduje nietolerancji pokarmowych ani alergii pokarmowych, ale mogą one prowadzić do jej zaostrzenia. U osób z chorobą Crohna często występuje nadwrażliwość pokarmowa.

Wszystkie wymienione powyżej pokarmy mogą powodować nadwrażliwość pokarmową lub zaostrzenie objawów chorobowych. Być może będziesz więc musiał ograniczyć spożycie niektórych z nich lub zupełnie wyeliminować je z diety. Oto przykłady diet eliminacyjnych w przypadku typowych nadwrażliwości pokarmowych:

Nietolerancja laktozy

Dieta dla osób z nietolerancją laktozy ogranicza lub wyklucza produkty zawierające laktozę. Należą do nich: mleko (odtłuszczone, 1-procentowe, 2-procentowe, pełne, maślanka), śmietana (słodka, kwaśna, kremówka, mieszanka śmietany i mleka2), masło (solone, niesolone, klarowane, ghee), ser (twardy, twarożek, serek wiejski), jogurt, custard, budyń i lody, a także wszystkie produkty wykonane z tych składników. Typowe produkty spożywcze, na które należy zwrócić uwagę w tym ostatnim przypadku, to: wypieki (chleb, herbatniki, bułki, ciasta, ciasteczka), naleśniki, gofry, krakersy, frytki smakowe i czekolada. Laktoza może być ukryta na etykiecie pod nazwą innego składnika, ale zwykle na każdym produkcie znajduje się informacja o tym, że zawiera on mleko. Inne składniki, na które należy zwrócić uwagę, to kazeina, kazeiniany i serwatka.

Dieta bez laktozy może obejmować wszystkie inne grupy pokarmów, w tym: mięso, zboża, owoce i warzywa. Warto zauważyć, że istnieje wiele produktów mlecznych bez laktozy, w tym: mleko, jogurty, śmietana czy serki śmietankowe.

Dieta niskobłonnikowa lub ubogoresztkowa

Dieta ubogoresztkowa, zwana także niskobłonnikową, ma na celu ograniczenie spożycia błonnika, aby zmniejszyć częstość oddawania stolca i dać odpoczynek jelitom.

Do produktów bogatych w błonnik, których należy unikać, należą: produkty pełnoziarniste (takie jak pszenica, otręby i żyto), surowe owoce i warzywa (zwłaszcza ze skórką), fasola, soczewica, zielone warzywa liściaste, popcorn, całe orzechy, nasiona i kukurydza.

Pokarmy, które należy uwzględnić w tej diecie, to: