Neuroplastyczność mózgu ebook

Ta książka jest dziś potrzebna bardziej niż kiedykolwiek wcześniej! Doktor Amen napisał prosty przewodnik dla każdego, kto zmaga się z lękiem, depresją, traumą, żalem lub stratą. Książka ta pomoże ci przejąć kontrolę nad emocjami, nastrojami i życiem. Jeśli chcesz poczuć się lepiej, kup ją już dziś.

MARIA MENOUNOS, laureatka nagrody Emmy, autorka bestsellerów „New York Timesa” i prowadząca podcastBetter Together with Maria Menounos

Doktor Daniel Amen jest niekwestionowanym liderem w dziedzinie psychiatrii. W unikalny sposób połączył osiągnięcia neuronauki, techniki obrazowania mózgu, styl życia i czynniki żywieniowe, aby stworzyć oparty na dowodach naukowych system rozwiązywania problemu chorób psychicznych. Doktor Amen zajmował się tym przez całą swoją karierę. Mamy szczęście, że możemy korzystać z osiągnięć jego wspaniałego umysłu. Empatia i błyskotliwość autora przebija się we wszystkim, co pisze, robi i czego naucza. Gorąco polecam jego nową książkę, Neuroplastyczność mózgu, i sugeruję, abyś kupił ją już dziś.

dr UMA NAIDOO, dyrektor psychiatrii żywieniowej i stylu życia w Massachusetts General Hospital

Neuroplastyczność mózgu zawiera niezwykle pomocne strategie opracowane nie tylko na podstawie kilkudziesięcioletniego doświadczenia zawodowego doktora Amena, ale także wyzwań emocjonalnych, z którymi mierzył się osobiście. Są to techniki, które pomagają nam badać głębię naszego postrzegania otaczającego nas świata, a także, co być może ważniejsze, kontekstualizować te wpływy i kształtować sposób, w jaki nasza przeszłość oddziałuje na teraźniejszość. To podstawowe i dodające siły informacje, które wszyscy powinniśmy znać.

dr DAVID PERLMUTTER, autorKsięgi zdrowia mózgui bestsellera „New York Timesa” Grain Brain

W Neuroplastyczności mózgu doktor Amen przedstawia nowy, 12-etapowy program regeneracji mózgu. Stanowi on brakujące ogniwo, dzięki któremu uda ci się zerwać z nałogiem. Gorąco polecam tę książkę każdemu, kto zmaga się z uzależnieniem lub chce pozbyć się złych nawyków.

dr MARK HYMAN, szef strategii i innowacji w Cleveland Clinic Center for Functional Medicine; autor bestsellera „New York Timesa” Co jeść, aby być zdrowym

Od dawna cenię sobie wspaniałą pracę doktora Amena nad mózgiem, a ostatnio w moim podkaście miałam zaszczyt przeprowadzić z nim cieszący się dużą popularnością wywiad! Doktor Amen jest niesamowicie kompetentnym, mądrym i współczującym człowiekiem. Tymi samymi przymiotnikami opisałabym jego nową książkę, Neuroplastyczność mózgu. W  zrozumiały i pouczający jednocześnie sposób, autor opisuje wiele myśli-smoków, które nawiedzają nas wszystkich, i wyjaśnia w jaki sposób możemy zmienić nasze nawyki, osiągnąć prawdziwy, trwały sukces i odnaleźć szczęście. Uwielbiam tę książkę. Pomogła mi i wiem, że tak będzie również w twoim przypadku! Gorąco polecam!

dr CAROLINE LEAF, neurobiolog kognitywny i autorka książki Uwolnij się od lęku i stresu

Doktor Amen jest najpopularniejszym gościem New Life Live! Pomógł mi pokonać smoki, które atakowały mnie i mój mózg. Neuroplastyczność mózgu pomoże ci pokonać te stworzenia, zanim uda im się „pożreć” twoje życie.

STEPHEN ARTERBURN, założyciel New Life Ministries i autor Every Man’s Battle

Doktor Daniel Amen po raz kolejny udziela nam wsparcia w trosce o zdrowie naszego mózgu. Dzięki Neuroplastyczności mózgu możemy wyrobić w sobie nowe, praktyczne umiejętności, które pomogą nam i tym, których kochamy!

TOM FERRY, znawca rynku nieruchomości nr 1, autor bestsellerów

W tej książce doktor Amen w błyskotliwy sposób wyjaśnia, dlaczego ciągle robimy rzeczy, których nie lubimy, i tłumaczy, jak sprawić, by mózg stał się dla nas źródłem radości, spokoju i dobrej zabawy. Przeczytaj tę książkę. Twój mózg na to zasługuje!

DAVE ASPREY, twórca Bulletproof Coffee, autor trzech bestsellerów „New York Timesa”

Badania doktora Amena dotyczące zdrowia mózgu i dobrego samopoczucia psychicznego nie mają sobie równych. W naszym szybko zmieniającym się świecie łatwo przeoczyć, jak bardzo nasze zdrowie, szczęście i sukces są kontrolowane przez funkcje naszego mózgu i toczący się w nim wewnętrzny dialog. Możemy zabić smoki, które nas ograniczają, ale potrzebujemy do tego odpowiednich narzędzi. Każdy powinien przeczytać tę książkę.

SHAWN STEVENSON, autor światowego bestsellera Sleep Smarter

Współpracuję z doktorem Amenem od blisko 30 lat i miałem okazję wykorzystać technikę obrazowania mózgu SPECT, aby pomóc wielu osobom, parom, rodzinom, firmom i instytucjom. Dzięki tej książce poznasz zasady neuronauki stosowanej, które pomogą ci zmienić twój mózg. Doświadczeni specjaliści z zakresu psychologii medycznej i klinicznej uzyskają nowy wgląd w to, jak neuronauka stosowana pomaga zmieniać życie. Doktor Amen ma ponad 30-letnie doświadczenie w obrazowaniu mózgu. Jego odkrycia mają fundamentalne znaczenie dla zmiany sposobu postrzegania objawów. Dostarczają nam także wiedzy o praktycznych krokach, które należy podjąć, aby zmienić swoje życie. Poznaj nowe spostrzeżenia pioniera neuronauki na temat wprowadzania pożądanych życiowych zmian!

dr EARL R. HENSLIN, psychoterapeuta, pisarz

REDAKCJA: Mariusz Golak

SKŁAD: Emilia Dajnowicz

PROJEKT OKŁADKI: Emilia Dajnowicz

TŁUMACZENIE: Anna Bergiel

Wydanie I

Białystok 2023

ISBN 978-83-8272-446-2

Tytuł oryginału:Your Brain Is Always Listening. Tame The Hidden Dragons

That Control Your Happiness, Habits, Aand Hang-Ups

Originally published in English in the U.S.A. under the title:

Your Brain Is Always Listening, by Dr. Daniel G. Amen

Copyright © 2021 by Dr. Daniel G. Amen, MD

Polish edition © 2022 by Wydawnictwo Vital with permission of Tyndale House Publishers. All rights reserved.

Zdjęcie autora: Lesley Bohm, copyright © 2013. All rights reserved.

© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Vital, Białystok 2022

All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy żadna część tej książki nie może być powielana w jakimkolwiek procesie mechanicznym, fotograficznym lub elektronicznym ani w formie nagrania fonograficznego. Nie może też być przechowywana w systemie wyszukiwania, przesyłana lub w inny sposób kopiowana do użytku publicznego lub prywatnego – w inny sposób niż „dozwolony użytek” obejmujący krótkie cytaty zawarte w artykułach i recenzjach.

Książka ta zawiera porady i informacje odnoszące się do opieki zdrowotnej. Nie powinny one jednak zastępować porady lekarza ani dietetyka. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy zdrowotne lub wiesz o nich, powinieneś skonsultować się z lekarzem, zanim rozpoczniesz jakikolwiek program poprawy zdrowia czy leczenia. Dołożono wszelkich starań, aby informacje zaprezentowane w tej książce były rzetelne i aktualne podczas daty jej publikacji. Wydawca ani autor nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki dla zdrowia, mogące wystąpić w wyniku stosowania zaprezentowanych w książce metod.

15-762 Białystok

ul. Antoniuk Fabr. 55/24

85 662 92 67 – redakcja

85 654 78 06 – sekretariat

85 653 13 03 – dział handlowy – hurt

85 654 78 35 – www.vitalni24.pl – detal

strona wydawnictwa: www.wydawnictwovital.pl

Więcej informacji znajdziesz na portalu www.odzywianie24.pl

WPROWADZENIETwój mózg zawsze słucha ukrytych smoków

Jeśli w historii nie ma żadnych smoków, po prostu nie jest ona warta opowiedzenia.

JOHN RONALD REUEL TOLKIEN

W marcu 2020 roku, kiedy pisałem tę książkę, zadzwoniła do mnie Miley Cyrus. Z dźwięku jej głosu wywnioskowałem, że znajduje się na granicy wytrzymałości psychicznej. Pracowałem z nią odkąd skończyła 18 lat; wówczas po raz pierwszy przyszła do mojego gabinetu, pełna niepokoju i strachu. Nieustannie martwiła się, że zachoruje albo że czeka to jej mamę. Myślała o okropnych rzeczach, które mogą się zdarzyć, jeśli nie będzie miała chłopaka. Sądziła nawet, że umrze, jeśli nie będzie w związku. Dzięki naszej wspólnej pracy Miley nauczyła się kilku skutecznych strategii, które pomogły jej kontrolować te negatywne myśli. Ale tamtego dnia niepokój powrócił. Wiedziałem, dlaczego tak się stało.

Epidemia koronawirusa (COVID-19), która do tamtej pory zdążyła zabić tysiące osób w Chinach, rozprzestrzeniła się błyskawicznie po całym świecie i zaczęła mocno uderzać w USA. Miley zadawała mi wiele pytań na temat faktów, które ją przerażały – na przykład: „Jak długo wirus żyje na opakowaniach?”. Trudno było mi dojść do słowa.

W końcu udało mi się nakłonić Miley, żeby wzięła kilka głębokich oddechów, żeby się uspokoić. Było dla mnie oczywiste, że pandemia uwolniła smoki, z którymi piosenkarka zmagała się w przeszłości. Te ukrywające się od dawna istoty ziały teraz ogniem strachu na ośrodki w jej mózgu, podsycając w niej niepokój, zmartwienie i negatywne wzorce myślenia. Poinformowałem ją, że w tych bezprecedensowych czasach musi zostać poskramiaczką smoków, aby uspokoić dzikie bestie kłębiące się w jej wnętrzu.

Kiedy pracowaliśmy nad oswajaniem smoków – z wykorzystaniem strategii, którymi podzielę się z tobą w tej książce – Miley przeszła od przerażenia i bezradności do poczucia siły i kontroli. Nie mogła się doczekać, kiedy podzieli się tym, czego się nauczyła, na instagramowym live’ie ze swoimi 105 milionami obserwujących. Zainspirowana moim programem poprawiającym zdrowie mózgu o nazwie BRIGHT MINDS, o którym pisałem w książce Zdrowy umysł, zatytułowała tę serię spotkań Bright Minded. Miałem zaszczyt być pierwszym gościem Miley w programie, podczas którego rozmawialiśmy o sposobach radzenia sobie ze stresem, lękiem, depresją i samotnością, a także uczuciami żalu i straty, które pojawiały się w nas z powodu pandemii COVID-191. Z komentarzy zamieszczonych przez obserwatorów Miley – takich jak: „To sprawia, że czuję się znacznie lepiej” i „Nie wiedziałem, jak bardzo mi to pomoże. DZIĘKUJĘ!” – jasno wynikało, że nie była ona jedyną osobą, u której smoki z przeszłości zbudziły się w chwili, gdy wszyscy zostaliśmy zmuszeni do schronienia się w domach, podczas gdy wirus paraliżował naszą gospodarkę i pozbawiał życia Amerykanów. Wszyscy przeżywaliśmy traumę i opłakiwaliśmy utratę czegoś – pracy, poczucia bezpieczeństwa, codziennej rutyny, sportu (możliwości uprawiania go lub oglądania), wizyt w ulubionej restauracji, kontaktów fizycznych (zakaz przytulania się!) lub członka rodziny.

Nie miałem wówczas pojęcia, że COVID-19 uderzy w moich bliskich, ani że zaledwie kilka tygodni później będę cierpiał z powodu druzgocącej straty ukochanej osoby.

„Pomalowała usta szminką, założyła okulary przeciwsłoneczne, spakowała walizkę, a kiedy karetka nadjechała, powiedziała członkom rodziny, że idzie do szpitala, żeby umrzeć”. Tak rozpoczynał się artykuł opublikowany 16 kwietnia 2020 roku w „Orange County Register”. Dotyczył on moich rodziców i ich doświadczeń związanych ze śmiertelnym koronawirusem2. Ten fragment doskonale opisuje moją mamę. W marcu moja matka (Dori Amen), która miała wtedy 88 lat, i mój ojciec (Louis Amen), który miał 90 lat, zachorowali na zapalenie płuc i uzyskali pozytywny wynik testu na COVID-19. Po potwierdzeniu diagnozy personel medyczny owinął ich w żółte plandeki, zapakował do oddzielnych karetek i zabrał do szpitala. Obawiałem się, że nie skończy się to dobrze. Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC) od 10 do 27 procent seniorów w wieku powyżej 85 lat, którzy chorują na tę chorobę, umiera3. Bałem się, że wśród nich znajdą się mój tata i mama.

Lekarz, który leczył moich rodziców, i dyrektor ds. chorób zakaźnych szpitala przyznał w artykule, że kiedy Dori i Louis przybyli do szpitala, był przerażony. Nie wiedział jednak, na jak wiele ich stać. Pięć dni później moi rodzice opuścili szpital wolni od wirusa. Wyglądało na to, że pokonali chorobę. Moja mama szybko wyzdrowiała i chciała wrócić do gry w golfa, ale ojciec nadal miał problemy zdrowotne. Jeszcze przed uzyskaniem pozytywnego wyniku testu na COVID-19, męczył go przez kilka tygodni kaszel, a wcześniej trafił do szpitala z powodu krwawienia z przewodu pokarmowego, które spowodowało utratę jednej czwartej krwi.

5 maja 2020 roku, kiedy przygotowywałem się do zabrania go na wizytę kontrolną, mama zadzwoniła do mnie w panice i powiedziała, że nie ojciec oddycha. Zadzwoniłem pod 911 i pobiegłem do ich domu. Sanitariusze robili, co w ich mocy, ale oddech nie powrócił.

Tamtego dnia mój tata powiększył grono aniołów.

I nagle smoki żalu i straty, z którymi pomagałem radzić sobie tak wielu moim pacjentom i obserwatorom w mediach społecznościowych podczas pandemii, rozpętały kulę ognia w moim mózgu. Na szczęście jako psychiatra, który przez dziesięciolecia uczył innych, jak radzić sobie z takimi uczuciami, wiedziałem, że muszę jak najszybciej rozpocząć proces zdrowienia. Niektórzy uważają, że po śmierci bliskiej osoby należy pogrążyć się w żalu. Pytam wtedy: „Czy czekałbyś sześć tygodni, aby nastawić kość, gdybyś złamał rękę?”. Jedną z najważniejszych zasad zdrowego przeżywania żałoby – omówię je bardziej szczegółowo w części 1 dotyczącej smoków śmierci oraz żalu i straty – jest wyrażanie uczuć, a nie ich tłumienie. Postanowiłem więc podzielić się bólem z moimi obserwatorami w mediach społecznościowych.

W serii nocnych rozmów na żywo prowadzonych w czasie pandemii wyjaśniłem, że w trakcie żałoby – i tak naprawdę przez cały czas – mózg słucha i reaguje na ukryte wpływy, które na niego oddziałują. Stało się to jeszcze bardziej widoczne w maju 2020 roku, kiedy bolesna i bezsensowna śmierć George’a Floyda – czarnoskórego mężczyzny z Minneapolis, zabitego przez białego policjanta, który klęczał na jego szyi przez ponad osiem minut, pomimo jego okrzyków: „Nie mogę oddychać” – doprowadziła do wściekłości i zniszczenia. Ta społeczna niesprawiedliwość, w połączeniu z wszechobecnym stresem wywołanym przez pandemię, spowodowała uwolnienie smoków gniewu, osądu i przodków (dowiesz się o nich więcej w tej książce). Niektórzy ludzie wyszli na ulice w pokojowym proteście, a inni po to, aby kraść, niszczyć i podpalać. Warto wiedzieć, że na ludzki mózg silnie wpływają:

• Smoki z przeszłości – wspomnienia i wydarzenia, które wciąż zioną ogniem na twoje ośrodki emocji, napędzając twoje zachowanie.

• Smoki innych ludzi – inni ludzie w twoim życiu, z przeszłości i teraźniejszości – z których każdy ma swój własny zestaw smoków.

• ANM – automatyczne negatywne myśli, które łączą się, kumulują i atakują twój mózg, podsycając lęk i depresję.

• Smoki złych nawyków – nawyki wynikające z wpływów smoków i zwiększające prawdopodobieństwo nadwagi, depresji i mgły mózgowej.

• Przebiegłe smoki – reklamodawcy, kanały informacyjne, serwisy społecznościowe i gadżety w twojej kieszeni, które mamią twój umysł i kradną ci pieniądze.

• Smoki uzależnienia – powtarzające się zachowania, które szkodzą twojemu zdrowiu, finansom lub związkom.

Jeśli nie rozpoznasz i nie przekierujesz tych wpływów, mogą one pozbawić cię szczęścia, zniszczyć twoje relacje i zdrowie, ograbić cię ze zdolności radzenia sobie ze stresem (na przykład tym związanym z pandemią koronawirusa) i ograniczyć twoje osiągnięcia. Dobra wiadomość jest taka, że kiedy staniesz się bardziej świadomy, oswoisz smoki i wyeliminujesz AMN, uda ci się przełamać złe nawyki, odpędzić od siebie myśli o tym, że zostałeś pokonany, wzmocnić zdolność do radzenia sobie z niepewnością, zmniejszyć podatność na intrygi oraz pokonać uzależnienia. Oswajanie smoków jest niezbędne dla dobrego zdrowia psychicznego, ponieważ kiedy kontrolują one twój mózg, cierpi całe twoje życie.

UKRYTE SMOKI JIMMY’EGO

Tamtego popołudnia, kiedy poznałem 39-letniego Jimmy’ego, dyrektora biznesowego wysokiego szczebla, siedział on w moim biurze obok swojej żony na miękkiej, skórzanej sofie w kolorze bordo. Tego samego dnia rano wyszedł ze szpitala psychiatrycznego i wyglądał na zaniepokojonego i wyczerpanego. Tydzień wcześniej powiedział lekarzowi z izby przyjęć, że myślał o popełnieniu samobójstwa, aby raz na zawsze pozbyć się strachu, paniki, niepokoju i poczucia beznadziejności, które stale odczuwał. Smok niepokoju, jeden z 13 potworów z przeszłości, szalał w jego mózgu.

Jimmy od lat korzystał z pomocy innego psychiatry, który przepisywał mu lekarstwa na lęki i depresję. Według lekarza miały one pomóc „naprawić chemiczną nierównowagę” w jego mózgu. Leki łagodziły jednak nie tylko negatywne, ale także pozytywne uczucia mężczyzny. Choć Jimmy regularnie odwiedzał psychiatrę, nie nauczył się radzić sobie ze smokiem lęku ani 12 pozostałymi, które napędzały jego mroczne myśli i wahania nastroju.

„Epizod”, który sprawił, że Jimmy trafił na ostry dyżur, miał swój początek dwa tygodnie wcześniej. Mężczyzna dowiedział się wówczas, że musi wygłosić prezentację przed jednym z największych klientów swojej firmy. Napełniło go to lękiem. Powiedział mi: „Bałem się tego tak, jakbym był w celi śmierci i właśnie nadeszła pora mojej egzekucji. Czułem się tak, jakby strażnik miał za chwilę otworzyć drzwi, przez które będę musiał przejść. Strach przenikał mnie do kości”. Jimmy zmagał się z glassofobią (lękiem przed wystąpieniami publicznymi) od czasów gimnazjum. Dzięki ćwiczeniu pozwalającemu zrzucić kajdany przeszłości (omówię je w dalszej części książki), dowiedzieliśmy się, że problem ten pojawił się u niego, gdy miał 12 lat, w dniu, w którym babcia kazała mu wygłosić oświadczenie w Sądzie Najwyższym hrabstwa Los Angeles na temat tego, dlaczego jego ojciec, jeden z przywódców brutalnego gangu ulicznego, nie powinien otrzymać kary śmierci za podwójne zabójstwo. Niespokojne smoki Jimmy’ego zionęły ogniem na ośrodki strachu w jego młodym mózgu. Zaatakowały go ANM (automatyczne negatywne myśli), w tym: Co jeśli nie dam rady nic powiedzieć w sądzie, a w rezultacie mój tata umrze?

Pomimo że Jimmy stłumił to wspomnienie, smoki niepokoju prześladowały go przez resztę gimnazjum, liceum i college’u, a także w dorosłym życiu. Dołożył wszelkich starań, aby ich nie budzić, unikając wygłaszania prezentacji. Niestety sześć lat przed wizytą w moim gabinecie przełożony poprosił go, aby wygłosił krótką przemowę na temat własnej roli w firmie. Uwielbiał swoją pracę, ale przez wiele dni rozmyślał o tym, że nie będzie w stanie wyrazić swoich myśli słowami. Chociaż ostatecznie udało mu się wygłosić prezentację, to ANM mnożyły się, nawarstwiały i atakowały go, łącząc się z wieloma innymi katastrofalnymi w skutkach myślami, takimi jak:

Wówczas Jimmy zaczął odwiedzać psychiatrę, o którym wcześniej wspomniałem, zaczął brać leki i podjął świadomą decyzję, by przezwyciężyć strach. Przyjęta strategia działała skutecznie przez jakiś czas. Mężczyzna oprowadzał ludzi po swoim miejscu pracy, podróżował i spotykał się z klientami. Oddał także swoje życie Bogu i stał się aktywnym członkiem swojego kościoła, co okazało się niezwykle pomocne. Jednakże smoki niepokoju i inne potwory z przeszłości pojawiły się ponownie, gdy wyznaczono mu nowe obowiązki w pracy, a jego niepokój po raz kolejny wymknął się spod kontroli.

Dorastając, Jimmy doświadczył silnej, długo utrzymującej się traumy psychicznej (zranionych smoków). Obserwował, jak jego ojciec handluje narkotykami i bije ludzi. Ojciec Jimmy’ego trafił do więzienia, gdy pacjent był małym dzieckiem. Pewnego dnia poszedł z babcią go odwiedzić. Ojciec zmusił go wówczas do przedstawienia się innym przywódcom gangów, co przeraziło chłopca. Jimmy był świadkiem strzelaniny samochodowej i brał udział w pościgach, zanim skończył dziewięć lat. Był dwa razy porywany przez zwaśnionych członków rodziny i wielokrotnie obawiał się o swoje życie. Pewnego razu kilkunastu funkcjonariuszy SWAT wdarło się przez frontowe drzwi jego domu z wyciągniętą bronią, podczas gdy Jimmy leżał na kanapie w ramionach ojca, który był akurat na zwolnieniu warunkowym. Tatę chłopca aresztowano, a matka wysłała Jimmy’ego do dziadków, zatrzymała jednak przy sobie dwójkę jego młodszego rodzeństwa. Jego porzucone, niewidzialne i nieistotne smoki powiedziały mu, że jest samotny i niekochany. Był także świadkiem napaści seksualnej na swoją babcię. Sprawca tego czynu zapytał Jimmy’ego, czy też chciałby uprawiać z nią seks, co napełniło go poczuciem wstydu i beznadziejności (smoki powinności i wstydu).

Mózg Jimmy’ego słuchał smoków przodków. Jego matka i inni członkowie rodziny przyjmowali leki przeciwlękowe, a wśród bliskich występowały przypadki nadużywania alkoholu. Rodzina ojca zmagała się z licznymi problemami psychiatrycznymi, w tym atakami paniki, depresją i nadużywaniem narkotyków.

Dodatkowo mózg Jimmy’ego słuchał smoków złych nawyków, które powstały w wyniku działania innych smoków w jego życiu. Jeden ze złych nawyków Jimmy’ego szczególnie niepokoił jego żonę. Uwielbiał oglądać brutalne filmy, mecze bokserskie i UFC, ataki na zwierzęta i filmy dokumentalne o egzekucjach, które pokazywał mu kiedyś ojciec. Ze względu na fakt, że w dzieciństwie był wystawiony na intensywną, zagrażającą życiu przemoc, na jej podstawie ukształtował się jego „wzorzec pobudzenia” (to, co wywoływało w nim najsilniejszy impuls emocjonalny). Niestety to tylko utrwaliło stres w jego mózgu i ciele.

Jakby tego było mało, Jimmy doświadczył także wielu urazów głowy podczas gry w futbol (był jednym z najlepszych wspomagających przez całą szkołę średnią), boksowania, którym parał się do 18 roku życia, i  udziału w bójkach barowych. Kiedy miał 15 lat, upadł na głowę z wysokości ośmiu i pół metra; doświadczył konwulsji, stracił przytomność na około 10 minut i słuch w prawym uchu. Leżał w szpitalu przez cztery dni i przez całe lato musiał na nowo uczyć się chodzić. Aby uspokoić swoje smoki niepokoju i ran, jako nastolatek i młody dorosły Jimmy korzystał z narkotyków i alkoholu, ale przynosiły mu one jedynie chwilową ulgę.

Jimmy nie miał pojęcia, że smoki kierują jego mózgiem i życiem. Jedyne wiadomości, które docierały do jego umysłu, to stwierdzenia, że jest beznadziejny, „nienormalny” i skazany na porażkę. Smoki Jimmy’ego opowiedziały mu wiele historii, takich jak: zostałeś porzucony, nie można cię kochać, świat jest niebezpieczny i nie możesz przemawiać publicznie. Głosy te nakręcały spiralę, która ciągnęła go w dół, i wyrobiły w nim przekonanie, że lepiej byłoby, gdyby umarł. Większość z nas nie przeżyła tak intensywnej traumy jak Jimmy, ale jeśli nie nauczymy się świadomie rozpoznawać głosów naszych smoków, będziemy tworzyć przerażające opowieści oparte na błędnych lub niekompletnych danych wejściowych, które mogą skłaniać nas do autodestrukcji.

W ramach oceny stanu zdrowia Jimmy’ego wraz z zespołem zapoznaliśmy się ze szczegółami jego życiowej historii, aby lepiej go zrozumieć, przejrzeliśmy dokumentację od jego poprzedniego lekarza i ze szpitala, przeprowadziliśmy pełny zestaw testów laboratoryjnych i zaawansowane badanie obrazowania mózgu 3D o nazwie SPECT (tomografia emisyjna pojedynczych fotonów), narzędzie stosowane w medycynie nuklearnej, które pozwala ocenić przepływ krwi w mózgu i aktywność tego narządu. Tomografia emisyjna pojedynczych fotonów różni się od strukturalnych skanów CT lub MRI, które oceniają anatomię mózgu. SPECT pozwala przyjrzeć się funkcjonowaniu tego organu i dostarcza trzech informacji o sposobie jego działania: czy jest zdrowy oraz czy mamy do czynienia z jego niedoczynnością lub nadaktywnością. W Amen Clinics wykonujemy takie badania od 30 lat. Dzięki nim zbudowaliśmy największą na świecie bazę skanów mózgów osób z problemami ze zdrowiem psychicznym: łącznie przechowujemy ponad 175 000 skanów od pacjentów ze 155 krajów.

Ilustracje zamieszczone na następnej stronie przedstawiają zdrowy mózg na skanie SPECT. Obraz po lewej stronie przedstawia zewnętrzną powierzchnię mózgu, która wykazuje pełną, równomierną, symetryczną aktywność. Nazywa się to skanowaniem powierzchni. Na obrazku po prawej stronie kolor biały wskazuje najbardziej aktywne obszary. W zdrowym organie znajdują się one zwykle w móżdżku (tylna, dolna część mózgu), który zawiera połowę wszystkich neuronów usytuowanych w mózgu. Obraz po prawej stronie przedstawia skan nadaktywny.

Skan SPECT Jimmy’ego wykazał dwa istotne odkrycia:

1. Niską aktywność w lewym płacie skroniowym na skanie powierzchniowym, wynikającą z urazu mózgu. Ta część tego organu jest związana ze stabilnością nastroju, drażliwością, trudnościami w ekspresji językowej (odnajdywaniem właściwych słów), problemami z pamięcią, niepokojem i mrocznymi myślami. Jeśli ten obszar ulegnie urazowi, może wysyłać sygnały zakłócające do pozostałej części mózgu.

2. Zwiększoną aktywność w diamentowym układzie w limbicznej (emocjonalnej) części mózgu. Wynika to z przeżytej traumy, która odcisnęła się w mózgu badanego. W rezultacie do jego umysłu bezustannie docierają bolesne informacje z przeszłości.

Dzięki stosowaniu strategii opisanych w tej książce, poznawaniu i oswajaniu ukrytych smoków oraz eliminowaniu ANM, a także dbaniu o zdrową dietę, dostarczaniu organizmowi odpowiednich składników odżywczych oraz trosce o dobro mózgu, stan Jimmy’ego się poprawił. W ciągu następnych 6 miesięcy jego nastrój ustabilizował się, a niepokój znacznie obniżył. Jimmy zaczął odgrywać w pracy jeszcze ważniejszą rolę, a także stał się szczęśliwszym i bardziej kochającym mężem i ojcem. Ponadto schudł 27 kilogramów, poczuł się fizycznie silniejszy i miał więcej energii. Zaczął też pomagać zdrowieć innym członkom swojej rodziny. Dalsze stosowanie tych strategii pomogło jemu i jego bliskim radzić sobie z trudnościami w zdrowy sposób, dzięki czemu udawało im się zachować siłę emocjonalną pomimo dodatkowego stresu, na jaki byli narażeni.

W tej książce analizuję powody – niektóre z nich są ukryte, a inne oczywiste (takie jak pandemia) – dla których smoki i ANM nieustannie rozmawiają z twoim mózgiem, powodując, że czujesz się smutny, niespokojny, zmartwiony, przygnębiony, wściekły lub pozbawiony kontroli. Dzięki praktycznym strategiom oswajania smoków przejmiesz kontrolę nad własnym umysłem i zadecydujesz, jakich głosów będzie on słuchał. Przestaniesz poddawać się negatywnemu myśleniu oraz pozwalać, by złe nawyki niszczyły twoje zdrowie i relacje, nawet gdy doświadczasz traumatycznego wydarzenia, skrajnego stresu lub żałoby. Będziesz potrafił rozpoznać prawdę, zbudujesz pewność siebie, zdyscyplinujesz swój umysł, poczujesz się szczęśliwszy i spokojniejszy oraz zwiększysz kontrolę nad własnym przeznaczeniem. Kiedy już odzyskasz zdrowie, podziel się zdobytą wiedzą z bliskimi; dzięki temu stworzysz własną grupę wsparcia, co zwiększy prawdopodobieństwo, że zachowasz nowe nawyki do końca życia.

TWÓJ MÓZGBardzo krótkie wprowadzenie

Skoro wyruszamy razem w tę podróż, ważne jest, abyś zapoznał się z sześcioma układami mózgu, które sterują twoim życiem. Będę się do nich odnosił w tej książce wiele razy i chcę, abyś zawsze mógł wrócić do informacji na ich temat. Ludzki mózg jest skomplikowany i składa się z wielu struktur, ale te wymienione poniżej są szczególnie ważne, ponieważ współpracują ze sobą, budując nasze nastroje, lęki, pamięć i zachowanie.

WNĘTRZE MÓZGU

Kora przedczołowa: Zlokalizowana w przedniej części mózgu kora przedczołowa odgrywa główną rolę w funkcjach wykonawczych (niczym szef w pracy), takich jak skupienie, przezorność, osąd, planowanie, podejmowanie decyzji i kontrola impulsów. Jeśli jej aktywność jest niska z powodu urazu głowy, toksyn, zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) lub innych przyczyn, dana osoba ma trudności z koncentracją, łatwo się rozprasza, nie umie się zorganizować, prokrastynuje i zachowuje się impulsywnie. To tak, jakby szef wyjechał na wakacje.

Przedni zakręt obręczy: Znajduje się głęboko w płatach czołowych, bierze udział w przenoszeniu uwagi i wykrywaniu błędów. Jeśli jest nadaktywny, dana osoba zmaga się z negatywnymi myślami lub zachowaniami, zamartwia się, często staje w opozycji i kłóci się z innymi albo dostrzega zbyt wiele wad w sobie lub innych.

Ciało migdałowate: Ta struktura w kształcie migdała znajduje się pod skroniami i za oczami; po każdej stronie mózgu usytuowana jest jedna z nich. Ciała migdałowate mają związek z emocjami, wykrywaniem zagrożeń i agresją. Struktury te są zwykle nadaktywne u osób, które przeszły traumę emocjonalną, są nadmiernie czujne (cały czas obserwują, czy wydarzy się coś złego) i czują się niepewnie w kontaktach społecznych. Jeśli aktywność ciała migdałowatego jest zbyt niska, dana osoba odczuwa znacznie mniej lęku niż przeciętny człowiek. Dobrym przykładem są osoby wspinające się free solo.

Hipokamp: Po grecku „konik morski” (hippo – koń; kampos – potwór morski). Twoje dwa hipokampy są mniej więcej wielkości kciuków i znajdują się głęboko w mózgu, po wewnętrznej stronie lewego i prawego płata skroniowego, tuż za ciałami migdałowatymi. Stanowią część twojego emocjonalnego mózgu, pozwalają ci odczuwać szczęście i smutek oraz mają kluczowe znaczenie dla pamięci. Zatrzymują nowe informacje i przechowują je nawet przez kilka tygodni; jeśli nowo nabyta wiedza zostanie utrwalona, zatrzymasz ją na dłużej. Uszkodzone hipokampy nie potrafią przechowywać nowych informacji. W filmie 50 pierwszych randek, Lucy, postać grana przez Drew Barrymore, miała poważny wypadek samochodowy, który uszkodził oba jej hipokampy. Podczas snu bohaterka traciła wspomnienia z poprzedniego dnia. Problemy z pamięcią są związane z niską aktywnością hipokampu i jest to jeden z pierwszych obszarów mózgu, który umiera u osób zmagających się z chorobą Alzheimera. Hipokamp potrafi wytwarzać do 700 nowych komórek macierzystych dziennie, pod warunkiem, że zdrowo się odżywiamy, spożywamy kwasy tłuszczowe omega-3 oraz dostarczamy mózgowi odpowiednią ilość tlenu, krwi i stymulacji intelektualnej1.

Jądra podstawy: Te duże struktury położone głęboko w mózgu biorą udział w tworzeniu nawyków. Ich część stanowi jądro półleżące, które przynależy do układu nagrody (motywuje cię do dążenia do przyjemności i unikania bólu) i znakomicie reaguje na dopaminę – neuroprzekaźnik dobrego samopoczucia, który bierze udział w kształtowaniu się uzależnień. Jądro półleżące ma związek z ludzkimi pragnieniami. Jeśli jego aktywność jest zbyt niska, jesteśmy przygnębieni i bardziej podatni na uzależnienia oraz czynniki, które je wywołują, takie jak narkotyki, alkohol, seks lub wysokokaloryczne, słodkie potrawy.

Móżdżek: Po łacinie „mały mózg”. Znajduje się w tylnej, dolnej części mózgu. Stanowi on tylko 10 procent objętości tego organu, ale zawiera połowę neuronów lub komórek mózgu. Jest zaangażowany w koordynację, szybkość przetwarzania, przetwarzanie poznawcze i język.

CZTERY PODSTAWY ZDROWIA I CHOROBY

Te biologiczne systemy mózgu reprezentują jedną z czterech podstaw ogólnego zdrowia fizycznego i psychicznego, o których myślę za każdym razem, gdy oceniam stan zdrowia lub leczę dowolnego pacjenta. Po raz pierwszy napisałem o nich w mojej książce Change Your Brain, Change Your Life2.

Podstawa biologiczna: Funkcjonowanie fizycznych aspektów twojego mózgu i ciała. Jedna z najważniejszych zasad, jaką wyznaję w mojej pracy, głosi, że aby zachować zdrowe funkcjonowanie mózgu lub uratować go z opresji, należy zatroszczyć się o 11 najważniejszych czynników ryzyka, które kontrolują twój umysł. Należą do nich: przepływ krwi, przejście na emeryturę/starzenie się, stany zapalne, genetyka, uraz głowy, toksyny, burza umysłowa (nieprawidłowa aktywność elektryczna), odporność i infekcje (istotne w przypadku pandemii), neurohormony, cukrzyca osób otyłych (połączenie nadwagi i wysokiego poziomu cukru we krwi) oraz zaburzenia snu3. Do podstaw biologicznych zaliczyć należy również dietę i ćwiczenia.

Podstawa psychologiczna:To, jak myślisz i jak mówisz do siebie, a także twój obraz samego siebie, stosunek do własnego ciała, trauma emocjonalna, wychowanie i ważne wydarzenia życiowe (takie jak kilkumiesięczna samoizolacja podczas pandemii koronawirusa). Smoki wpływają na twoje zdrowie psychiczne, mówiąc ci, czy jesteś wystarczająco dobry, inteligentny, ładny, silny, bogaty i tak dalej. Kiedy oswoisz swoje potwory i uwierzysz, że spełniasz te wszystkie kryteria, będziesz szczęśliwszy i bardziej pewny siebie. Kiedy czujesz, że czegoś ci brakuje, twój mózg może ulec smutkowi, niepokojowi i poczuciu porażki.

Podstawy społeczne: Jakość twoich relacji i wszelkie bieżące stresujące sytuacje. Jeśli dobrze dogadujesz się z innymi, utrzymujesz zdrowe stosunki z członkami rodziny, pełnisz w życiu odpowiadającą ci rolę lub masz pracę, którą lubisz, a twoja sytuacja finansowa jest stabilna, twój mózg radzi sobie znacznie lepiej niż wtedy, gdy masz kłopoty w którymkolwiek z tych obszarów. Smoki sieją spustoszenie, gdy trudne sytuacje życiowe, takie jak globalna pandemia, rozpad związku, rozwód, zwolnienie z pracy lub śmierć bliskiej osoby, podnoszą poziom hormonów stresu. Jeśli brakuje ci równowagi w podstawach społecznych, stajesz się bardziej podatny na choroby, w tym infekcje takie jak COVID-19, a także depresję, zaburzenia lękowe i inne schorzenia.

Podstawy duchowe: Twoje połączenie z Bogiem, planetą oraz przeszłymi i przyszłymi pokoleniami; twoje najgłębsze poczucie sensu i celu. Jesteś czymś więcej niż tylko komórkami mózgowymi, myślami i połączeniami. Wierzę, że wszyscy realizujemy jakiś boski cel. Jeśli twój mózg słucha smoków lub ANM, możesz zapomnieć, że twoje życie ma znaczenie, a ty ważną rolę do odegrania.

Jeśli w którejkolwiek z tych podstaw panuje chaos, twój mózg chętniej słucha twoich smoków z przeszłości, smoków innych ludzi i społeczeństwa, a następnie pozwala im przejąć kontrolę.

Wśród biologicznych podstaw Jimmy’ego znalazły się urazy głowy, podatność genetyczna odziedziczona po rodzicach, toksyny wynikające z nadużywania substancji, burze umysłowe (nieprawidłowości w płatach skroniowych) i cukrzyca osób otyłych (wysoki poziom cukru we krwi i nadwaga). Jeśli chodzi o podstawy psychologiczne, mężczyzna zmagał się ze smokami z przeszłości, ANM i traumą, której doświadczył jako dziecko i nastolatek. Podstawy społeczne Jimmy’ego to między innymi problemy związane z porzuceniem i stres wynikający z rodzaju wykonywanej pracy (wystąpienia publiczne). Podstawy duchowe stały się dla mężczyzny źródłem siły, która pomogła złagodzić ból. Dzięki krokom, jakie podjęliśmy w celu poprawy jego zdrowia, udało nam się wyleczyć mózg Jimmy’ego, oswoić jego smoki i sprawić, by jego mózg zaczął słuchać zdrowszych informacji. Pomogę ci zrobić to samo.

CZĘŚĆ 1OSWÓJ SMOKI Z PRZESZŁOŚCITwoja historia nie jest twoim przeznaczeniem

Ludzie, którzy zaprzeczają istnieniu smoków, zazwyczaj są przez nie zjadani od środka.

Ursula K. Le Guin, The Wave in The Mind

Od zarania dziejów komunikujemy się ze sobą poprzez historie. Pomagają nam one zrozumieć nasze miejsce w świecie i uczą nas, jak powinniśmy postępować. Kształtują nasze postrzeganie i przekazują wiedzę oraz zasady moralne. Osobiste opowieści kierują naszym życiem. Sposób, w jaki interpretujemy nasze doświadczenia, to jedna z sił napędowych szczęścia lub depresji, radości lub rozczarowania, wściekłości lub spokoju. Opowiadamy o sobie każdego dnia, poprzez to, jak myślimy, czujemy, zachowujemy się i wchodzimy w interakcje z innymi. Każda rozmowa, którą prowadzimy, jest w taki czy inny sposób odzwierciedleniem opowieści, którą stworzyliśmy na przestrzeni czasu. Te historie tworzą filmy, które nieustannie wyświetlają się w naszych głowach – „Jestem dobrą matką… złym ojcem… alkoholikiem… człowiekiem sukcesu… ofiarą… głupcem”.

SMOKI Z PRZESZŁOŚCI

Moja przyjaciółka, doktor Sharon May, światowej sławy terapeutka par, nazywa historie zakłócające nasze życie smokami z przeszłości, które zieją ogniem w naszym ciele migdałowatym (fragmencie mózgu przypominającym kształtem migdał, zlokalizowanym w płacie skroniowym zaangażowanym w reakcje emocjonalne) i wywołują lęk, gniew, irracjonalne zachowania oraz automatyczne negatywne reakcje. W odcinku podcastu The Brain Warrior’s Way, który współprowadzę z moją żoną Taną, doktor May powiedziała: „Wszyscy mamy w sobie smoki z przeszłości, które wpływają na nasze obecne uczucia i działania”1. Jeśli nie rozpoznasz ich i nie uspokoisz, oraz nie uchronisz ciała migdałowatego przed przeciążeniem, smoki te będą nawiedzać twój nieświadomy umysł i powodować emocjonalny ból przez resztę twojego życia. Tlący się w twoim wnętrzu żar lub niepozorny czyn kogoś innego może rozpalić w tobie destrukcyjny ogień niepokoju i wściekłości.

Zacząłem stosować koncepcję doktor May u moich pacjentów, w tym u Jimmy’ego. Z biegiem czasu zidentyfikowałem 13 smoków z przeszłości, ich pochodzenie, czynniki, które sprawiają, że przejmują one nad nami kontrolę i powody, dla których na nie reagujemy. Każdy z nas ma w sobie kilka smoków z przeszłości, które kierują naszym zachowaniem. Nieustannie wchodzimy także w interakcje ze smokami z przeszłości innych, co sprawia, że toczymy zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne bitwy – współczesną Grę o tron. Zachowaniem każdego z nas kierują smoki główne i drugorzędne. Te pierwsze są obecne przez większość czasu, podczas gdy te drugie pojawiają się w okresach wzmożonego stresu, takich jak na przykład pandemia COVID-19, która rozpoczęła się w 2020 roku. Dowiesz się, jakie smoki nosisz w sobie. (Możesz również wziąć udział w quizie o nazwie Hidden Dragons na KnowYourDragons.com).

SMOKI Z PRZESZŁOŚCI

1. Smoki porzucone, niewidzialne lub nieistotne – sprawiają, że czujesz się samotny, niedostrzegany lub nieważny.

2. Podrzędne lub wadliwe smoki – sprawiają, że czujesz się gorszy od innych.

3. Niespokojne smoki – sprawiają, że przepełnia cię lęk i czujesz się przytłoczony.

4. Zranione smoki – sprawiają, że cierpisz przez traumę z przeszłości.

5. Smoki powinności i wstydu – sprawiają, że dręczy cię poczucie winy.

6. Smoki wyjątkowe, zepsute lub przekonane o swojej wyższości – sprawiają, że czujesz się bardziej wyjątkowy niż inni.

7. Smoki odpowiedzialne – sprawiają, że chcesz dbać o innych.

8. Smoki gniewu – sprawiają, że gromadzisz w sobie poczucie krzywdy i wściekłość.

9. Smoki osądu – sprawiają, że wyrażasz surowe lub krytyczne opinie o innych ze względu na niesprawiedliwość, której doświadczyłeś w przeszłości.

10. Smoki śmierci – sprawiają, że boisz się przyszłości i braku sensu życia.

11. Smoki żałoby i straty – sprawiają, że odczuwasz stratę i boisz się jej.

12. Smoki beznadziei i bezradności – wywołują poczucie beznadziei i zniechęcenia.

13. Smoki przodków – sprawiają, że wpływają na ciebie problemy poprzednich pokoleń.

Pokażę ci, jak oswoić smoki za pomocą czterech strategii, które pozwolą ci odmienić narrację, jaką prezentują ci twoje wewnętrzne potwory. Nauczysz się rozpoznawać, skąd pochodzą, co je wyzwala i jak reagują. Pokażę ci ich zalety (jeśli jakiekolwiek istnieją), oraz nauczę cię afirmacji i medytacji, dzięki którym będziesz mógł je poskramiać. Opowiem ci o kilku moich smokach z przeszłości i o tym, jak mnie torturowały, wpływały na mnie i wspomagały mnie w osiąganiu sukcesów. Moja historia okazała się przydatnym narzędziem, które pomogło mi pokazać pacjentom, że postrzegam siebie jako towarzysza podróży i przewodnika po „umysłowych” polach ludzkiego życia. Zaprezentuję ci także ćwiczenie polegające na wyobrażaniu sobie, jaki rodzaj filmów mogą lubić dane smoki i podam kilka przykładów.

PORZUCONE, NIEWIDZIALNE I NIEISTOTNE SMOKI

Pochodzenie: Czułeś się pominięty, niedostrzegany albo nieważny, opuszczony i samotny. Te smoki pojawiają się u dzieci, których rodzice nie byli w stanie ich wychować. Często występują również u ludzi, którzy mieli zarówno młodsze, jak i starsze rodzeństwo, dzieci z rodzin wielodzietnych oraz tych, których rodzice lub siostry czy bracia wykazywali cechy dysfunkcyjne albo narcystyczne bądź chorowali. Te smoki występują również w rodzinach, w których jedno z rodziców lub rodzeństwa osiągało sukcesy albo było sławne. Często jedno z  małżonków lub dzieci czuje się wtedy przez taką osobę niedostrzegane bądź niekochane.

Czynniki wyzwalające: Kiedy dostrzegasz, że inni cię ignorują lub lekceważą; kiedy inni są rozpoznawani, a ty nie; kiedy zwalniają cię z pracy, ale twoich kolegów nie.

Reakcje: Te smoki wywołują poczucie samotności, bezwartościowości lub nieistotności. Mogą również prowadzić do zawyżonego poczucia ważności, które ma zrekompensować te uczucia. Reakcje te wiążą się z porzuceniem i powodują, że ludzie zbyt szybko angażują się w związki, zanim poddadzą daną relację odpowiedniej ocenie. Smoki te mogą również powodować zazdrość, nieuzasadnioną niepewność i ból. Wiele problemów w związkach pojawia się, gdy twoje porzucone, niewidzialne lub nieistotne smoki zieją ogniem na emocjonalne regiony mózgu, powodując przesadne reakcje. Jeśli masz do czynienia z osobą, która nosi w sobie te same potwory, może to wywołać wojnę, która zniszczy związek.

Filmy: Te smoki uwielbiają filmy o ludziach, którzy startują z przegranej pozycji, takie jak Rocky, Rudy, Gladiator, 300, Karate Kid, Wielki Mike lub Slumdog. Milioner z ulicy.

Porzucone, niewidzialne lub nieistotne smoki Daniela: To najważniejsze smoki, z którymi się mierzę. Jestem trzecim z siedmiorga dzieci, mam starszą siostrę i brata oraz cztery młodsze siostry. Moja żona Tana dorastała w rodzinie, która doświadczyła wielu dramatów i traum. Według jej oceny mój dom przypominał programy telewizyjne z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych: Donna Reed, Ojciec wie najlepiej i Zostaw to bobrowi. Jednak wiele historii lub smoków, które zrodziły się we mnie, gdy byłem dzieckiem, wywołuje u mnie niepokój i przeszkadza mi w życiu.

Bycie średnim dzieckiem i drugim synem w libańskiej rodzinie powodowało, że często czułem się nieważny. Mój ojciec był właścicielem sieci sklepów spożywczych, a w rodzinach z Bliskiego Wschodu oczekuje się, że najstarszy syn przejmie rodzinny biznes. To oznaczało, że mój brat był „wybrańcem”, a ja nie.

Było nas dużo, więc rodzice nie mogli poświęcać zbyt wiele czasu każdemu z osobna. Mój ojciec pracował 80 lub więcej godzin tygodniowo. Rządziły nim smoki niepokoju, które urodziły się podczas wielkiego kryzysu. Nie widywałem go zbyt często, dopóki nie skończyłem 10 lat – wtedy zaczął zabierać mnie do pracy w weekendy. Jednakże nie zachowywał się wówczas jak ojciec, lecz jak szef. Moja mama zawsze była zajęta gotowaniem, sprzątaniem i przewożeniem nas z miejsca na miejsce. Z niecierpliwością czekałem na dzień tygodnia, w którym mogła poczytać mi przez 20 minut. Często czułem się niedostrzegany.

Moje porzucone, niewidzialne lub nieistotne smoki sprawiły, że chciałem czuć się częścią grupy, zostać dostrzeżonym i mieć ważną pozycję. Przez całe życie ciężko pracuję nad tym, aby zmienić innych, uwielbiam dzielić się z dużą publicznością tym, czego się nauczyłem. Jeden z moich ulubionych wykładów wygłosiłem w American Airlines Arena przed 20 000 osób. W dużej mierze te smoki są powodem, dla którego piszę tę książkę.

Narzędzia do oswajania porzuconych, niewidzialnych lub nieistotnych smoków

1. Czy rozpoznajesz w swoim życiu porzucone, niewidzialne lub nieistotne smoki? Czy czujesz się pominięty, nieważny lub samotny? Czy dorastałeś w dużej rodzinie? Czy twoi rodzice rozwiedli się, gdy byłeś mały? Czy byli nieobecni? A może cię zaniedbywali? Czy byłeś adoptowany? Czy przebywałeś w wielu domach zastępczych?

2. Znajdź zalety: Te smoki mogą sprawić, że osiągniesz wysoką pozycję i pomożesz innym, a także staniesz się częścią grupy, która przynosi światu pozytywną energię. Osobiście odkryłem w tych smokach wolność. Ze względu na fakt, że nie byłem najstarszym dzieckiem płci męskiej w mojej libańskiej rodzinie, mogłem zrobić ze swoim życiem wszystko, co chciałem. Nie pałałem miłością do biznesu spożywczego; za to od 40 lat spełniam się jako psychiatra i pisarz. Zamiast być zazdrosnym o mojego starszego brata, cieszę się, że go mam.

3. Strategie:

Poznaj cel swojego życia. Dzięki temu poczujesz się bardziej istotny, szczęśliwy i związany z innymi. Dyrektor biznesowy Adam Leipzig wygłosił jedno z moich ulubionych przemówień online o tym, jak znaleźć swój życiowy cel w zaledwie pięć minut2. Rozpoczął od opowiedzenia historii o 25. Zjeździe Absolwentów Yale University, podczas którego dokonał zdumiewającego odkrycia: 80 procent jego uprzywilejowanych, dobrze sytuowanych przyjaciół nie odczuwało zadowolenia ze swojego życia, mimo że większość z nich ponownie się ożeniła i założyła nowe rodziny. Różnica między nimi a szczęśliwymi ludźmi polegała na tym, że ci drudzy „znali swój cel”. Adam Leipzig mówi, że aby go poznać, musisz udzielić odpowiedzi na pięć prostych pytań:

1. Kim jesteś? Jak masz na imię?

2. Co lubisz robić? Może to być na przykład pisanie, gotowanie, projektowanie, tworzenie, mówienie, nauczanie, liczenie. Aby uzyskać jasność co do celu, zadaj sobie pytanie: czego mogę nauczyć innych?

3. Dla kogo to robisz? Jak twoja praca łączy cię z innymi?

4. Czego ci ludzie chcą lub potrzebują od ciebie?

5. Jak zmieniają się w wyniku tego, co robisz?

W moim przypadku odpowiedzi wyglądają następująco:

1. Nazywam się Daniel.

2. Uwielbiam optymalizować mózgi ludzi i inspirować ich do dbania o zdrowie umysłu.

3. Robię to dla mojej rodziny i dla tych, którzy przychodzą do naszych klinik, czytają moje książki, śledzą nasze kanały w mediach społecznościowych lub oglądają nasze programy w telewizji publicznej.

4. Ludzie, którzy się do mnie zwracają, chcą mniej cierpieć, czuć się lepiej, sprawniej myśleć i mieć większą kontrolę nad swoim życiem. Pragną lepiej funkcjonującego mózgu i lepszego życia.

5. W wyniku tego, co robię, ludzie zmieniają na lepsze swój mózg i życie; mniej cierpią i stają się szczęśliwsi, a także przekazują innym to, czego się nauczyli o zdrowiu umysłu.

Zauważ, że tylko dwa z pięciu pytań dotyczą ciebie; trzy mają związek z innymi osobami. Mądre chińskie powiedzenie głosi: „Jeśli chcesz szczęścia przez godzinę, zdrzemnij się. Jeśli chcesz szczęścia na jeden dzień, idź na ryby. Jeśli chcesz szczęścia przez rok, odziedzicz fortunę. Jeśli chcesz szczęścia na całe życie, pomóż komuś”. Szczęście można znaleźć w pomaganiu innym.

Kiedy jesteś na spotkaniu i ktoś cię pyta: „Czym się zajmujesz?” udziel mu odpowiedzi na pytanie numer pięć. Ja mówię wówczas: „Pomagam ludziom usprawniać mózg i zmieniać życie na lepsze, aby mniej cierpieli, byli szczęśliwsi i przekazywali to innym”. Odpowiadając na to proste pytanie, dzielę się moim życiowym celem i uciszam moje porzucone, niewidzialne lub nieistotne smoki. Jaki jest twój cel?

Pracuj nad tym, aby pozytywnie wpływać na życie innych. Wolontariat rozwija hipokamp (pamięć i nastrój) oraz buduje w nas przekonanie o własnych osiągnięciach i produktywności w okresie dwóch lat3.

Zostań częścią grupy (kościelnej, obywatelskiej, na rzecz ekologii itp.). Utrzymywanie kontaktów społecznych ma kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia. Ludzie nie są niedźwiedziami polarnymi; potrzebujemy towarzystwa. Znajdź kreatywne sposoby na nawiązywanie kontaktów z innymi, jeśli nie masz możliwości spotkać się z nimi osobiście. Na początku pandemii urzędnicy rządowi zaczęli mówić o potrzebie zachowywania dystansu społecznego. Od razu wiedziałem, że nie był to właściwy dobór słów. Powinno się mówić jedynie o fizycznym dystansie, który jest potrzebny, aby zatrzymać rozprzestrzenianie się wirusa. W takim kryzysie musimy podtrzymywać bliskie kontakty z innymi, a właściwe posługiwanie się językiem ma znaczenie, o czym przekonamy się w rozdziale dotyczącym oswajania naszych myśli.

Psychoterapia może być bardzo pomocna, szczególnie w przypadku problemów związanych z porzuceniem. Uważaj, aby nie zakończyć jej zbyt wcześnie. Bliskość łącząca cię z terapeutą może cię irytować i sprawiać, że będziesz miał ochotę uciec. Zastanów się, czy nie dzieje się tak w przypadku innych twoich relacji.

4. Afirmacje do wypowiadania lub medytacji na co dzień:

Jestem kochany.

Jestem unikalny.

Jestem ważny.

Dostrzega mnie… [wymień osoby, które cię dostrzegają].

Zmieniam życie… [nazwij osoby, na których życie wpływasz].

PODRZĘDNE LUB WADLIWE SMOKI

Pochodzenie: Poczucie bycia gorszym od innych pod względem zdolności, wyglądu, pieniędzy, osiągnięć lub związków. Może występować u osób, które czuły się niedopasowane do otoczenia lub uważały, że nie potrafią sprostać oczekiwaniom rodziców. Być może byłeś zastraszany, ktoś podcinał ci skrzydła, krytykowali cię rówieśnicy, rodzina czy autorytety lub często porównywałeś się z innymi w negatywny sposób. W połączeniu z mediami społecznościowymi smoki te wywołują u młodych ludzi epidemię lęku, depresji i samobójstw.

Czynniki wyzwalające: Kiedy porównujesz się z innymi lub rywalizujesz z nimi; kiedy patrzysz w lustro.

Reakcje: Te smoki wywołują poczucie niższości, przygnębienia, bezradności i zazdrości; sprawiają, że stajesz się nadmiernie wrażliwy lub za wszelką cenę dążysz do perfekcji; mogą prowadzić do powstania syndromu oszusta (poczucia, że jest się oszustem albo się nie wie, co się robi) lub dysmorfii ciała, która powoduje, że widzi się we własnym wyglądzie wyłącznie wady.

Filmy: Te smoki uwielbiają filmy o superbohaterach, zwłaszcza z postaciami mutantów z Marvela (na przykład X-Men), którzy mają specjalne moce.

Podrzędne lub wadliwe smoki Daniela: W moim przypadku jest to drugorzędny smok. Zawsze byłem niski i myślałem, że śmiesznie wyglądam, tym bardziej, że moja mama miała 180 centymetrów wzrostu, a ojciec około 190. Byłem zwykle najniższym dzieckiem w klasie i z tego powodu dokuczano mi oraz wybierano mnie jako ostatniego do drużyn sportowych. Czułem się gorszy od pozostałych chłopców. W mojej rodzinie było tak dużo dziewczynek, że mama nie miała czasu codziennie rano czesać mnie i mojego brata, więc robiliśmy to sami już w szkole podstawowej. Miałem też duże uszy, które odziedziczyłem po dziadku, w związku z czym często nazywano mnie Dumbo.

Jako małe dziecko nigdy nie czułem się mądry. Poszedłem do katolickiej szkoły podstawowej, gdzie w każdej klasie było 48 dzieci (sześć rzędów w poprzek, osiem głębokich ławek) i nigdy nie wyróżniałem się pod względem nauki. Rodzice byli tak zajęci, że moje osiągnięcia w szkole nie były dla nich priorytetem. Liczyło się, że zdawałem do następnej klasy.