MYŚLI SAMOBÓJCZE U NASTOLATKÓW. Jak pokonać ból emocjonalny, odzyskać siłę i przywrócić życiu sens ebook

Przed­mowado wy­da­nia pol­skiego

Au­to­rzy po­rad­nika, który trzy­masz w dło­niach, za­bie­rają cię w nie­zwy­kłą po­dróż. Na jej końcu cze­kają ulga, sa­tys­fak­cja, do­bry na­strój i zwy­czajna, co­dzienna ra­dość. Pa­mię­taj o tym każ­dego dnia, po­nie­waż droga, którą bę­dziesz prze­mie­rzać, cza­sem może nie być ła­twa. Twoje ży­cie z my­ślami sa­mo­bój­czymi, lę­kiem czy de­pre­sją też nie jest ła­twe i bar­dzo do­ce­niam to, że chcesz je zmie­nić. 

Wpro­wa­dza­nie zmian czę­sto sta­nowi duże wy­zwa­nie, a kiedy to­wa­rzy­szą nam zmę­cze­nie, bez­rad­ność i za­gu­bie­nie, zmiana może wy­da­wać się wręcz nie­moż­liwa. Fakt, że czy­tasz te słowa, ozna­cza, iż tli się w to­bie iskierka na­dziei. Na­wet je­śli w tej chwili jej nie wi­dzisz, wi­dzę ją ja i wi­dzą ją au­to­rzy tego po­rad­nika. Wie­rzę, że w miarę za­po­zna­wa­nia się z ko­lej­nymi roz­dzia­łami też ją do­strze­żesz.

Daj so­bie czas na zmianę. Daj so­bie czas na na­ukę. Daj so­bie czas na po­peł­nia­nie błę­dów, te­sto­wa­nie no­wych umie­jęt­no­ści, wy­ko­ny­wa­nie ćwi­czeń i otwie­ra­nie się na to, co przed tobą. Każdy z nas prze­zwy­cięża kry­zysy we wła­snym, in­dy­wi­du­al­nym tem­pie. Za­uwa­żaj swoje małe suk­cesy, gdyż one są do­wo­dem na to, że zmie­rzasz we wła­ści­wym kie­runku.

My­śli sa­mo­bój­cze nie ustą­pią od razu. Wiem, że trudno to za­ak­cep­to­wać, że może cię to zło­ścić i znie­chę­cać do dal­szych sta­rań. Czę­sto się z tym spo­ty­kam, gdy to­wa­rzy­szę mło­dym lu­dziom na dro­dze do od­zy­ska­nia do­brego sa­mo­po­czu­cia. Od­waż­nie dzie­ląc się swoim znie­cier­pli­wie­niem i bez­sil­no­ścią wo­bec my­śli sa­mo­bój­czych, na­sto­latki, z któ­rymi pra­cuję, ro­bią dla sie­bie dwie ważne rze­czy. Po pierw­sze, uwal­niają emo­cje, prze­ciw­dzia­ła­jąc ich ku­mu­la­cji. Po dru­gie, kreują sy­tu­ację, w któ­rej moż­liwe jest po­sze­rze­nie per­spek­tywy. W jed­nym i dru­gim po­móc może ta książka.

Za­pewne na­suwa ci się py­ta­nie, czy lek­tura książki, pro­wa­dze­nie dzien­nika (do czego za­pro­szą cię au­to­rzy, a ja bar­dzo cię za­chę­cam) oraz wy­ko­ny­wa­nie ćwi­czeń są w sta­nie spra­wić, że prze­zwy­cię­żysz my­śli sa­mo­bój­cze. Tak, może się tak zda­rzyć. Może się zda­rzyć i tak, że dzięki tej książce zde­cy­du­jesz się się­gnąć po po­moc. Droga, która cię czeka, bę­dzie ła­twiej­sza, je­śli nie bę­dziesz po­ko­ny­wać jej w po­je­dynkę. Do to­wa­rzy­sze­nia ci w niej mo­żesz za­pro­sić ko­goś, kto wes­prze cię do­brym sło­wem, tak jak przy­pad­kowy tu­ry­sta spo­tkany na szlaku dzieli się z tobą wodą. Może być to ktoś, kto przez chwilę po­nie­sie za cie­bie „ple­cak” – kto na przy­kład po­może ci roz­pro­szyć my­śli sa­mo­bój­cze w chwili, gdy będą trudne do znie­sie­nia, choćby przy­ja­ciel lub przy­ja­ciółka albo czło­nek ro­dziny. Może być to pro­fe­sjo­nalny prze­wod­nik, który po­może ci od­czy­tać mapę i ru­szyć w drogę, czyli psy­cho­log lub psy­cho­te­ra­peuta. Cza­sem wę­drówka jest tak trudna, że po­trzebna jest po­moc ra­tow­nika – w tym przy­padku bę­dzie to psy­chia­tra lub in­ter­went kry­zy­sowy. Nie­kiedy koło ra­tun­kowe sta­nowi kon­takt z te­le­fo­nem za­ufa­nia. Opcji jest wiele i po­znasz je w tej książce. Do­wiesz się z niej też, jak pro­sić o po­moc, by mieć pew­ność, że prośba zo­sta­nie speł­niona – że twoje po­trzeby zo­staną za­spo­ko­jone. Nikt z nas nie chciałby prze­cież, by ktoś szar­pał się z nim na szlaku, upie­ra­jąc się, że po­nie­sie mu ple­cak, pod­czas gdy on byłby spra­gniony i po­trze­bo­wałby kilku ły­ków wody.

Bez względu na to, ile osób bę­dzie ci to­wa­rzy­szyło, droga po­zo­sta­nie twoja. Nikt jej za cie­bie nie po­kona. Wspo­mi­nam o tym, po­nie­waż wiem, że wiele osób w twoim wieku oba­wia się, iż straci kon­trolę nad swoim ży­ciem, gdy po­prosi o po­moc. Za­pew­niam cię, że bę­dzie do­kład­nie od­wrot­nie – z po­mocą in­nych od­zy­skasz kon­trolę nad swo­imi my­ślami, emo­cjami i za­cho­wa­niem. Bar­dzo ci tego ży­czę, po­nie­waż wiem, jak przy­tła­cza­jąca jest dla cie­bie co­dzien­ność, w któ­rej trudno do­strzec iskierkę na­dziei. Ale na­dzieja ist­nieje, jest obok cały czas. Wiem to od two­ich ró­wie­śni­ków, któ­rzy prze­zwy­cię­żyli my­śli sa­mo­bój­cze.

Chcę do­dać ci na­dziei, bo wła­śnie o to pro­siło mnie wiele na­sto­lat­ków, któ­rym to­wa­rzy­szy­łam na ich dro­dze. Wie­rzę, że za ja­kiś czas ty też po­wiesz: „Jest na­dzieja” nie tylko do spe­cja­li­sty, który po­może ci po­ko­nać ważny etap two­jej drogi, ale także do ró­wie­śnika, który zwie­rzy ci się z tego, że ma my­śli sa­mo­bój­cze.

Lu­cyna Ki­ciń­ska

wie­lo­let­nia kon­sul­tantka i ko­or­dy­na­torka te­le­fo­nów za­ufa­nia,

eks­pertka Biura ds. Za­po­bie­ga­nia Za­cho­wa­niom Sa­mo­bój­czym,

ko­or­dy­na­torka strefy po­mocy ser­wisu www.zwjr.pl

Po­dzię­ko­wa­nia

Je­ste­śmy nie­zmier­nie wdzięczni ko­le­żan­kom i ko­le­gom po fa­chu, któ­rzy przy­czy­nili się do ukształ­to­wa­nia kon­cep­cji przed­sta­wio­nych w tej książce. Dzię­ku­jemy dok­tor Rhe­edzie Wal­ker za jej mą­drość i słowa za­chęty, pod któ­rych wpły­wem zde­cy­do­wa­li­śmy się na­pi­sać ten po­rad­nik. Szcze­gólne po­dzię­ko­wa­nia na­leżą się Ry­anowi Bu­re­showi i ca­łemu ze­spo­łowi wy­daw­nic­twa New Har­bin­ger Pu­bli­ca­tions za wska­zówki i wspar­cie w pro­ce­sie wy­daw­ni­czym. Przede wszyst­kim jed­nak dzię­ku­jemy mło­dym lu­dziom, któ­rzy po­zwo­lili nam to­wa­rzy­szyć so­bie w trud­nych mo­men­tach ich ży­cia. By­li­ście dla nas ogromną in­spi­ra­cją.

Słowo na po­czą­tek

Drogi Czy­tel­niku, Droga Czy­tel­niczko,

gra­tu­lu­jemy ci od­wagi się­gnię­cia po tę książkę. Skoro czy­tasz na­sze słowa, to za­pewne zda­rza ci się my­śleć o sa­mo­bój­stwie. Wy­bór ta­kiej lek­tury, gdy czło­wiek zmaga się z my­ślami sa­mo­bój­czymi, sta­nowi akt praw­dzi­wego oporu. Trzeba od­wagi i siły, żeby wbrew po­czu­ciu braku na­dziei, po­czu­ciu bez­war­to­ścio­wo­ści i po­czu­ciu odłą­cze­nia od świata wy­brać ży­cie. De­cy­zja, by da­lej wal­czyć, świad­czy o two­jej sile i woli ży­cia.

Na­pi­sa­li­śmy tę książkę dla cie­bie. Po­świę­ci­li­śmy swoje ży­cie po­ma­ga­niu mło­dym oso­bom, które zma­gają się z my­ślami sa­mo­bój­czymi. W tym po­rad­niku od­wo­łu­jemy się do wie­dzy na­uko­wej, do swo­jego do­świad­cze­nia w pracy te­ra­peu­tycz­nej i do prze­żyć na­sto­lat­ków ta­kich jak ty – wszystko to po­twier­dza, że da się prze­zwy­cię­żyć my­śli sa­mo­bój­cze. Dzie­ląc się z tobą tą wie­dzą i do­świad­cze­niami w ni­niej­szej książce, spró­bu­jemy po­móc ci po­ra­dzić so­bie z wy­zwa­niami i trau­ma­tycz­nymi sy­tu­acjami, ja­kie na­po­ty­kasz w ży­ciu. Wiedz, że twoje prze­ży­cia nie są od­osob­nione. Na ca­łym świe­cie mi­liony na­sto­lat­ków my­ślą o sa­mo­bój­stwie. Wie­lo­krot­nie wi­dzie­li­śmy jed­nak, że nie­za­leż­nie od swo­jego po­cho­dze­nia i od tego, co prze­żyły, na­sto­latki te są w sta­nie zbu­do­wać ży­cie, które ma dla nich sens, oraz bli­skie więzi z in­nymi ludźmi.

Dzięki na­szemu po­rad­ni­kowi zdo­bę­dziesz nowe umie­jęt­no­ści, le­piej zro­zu­miesz sie­bie, a także po­znasz nowe spo­soby po­strze­ga­nia świata i ra­dze­nia so­bie w nim. Wszyst­kie umie­jęt­no­ści i tech­niki ob­ja­śniamy krok po kroku, aby uła­twić ci ich opa­no­wa­nie. Oczy­wi­ście nie każda stra­te­gia spraw­dza się jed­na­kowo do­brze u wszyst­kich, dla­tego znaj­dziesz tu wiele róż­nych tech­nik i ćwi­czeń, spo­śród któ­rych mo­żesz wy­brać te naj­bar­dziej ci od­po­wia­da­jące. Bę­dzie to wy­ma­gało po­stę­po­wa­nia me­todą prób i błę­dów, więc uzbrój się w cier­pli­wość i nie usta­waj w wy­sił­kach, do­póki nie znaj­dziesz tego, co naj­le­piej ci pa­suje.

Na ko­niec kilka rad do­ty­czą­cych pracy z na­szą książką. Po pierw­sze, przy­go­tuj so­bie no­tes na dzien­nik i miej go za­wsze pod ręką. Bę­dziemy czę­sto pro­sić cię o za­pi­sa­nie my­śli, po­my­słów lub róż­nego ro­dzaju list. Spi­sy­wa­nie my­śli i uczuć ma war­tość te­ra­peu­tyczną. Po­maga też za­pa­mię­tać nowe umie­jęt­no­ści i tech­niki. Dzięki pro­wa­dze­niu dzien­nika bę­dziesz mieć wszyst­kie swoje re­flek­sje i stra­te­gie za­pi­sane w jed­nym miej­scu.

Po dru­gie, wy­chodź poza swoją strefę kom­fortu. Wy­pró­bo­wuj po­zna­wane stra­te­gie i wy­ko­nuj pro­po­no­wane przez nas ćwi­cze­nia, po­nie­waż tylko dzięki prak­tyce masz szanse przy­swoić nowe umie­jęt­no­ści. Być może nie­które z nich będą z po­czątku wy­da­wać ci się nieco dziwne lub śmieszne. Wiedz, że to w po­rządku. Naj­bar­dziej roz­wi­jamy się wła­śnie wtedy, gdy po­dej­mu­jemy trud wyj­ścia poza do­brze znane wzorce po­stę­po­wa­nia.

Po trze­cie, nie martw się, je­śli utkniesz w miej­scu lub na kilka dni so­bie od­pu­ścisz. Po pro­stu otwórz wtedy tę książkę i po­dej­mij ko­lejną próbę. Na każ­dej dro­dze zda­rzają się wy­boje. Ważne, że w do­wol­nej chwili mo­żesz wró­cić na ob­rany szlak i iść da­lej.

Przede wszyst­kim jed­nak sta­raj się na­dal żyć. Nie prze­sta­waj prze­ciw­sta­wiać się my­ślom sa­mo­bój­czym. Za­cznij bu­do­wać ta­kie ży­cie, ja­kie pra­gniesz prze­żyć, ja­kie pra­gniesz od­kry­wać, ja­kiego pra­gniesz do­świad­czać. Czy­taj da­lej – nie ma lep­szego mo­mentu niż ta wła­śnie chwila, by za­cząć.

Z ży­cze­niami po­wo­dze­nia

Je­remy i Ryan

1

Przy­go­to­wa­nie do drogi

Za­pewne zda­rzyło ci się sły­szeć stwier­dze­nie, że ży­cie jest po­dróżą. W po­dróży przez ży­cie na­po­tkasz piękne, za­pie­ra­jące dech w pier­siach wi­doki, które będą cię in­spi­ro­wać, trudne po­dej­ścia pod górę spraw­dza­jące twoją siłę i wy­trzy­ma­łość, szyb­kie zej­ścia w dół, które jed­no­cze­śnie eks­cy­tują i prze­ra­żają, jak rów­nież mo­no­tonne, pła­skie po­ła­cie skła­nia­jące do za­da­nia so­bie py­ta­nia, do­kąd wła­ści­wie zmie­rzasz. Wszystko to sta­nowi część ży­cia.

Okres doj­rze­wa­nia obej­muje fa­scy­nu­jące zda­rze­nia, ale dla wielu na­sto­lat­ków jest także cza­sem pro­ble­mów i wy­zwań. Trzeba bo­wiem zmie­rzyć się z tym, co nowe i nie­znane, w ob­sza­rze do­znań fi­zycz­nych, emo­cji, re­la­cji spo­łecz­nych, związ­ków, na­uki i w wielu in­nych ob­sza­rach. W okre­sie na­sto­let­nim twoje ciało oraz twój mózg doj­rze­wają i ule­gają szyb­kim zmia­nom; zmie­niają się twoje re­la­cje z ludźmi, a także ocze­ki­wa­nia in­nych lu­dzi wo­bec cie­bie; zmie­nia się sto­pień two­jej nie­za­leż­no­ści od opie­ku­nów (choć może nie tak szybko, jak tego chcesz), jak rów­nież to, czego wy­maga się od cie­bie w szkole. Tak wiele zmian do­ko­nu­ją­cych się w tak krót­kim cza­sie przy­czy­nia się do stresu. A stres może stać się prze­szkodą na two­jej dro­dze. Szu­ka­nie spo­sobu na po­ra­dze­nie so­bie ze wszyst­kimi zmia­nami i prze­szko­dami cza­sami jest na­prawdę przy­tła­cza­jące.

Nic dziw­nego, że wiele na­sto­lat­ków zmaga się z nie­przy­jem­nymi uczu­ciami, ta­kimi jak smu­tek, złość czy lęk, a także z my­ślami sa­mo­bój­czymi. To nor­malne, że gdy na­po­ty­kamy na swo­jej dro­dze ja­kąś prze­szkodę, do­świad­czamy nie­przy­jem­nych uczuć i za­da­jemy so­bie py­ta­nie o sens kon­ty­nu­owa­nia dzia­łań. Jak się prze­ko­nasz w dal­szej czę­ści roz­działu, bar­dzo wiele na­sto­lat­ków za­daje so­bie ta­kie py­ta­nie w ob­li­czu prze­ciw­no­ści. Ale choć wia­domo, że okres na­sto­letni to czas zmian i du­żego stresu, to nie­kiedy trudno od­po­wie­dzieć na py­ta­nie, dla­czego u da­nej osoby po­ja­wiają się my­śli sa­mo­bój­cze.

Do­bra wia­do­mość jest taka, że po ob­fi­tu­ją­cym w wy­zwa­nia i zu­peł­nie nowe pro­blemy okre­sie doj­rze­wa­nia na ogół na­stę­puje o wiele spo­koj­niej­sza, da­jąca więk­sze po­czu­cie speł­nie­nia część po­dróży przez ży­cie. W miarę jak na­sze ciało i mózg doj­rze­wają, a my na pod­sta­wie do­świad­cze­nia uczymy się co­raz le­piej ra­dzić so­bie z wy­zwa­niami wieku na­sto­let­niego, sta­jemy się le­piej przy­go­to­wani do sta­wia­nia czoła ko­lej­nym prze­szko­dom. Za­tem w okre­sie do­ro­sło­ści na­sza po­dróż przez ży­cie na ogół prze­biega ła­god­niej. Gor­sza wia­do­mość jest taka, że w każ­dej po­dróży zda­rzają się trud­niej­sze, bar­dziej stre­su­jące chwile, a okres doj­rze­wa­nia po pro­stu bywa szcze­gól­nie trudny. Wła­śnie dla­tego warto zdo­być wszel­kie wia­do­mo­ści i umie­jęt­no­ści po­trzebne do prze­trwa­nia tego etapu drogi. Nasz po­rad­nik po­może ci roz­po­znać, jaki sprzęt naj­le­piej spa­ko­wać na drogę, aby po­ra­dzić so­bie za­równo z tym, z czym mie­rzysz się te­raz, jak i na te­re­nie, na który wkro­czysz w przy­szło­ści.

W dal­szej czę­ści roz­działu sku­pimy się wła­śnie na tym, naj­pierw jed­nak chcie­li­by­śmy ci uzmy­sło­wić, że nie je­steś osa­mot­niony/osa­mot­niona w swo­ich prze­ży­ciach.

Wspól­nota do­świad­czeń

Mło­dym lu­dziom czę­sto się wy­daje, że tylko oni zma­gają się z my­ślami sa­mo­bój­czymi, przez co czują się bar­dzo sa­motni. To zro­zu­miałe, po­nie­waż w na­szym spo­łe­czeń­stwie nie mówi się otwar­cie o my­ślach sa­mo­bój­czych. Skoro nikt o czymś nie wspo­mina, to na­tu­ralne jest za­ło­że­nie, że nikt tego nie prze­żywa, prawda? Tym­cza­sem my­śli o sa­mo­bój­stwie są bar­dzo po­wszechne, zwłasz­cza wśród na­sto­lat­ków. Ba­da­nia nie­zmien­nie po­ka­zują, że każ­dego roku mniej wię­cej jedna piąta uczniów szkół śred­nich w Sta­nach Zjed­no­czo­nych do­świad­cza ta­kich my­śli (Ivey-Ste­phen­son i in., 2020)[1]. Pa­mię­taj za­tem, że choć twoje ży­cie jest wy­jąt­kowe i nie­po­wta­rzalne, to wiele in­nych mło­dych osób w swo­jej po­dróży przez ży­cie też zmaga się z my­ślami sa­mo­bój­czymi. Mogą was łą­czyć ta­kie do­świad­cze­nia, jak cier­pie­nie emo­cjo­nalne, po­czu­cie osa­mot­nie­nia, pro­blemy w re­la­cjach z ludźmi czy wła­śnie my­śli o za­koń­cze­niu wła­snego ży­cia.

Wiedz też, że nie tylko na­sto­latki zma­gają się z my­ślami sa­mo­bój­czymi. My­śli ta­kich do­świad­cza wielu sław­nych do­ro­słych, w tym pio­sen­ka­rze: Katy Perry, Nicki Mi­naj, Emi­nem i Demi Lo­vato, ak­to­rzy: Pete Da­vid­son, Halle Berry i Drew Ca­rey, a także spor­towcy: Ronda Ro­usey, Mi­chael Phelps i Mike Ty­son. Po­myśl o in­nych sław­nych oso­bach, które przy­znały się nie tylko do my­śli sa­mo­bój­czych, ale rów­nież do pod­ję­cia próby ode­bra­nia so­bie ży­cia (je­śli nikt taki nie przy­cho­dzi ci do głowy, po­szu­kaj in­for­ma­cji na ten te­mat w in­ter­ne­cie). Z my­ślami sa­mo­bój­czymi zma­gają się przed­sta­wi­ciele wszel­kich za­wo­dów, w tym na­uczy­ciele, po­li­tycy, pi­sa­rze, pi­loci, den­ty­ści, ku­cha­rze i pro­gra­mi­ści.

Krótko mó­wiąc, my­śli o sa­mo­bój­stwie nie są ni­czym nie­zwy­kłym. Na ca­łym świe­cie do­świad­czają ich mi­liony lu­dzi. To nor­malne, że cza­sami czu­jemy się źle i nie jest nam przy­jem­nie, ale my­śli sa­mo­bój­cze są bar­dzo nie­przy­jemne i mogą pro­wa­dzić do nie­bez­piecz­nych sy­tu­acji, je­śli się im nie prze­ciw­działa. Dla­tego ważne jest na­ucze­nie się, jak sku­tecz­nie so­bie z nimi ra­dzić oraz osią­gnąć spo­kój umy­słu i cie­szyć się ży­ciem. Wła­śnie w tym po­może ci na­sza książka. Po­szcze­gólne roz­działy są po­świę­cone kon­kret­nym umie­jęt­no­ściom, które po­ma­gają ra­dzić so­bie z my­ślami sa­mo­bój­czymi. Opi­sane przez nas stra­te­gie zo­stały opra­co­wane na pod­sta­wie ba­dań na­uko­wych z udzia­łem na­sto­lat­ków ta­kich jak ty, a także na pod­sta­wie do­świad­czeń w za­kre­sie po­ma­ga­nia mło­dym lu­dziom, któ­rzy zma­gają się z my­ślami sa­mo­bój­czymi.

Za­nim przej­dziemy do na­uki wspo­mnia­nych umie­jęt­no­ści, mu­simy się upew­nić, że je­steś od­po­wied­nio przy­go­to­wany/przy­go­to­wana. Obok tego po­rad­nika bę­dzie ci po­trzebny dzien­nik. Jak już wspo­mnie­li­śmy, w róż­nych miej­scach książki bę­dziemy pro­sić cię o prze­my­śle­nie pew­nych rze­czy i za­pi­sa­nie swo­ich re­flek­sji, uczuć, pla­nów. Pro­wa­dze­nie dzien­nika to do­bry spo­sób na wy­ra­że­nie my­śli i emo­cji, re­je­stro­wa­nie po­zna­nych stra­te­gii i wska­zó­wek oraz śle­dze­nie czy­nio­nych po­stę­pów.

Po­mocne źró­dła

W Pol­sce działa wiele te­le­fo­nów za­ufa­nia dla mło­dych osób. Mo­żesz z nich sko­rzy­stać, gdy mie­rzysz się z my­ślami sa­mo­bój­czymi czy im­pul­sami do skrzyw­dze­nia sie­bie. Kon­sul­tanci są go­towi po­roz­ma­wiać z tobą przez te­le­fon lub na cza­cie albo od­po­wie­dzieć na twoją wia­do­mość on­line.

• 116 111 to nu­mer ca­ło­do­bo­wego Te­le­fonu Za­ufa­nia dla Dzieci i Mło­dzieży. Czat do­stępny jest na: https://116111.pl/cza­tuj, a po­moc on­line na: https://116111.pl/na­pisz.

• 800 12 12 12 to nu­mer Te­le­fonu Za­ufa­nia Rzecz­nika Praw Dziecka. Obok roz­mowy mo­żesz sko­rzy­stać ze wspar­cia kon­sul­tan­tów na cza­cie: https://czat.brpd.gov.pl.

Pełną li­stę do­stęp­nych te­le­fo­nów za­ufa­nia znaj­dziesz na stro­nie: https://zwjr.pl/bez­platne-nu­mery-po­mo­cowe.

Mo­żesz też od­wie­dzić stronę https://zwjr.pl, która to­wa­rzy­szy pro­jek­towi „Ży­cie warte jest roz­mowy”. Znaj­dziesz tam vlogi, ani­ma­cje i po­mocne wska­zówki, mię­dzy in­nymi do­ty­czące tego, jak ra­dzić so­bie z my­ślami sa­mo­bój­czymi, roz­ma­wiać o nich z bli­skimi, roz­po­znać, że cier­pisz na de­pre­sję, czy co zro­bić, gdy za­uwa­żysz, że my­śli sa­mo­bój­cze po­now­nie się u cie­bie po­ja­wiają. Mo­żesz także sko­rzy­stać ze wspar­cia spe­cja­li­stów Strefy Po­mocy: https://zwjr.pl/na­pisz-do-spe­cja­li­sty.

Przy­pisy