Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie ebook

Z recenzji książki Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie

„W książce Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie Laura Plumb przekazała głęboką wiedzę o ajurwedyjskim odżywianiu w sposób dostępny dla każdego. Delektując się potrawami sporządzonymi według jej kreatywnych przepisów, dowiesz się, w jaki sposób żywność może zrównoważyć twoją indywidualną strukturę ciała i ducha oraz utrzymać cię w najlepszym zdrowiu”.

DR DAVID FRAWLEY

Wedaćharja i autor książki Yoga & Ayurveda

„Hipokrates powiedział: «Niech pożywienie będzie twoim lekarstwem, a lekarstwo twoim pożywieniem». W książce Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie Laura Plumb pokazuje, jak z ogromną radością tworzyć pyszne i uzdrawiające posiłki, dzięki którym twój stosunek do jedzenia zmieni się już na zawsze”.

MELANIE FIORELLA

profesor nadzwyczajna zdrowia integracyjnego na Uniwersytecie w San Diego i członkini personelu Centrum Chopry w Grupie Medycznej Mind-Body

„Jako dyrektor Akademii Ajurwedyjskiej w Kerali osobiście byłem świadkiem tego, jak głęboko Laura zrozumiała zasady ajurwedyjskiej pielęgnacji zdrowia. Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie powinna zajmować główne miejsce w kuchni każdego, kto pragnie zdrowszego i szczęśliwszego życia”.

DR JAYRAJAN KODIKKANATH lekarz ajurwedyjski i dyrektor Kliniki Ajurwedy i Akademii w Kerali

„Laura sprawiła, że łatwo i przyjemnie można wprowadzić uzdrawiającą naukę ajurwedy do własnej kuchni i cieszyć się pysznym jedzeniem. Będziecie zdrowsi, wasza rodzina będzie rozkwitać, a przewiduję także, że rzadziej odwiedzać będziecie lekarzy!”

DR RAMKUMAR KUTTY

założyciel i dyrektor Vaidyagrama Ayurveda Healing Community

„Jestem zakochana w tej książce i w Laurze Plumb! Jest ona przykładem przebudzonej Boskiej Kobiecości. Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie to wspaniały przewodnik pielęgnacji zdrowia i samopoczucia dla silnych kobiet. Laura wskazała nam sposób na zwiększenie «zasobów równowagi» w pożywieniu, które daje młodość, energię i witalność. W książce tej Laura przekazuje wszystko, co jest dostępne w dziedzinie holistycznej pielęgnacji zdrowia”.

HEMALAYAA

Moderator Transformacji i Trener Przywództwa

„Laura Plumb inspiruje innych, aby dążyli do witalności i promiennego zdrowia. Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie powinna znaleźć się na każdej półce, ponieważ zrozumienie zasad ajurwedy jest niezbędne dla zdrowia i dobrego samopoczucia”.

MELISSA AMBROSINI

autorka bestsellerów i prelegentka

„Absolutnie pyszna książka! Dieta ajurwedyjska – przepis na zdrowie to piękny poradnik, który niesie świadomość zdrowej żywności i uczy miłości do gotowania”.

DR MANISHA KSHIRSAGAR, BAMS

współzałożyciel i jeden z dyrektorów Kliniki Leczenia Ajurwedyjskiego w Santa Cruz, w Kanadzie

oraz autor książki Enchanting Beauty

REDAKCJA: Mariusz Golak

SKŁAD: Krzysztof Remiszewski

PROJEKT OKŁADKI: Krzysztof Remiszewski

TŁUMACZENIE: Sylwia Gil

ILUSTRACJE: © Hélène Dujardin

STYLIZACJA POTRAW: Lisa Rovick

Wydanie I

Białystok 2021

ISBN 978-83-8272-064-8

Tytuł oryginału:Ayurveda Cooking for Beginners. An Ayurvedic Cookbook to Balance & Heal

Copyright © 2018 by Rockridge Press, Emeryville, California

Copyright © 2018 by Laura Plumb

© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Vital, Białystok 2021

All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy żadna część tej książki nie może być powielana w jakimkolwiek procesie mechanicznym, fotograficznym lub elektronicznym ani w formie nagrania fonograficznego. Nie może też być przechowywana w systemie wyszukiwania, przesyłana lub w inny sposób kopiowana do użytku publicznego lub prywatnego – w inny sposób niż „dozwolony użytek” obejmujący krótkie cytaty zawarte w artykułach i recenzjach.

Książka ta zawiera porady i informacje odnoszące się do opieki zdrowotnej. Nie powinny one jednak zastępować porady lekarza ani dietetyka. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy zdrowotne lub wiesz o nich, powinieneś skonsultować się z lekarzem, zanim rozpoczniesz jakikolwiek program poprawy zdrowia czy leczenia. Dołożono wszelkich starań, aby informacje zaprezentowane w tej książce były rzetelne i aktualne podczas daty jej publikacji. Wydawca ani autor nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki dla zdrowia, mogące wystąpić w wyniku stosowania zaprezentowanych w książce metod.

15-762 Białystok

ul. Antoniuk Fabr. 55/24

85 662 92 67 – redakcja

85 654 78 06 – sekretariat

85 653 13 03 – dział handlowy – hurt

85 654 78 35 – www.vitalni24.pl – detal

strona wydawnictwa: www.wydawnictwovital.pl

Więcej informacji znajdziesz na portalu www.odzywianie24.pl

Wstęp

Pamiętam długie letnie noce, kiedy – będąc dziećmi – kładliśmy się na trawie i wpatrywaliśmy się w bezkresne niebo. Czy pamiętasz to podniecenie i zdumienie? To było tak, jakby całe twoje ciało słuchało, a ty czułeś, jak lśni cały świat.

Później, w dalszym życiu, znalazłam naukę, która wyraża to doświadczenie. Nazywa się ajurweda i jest wszechstronnym systemem leczenia i osiągania dobrej kondycji fizycznej oraz psychicznej za sprawą uniwersalnej mądrości zawartej w niniejszym cytacie o pradawnych, sanskryckich korzeniach: Yatha pinde tatha brahmande:

W mikrokosmosie jest makrokosmos. W atomie jest kosmos.

W tym co osobiste tkwi uniwersalne. W jednostce jest wszystko.

Ajurweda wyraźnie przypomina, że jesteś integralną częścią tego naturalnego świata, ożywioną blaskiem i wdziękiem. W rzeczywistości jesteś odbiciem wszystkiego, co jest potężne i majestatyczne. Jesteś stworzony z tej samej mocy, która kreuje i utrzymuje całą egzystencję.

Zgodnie z pierwotnym znaczeniem słów ajur – życie i weda – nauka ajurweda nie definiuje człowieka ze względu na jego choroby. Zamiast tego postrzega każdą jednostkę jako witalną ekspresję życia, wyposażoną w inteligencję i moce regeneracyjne, które czasami potrzebują wsparcia i szczególnej pielęgnacji. W ten sposób ajurweda przywraca godność pacjentowi i ludzkie oblicze medycynie.

Jej służba dla szerszego odbiorcy polega na zaproponowaniu prostych i intuicyjnych systemów, pozwalających na osiągnięcie lepszego życia, a te radosne zmiany zaczynają się w kuchni. Zgodnie z Ćaraka-samhitą, pradawnym tekstem ajurwedyjskim:

Różnica między zdrowiem a chorobą pojawia się jako efekt zdrowej i niezdrowej diety.

Jak dla mnie wiedza ajurwedyjska wraca do źródeł, poczynając od gotowania. Procesu, w którym natura, w swojej ogromnej szczodrości, oddaje się nam najpełniej, pozwalając dotykać, smakować, wąchać i oglądać jej obfite dary i przekształcać codzienne posiłki w rozkosze podniebienia, mające moc przywracania równowagi i uzdrawiania.

Zaczęłam pisać o ajurwedyjskiej kuchni, aby utrzymać w zdrowiu rodzinę, przyjaciół i klientów. Odżywić nastolatka, odmłodzić babcię, załagodzić problemy z trawieniem, na które cierpiał brat, uciszyć niepokój matki w żałobie, wzmocnić kości i organy męża, któremu kariera zniszczyła ciało, gdy pracował jako dziennikarz wojenny.

Jako osoba praktykująca medycynę ajurwedyjską widziałam, jak ludzie w ciągu lat zmieniali swoje życie dzięki zmianie stosunku do jedzenia. Widziałam potęgę czystych ziaren, warzyw organicznych, soczystych owoców i naturalnych przypraw, inicjujących ozdrowienie, ożywiających pasje, podtrzymujących nadzieję i nadających cel.

Od wielu lat najczęściej słyszę pytanie, w jaki sposób uprościć ajurwedę i przystosować ją do szybkiego, nowoczesnego życia całej rodziny. Książka ta jest odpowiedzią na to pytanie. Oferuje ona:

• przegląd koncepcji ajurwedy tak prostych, że można je zastosować natychmiast;

• podręczne tablice i listy zakupów, gotowania i odżywiania się zgodnie z zasadami ajurwedy;

• praktyczne, niedrogie, smaczne i proste przepisy, zwykle wykorzystujące nie więcej niż pięć podstawowych składników oraz dodatki lub przyprawy;

• sugestie i wskazówki odnośnie każdego przepisu, jak dostosować go do konkretnego typu doszy, budżetu i stylu życia.

Gotowanie ajurwedyjskie jest wszechstronnym połączeniem nauki, sztuki, miłości i pożywienia. Otwiera naturalną moc samouzdrawiania i łączy nas z naszą wewnętrzną mądrością, którą posiadamy od zawsze. Kiedy przeczytasz tę książkę, nauczysz się podstawowych koncepcji i zaczniesz gotować zgodnie z ajurwedą, to bardzo prawdopodobne, że doświadczysz tego, co nazywam pełnym poruszeniem ciała – delikatnego kołysania, które pojawia się, kiedy każda część ciebie mówi: Tak!

W rzeczywistości książka ta tylko przypomina o tym, co gdzieś głęboko wewnątrz już wiesz. Jest to mądrość przekazywana przez rodziny z pokolenia na pokolenie, i jest to mądrość, której nie możemy zagubić. Nasz świat i my wszyscy, którzy w nim jesteśmy, potrzebujemy ajurwedy bardziej niż kiedykolwiek.

W tej erze niszczycielskich chorób związanych z dietą odczuwam silną potrzebę przypominania ludziom, że jedzenie dla zdrowia może być prostą, świętą i niezwykłą przyjemnością. Chociaż ta książka jest tylko namiastką całego zasobu ajurwedy, mam nadzieję, że będzie próbką, która was zadowoli, ożywi i zainspiruje do dalszych poszukiwań.

Część pierwszaTwój elementarz ajurwedy

Starożytna nauka ajurwedy jest w rzeczywistości sztuką życia mądrze, ponieważ daje ludziom moc dokonywania wyborów, które pielęgnują i podtrzymują ciało i umysł w najlepszym stanie. Jako nauka, która wykorzystuje uzdrawiającą inteligencję natury, ajurweda opiera swoją mądrość na pięciu elementach obecnych w każdym istnieniu: przestrzeni, powietrzu, ogniu, wodzie i ziemi.

Zrozumienie pięciu elementów i ich właściwości daje dostęp do jednej z najbardziej prostych i zintegrowanych metod uzdrawiania i satysfakcjonującego życia na tym świecie. Dając proste, łatwe do zrozumienia narzędzia, ajurweda doskonali twoją wewnętrzną inteligencję, aby wspierać to, co w tobie najlepsze – kwitnące zdrowie, blask, piękno i serce, pobudzając większe spełnienie we wszystkich aspektach życia.

Dzięki ajurwedzie stajemy się panami naszego życia, czerpiąc kreatywnie z jej mądrości.

RozdziałpierwszyPodstawowe koncepcje ajurwedy

Niektórzy z was na pewno obserwowali kwiat oplatający tyczkę, powojnik owijający się wokół palika. Może widzieliście winorośl pnącą się po kracie i obserwowaliście, jak jej końcówka wychodzi i owija się między szczelinami kraty tam i z powrotem. Skąd winorośl wie, co robić? Istnieje inteligencja obecna w roślinie, w całym królestwie roślin.

– John Harvey Kellogg

Starożytna nauka

Starożytna nauka ajurwedy uważana jest za najstarszy złożony system medyczny na świecie, sięgający około 50 tys. lat wstecz, aż do źródeł szamanistycznego duchowego uzdrawiania. Jako usystematyzowany zbiór wiedzy o zdrowiu ajurweda narodziła się w czasach kultury wedyjskiej Saraswati, która kwitła na zachodnich równinach Himalajów od około 7000 r. p.n.e. do 1900 r. p.n.e.

Często mówi się o ajurwedzie jako o „matce wszelkiego uzdrawiania”. Źródła przekazują, że ajurweda rozprzestrzeniła się wraz z buddyzmem w znacznej części Azji, gdzie – połączona z Tradycyjną Medycyną Chińską – ruszyła dalej na Zachód, towarzysząc wymianie handlowej i wywierając wpływ na medycynę Hipokratesa w Grecji.

Ajurweda dziedziczy podstawową zasadę, którą jest subiektywna, poznawalna rzeczywistość, świadomość lub czysta świadomość, leżąca u podstaw całej egzystencji. Ta podstawowa świadomość jest inteligencją, która porusza całym życiem. Jesteśmy jej świadomi w ludzkiej egzystencji dzięki naszej percepcji, naszym zdolnościom widzenia, czucia, słyszenia, wąchania, smakowania i doświadczania świata.

Z początków ajurwedy pochodzi koncepcja, że świadomość daje początek istnieniu i ucieleśnia się w życiu, posiadając moc do jego tworzenia i regeneracji. Ten wspaniały pogląd, że świadomość jest uzdrawiająca, oznacza, że każdy żywy organizm w stanie równowagi ma zdolność do naturalnego i spontanicznego samouzdrawiania.

Dlatego harmonia lub homeostaza, co zwykle nazywamy stanem równowagi, jest kluczem do ajurwedyjskiego uzdrowienia. Nie jest to tym samym, co restrykcyjne pojęcie „umiaru we wszystkim”. Zamiast tego ajurweda pomaga nam prowadzić symfoniczną interakcję dynamicznych sił natury, nastrajania się jak instrumenty i uniesienia w pieśni życia.

Ajurweda w życiu współczesnym

W świecie, gdzie stres jest pierwotną przyczyną choroby, ajurweda przypomina nam o naszej żywotności, człowieczeństwie, wewnętrznej mocy, inteligencji i nieodłącznym spokoju. Łączy nas ponownie ze światem, który pulsuje światłem, śpiewa nieprzebranym pięknem i odżywia nas z rozkoszą. Jej sprawdzona mądrość nigdy nie była ważniejsza i cenniejsza niż w naszych współczesnych czasach.

Ajurweda jest pierwotną medycyną

Ajurweda jest historyczną podstawą systemów medycznych i zasadniczo stara się zlikwidować podstawową przyczynę choroby, aby przywrócić naturalny stan zdrowia.

W naszym współczesnym świecie leczenie ma raczej tendencję do skupiania się na lekach w celu załagodzenia symptomów niż odnoszenia się do przyczyn leżących u podstaw. Ajurweda uwalnia od niebezpieczeństwa wielu farmaceutycznych skutków ubocznych, zamiast tego utrzymuje nas w optymalnym zdrowiu i dobrym samopoczuciu dzięki pozytywnym zmianom stylu życia, w skład których wchodzą: dieta, ćwiczenia i dobry stan emocjonalny – bez względu na to, czy dochodzimy do siebie po ciężkiej chorobie, czy po prostu poszukujemy większej jasności i witalności.

Ajurweda przywraca medycynie człowieczeństwo

Ajurweda jest podejściem do leczenia opierającym się na naturze, które uznaje indywidualne różnice każdej jednostki, a ponieważ każdy z nas jest wyjątkowy, każda choroba lub brak równowagi są specyficzne. W ajurwedzie staramy się leczyć całą osobę, próbując zrozumieć jej indywidualną strukturę, okoliczności, styl życia, gusta, nawyki, myśli, podejście i relacje z innymi.

Ajurweda jest przystępna

Biorąc pod uwagę fakt, że ajurweda traktuje jednostki indywidualnie, dla dziesięciu osób będzie istniało również dziesięć różnych sposobów leczenia. A zatem, jeśli na ziemi żyje teraz ponad siedem miliardów ludzi, ajurweda będzie posiadała siedem miliardów potencjalnych metod leczenia.

W rzeczywistości ajurweda jest złożonym systemem, z wielką różnorodnością narzędzi do uzdrawiania. Niemniej jednak oparta jest na prostych zasadach pięciu elementów natury, które są poznawalne i dostępne dla wszystkich. Jej metody obejmują zmiany w stylu życia, dopasowanie diety i stosowanie niedrogich ziół oraz mieszanek ziołowych. Często te metody obejmują nic niekosztujące działania, takie jak medytacja, modlitwa, ćwiczenia i poprawa snu.

Znaczenie uważności

Oprócz promowania zdrowia, ajurweda nakazuje nam zwrócenie uwagi na to, co robimy z własnym zdrowiem, energią i witalnością. Ta obserwacja wymaga uwagi i samokontroli. Odpowiednia dbałość o nasze otoczenie i wpływy, jakie ono na nas wywiera, sprawia, że dokonujemy lepszych wyborów. Dzięki samokontroli rozumiemy, pielęgnujemy i wyrażamy się z większą autentycznością, współczuciem i kreatywnością.

Oto pięć sposobów praktykowania wyostrzonej świadomości, która sprawia, że życie zgodnie z ajurwedą staje się intuicyjne i proste:

1. Obserwuj swój oddech. Kiedy bierzesz głęboki oddech, staraj się go poczuć. Zauważ, kiedy go zatrzymujesz i wstrzymujesz. Co odczuwasz podczas wydychania, kiedy oddech się uwalnia?

2. Odnotowuj rozmaite wrażenia. Skup całą swoją uwagę na czubku głowy i staraj się zauważać wszystkie odczucia podczas powolnego skanowania swojego ciała. Zeskanuj prawą stronę, lewą stronę, przód i tył, a następnie całe ciało w dół, aż do stóp, i z powrotem z dołu do czubka głowy.

3. Skup się na swoich pięciu zmysłach. Przypatruj się swobodnie i łagodnie obserwuj światło, cienie, kolory i kształty w twoim otoczeniu. Wsłuchaj się w dźwięki dookoła siebie – zewnętrzne, wewnętrzne, głośne, ciche, miękkie, delikatne, szorstkie. Zwróć uwagę na zapachy, które się pojawiają. Zamknij oczy i zobacz, czy dzięki temu zapachy stają się silniejsze, bardziej wyraźne? Rób podobnie ze zmysłem dotyku, a później smaku. Praktykuj przenoszenie całkowitej uwagi na swoje zmysły w ciągu dnia.

4. Bądź ciekaw wrażeń wewnętrznych i zewnętrznych. Obserwuj, jak się czujesz właśnie teraz. Odczuwasz gorąco czy zimno? Ciężar czy lekkość? Czy możesz wyobrazić sobie uczucie czegoś przeciwnego? Czy to powoduje równowagę? Jakie są cechy twojego otoczenia w tej chwili? Jest jasno czy mgliście? Mokro czy sucho? Przejdź do str. 220, gdzie jest więcej o cechach natury.

5. Zatrzymaj się i posłuchaj. Zapytaj siebie: „Co odczuwam właśnie teraz?”. Posłuchaj odpowiedzi. Zatrzymaj się na wystarczająco długo, aby uzyskać odpowiedź od spokojniejszych aspektów twego wnętrza. Czasami pomocne jest zadawanie tego pytania kilka razy. „Co odczuwam właśnie teraz?” Nie ma błędnych odpowiedzi. Jest tylko informacja, miejmy nadzieję, że będzie nią mądrość, a w efekcie większa troska o siebie.

Kiedy będziesz bawić się tymi praktykami, bądź po prostu obserwatorem, porzuć każdą tendencję poszukiwania odpowiedzi lub osiągania „odpowiedniego” sposobu, by to robić. Obserwuj w ten sam sposób, jakbyś przyglądał się chichoczącemu dziecku, śpiącemu lub stawiającemu pierwsze kroki. Pozwól sobie na ciekawość i w pełni przyjmuj wszystko, cokolwiek możesz zauważyć.

Ajurweda daje moc

Dzięki swoim licznym, dostępnym narzędziom ajurweda podtrzymuje naszą zdolność do samouzdrawiania. Czy to dzięki uczeniu się o naszych doszach, czy też o przygotowywaniu posiłków pozwalających odzyskać równowagę albo technik promujących relaksację, z każdym kolejnym osiągnięciem wzrasta nasze poczucie własnej wartości. W wyniku tego wzmacniają się moce uzdrawiające naszego ciała. To budujące odnaleźć tę zdolność w nas samych, a to z kolei wzmacnia naszą determinację, by kontynuować.

Ajurweda zapewnia dobre samopoczucie

Miłość dodaje nam skrzydeł. Szczęście czyni nasz krok sprężystym. Spokój umysłu daje nam komfort, pewność siebie i klarowność w dokonywaniu dobrych wyborów.

Ajurweda rozumie, że to, jak czujemy się emocjonalnie, wpływa na nasze samopoczucie fizyczne, a także na decyzje, jakie podejmujemy, dlatego posiada narzędzia pozwalające na osiągnięcie umysłowej i emocjonalnej równowagi. Wreszcie, ajurweda to znacznie więcej niż tylko nauka, która dąży do uśmierzenia choroby. Wspiera ona najlepszą i najpełniejszą formę naszego najbardziej szczęśliwego istnienia.

Trzy życiowe esencje ajurwedy

Ajurweda ożywia ciebie, ponieważ dzięki niej stajesz się pełny i wyjątkowy. Potwierdza to, co intuicyjnie wiesz już o sobie. Dostosowuje cię do rytmów natury w sposób, który jawi się jako mistyczny i magiczny, ale jednocześnie autentyczny i spójny.

Prana, tedźas, odźas

Jesteś uzdrawiającą mocą, geniuszem regeneracji, inteligentnym, żywym bytem z wyjątkowymi zdolnościami, pięknem i darami. Nie ma nikogo takiego jak ty i nie ma innej nauki, tak oddanej pielęgnowaniu w tobie tej potęgi i chwały.

Co sprawia, że jesteś tak wyjątkowy, a jednocześnie jesteś integralną częścią większej całości?

To samo, co sprawia, że świat się kręci – potęga ajurwedyjskich mędrców, zwana prana, tedźas i odźas. Te sanskryckie nazwy odpowiadające kolejno dynamizmowi, blaskowi i koherencji są podstawowymi siłami istnienia. W kosmosie prana jest elektromagnetyzmem, tedźas termodynamiką, a odźas grawitacją. W naturze prana jest życiem, tedźas inteligencją, a odźas pełnią i spójnością. W jednostce ludzkiej prana jest życiową siłą, tedźas trawieniem i metabolizmem, a odźas nawilżeniem i strukturą.

Kiedy prana jest silna, pełen jesteś kreatywności, ciekawości, zwinności, bystrości umysłu i szybkości ruchów oraz zdolności uważnego słuchania. Kiedy tedźas jest silny, bije od ciebie blask, entuzjazm, energia, odwaga, skupienie, wnikliwość, determinacja, przywództwo, dobre poczucie humoru i pozytywna pasja. W przypadku silnego odźasu jesteś spokojny, cierpliwy, zadowolony, uprzejmy, opiekuńczy, komunikatywny, wytrwały, wytrzymały, stały, odporny i stabilny.

Prana, tedźas i odźas są pozytywnymi impulsami życia, które można odnaleźć wszędzie w naturze. Kiedy nasza prana, tedźas i odźas są mocne, posiadamy równowagę, energię i inteligencję oraz spójność. Czujemy się ugruntowani i jednocześnie tętniący życiem. Stabilni, ale aktywni. Dobrze odpoczywamy i trawimy. Wspaniale, jasno i spontanicznie odpowiadamy w każdej chwili na własne potrzeby. Prana jest zdolnością życiową myślenia, czucia, poruszania się, tworzenia i regeneracji. Tedźas jest światłem, ciepłem i ogniem. Pomaga nam widzieć to, co jest rzeczywiste, rozpoznawać prawdę, wyciągać wnioski z doświadczenia i spalać to, co jest nieczyste lub iluzoryczne. Odźas nawilża, stabilizuje, ochrania i buduje odporność. Mówi się, że jest produktem trawienia i metabolizmu, przechowywanym jako złote krople nektaru w sercu.

W świecie natury prana daje nam wiatr, który napędza pogodę i rozsiewa ziarna życia. Tedźas jest ogniem ofiarującym ciepło, które oczyszcza i przekształca. Odźas jest wodą, której molekuły łączą się i dają początek nowemu życiu i wzrostowi. W najogólniejszym znaczeniu prana jest życiem, tedźas jest światłem, a odźas jest miłością.

Równoważenie tych sił skutkuje promiennym zdrowiem. Zwiększanie ich rodzi obecność, mądrość i współczucie. Ajurwedyjskie gotowanie kultywuje te moce za pomocą zrównoważonych posiłków, które zasilają twoją energię, inteligencję i moc, abyś mógł dawać z siebie to, co najlepsze.

Pięć elementów wszechświata

Na początku było słowo… W rozległej, ciemnej przestrzeni powstaje wibracja. Z tej pierwszej fali dźwięku rodzi się ruch. Ruch powoduje tarcie. Tarcie tworzy ciepło i nagle wybucha ogniem. Rodzi się gwiazda. Na gwieździe tej i na wszystkich innych gwiazdach zachodzą chemiczne reakcje. Wodór, hel, tlen, węgiel, żelazo… pojawia się układ okresowy. Ogień pali się jasnym płomieniem. Gorąco staje się zbyt intensywne. Gwiazda eksploduje, rozprzestrzeniając cząstki nowego życia po całym niebie. Ostatecznie cząstki te łączą się ze sobą dzięki misterium zwanym grawitacją. Wodór i tlen wiążą się i tworzą wodę. Woda przyciąga i spaja. Przylega więcej cząsteczek. Pojawia się życie wielokomórkowe. Powoli nasza planeta Ziemia rodzi drzewa, rośliny, kwiaty, ryby, ptaki, zwierzęta i ludzi.

Ajurweda wyjaśnia, że każdy z nas jest mikrokosmosem makrokosmosu – wszechświatem w każdym pojedynczym istnieniu. Jesteś pełnią, całością wszystkiego, dynamiczną grą wirujących energii, promiennym światłem i złożoną inteligencją. Wszechświat, którego każdy z nas jest integralną częścią, złożony jest z pięciu podstawowych elementów: przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi. Te elementy, indywidualnie i w kombinacjach, można znaleźć wszędzie w naturze, również w tobie i w każdej istocie ludzkiej.

Trzy dosze

To, co czyni nas tak wyjątkowymi, to indywidualna kombinacja tych elementów. Jedna osoba może posiadać wszystkie pięć elementów, mniej lub bardziej zrównoważonych. Inne mogą mieć dużą przewagę jednego elementu nad innymi. U jeszcze innych mogą przeważać dwa elementy.

Tendencja jednego elementu do dominacji nazywana jest doszą. Dosza jest słowem sanskryckim, które można przełożyć jako dysfunkcję. Odnosi się do tendencji żywego organizmu do braku równowagi ze względu na stałą dominację pewnych elementów.

Będące w nadmiarze elementy powietrza lub przestrzeni tworzą doszę wata. Pitta jest nadmiarem elementu ognia połączonego z wodą, co jest bardzo podobne do kwasoty soków żołądkowych. Nadmiar wody lub ziemi zmienia esencję odźasu w brak równowagi zwany kaphą.

W filozofii wedyjskiej pięć elementów wyłania się z trzech esencji żywotnych: prany, tedźasu i odźasu. Można powiedzieć, że dosze są pozbawionymi równowagi stanami przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi, zaś prana, tedźas i odźas są właściwym funkcjonowaniem tych elementów wewnątrz. Przestrzeń i powietrze pochodzą z tedźasu, a woda i ziemia z odźasu.

W sferze zdrowia prana pozwala na dobrą cyrkulację, odpowiednią energię, właściwe funkcjonowanie wszystkich psychologicznych systemów oraz sprawne funkcje mentalne i poznawcze. Tedźas zapewnia nam doskonałe trawienie i zdolność przekształcania pożywienia w energię, spalanie toksyn i oczyszczanie tkanek. Dzięki niemu możemy cieszyć się jasnością umysłu, blaskiem i odwagą. Odźas z kolei odpowiada za dobrze uformowaną tkankę, maź stawową, poczucie komfortu, siłę i właściwe funkcje immunologiczne.

Spędzaj czas na łonie natury. Mędrcy ajurwedyjscy spędzali całe swoje życie na obserwacji natury. Przebywanie na zewnątrz pomaga ci przyjmować lekarstwa natury i dostroić się do inteligencji elementów oraz dynamiki doszy.

Dzięki ajurwedzie możemy zredukować, uspokoić i zrównoważyć nasze dosze. Nigdy nie staramy się powiększyć doszy, bo to zwiększyłoby dysfunkcje i nasz brak równowagi. Zamiast tego, dzięki rozsądnej równowadze, przywracamy pozytywny stan prany, tedźasu i odźasu, tak aby stymulowały naszą naturalną poprawę zdrowia i regenerację.

WATA

Prana objawia się w naturze jako powietrze i przestrzeń, co nadaje jej lekkich, mobilnych i suchych właściwości. Wata może sprawić, że poczujesz się zdezorientowany, rozproszony lub niespokojny. Objawami mogą być także bezsenność lub niepokój z fizycznymi objawami, takimi jak bóle stawów, zimne stopy, zaparcia, dreszcze, artretyzm, osłabienie, chroniczne zmęczenie, choroby zwyrodnieniowe kości oraz zaburzenia neurologiczne.

PITTA

Ogień wyłania się z subtelnej esencji tedźasu, który jest lekki i suchy. Ale dosza pitta łączy ogień z wodą, w ten sposób zyskuje on ostrość, staje się palący i ma konsystencję płynną lub oleistą. Pitta może być przyczyną irytacji, niecierpliwości, gniewu, niestrawności i zaburzeń wątroby. Mogą wystąpić problemy skórne, takie jak wysypki, trądzik, czyraki lub poważniejsze – przewlekłe zapalenie skóry, nadciśnienie i choroby serca.

KAPHA

Odźas daje nam strukturę i stabilność dzięki elementom ziemi i wody, które nadają elementowi kaphy cechy wilgotności, chłodu i ciężkości. Dosza kapha może objawiać się opieszałością, brakiem motywacji, depresją, a nawet chciwością i zbyt wielkim przywiązaniem do ludzi i rzeczy. Fizycznie kapha może objawiać się astmą, alergiami sezonowymi, przewlekłymi zatorami, otyłością, cukrzycą i rakiem.

Równoważenie energii

Jako uzdrawiająca nauka, skupiająca się na równoważeniu doszy, ajurweda uczy nas, że klucz leży w aplikowaniu przeciwieństw. Na przykład, gorąca i przyprawiona herbata, ugotowany posiłek, ciepły koc lub kochający dotyk pomagają ogrzać ciche i chłodne powietrzne cechy waty. Woda nawilża suchość powietrza, dlatego zupy i ciepłe kąpiele są dla waty bardzo pomocne, a ziemistość warzyw korzeniowych „uziemia” eteryczny element przestrzeni.

Dosza

Równowaga

Brak równowagi

Wata

silna prana

stała energia

regularny apetyt

regularne wypróżnianie

osłabiona prana

nierównomierna energia

nieregularny apetyt

gazy, zaparcia

Pitta

silny tedźas

zrównoważony apetyt

czyste oczy

lśniąca skóra

dobre trawienie

osłabiony tedźas

ostry głód

czerwone, podrażnione oczy

wypryski skórne

luźne stolce, żółć

Kapha

silny odźas

pobudzona energia

promienność w ciele

umiarkowany apetyt

osłabiony odźas

ociężałość, stagnacja

śluz

objadanie się, pobłażanie sobie w jedzeniu słodyczy

Trzy dosze

W ciągu moich lat pracy ze studentami i klientami odkryłam, że lubią oni uczyć się o własnych doszach i dzięki temu dochodzą do głębszego zrozumienia swoich mocnych stron i tendencji energetycznych. Poniżej jest uproszczony quiz, który pomoże ci określić twoją dominującą doszę. Jeśli pasują dwie odpowiedzi, wybierz tę, która najczęściej się sprawdza lub zaznacz obie. Policz ilość odpowiedzi A, B, C.

Skóra

A. Czy twoja skóra jest sucha?

B. Czy są na niej plamy, jest podatna na zaczerwienienia, wypryski lub wysypki?

C. Czy jest mleczna, gruba, wilgotna z dużymi porami?

Sen

A. Czy śpisz niespokojnie i przewracasz się w nocy, masz trudności z zasypianiem lub nagle się budzisz?

B. Czy zasypiasz szybko i z łatwością się budzisz, ale czasami wybudzasz się koło północy?

C. Czy śpisz jak kamień i lubisz wylegiwać się rano w łóżku?

Ogień trawienny

A. Czy twoje trawienie jest wrażliwe, ze sporadycznymi objawami wzdęć, gazów lub zaparć?

B. Czy masz regularny i dobry apetyt, który sprawia, że jesteś podminowany, gdy nie jadłeś?

C. Czy twój apetyt jest słaby, zwłaszcza rano, a twój metabolizm jest powolny?

Pragnienie

A. Czy twoje pragnienie jest zmienne?

B. Czy jest ono silne, czasami trudne do zaspokojenia?

C. Czy masz słabe pragnienie i wolisz ciepłą wodę i herbaty?

Temperatura ciała

A. Czy twoje ręce i stopy są często zimne?

B. Czy zwykle jest ci ciepło bez względu na porę roku?

C. Czy jesteś jak niedźwiedź, z dobrą izolacją, ale lekko chłodny w dotyku?

Włosy

A. Czy twoje włosy są kręcone, suche, puszyste?

B. Czy są one proste, cienkie lub jasne?

C. Czy masz włosy grube, gęste, falujące lub tłuste?

Oczy

A. Czy twoje oczy są małe i czasami suche?

B. Czy twoje oczy są czasami zaczerwienione, swędzące lub podrażnione?

C. Czy twoje oczy są duże?

Temperament

A. Czy jesteś aktywny, bystry, ciekawy, zaangażowany, a czasami rozproszony i nerwowy?

B. Czy jesteś ambitny, namiętny, odważny, a czasami niecierpliwy lub zazdrosny?

C. Czy jesteś stały, lojalny, wybaczający, opiekujący się innymi, odpowiedzialny, a czasami melancholijny i przywiązany do przeszłości?

Umysł

A. Czy twój umysł jest aktywny, kreatywny, pomysłowy, a nawet intuicyjny?

B. Czy jest wnikliwy, jasny, skupiony, zdeterminowany?

C. Czy masz pozytywne nastawienie i silną wiarę?

Koncentracja

A. Czy twoja koncentracja jest szybka, krótka i zmienna?

B. Czy jest silna, zogniskowana, skupia się na szczegółach?

C. Czy twoje skupienie jest długie, zwykle ekspansywne, widzisz cały obraz?

Zmysły

A. Czy jesteś wrażliwy na dźwięki? Albo wyczuwasz energię miejsca lub osoby?

B. Czy lubisz piękno wizualne?

C. Czy jako pierwszy czujesz zapach pożywienia, kwiatów i aromatów?

Tożsamość

A. Czy często myślisz o sobie jako o intelektualiście, osobie z wyobraźnią, osobie duchowej lub pomysłowej?

B. Czy uważasz siebie za inspiratora, dobrego trenera lub lidera?

C. Czy cenisz swoją lojalność dla rodziny, przyjaciół, alma mater i rodzinnego miasta?

Nastrój

A. Czy twój nastrój szybko się zmienia?

B. Czy masz raczej powolne reakcje?

C. Czy twój nastrój jest ogólnie stały?

W sytuacjach stresowych

A. Czy stajesz się niespokojny, pełen obaw, zmartwiony lub zapominasz o jedzeniu?

B. Czy przejmujesz kontrolę, pocisz się, wybuchasz, stajesz się poirytowany i niecierpliwy?

C. Czy stajesz się cichy i zamyślony, albo dłużej śpisz, objadasz się, a nawet popadasz w depresję?

Budowa

A. Czy jesteś lekkiej, drobnej budowy?

B. Czy jesteś atletycznie zbudowany i naturalnie umięśniony?

C. Czy jesteś zaokrąglony lub dobrze zbudowany?

Waga

A. Czy łatwo tracisz na wadze?

B. Czy twoja waga mniej więcej pozostaje stała?

C. Czy łatwo przybierasz na wadze i tracisz ją z trudnością?

Rytmy

A. Czy nie lubisz rutyny, regularności i planów?

B. Czy twoja twarz staje się czerwona, gdy się peszysz lub czerwieni się bardziej w lecie?

C. Czy cierpisz na sezonowe alergie?

Więcej oznak

A. Czy masz bóle stawów?

B. Czy twoje włosy są szare, przerzedzone lub jesteś łysy?

C. Czy doświadczasz zatrzymania wody w organizmie?

Wyniki

A. WATA

Jeśli wybrałeś A w większości odpowiedzi, jesteś kreatywny, pomysłowy, masz wyobraźnię, lekko stąpasz po ziemi i zwykle jesteś niefrasobliwy. Czasami żyjesz w swoim umyśle, innym razem na parkiecie tanecznym – w każdy przypadku przepełniony jesteś ideami i inspiracjami.

B. PITTA

Jeśli wybrałeś w większości odpowiedzi B, jesteś silny, odważny, ciepły, skoncentrowany i zdeterminowany – pierwszy do pomocy i pierwszy do mety. Twoja jasność umysłu, odwaga i zdolności organizacyjne sprawiają, że możesz być dobrym liderem, trenerem, świetnym w jednoczeniu ludzi wokół swojej potężnej wizji.

C. KAPHA

Jeśli wybrałeś w większości odpowiedzi C, jesteś uprzejmy, cierpliwy, opiekuńczy, zorientowany na rodzinę, miłośnikiem tradycji. Szczodry dla osób, które kochasz i szybko wyciągasz pomocną dłoń. Jesteś spoiwem, które łączy razem związki, rodziny, społeczności i uzdrawiające partnerstwo.

Żar pitty można ochłodzić wodą. Pittę można intensywnie załagodzić elementem przestrzeni i uwalnia się ją za pomocą powietrza. Wskazane są pływanie w morzu, obserwowanie gwiaździstego nieba, spacery w otwartej przestrzeni, włączenie wentylatora, a nawet obserwowanie przepływu każdego ze swoich oddechów. Przestrzeń wdechu i uwolnienie wydechu są łagodzącymi eliksirami dla zrównoważenia pitty.

Kaphę równoważymy ogniem, tak jak w ćwiczeniach aerobiku, które sprawią, że się spocisz, ostrymi posiłkami, które spowodują wzrost ognia trawiennego, a także wyzwaniami umysłowymi wymagającymi skupienia. Wilgotna, ciężka kapha uzyska równowagę dzięki światłu i suchemu elementowi powietrza. Intensywne ćwiczenia oddechowe otwierają kanały oddechowe i powodują pobudzenie krążenia. Obracanie się w świecie i próbowanie nowych rzeczy, spotykanie nowych ludzi oraz odkrywanie nowych idei przynosi światło i ulgę.

Każdy jest wyjątkowy w wyrażaniu swojej dynamiki doszy. Zwykle dominuje jedna dosza, ale u niektórych ludzi dwie, a niekiedy wszystkie trzy są na tym samym poziomie.

Jeśli dominuje więcej niż jedna dosza, możesz należeć do typu wata-pitta, pitta-kapha, wata-kapha, albo być osobą o trzech doszach – wata--pitta-kapha. Kiedy poszukujemy równowagi w tych podwójnych lub potrójnych typach, ludzie często są na początku zdezorientowani. Ale jest tu pewna podpowiedź. Określ, co te dosze mają wspólnego.

Zarówno wata, jak i pitta są lekkie i mobilne, więc kiedy brak im równowagi, załagodzić je i ustabilizować będą mogły ziemia i woda.

Pitta i kapha zawierają wodę. Element powietrza pomoże obu doszom w cyrkulacji, zaś przestrzeń spowoduje, że się rozluźnią, kiedy są zbyt mocno na czymś skoncentrowane lub przeciążone.

Wata i kapha posiadają chłód i potrzebują ciepłego dotyku. Gotowane potrawy i aromatyczne przyprawy pobudzą ich wewnętrzny ogień.

Typywata-pitta-kapha są podobne do samej natury i utrzymają równowagę w każdej z pór roku, muszą zatem dostosować się do pór roku dla osiągnięcia optymalnej równowagi.

Dosze opisują brak równowagi i dają praktykującemu wgląd w podstawową przyczynę jego choroby, nie są stałym wyznacznikiem tego, kim jesteśmy. Jesteśmy bowiem dynamiczną, złożoną i zintegrowaną współpracą prany, tedźasu i odźasu. Z ogólnym zrozumieniem i odpowiednią dietą na bazie zrównoważonych ajurwedyjskich przepisów możesz odżywić te wewnętrzne moce witalności, blasku i siły, pielęgnując swego ducha i wnosząc więcej kreatywności w swoje życie.

Dodatek A oferuje więcej szczegółów, które pozwolą udoskonalić wiedzę i samoświadomość. Pomocna może być również konsultacja z kimś, do kogo mamy zaufanie, tak aby zyskać szerszy obraz wszystkich naszych tendencji w życiu. Dosze opierają się na prostych zasadach, ale my ludzie jesteśmy skomplikowani i często potrzebujemy wykwalifikowanego ajurwedyjskiego lekarza, aby odpowiednio zdefiniował nasz stan odnośnie doszy.

Właściwości doszy

Wszystko w naturze postrzegane jest przez pryzmat właściwości. Mimo wielkiej złożoności natury, ajurweda wyróżnia dwadzieścia właściwości, zwanych również atrybutami, wyrażonych w parach przeciwieństw. Gorący i zimny, ciężki i lekki, mokry i suchy czy gładki i szorstki to najbardziej powszechne. Kompletna lista dziesięciu par znajduje się w Dodatku C.

Jak wszystko w naturze, dosze mają własne atrybuty. Zgodnie z podstawowym tekstem ajurwedyjskim, Asztanga Hridajam, dosze posiadają następujące właściwości:

Dosza

Wata

Pitta

Kapha

elementy

powietrze + przestrzeń

ogień + woda

woda + ziemia

zasady

mobilność

połączenie

transformacja

trawienie

spoistość

struktura

nawilżenie

funkcje

kataboliczna

(rozkłada)

metaboliczna

(przekształca)

anaboliczna

(konstruuje)

właściwości

suchy

jasny

zimny

szorstki

subtelny

mobilny

oleisty/mokry

ostry

gorący

jasny

płynny/rozprowadzony

mobilny

ciężki

zimny

oleisty/mokry

gładki

miękki

stabilny/statyczny

Cechy pór roku

Pory roku zaznaczają upływ czasu i pokazują, jak pięć elementów i ich właściwości dynamicznie się manifestują.

Wiosnajest oleista/wilgotna, zimna, płynna/rozprzestrzeniająca się i ciężka. Ze swoją obietnicą nowego wzrostu wiosna powoduje topnienie śniegu, wzrost poziomu wód, częste deszcze i mgłę, co sprawia, że odczuwamy wtedy ciężar kaphy.

Lato jest zwykle ciepłe i często wilgotne. Kiedy nadchodzi lato, natura w pełni rozkwita. Jest ono porą roku pitty, kiedy zbyt dużo słońca może spowodować wyczerpanie i wypalenie.

Jesień jest zimna, jasna, sucha i szorstka. Kiedy dni stają się coraz zimniejsze i ciemniejsze, natura zaczyna oszczędzać energię w sezonie waty, wycofując swoją siłę życiową i rozrzucając z wiatrem swoje złote liście.

Zima jest zimna, sucha i twarda. Łączy dosze watę i kaphę. Zima jest w odcieniach szarości, na przemian z wyrazistymi jasnymi dniami. Dla wielu jest to pora twardej ziemi, zamarzniętych sopli, spierzchniętych ust i nieżytów układu oddechowego.

Podobnie jak dosze, pory roku są dynamiczne. Wiosna może zaczynać się jako ciężka, zimna i mokra, ale dążąc w kierunku lata, staje się coraz cieplejsza. Lato może być gorące i wilgotne, ale zwykle staje się chłodniejsze i suchsze w późniejszych miesiącach. Jesienią pogoda ochładza się i wysusza, a te cechy intensyfikują się, gdy nadchodzi zima. To są ogólne modele pór roku, oczywiście nie każdy klimat posiada takie rytmy. Wiele miejsc ma mniejsze zróżnicowanie klimatyczne, z kolei inne mają jedną porę roku, która jest długa i ekstremalna, tak jak Alaska ze swoją długą zimą. Gdziekolwiek mieszkasz, przyzwyczajasz się do cyklicznego klimatu, bez względu na to, czy jest on surowy, czy też łagodny. Skupianie uwagi na pogodzie w twoim regionie i zauważanie wszystkich aspektów jej wpływów na ciebie pozwoli ci na pracę z ajurwedą. W ten sposób utrzymasz równowagę i zdrowie zgodnie z twoimi własnymi porami życia i nastrojami.

Zwróć uwagę na pory roku i staraj się obserwować ich cechy. Stwórz rytuały, które będą celebrowały nadejście każdej z nich. Zaznaczanie upływu czasu uroczystym świętem pomaga nam zaakceptować zmianę z wdziękiem i równowagą wewnętrzną.

Cechy czasu

PORY DNIA I DOSZE

Czas