Cielesność, miłość, seksualność ebook

Dla AleksandraI naszych ukochanych L., N. oraz I. ♥

Charline możesz znaleźć na Instagramie @orgasme_et_moi

Tytuł oryginału: Corps, amour, sexualité: Les 120 questions que vos enfants vont vous poser

Copyright © Éditions Albin Michel – Paris 2022

All rights reserved

Projekt graficzny: Ipokamp

Ilustracje: Juliette Mercier alias @stomiebusy

Copyright © for the Polish edition by PURANA 2023

Kompleksowe opracowanie książki:

Agencja Wydawnicza Synergy Elżbieta Meissner

www.agencja-wydawnicza-synergy.pl

Zespół w składzie:

Tłumaczenie: Urszula Kania

Konsultacja seksuologiczna: Natalia Sarasvati

Redakcja: Elżbieta Meissner

Korekta: Małgorzata Kryska-Mosur

Skład, łamanie i adaptacja okładki: Barbara Kryska

Analiza tekstu: Lingventa

ISBN: 978-83-66200-80-7

Wydawca:

Wydawnictwo PURANA

ul. Agrestowa 11, 55-330 Lutynia

tel.: 71 35 92 701, 603 402 482

e-mail: [email protected]

www.purana.com.pl

Facebook: FB Wydawnictwo Purana

Zapraszamy do naszej księgarni internetowej:

www.purana.com.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana bądź przekazywana w jakiejkolwiek formie, żadnymi środkami elektronicznymi lub mechanicznymi, łącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem lub przez dowolny system przechowywania informacji, bez pisemnej zgody wydawcy.

Przedmowa do wydania polskiego

Z prawdziwą przyjemnością oddaję w Państwa ręce przekład znakomitego francuskiego poradnika dla rodziców, mającego na celu udzielenie im profesjonalnego wsparcia seksuologicznego. Edukacja seksualna w Polsce potrzebuje wartościowych publikacji, z jednej strony odwołujących się do najnowszych osiągnięć naukowych, a z drugiej prezentujących proste spojrzenie na rozwój psychoseksualny dzieci. Niniejszy poradnik dotyczy domowej edukacji rozwojowo-seksualnej. Zawarte w nim treści mogą stanowić punkt wyjścia do przeprowadzanych w domu rozmów z dziećmi na wiele tematów związanych z seksualnością i cielesnością. Zawiera on niezwykle obrazowe plansze rysunkowe, w przystępny i zrozumiały sposób ukazujące procesy zachodzące w naszych ciałach, oraz konkretne przykłady, w jaki sposób rozmawiać z dziećmi w różnym wieku.

Zaproponowane w książce przedziały wiekowe (5–8, 7–10 i powyżej 10 lat) mają za zadanie ułatwić rodzicom poruszanie się po niej. Choć autorka sugeruje, jakie treści rodzice mogą przekazywać dziecku należącemu do określonej grupy wiekowej, to jednak podczas rozmowy najważniejsza jest właściwa ocena dojrzałości emocjonalnej dziecka. Każdy z nas jest wyjątkową jednostką noszącą w sobie indywidualne doświadczenia, wiedzę i umiejętności. Z historią własnego życia nie rozstajemy się ani przez moment, dlatego też treści, jakie rodzice poruszają w rozmowach z dziećmi, powinny być dostosowane zarówno do gotowości ich samych, jak i gotowości dziecka.

Książka, którą mają Państwo przed sobą, nie tylko dostarcza merytorycznej wiedzy i porad, lecz także prostuje i obala mity oraz przekłamania i aktualizuje przestarzałą wiedzę na temat seksualności, nadal obecną w polskim piśmiennictwie. W ogromnej liczbie publikacji naukowych kładzie się obecnie nacisk na stosowanie języka inkluzywnego, który ułat­wia posługiwaniem się językiem w niezwykle różnorodnej przestrzeni płci. Dla zapewnienia neutralności w tekście spotkają się więc Państwo z określeniami inkluzywnymi, takimi jak osoba z pochwą/osoba z penisem. Pojęcia te odzwierciedlają istnienie osób o różnej tożsamości płciowej i są w edukacji niezwykle potrzebne – zarówno dla pogłębiania świadomości ludzi, jak i dla ukazywania wielkiej wartości, jaką niesie zauważanie i akce­ptacja inkongruencji płciowej w każdym środowisku.

W poradniku porusza się również temat tabu, jakim jest masturbacja. Autorka przekonuje, że masturbacja nie musi kojarzyć się z czymś nieczystym i niewłaściwym, czego należy się bać. Jest ona formą poznawania własnego ciała oraz doświadczania odbioru i świadomości siebie poprzez uświa­domienie sobie swoich granic. Przyjemność jest jedną z metod nauki behawioralnej mającej na celu przyswajanie schematów zachowań. Uczymy dzieci prawidłowych postaw, bo czeka je za to przyjemność w postaci atencji, czułości, nagrody materialnej czy zaspokojenia innej potrzeby. Dziecko po zjedzeniu posiłku czuje sytość, która wyzwala przyjemność z zaspokojenia głodu. Maluch, który załatwia potrzeby fizjologiczne, jest zadowolony nie tylko z tego powodu, że pozbywa się uczucia przepełnienia, lecz także dlatego, że doświadcza przyjemności z reakcji rodziców na jego sukces. Masturbacja jest zachowaniem niosącym przyjemność, mającym za zadanie uczyć młodego człowieka własnych zachowań seksualnych na przyszłość, odkrywać, na co się godzi, a na co nie, poznawać wartość intymności, szacunku do własnego ciała i ciała drugiego człowieka. Masturbacja jest zachowaniem naturalnym, obecnym w życiu każdego dziecka, różny bywa jednak stopień nasilenia tej potrzeby. Gdy dziecko zaczyna rezygnować z zabawy czy spotkań z rówieśnikami na rzecz masturbacji, warto skonsultować takie objawy ze specjalistą. Zbyt częsta masturbacja, powodowana problemami emocjonalnymi dziecka lub zachowaniami ryzykownymi, może prowadzić do wielu niechcianych konsekwencji.

Ważne miejsce zajmują w poradniku tematy związane z podnoszeniem świadomości i poziomu wiedzy młodych ludzi. Specjaliści jednogłośnie wykazują, że profilaktyka poprzez odpowiednią edukację znacząco zmniejsza zjawisko wykorzystywania seksualnego, liczbę nieplanowanych ciąż i przypadków chorób przenoszonych drogą płciową. Wnioski nasuwają się same: edukacja seksualna sprawia, że młodzież później decyduje się na rozpoczęcie życia seksualnego i wchodzi w zdrowsze relacje międzyludzkie.

Opisane w książce rozwiązania prawne obowiązujące we Francji mogą być odmienne od realiów polskich. Istotną różnicą jest dostępność edukacji seksualnej dzieci i młodzieży, a w szczególności jej zakres. Z tego powodu tekst został opatrzony przypisami wyjaśniającymi najważniejsze kwestie – znajdują się one na dole każdej strony prezentującej tego rodzaju informacje.

Społeczeństwo francuskie jest zdecydowanie bardziej otwarte na aktualną wiedzę seksuologiczną, w czym ma poparcie ze strony litery prawa. Dlatego też polski czytelnik może mieć poczucie, że treści, z którymi się spotyka na kartach tej książki, są dla niego zbyt liberalne. Chciałabym uspokoić wszystkich rodziców, którzy sięgnęli po tę lekturę, i zapewnić, że wartość niniejszego poradnika polega także na tym, że jego autorka pisze jak jest, bez zbędnej cenzury. Im więcej niedopowiedzeń, tym więcej niepokoju u młodego człowieka, który będzie poszukiwał informacji z niezweryfikowanych źródeł. Im więcej my, rodzice, przekażemy naszym dzieciom, tym bardziej oszczędzimy im rozczarowań i zafałszowanej wiedzy.

Rozwiązania legislacyjne obowiązujące w Polsce przewidują mniejsze niż we Francji kary dla przestępstw na tle seksualnym. W Polsce występują także istotne ograniczenia w zakresie tematyki w ramach edukacji seksualnej dostępnej w naszym kraju. Ustawa z 13 maja 2016 roku o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym dotyczy ochrony małoletnich oraz zasad sprawowania nad nimi kontroli. Ustawa z 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny jasno wskazuje, na czym polega wolność seksualna dziecka oraz kiedy i jak należy ją chronić. Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych 20 lis­topada 1989 roku, ratyfikowana przez RP na mocy ustawy z 21 września 1990 roku o ratyfikacji Konwencji o prawach dziecka, dogłębnie definiuje ochronę praw dzieci i gwarantuje im bezpieczeństwo seksualne.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „seksualność jest integralną częścią człowieczeństwa, związaną w sposób nierozłączny ze wszystkimi obszarami życia”. W świetle wytycznych WHO „wiedza z zakresu seksualności, przekazywana w procesie wychowania, wpływa w znaczący sposób na osiąganie dojrzałości psychoseksualnej związanej z dojrzałością psychiczną w najważniejszych sferach funkcjonowania człowieka – biologicznej, poz­nawczej, emocjonalnej i społecznej […]. Edukacja seksualna jest traktowana jako forma ochrony i promocji zdrowia seksualnego, której nie można nikomu odbierać. Zdrowie określane jest fundamentalnym prawem człowieka. Naszym podstawowym prawem jest zdrowie seksualne, które można zdefiniować jako dobrostan fizyczny, emocjonalny i społeczny w odniesieniu do seksualności […]. Zdrowie seksualne opiera się na prawidłowym rozwoju seksualnym i odpowiednich relacjach partnerskich. Jego konsekwencją jest możliwość doświadczania przyjemnych, bezpiecznych doświadczeń seksualnych, wolnych od przymusu, dyskryminacji czy przemocy […]”*.

Nie mam wątpliwości, że zapoznanie się z treścią niniejszego poradnika edukacyjnego, niezależnie od wyjściowego poziomu wiedzy i ­zakresu doświadczenia, z którym przystępują Państwo do lektury, przyczyni się do zwiększenia poczucia kompetencji i pewności siebie w procesie wychowawczym, a zdobyta wiedza przełoży się na lepsze i skuteczniejsze porozumiewanie się z dzieckiem w dziedzinie seksualności, co przyniesie obustronną satysfakcję i doprowadzi do pogłębienia relacji opartej na  zaufaniu.

Natalia Sarasvati

mgr psychologii klinicznej, mgr seksuologii klinicznej, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny https://panipsycholozka.pl/kim-jest-pani-psycholozka/

Przedmowa

Maj 2019 roku

Pamiętam ten dzień, jakby to było wczoraj. Kolejna weekendowa harówa wokół mojego nowego konta na Instagramie.

Mój pięcioletni syn wchodzi do gabinetu i prosi, żebym się z nim pobawiła. Chcę się nim zająć jak najszybciej, więc odpowiadam: „Przyjdę, jak tylko skończę pracować”. Przygląda mi się przez chwilę i pyta: „Mamo, a co ty robisz w tej pracy?”.

Tłumaczę mu więc, że tworzę przyjazne i inkluzywne treści edukacyjne na temat seksualności i pomagam tysiącom ludzi w życiu uczuciowym, intymnym i seksualnym.

„Mamo, a co to znaczy »seksualnym«? To ma związek z »seksem«? I co to jest »seks«?”

(Długa chwila rodzicielskiej bezradności).

Staram się wtedy ubrać w słowa ten temat, który nadal – do dziś – w wielu rodzinach stanowi tabu. Potem do rozmowy włączają się moje starsze córki i nagle okazuje się, że z własnymi dziećmi stworzyłam przestrzeń do zdrowej rozmowy o seksualności.

Słucham o ich problemach, pytając przy okazji o to, co już wiedzą. Na niektóre ich wątpliwości odpowiadam, a inne tematy odpuszczam: „Co wy na to, że jeszcze coś doczytam, żeby wam lepiej odpowiedzieć?”. Zgadzają się z zachwytem i entuzjazmem!

Od tamtego dnia moje dzieci wiedzą, że seksualność to temat jak każdy inny. Rozmawiając o niej z jednej strony z naukowego czy anatomicznego punktu widzenia, a z drugiej – z perspektywy ich osobistych doświadczeń, udało nam się otworzyć przestrzeń do rozmowy, która nigdy później się nie zamknęła. Przestrzeń, w której moje dzieci mogą się swobodnie wyrażać i pytać.

Ja z kolei zaczęłam poszukiwać odpowiedniej literatury. Nie tylko po to, by rozjaśniać wątpliwości moich dzieci, lecz także po to, aby zmaterializować tę przestrzeń do dyskusji, którą udało nam się stworzyć. Znajdowałam albo książki przeznaczone wyłącznie dla rodziców, albo kierowane do dzieci, ale żadnej pozycji do wspólnego czytania dla całej rodziny.

A skoro takiej książki nie było, należało ją napisać!

W duchu współuczestnictwa, które napędza moje konto na Instagramie, zaproponowałam obserwującym mnie rodzicom, by przysłali mi pytania zadawane im przez dzieci na temat cielesności, miłości i seksualności. Dostałam tych pytań tysiące!

I właśnie z tej historii – najpierw osobistej, a później z udziałem całej społeczności – narodziło się „Sto dwadzieścia pytań, które zada ci twoje dziecko”.

Dziś mogę zaprezentować wam tę książkę, rozpiera mnie więc zarówno dumna, jak i szczęście.

Po pierwsze dlatego, że bardzo chcę usiąść już z moimi dziećmi i ją przeczytać. 😉

A po drugie – ponieważ mam nadzieję, że jej czytanie sprawi wam i waszym dzieciom tyle radości, ile mnie dało jej pisanie.

Wrzesień 2022 roku

Brak mi słów, by podziękować wam za przyjęcie „Stu pytań”.

W wasze ręce trafiło dotychczas 50 tysięcy książek: już w tylu rodzinach zakiełkowało ziarno przyjaznej rozmowy o seksualności.

W nowym wydaniu proponuję nie 100, a 120 pytań!

Są one przeznaczone dla dzieci w wieku od 5 do 14 lat i podzielone na grupy wiekowe.

Jestem dumna z pracy, którą wspólnie wykonujemy – wychowujemy pokolenie dzieci dojrzałych i pełnych szacunku. 😉

Słyszymy się niedługo,

Charline

Zanim zaczniemy…

Najtrudniejsze pytania zadawane rodzicom przez ich dzieci nie dotyczą prawa grawitacji czy historii średniowiecznej, lecz brzmią raczej tak:

Ciekawość jest u dzieci typową cechą i stwarza rodzicom szczególną okazję do nawiązania relacji ze swoimi dziećmi. A innym dorosłym (np. krewnym, przyjaciółkom i przyjaciołom rodziny, edukatorkom i edukatorom, nauczycielkom i nauczycielom, pracownicom i pracownikom ochrony zdrowia, rodzicom chrzestnym) umożliwia wejście w rolę zaufanej osoby dorosłej, do której dziecko może się zwrócić z pytaniem na ten temat.

Trzeba jednak przyznać, że seksualność to dla rodziców jeden z najtrudniejszych tematów do rozmowy, ponieważ dzisiejsi dorośli:

• dorastali bez doświadczenia otwartych i pozytywnych rozmów o seksualności z własnymi rodzicami,

• nie otrzymali w czasie dorastania gruntownej edukacji seksualnej, godnej tego sformułowania,

• mają za sobą traumatyczne doświadczenia, o których wspomnienia odżywają, gdy pojawia się temat cielesności czy seksualności,

• żyją w środowisku, w którym seks to temat tabu, wstydliwy i stygmatyzowany (nazywa się je środowiskiem „seksualności negatywnej”).

Jest to szczególnie widoczne, gdy przyjrzymy się zmianom, jakie zaszły niedawno w edukacji.

Postępy w dziedzinie neuronauki doprowadziły do pojawienia się edukacji „przyjaznej” czy „pozytywnej”, opartej na komunikacji bez przemocy i na wsłuchiwaniu się w psychologiczno-emocjonalne potrzeby dziecka.

Nowe modele edukacyjne w relacjach między rodzicami a dziećmi czy nauczycielkami i nauczycielami a uczennicami i uczniami pozwalają na większy wzajemny szacunek, otwartość i empatię. Ostatni bastion, w którym te zmiany nie zachodzą, to edukacja związana z życiem uczuciowym i intymnym.

Czym jest pozytywna edukacja seksualna?

To taki sposób wychowania, w którym seksualność traktuje się przyjaźnie, bez osądzania, jako doświadczenie głęboko ludzkie. Ten model edukacyjny stawia na równi naukę szacunku i zgody z uczeniem odkrywania siebie oraz wsłuchiwania się w swoje ciało, potrzeby i pragnienia.

Uświadomienie dziecku, że istnieją różne tożsamości płciowe i orientacje seksualne, pozwala także towarzyszyć mu w dojrzewaniu osobistym, by przez całe życie mogło świadomie o sobie decydować.

Zapewnienie dzieciom pozytywnej edukacji seksualnej oznacza przede wszystkim troskliwe wysłuchiwanie, odpowiadanie na pytania, rozmawianie bez tabu, wsparcie w doświadczaniu, odkrywaniu czy zaspokajaniu ciekawości. Działając w ten sposób, chronisz własne dziecko!

Gdy dzieci obawiają się krytyki czy kary za zadanie pytania na jakiś temat, ukrywają się w ciszy czy ryzykownym eksperymentowaniu lub poszukują innych źródeł informacji – zazwyczaj mniej wiarygodnych – znajomych lub… Internetu.

W licznych badaniach** wykazano wpływ, jaki wywiera na dzieci prowadzona przez ich rodziców kompleksowa edukacja seksualna. Rezultaty są jednoznaczne: im więcej rodzice rozmawiają z dziećmi na temat seksualności, tym lepszym zdrowiem seksualnym cieszą się one w okresie dorastania i na początku dorosłości. Stwierdza się wówczas mniej infekcji i chorób przenoszonych drogą płciową**, mniej niechcianych ciąż nastolatek i mniej przypadków agresji seksualnej – inicjowanej i doznawanej.

Przeciwnie do tego, co niektóre osoby mogą sądzić, celem pozytywnej edukacji seksualnej dzieci nie jest udzielanie im nauk, jak uprawiać seks. Chodzi o szansę na stworzenie solidnej podstawy dla ich zdrowia seksualnego – obecnie i w przyszłości.

To może my, rodzice, nasze pokolenie, podejmijmy to wyzwanie?

Jak zapewnić dzieciom pozytywną edukację seksualną, skoro jesteśmy podwójnie obciążeni – odmiennym wychowaniem i otoczeniem środowiska „seksual­ności negatywnej”?

To ogromne wyzwanie, dlatego nie zapominaj, że:

• nie ma nic złego w tym, że potrzebujesz praktyki i czasu na zdobycie wiary w to, że potrafisz odpowiedzieć na pytania swojego dziecka,

• nie ma nic złego w tym, że zdobywasz wiedzę równocześnie z dzieckiem,

• nie ma nic złego w tym, że podczas rozmów z dzieckiem wahasz się i zadajesz sobie pytanie, czy aby na pewno nie jest ono na to za małe.

Ja wahałam się tak samo i miałam identyczne obawy. Ruszyłam do przodu dopiero dzięki współpracy z personelem ochrony zdrowia czy obszaru edukacji; najpierw pełna strachu, potem z większą pewnością siebie.

Ta książka powstała po to, by wspierać ciebie i twoje dzieci, krok po kroku. Sprawdził ją zespół biegłych zatrudnionych w ochronie zdrowia i edukacji, w którego skład weszli:

dr Emma Barron – psychiatra dziecięca

dr Baptiste Beaulieu – lekarz rodzinny

Pierre Dubol – psycholog kliniczny specjalizujący się w psychoterapii poznawczo-behawioralnej i sferze seksualności

Francine Euli – nauczycielka

@jujulagygy – ginekolożka, położna

Morgan Lucas – terapeuta, specjalista w dziedzinie płci kulturowej

Oto cele niniejszej książki:

• dostarczyć ci podstawowych tematów do rozmów oraz wsparcia, z którego możesz skorzystać, by prowadzić z dzieckiem zdrowe dyskusje na temat seksualności,

• pomóc ci stać się godną zaufania osobą dorosłą, do której dziecko zwróci się z pytaniami czy prośbą o informacje na ten temat,

• wesprzeć cię w towarzyszeniu dziecku – zarówno dziś, jak i w przyszłości – i pomóc ci uzyskać umiejętność obdarzania go zaufaniem i dostarczania mu informacji, co pozwoli mu na dokonywanie świadomych wyborów dotyczących własnej osoby czy relacji z innymi,

• tworzyć nową rzeczywistość, pozytywną przestrzeń, w której zdrowie seksualne dzieci jest ważniejsze niż strach i wstyd, które w sobie mamy.

Zestaw narzędzi

1. Zaakceptuj fakt, że będziecie o tym rozmawiać.

2. Doceń pytanie i to samo pytanie zadaj dziecku.

3. Nie bój się powiedzieć, że czegoś nie wiesz.

4. Dbaj o intymność, zarówno swoją, jak i dziecka.

5. Gdy odpowiesz, zapytaj dziecko, czy jego ciekawość została zaspokojona.

6. Trenuj!

7. Zaufaj sobie!

Wszystkie te reguły są bardzo piękne, tylko jak je zastosować w prawdziwym życiu?

Zestaw narzędzi – instrukcja obsługi

Żeby ci pomóc w rozpoczęciu zdrowej i szczerej rozmowy z dzieckiem na temat cielesności, miłości i seksualności, proponuję ci kilka narzędzi, które możesz powkładać do pięknej nowiutkiej skrzynki. Będą nieocenione!

1. Zaakceptuj fakt, że będziecie o tym rozmawiać.

Zapamiętaj: gdy dziecko zadaje pytanie, należy mu się odpowiedź. 😉

Wychowanie w duchu pozytywnej edukacji seksualnej rozpoczyna się od nieunikania pytań na temat cielesności, anatomii, prokreacji czy seksu – bez względu na to, jak bardzo by cię krępowały.

Milczenie czy unikanie odpowiedzi może osłabić zaufanie, jakim darzy cię dziecko: takim zachowaniem dajesz mu sygnał, że nie jesteś osobą, do której może się zwrócić z pytaniem (dzisiaj i w przyszłości).

Natomiast reagując na pytanie nieunikaniem go, wysyłasz dziecku pozytywny sygnał. Dajesz znać, że jesteś osobą, której można zaufać i z którą można rozmawiać w poczuciu otwartości, tolerancji, szczerze i bez osądzania, oraz że będziesz je wspierać na długiej drodze życia.

2. Doceń pytanie i to samo pytanie zadaj dziecku.

Gdy dziecko pyta o sprawy związane z cielesnością, miłością czy seksual­nością, można zastosować reakcję trójstopniową: 1. docenić ­pytanie, 2. wyrazić radość, że dziecko obdarzyło cię zaufaniem, a następnie 3. to samo pytanie zadać dziecku.

PRZYKŁAD:

Gdy dziecko pyta „Co to jest seks?”, możesz odpowiedzieć:

1. To bardzo dobre pytanie! 2. Cieszę się, że mi je zadajesz! 3. Czy znasz już słowo „seks”? Co ono znaczy twoim zdaniem?

Możesz reagować w ten sposób na każde pytanie swojego dziecka. Na przykład „Skąd się biorą dzieci?”: 1. Ale fajne pytanie! 2. Super, że o tym rozmawiamy! 3. A ty jak myślisz, skąd się biorą dzieci?

1. Doceniasz pytanie dziecka i rozwijasz jego ciekawość.

2. Wyrażając radość, wysyłasz jednoznaczny sygnał: jesteś odpowiednią osobą do zadawania takich pytań.

3. Odbijając pytanie w kierunku dziecka, otrzymujesz informacje, co ono już wie albo czy już zna temat. Dzięki temu możesz:

• skorygować błędne przekonania lub uzupełnić wiedzę,

• ocenić dojrzałość dziecka w tym zakresie i poziom szczegółowości, jakiej oczekuje ono w odpowiedzi.

Pytania dzieci bywają dla dorosłych bardzo zabawne („Czy żeby nasionko trafiło do brzuszka, musisz je najpierw połknąć?”). Panuj jednak nad swoimi reakcjami, bo czasem musisz po prostu powstrzymać się od śmiechu. Dla dziecka może być to istotne i bardzo poważne pytanie.

Podobnie jest wtedy, gdy odbijasz pytanie, zwracając się do dziecka („A ty coś o tym wiesz? Co sądzisz?”). Możesz otrzymać odpowiedź absurdalną, bezsensowną, zabawną… W takim wypadku również reaguj świadomie: twój dziki śmiech może zostać odebrany przez dziecko jako szyderstwo i zablokować je przed dzieleniem się z tobą wątpliwościami w przyszłości.

3. Nie bój się powiedzieć, że czegoś nie wiesz.

Nie musisz koniecznie mieć natychmiast gotowej odpowiedzi na każdą wątpliwość dziecka!

Gdy zadaje ono pytanie, na które odpowiedzi nie ma w książce lub na które nie znasz odpowiedzi, pozwól sobie na to, by powiedzieć:

„Pragnę dać ci pełną i precyzyjną odpowiedź, ale nie mam w tym momencie wystarczających informacji na ten temat. Co powiesz na to, że jeszcze trochę ich poszukam i odpowiem ci, gdy już będę wiedzieć?”.

Możesz też powiedzieć dziecku, że to dla ciebie nowy temat i nie czujesz się w nim swobodnie. Zaproponuj, że ponownie go poruszysz, gdy już pogłębisz wiedzę i zdobędziesz więcej pewności siebie, by udzielić pełnej i precyzyjnej odpowiedzi.

4. Dbaj o intymność, zarówno swoją, jak i dziecka.

Seksualność jest tematem intymnym. Wychowanie w duchu pozytywnej edukacji seksualnej nie oznacza rezygnacji z intymności (rodzicielskiej/małżeńskiej) na rzecz dziecka ani ingerencji w jego intymność.

Ta książka powstała po to, by towarzyszyć ci w przemierzaniu tej wąskiej ścieżki wijącej się między dwiema intymnościami, które należy chronić – twoją i dziecka.

Dlatego na początku każdego akapitu znajdziesz STRONY DLA RODZICÓW •, na których poprowadzę cię krok po kroku i zaproponuję słowa, jakich możesz używać.

5. Gdy odpowiesz, zapytaj dziecko, czy jego ciekawość została zaspokojona.

W kontekście pytań zaproponowanych w tej książce, a także innych wątpliwoś­ci wyrażanych przez dzieci, istnieje doskonały sposób, by upewnić się, jak wyczerpująco powinno się odpowiedzieć. Należy mówić „na raty”:

• Pierwsza odpowiedź krótka, dająca minimum informacji.

• Pauza i pytanie skierowane do dziecka, czy odpowiedź, którą usłyszało, była wystarczająca.

• Jeżeli dziecko potrzebuje kolejnych informacji, a ty czujesz, że masz ochotę i możliwość, by iść dalej, kontynuuj, podając więcej szczegółów.

• Kolejna pauza, by zapytać dziecko, czy ten poziom precyzji w odpowiedzi był wystarczający. Można na przykład zapytać, czy zrozumiało wyjaśnienia – gdy samo mierzy się z tematem, lepiej zapamiętuje. Poza tym daje ci to szansę na odpowiedni dobór słów czy uzupełnienie wypowiedzi.

• Jeżeli dziecko chciałoby wiedzieć więcej, a ty oceniasz, że jest na tyle dojrzałe, by temat pogłębić, możesz udzielić mu wyczerpującej odpowiedzi.

Treść tej książki uporządkowana jest według tej samej zasady – stopniujemy złożoność pytań i odpowiedzi, by dostosować je do psychoemocjonalnej dojrzałości dzieci.

• Strony zielone przeznaczone są dla dzieci od 5. do 8. roku życia.

• Strony różowe przeznaczone są dla dzieci od 7. do 10. roku życia.

• Strony pomarańczowe przeznaczone są dla dzieci powyżej 10. roku życia.

⚠ WAŻNE

• Podział na grupy wiekowe jest tylko wskazówką, ponieważ stopień dojrzałości i ciekawości dzieci bywa różny. To ty, jako osoba odpowiedzialna za swoje dziecko, potrafisz najlepiej określić zakres informacji, jakie powinno ono otrzymać.

• Koła oznaczające grupy wiekowe są przygotowane zgodnie z ­zamysłem, że coraz starszym dzieciom proponuje się coraz więcej szczegółów: by dojść do pytań z grupy 2•, należałoby zatem najpierw przeczytać z dzieckiem pytania z grupy 1•.

Dalej analogicznie: zanim przeczytacie pytania z grupy 3• , najpierw zapoznajcie się z tymi z grup 1• i 2• .

DZIECI +

✓ Gdy trafisz na taki rysunek, możesz przejść do wspomnianego rozdziału albo zostać tam, gdzie jesteś.

Treść książki jest całością, ale po jej rozdziałach można skakać. Na przykład gdy rozmawiamy o dojrzewaniu, wspominamy o reprodukcji (rozdział Dzieci), urodzie (rozdział Samoocena) czy pierwszych miłościach (rozdział Pierwsze uczucia). Wszystko się ze sobą łączy!

✓ Na końcu książki znajdziesz bibliografię i spis źródeł internetowych zawierających ważne i pożyteczne dla twojego dziecka informacje.

Możesz też zaopatrzyć się w zeszyt – być może będziesz mieć ochotę zapisać, co mówi twoje dziecko, może trafią się nawet jakieś perełki. 😉

6. Trenuj!

Aby w jakimś temacie poczuć się swobodniej, możesz wcześniej przeczytać zarówno strony dla rodziców•, jak i dla dzieci • • •.

Możesz ćwiczyć, tak jak przed rozmową o pracę czy wystąpieniem publicznym: przed lustrem lub bez niego, wyobrażając sobie, że właśnie rozmawiasz ze swoim dzieckiem. Wypowiadanie słów na głos dla treningu jest bardzo skuteczne, bo pozwala przezwyciężyć wstyd i dobrać odpowiednie słowa do rozmowy o cielesności, miłości i seksualności.

DLACZEGO WARTO UŻYWAĆ JĘZYKA INKLUZYWNEGO?*

Po pierwsze dlatego, że nie ma żadnego powodu, by stawiać rodzaj męski ponad żeńskim. Po drugie ponieważ binarne podejście do płci zostało nam narzucone** i możemy to zmienić. A zmiany zachodzą również poprzez słowa, których używamy. 😉

Ponadto gdy mowa o anatomii czy genitaliach, lepiej wspominać o osobach z penisem czy osobach z łechtaczką/macicą: istnienie osób transpłciowych*** i niebinarnych (tym bardziej dzieci) jest faktem. Dlatego nie możemy zakładać, że dziecko, które przyszło na świat z penisem, jest chłopcem, a urodzone z łechtaczką – dziewczynką****.

W książce staramy się używać takiego języka, by nie dopuścić u dzieci do poczucia wykluczenia.

Ale poradnik ten absolutnie nie jest skryptem do wyuczenia się na pamięć. Ma ci towarzyszyć, ma cię wspierać i ma ci pomagać.

Jeśli czujesz się lepiej, stosując słowa „kobiety”, „mężczyźni”, „dziewczynki”, „chłopcy” – używaj właśnie ich!

7. Zaufaj sobie!

Nie jest celem tej książki, by wyczerpująco odpowiedzieć na wszystkie pytania stawiane przez dzieci. Jest ona jedynie podstawą do rozpoczęcia z twoim dzieckiem zdrowej, pozytywnej, inkluzywnej i przyjaznej rozmowy na temat seksualności.

Lektura tej książki da ci pewność siebie w zakresie: zaufanie do sposobu, w jaki przekazujesz informacje, i w swoją umiejętność akceptowania pytań twojego dziecka. Prawda jest taka, że my, dorośli, dorastamy w tym samym czasie co nasze dzieci.😉

To od ciebie zależy, jaki temat rozwiniesz, czy zapytasz dziecko, czy potrzebuje więcej informacji, czy wysłuchacie razem odcinka podcastu, czy pooglądacie filmiki edukacyjne. Mamy szczęście żyć w czasach szerokiej dostępności źródeł informacji, dostosowanych do wieku i etapu rozwoju dzieci.