Anatomia i fizjologia skóry ebook

Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy bez zgody właścicieli praw autorskich zabronione.

Publikacja ta jest dziełem twórców. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.

Nie publikuj jej w Internecie bez zgody autorów. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.

All

right reserved including the rights of reproduction whole or in part in any form.

Projekt okładki — autorzy

Skóra człowieka

Skóra (łac. cutis, gr. derma) to największy narząd, którego powierzchnia u człowieka wynosi 1,5—2 m², a grubość 0,5—5 mm.

Natomiast masa wraz z tkanką podskórną wynosi ok. 18–20 kg

(masa naskórka — ok. 0,5 kg, masa skóry właściwej — ok. 3,5 kg). Skóra to narząd unaczyniony i unerwiony.

W 1 mm3 skóry może znajdować się około 650 gruczołów potowych, 65 cebulek włosowych, 17,4 m naczyń krwionośnych, 71,3 m włókien nerwowych oraz tysiące komórek czuciowych, zakończeń nerwowych i dendrytycznych komórek odpornościowych Langerhansa.

Rysunek

1. Przekrój skóry człowieka

Budowa skóry

Rysunek

2. Warstwy skóry człowieka

Skóra składa się z trzech warstw:

— naskórka,

— skóry właściwej,

— tkanki podskórnej (luźnej tkanki łącznej, tkanki tłuszczowej).

Wytworami (przydatkami) skórnymi są:

— gruczoły skórne: łojowe, potowe, mleczne

— paznokcie

— włosy

Funkcje skóry

— Stanowi barierę ochronną przed czynnikami środowiskowymi:

• fizycznymi (temperatura, promieniowanie UV),

• chemicznymi,

• biologicznymi (bakterie, wirusy, grzyby chorobotwórcze),

• mechanicznymi;

— Bierze udział w eliminacji substancji powstałych w procesach metabolicznych ustroju;

— Uczestniczy w czynności wydzielniczej — wydziela hormony (np. histaminę);

— Bierze udział w percepcji wrażeń zmysłowych (posiada liczne receptory czucia dotyku, ucisku, bólu i temperatury);

— Reguluje temperaturę organizmu;

— Reguluje równowagę wodno-elektrolitową organizmu;

— Uczestniczy w metabolizmie białek, lipidów i węglowodanów oraz witamin (witamina D3);

— Uczestniczy w procesach immunologicznych ustroju;

— Wytwarza peptydy antybakteryjne (defensyny);

— Bierze udział w resorpcji (wchłanianiu) niektórych związków chemicznych (witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K oraz hormonów);

— Bierze udział w melanogenezie (wytwarzaniu barwników skórnych-melanin).

Rysunek

3. Funkcje skóry

Naskórek

Naskórek (łac. epidermis) to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący, który jest oddzielony błoną podstawną od skóry właściwej. Naskórek ulega procesom złuszczania (proces keratynizacji) oraz bierze udział w tworzeniu wytworów skóry (włosów, paznokci, gruczołów potowych i łojowych). Podstawowe komórki naskórka to keratynocyty (komórki nabłonkowe). Naskórek nie posiada naczyń krwionośnych i limfatycznych.

Rysunek

4. Warstwy naskórka

Keratynocytystanowią 95% komórek naskórka. Wytwarzają one:

— białko keratynę,

— defensyny (białka antybakteryjne),

— cytokiny (białka uczestniczące w procesach immunologicznych i zapalnych):

— immunostymulujące (IL-1, IL-6, IL-8)

— immunosupresyjne (TNFα — pobudza podziały komórek, TNFβ — pobudza różnicowanie komórek)

Połączenia keratynocytów w naskórku

Keratynocyty łączą się:

— ze sobą za pomocą desmosomów,

— z błoną podstawną za pomocą hemidesmosomów(półdesmosomów).

Rysunek

5. Połączenia keratynocytów w naskórku

t.j. — połączenie ścisłe

a.b. —

strefa

przylegania

d.s. — desmosom

g.j. — połączenie szczelinowe

h.d. —

hemidesmosom

(półdesmosom)

Połączenia międzykomórkowe dzielą się na trzy typy:

— połączenia mechaniczne,

— połączenia barierowe,

— połączenia komunikacyjne.

Połączenia mechaniczne

Desmosom pasowy (strefa przylegania)

— Jest to ciągły pas biegnący wokół komórki.

— Odległości pomiędzy błonami sąsiednich komórek wynoszą 15 — 35 nm.

— Przestrzeń pomiędzy błonami wypełniona jest delikatnym włóknistym materiałem (zawierającym kadheryny).

— Po stronie cytoplazmatycznej znajduje się skupienie elektronowo gęstego materiału (obecność winkuliny, plakoglobiny orazwiązek mikrofilamentów).

— Desmosom pasowy występuje głównie w tkance nabłonkowej (nabłonki jednowarstwowe walcowate), a także w kardiomiocytach i komórkach mięśni gładkich.

— Strefa przylegania jest plastyczna (dynamiczna) dzięki połączonym z nią mikofilamenom.

— Strefy przylegania są zaangażowane w procesy morfogenezy (zmiany kształtu zespołów komórkowych), np. w czasie neurulacji (formowania się cewki nerwowej).

Kadheryny decydują o zwartym spięciu komórek.

— Należą do grupy białek CAM (Cell Adhesion Molecules), są wapniozależne.

— Są to transbłonowe glikoproteiny odgrywające kluczową rolę w adhezji komórkowej.

— Ich cytoplazmatyczna domena tworzy molekularny kompleks z cytoszkieletem (zwłaszcza z aktyną).

Desmosom

— Najsilniejsze mechaniczne połączenie międzykomórkowe (zatrzaski spinające sąsiednie komórki).

— Najczęściej występują w nabłonkach wielowarstwowych. Ogólnie — we wszystkich tkankach narażonych na czynniki mechaniczne (np. pomiędzy keratynocytami)

— Od strony cytoplazmatycznej znajdują się płytki desmosomalne, zbudowane z plakoglobiny, desmoplakiny I i II, desmokalminy; połączone z błoną komórkową przy pomocy desmogleiny i desmokoliny.

— W przestrzeni międzybłonowej (około 30 nm) występują włókna o średnicy 8 — 12 nm, które łączą błony sąsiednich komórek; włókna te budowane są przez kilka typów białek (głównie desmokolina I, II i III).

— Od strony cytoplazmy do płytek desmosomalnych docierają (i łączą się z nimi) filamenty pośrednie (keratynowe, desminowe itp.).

— Komórki guzków nowotworowych są pozbawione desmosomów, co jest jedną z przyczyn powstawania przerzutów.

— Łuszczyca objawia się przejściowym lub stałym upośledzeniem ekspresji (syntezy) białek desmosomalnych w komórkach.

Hemidesmosom (półdesmosom)

— Łączy komórki nabłonkowe z błoną podstawną.

— Składa się z pojedynczej płytki desmosomalnej (połączonej z filamentami pośrednimi).

Białka spinające płytkę desmosomalną z błoną podstawną nie są takie same jak w zwykłym desmosomie; są to integryny.

Integryny

— Są to transbłonowe glikoproteiny stanowiące łącznik pomiędzy macierzą zewnątrzkomórkową, a cytoplazmatyczną.

— Strukturalnie są heterodimerami (posiadają większy łańcuch α oraz mniejszy łańcuch β).

— Ich obecność jest niezbędna w prawidłowym rozwoju narządów i organizmów.

Połączenia barierowe

Połączenia ścisłe