Wykorzystanie coachingu w edukacji ebook

Wprowadzenie

Historia myśli pedagogicznej sięga wieków jeszcze starożytnych. Od tego czasu powstało wiele stanowisk wobec wychowania i kształcenia oraz roli zarówno pedagogiki jako takiej, jak również poszczególnych jej kierunków. Powstało wiele opinii w kwestii metod uczenia się i nauczania oraz treści kształcenia. Na ich płaszczyznach zachodzą nieustanne zmiany, co nie powinno dziwić. Dzieje się tak za sprawą licznych transformacji w wielu, jeśli nie we wszystkich, dziedzinach życia człowieka. Rozwija się szeroko rozumiana nauka — od rozwoju techniki i technologii, nauk biologiczno-medycznych, po rozwój nauk humanistycznych. Nauki te przenikają się wzajemnie i wiążą się ze sobą w sposób mniej bądź bardziej bezpośredni dając tym samym człowiekowi coraz to obszerniejszy obraz świata i rzeczywistości. Ciężko zatem dziwić się, że dochodzi do różnego typu zwrotów także na płaszczyźnie edukacji, która powinna podążać za zachodzącymi zmianami w taki sposób, aby umożliwić jednostkom i całym społeczeństwom korzystanie z dobrodziejstw nauki oraz dać narzędzia do jej dalszego rozwoju, jak również do właściwego odnalezienia się w ciągle zmieniającej się rzeczywistości. Edukacja powinna korzystać z zachodzących transformacji, ale także umieć się do nich dostosować. Bez tego efektywność szkolnictwa nie będzie na dobrym poziomie.

Co więcej, edukacja nie może pominąć wiedzy, jaką posiadamy na temat człowieka. Dostępna wiedza pedagogiczna, psychologiczna i medyczna powinna iść w parze ze wszystkimi czynnikami tworzącymi współczesne systemy edukacyjne tak, aby wychowanie i edukacja młodego pokolenia przynosiła jak najwięcej korzyści zarówno dla jednostek jak i całych społeczeństw. Wymaga to od specjalistów związanych z edukacją podejścia interdyscyplinarnego. Wraz ze zmieniającym się światem, podejście pedagogów do wychowania i edukacji powinno się zmieniać, aby móc stworzyć młodym ludziom jak najbardziej optymalne warunki do rozwoju i przystosowania się do życia dorosłego. Ważne jest zatem szerzenie odpowiedniej wiedzy i pomysłów na innowacyjną pracę z uczniem wśród pedagogów i dydaktyków.

Do innowacyjnego podejścia w pracy z uczniem bez wątpienia w dzisiejszych czasach zalicza się coaching, tutoring i mentoring, które z całą pewnością są odpowiedzią na ciągle zachodzące zmiany oraz oczekiwania społeczeństwa wobec edukacji. Stanowią one dość nowe metody pracy w polskich szkołach. Stosowane od lat w niektórych polskich placówkach oświatowych, w innych są nowością i swego rodzaju wyzwaniem dla kadry pedagogicznej. Brak powszechności tych metod może wynikać z różnych przyczyn.

Z jednej strony widoczny jest ewidentny niedosyt kierunkowego kształcenia kadry pedagogicznej w zakresie stosowania coachingu, tutoringu i edukacji. Młodzi ludzie, kończąc kierunki nauczycielskie na studiach wyższych, nie są wyposażeni w odpowiednią wiedzę teoretyczną i praktyczną w tym obszarze. Z drugiej zaś strony zauważa się, że nauczyciele praktycy, z własnej woli, często nie sięgają po te narzędzia, co wynikać może z wielu przyczyn. Przede wszystkim wydaje się, że skuteczność stosowania wspomnianych metod w edukacji nie została jeszcze spopularyzowana w dostateczny sposób albo ich źródła dystrybucji zostały niewłaściwie dobrane i nie docierają do odpowiednich odbiorców.

Coaching, tutoring i mentoring są metodami nauczania nad którymi bez wątpienia warto jest się bardziej pochylić. Mogą one bowiem przynieść dobre efekty, nawet na wybitnym poziomie, a przecież w idealnym założeniu każdemu zależy, aby poziom edukacji w jego kraju był na jak najwyższym poziomie. Zwłaszcza, że w dzisiejszych czasach coaching jest dość popularnym narzędziem stosowanym w wielu różnych dziedzinach życia człowieka i bardzo istotne jest właściwe zrozumienie jego istoty, aby móc wykorzystać go w sposób bezbłędny na gruncie edukacji.

Niniejsze opracowanie stanowi prezentację najbardziej podstawowych informacji związanych z coachingiem i stanowi ono dobrą lekturę wprowadzającą dla osób, które dopiero chcą się nim zająć i wdrażać w swoje nauczycielskiej pracy lub które chcą odnowić sobie podstawy lub poznać spojrzenie innego autora. Bez wątpienia wiedza zawarta w niniejszym opracowaniu powinna być uzupełniona o zagadnienia związane z podstawami psychologii, a przede wszystkim z tematem szeroko pojętej motywacji oraz nawiązywania i podtrzymywania właściwych relacji z otoczeniem. Bez odpowiedniej znajomości działania motywacji, ciężko jest prowadzić skuteczne sesje coachingowe, które często wymagają wzbudzenia i potrzymania motywacji klienta czy ucznia. Należy umieć również nauczyć klienta czy ucznia kreować i podtrzymywać motywację do dalszej pracy i pokierować go w taki sposób, aby mógł on stosować odpowiednie dla siebie metody i techniki w przyszłości. Bowiem opieka coacha kiedyś się kończy, a klient / uczeń będzie dalej funkcjonował w danej rzeczywistości już bez fachowej opieki.

Nie bez znaczenia pozostają również umiejętność nawiązywania satysfakcjonujących relacji. Bez tego klient / uczeń nie otworzy się przed coachem na tyle, aby można było mówić o jak największym powodzeniu sesji. Relacje interpersonalne mają tym większe znaczenie im częściej coaching prowadzony jest z uczniem. Nie umniejsza się tutaj znaczenia relacji w pracy z dorosłą osobą, jednak w coachingu z uczniem należy wziąć pod uwagę fakt, że młody człowiek dopiero się rozwija i jest wyjątkowym, delikatnym materiałem do pracy. Dodatkowo dochodzą jeszcze kontakty z opiekunami ucznia. Warto jest założyć, że skuteczność procesu coachingu przyniesie tym lepsze efekty im lepsza relacja jest na płaszczyźnie uczeń — coach, uczeń — rodzic, coach — rodzic.

Przydatne będą również wiadomości z zakresu dydaktyki — zarówno ogólnej jak i szczegółowej, czyli dotyczącej nauczania konkretnego przedmiotu, które mają tym większe znaczenie, im częściej coach będzie miał styczność z coachingiem związanym z poszerzaniem wiedzy merytorycznej z zakresu danego przedmiotu czy grupy przedmiotów. Niezbędna jest również wiedza z zakresu możliwych metod kształcenia po to, aby wiedzieć, na którą nakierować ucznia, jeśli zaistnieje taka potrzeba. Na tej podstawie coach będzie umiał również pozyskać informacje w zakresie tego, jak uczeń przyswaja wiedzę, jak poszukuje wiadomości, jak gromadzi i interpretuje wiadomości oraz jak z nich korzysta. Uzyskanie takich informacji o uczniu jest istotnym zbiorem wiadomości, które mogą stanowić dobrą podstawę do pracy coachingowej.

To opracowanie pomija wyżej wymienione wiadomości i umiejętności, a koncentruje się jedynie na podstawowych zagadnieniach coachingu. Stało się tak dlatego, że bardzo ciężko jest zmieścić wszystkie konieczne informacje w jednej publikacji. Jeśli chcieć odnieść się do wszystkich istotnych zagadnień, to mogłoby poskutkować tym, że po pierwsze — opracowanie znacznie zwiększyłoby swoją objętość, a po drugie — każdy z tematów musiałby zostać omówiony powierzchownie. Dowodzi temu fakt, że niniejsza publikacja, choć pomija wiele istotnych zagadnień, i tak jest obszerna. Czytelnik powinien zatem pamiętać o tym, że omówione tu zagadnienia nie wyczerpują dostatecznie tematu, a podają jedynie jego zarys i warto jest poszukać publikacji, z resztą licznych na polskim rynku, które omawiają zagadnienia związane z psychologią uczenia się i nauczania, dydaktyką, motywacją i relacjami.

Celem niniejszej pracy jest omówienie coachingu oraz wskazanie jego istoty i podstawowych cech, jak również pokazanie przykładowego zastosowania elementów coachingu w pracy z uczniem.

Praca została napisana w oparciu o dostępną literaturę i o doświadczenia autora pracy. Autor pracy jest bowiem nauczycielem z wieloletnim doświadczeniem w zawodzie nauczyciela — zarówno w szkołach jak i podczas lekcji indywidualnych.

Pierwszy rozdział pracy zawiera wprowadzenie do coachingu. Krótko omawia czym on jest i przedstawia jego istotę oraz rolę w edukacji. Zaprezentowana została także zwięzła historia coachingu oraz cechy, jakie powinien posiadać dobry coach.

Rozdział drugi został przeznaczony na porównanie coachingu z innymi formami wspierania rozwoju. Bowiem coaching często bywa mylony z mentoringiem, tutoringiem, psychoterapią oraz innymi formami szkoleń i treningów. Ważne jest, aby osoba prowadząca coaching lub z niego korzystająca miała na uwadze, że są to różne metody wspomagania progresu jednostek i grup.

Rozdział trzeci jest próbą zaprezentowania przykładowego praktycznego narzędzia, jakim może posłużyć się każdy coach w pracy z klientem / uczniem. Prezentuje on bowiem zasady tworzenia planu rozwoju osobistego i podaje przykład takiego planu. W tym miejscu należy wziąć pod uwagę, że zademonstrowane rozwiązanie jest jedynie przykładem i może być zupełnie zmodyfikowane w zależności od sytuacji coacha i klienta / ucznia. Narzędzie to może nie być wykorzystywane przez specjalistów w ogóle. Stanowi ono bowiem jedynie propozycję autora pracy.

Całe opracowanie kończy się krótkim podsumowaniem i prezentacją bibliografii, na którą autor pracy się powoływał. Osoby zainteresowane mogą sięgnąć do tych publikacji celem poszerzenia swojej wiedzy w zakresie podstaw coachingu. Podana bibliografia nie wyczerpuje wszystkich możliwych źródeł, z których Czytelnik może skorzystać. Stanowi jednak dobry punkt wyjścia. Zwłaszcza Nauczyciel-tutor. Prakseologiczna rekonstrukcja tutoringu szkolnego Sławomira Krzychały, która odnosi się najbardziej do stosowania tej metody wspomagania rozwoju w praktyce szkolnej.

Liczę na to, że niniejsza publikacja będzie pomocna dla osób, które chcą rozpocząć swoją przygodę z coachingiem w edukacji.

Rozdział I. Coaching jako innowacyjna metoda nauczania

1.1. Pojęcie i istota coachingu

W obecnych czasach coaching staje się coraz bardziej popularną formą pracy specjalistów z wielu branż. Aby mógł przynieść maksymalne efekty, osoby korzystające z coachingu muszą wykazywać się pewnymi cechami i postawami. Na samym początku istotna jest wiedza, czym w zasadzie jest coaching, a czym nie jest. Bowiem mylne rozumienie tego pojęcia może wpływać na oczekiwania, a tym samym na rezultaty wszystkich działań podjętych w ramach procesu, jakim jest coaching przez co może zaburzyć przyjęte postawy. Zwłaszcza, że coachingiem nazywa się wiele różnych form rozwoju, pomimo, że coachingiem one nie są. Dodatkowo zauważalna jest swego rodzaju moda ze wszystkim, co może być nazwane coachingiem, ponieważ pojęcie to ma dość silną siłę sprzedażową.

Sytuacji na pewno nie ułatwia fakt, że definicji coachingu jest bardzo wiele. Istnieje wiele koncepcji, które tłumaczą go na swój sposób, a różnią się one jedynie szczegółami. Dodatkowo dochodzą do tego jeszcze inne pojęcia, takie jak tutoring, mentoring, szkolenia, doradztwo zawodowe, które w swoich założeniach bywają niekiedy dość mocno podobne do coachingu. Warto jest zatem zastanowić się, czym są wymienione formy doskonalenia i pracy i jaka jest między nimi różnica. W tym rozdziale przedstawione zostaną definicję coachingu oraz wskazana zostanie jego istota.

Coaching jest stosunkowo nowym kierunkiem w naukach społecznych, którego celem jest przede wszystkim rozwój. Stanowi on sposób zarządzania zasobami ludzkimi i pomimo swojej stosunkowo krótkiej historii, posiada już sporą ilość definicji i interpretacji specjalistów. Bowiem w każdej definicji podanej przez praktyków pojawią się pewne różnice, które wynikają z różnych ich doświadczeń.

Coaching jest to procesem, który pomaga człowiekowi odnaleźć i wdrożyć najbardziej odpowiadające rozwiązania będące zgodne z jego światopoglądem i takie, które są adekwatne dla niego samego. Taki stan osiągany jest dzięki rozmowie, która pomaga osobie coachingowanej zobaczyć nowe perspektywy oraz lepiej zrozumieć własne myśli, emocje oraz działania. Taka rozmowa umożliwia również zrozumienie ludzi i napotykanych w życiu sytuacji[1].

Powyższy opis coachingu zwraca uwagę na kilka istotnych kwestii. Jedną z nich jest fakt, że coaching jest procesem. Mogłoby się wydawać, że coaching jest działaniem przynoszącym natychmiastowe rezultaty. Tymczasem, jak widać z przedstawionego powyżej opisu coachingu, jest to proces i właśnie uświadomienie sobie — po pierwsze — tego faktu, a po drugie definicji procesu, stanowi punkt wyjścia do podjęcia efektywnej pracy coachingowej.

Procesami