Przedmowa
Przedmowa
Umacniaj i kultywuj swoją rezyliencję
Moje dawne życie łączy z moim aktualnym
życiem pewien sen: stoję na brzegu szerokiej rzeki i patrzę w wodę. Wiem
dobrze, że chcę się przedostać na drugą stronę. Coś mnie powstrzymuje,
sprawia, że się waham. Woda jest mętna, pełna glonów, tu i ówdzie widać
małe wysepki, przypominające kamienne stopnie. Przeprawa wydaje się
jednak karkołomna, jak przez bagno. Odważam się wreszcie zrobić pierwszy
krok. Wysepka utrzymuje mój ciężar. Idę dalej, ostrożnie balansując
ciałem. Nagle zdaję sobie sprawę, że wysepki zbudowane są z piachu, nie
kamieni. Piach wchłania wodę, rozmięka, zaczynam się zapadać. Próbuję
krok za krokiem sunąć do przodu. Przeciwległy brzeg jest już bardzo
blisko. Wiem, że umiem pływać, a jednak na następnej piaskowej wysepce
zapadam się jeszcze głębiej w wodę. Mówię sobie: „Musisz zacząć ruszać
nogami”, lecz mimo to tonę…
Ten sen śnił mi się dwie noce z rzędu. Byłam wówczas niezadowolona ze
swojego życia, nieszczęśliwa, ale nie wiedziałam, jak coś zmienić.
Gdzieś w głębi serca czułam życiową energię, tęsknotę, jednak nie
mogłam się przełamać, by zrobić pierwszy krok. Pewnie i tobie przyśnił
się kiedyś sen, w którym ogarnęło cię poczucie bezwładu, lęku. Obrazy,
które widzimy w takich snach, bywają różne. Niektórzy obserwują siebie
nad przepaścią, inni – w labiryncie, gdy zrozpaczeni poszukują wyjścia.
Sny tego rodzaju pojawiają się najczęściej w trudnych chwilach i oznaczają, że czas coś zmienić. Mój sen mnie przebudził. Dowiedziałam
się, że zmiana jest możliwa, kiedy zaczynamy na powrót brać
odpowiedzialność za swoje życie. Faza przejściowa była wyczerpująca,
ale także nader przyjemna!
Dzięki tej książce będziesz w stanie rozwinąć wzorce postrzegania i działania w kryzysie, krótko mówiąc: nauczysz się, jak wzmocnić
psychiczny układ odpornościowy, inaczej zwany rezyliencją. Pomogą ci w tym rozmaite ćwiczenia. Na swojej ścieżce będziesz zawsze spotykać
problemy i wyzwania. Możesz jednak nauczyć się radzić sobie z nimi
konstruktywnie, żeby mimo trudności prowadzić spełnione, lepsze życie.
Oto główne czynniki rezyliencji – siedem kluczy, które przedstawię ci w siedmiu rozdziałach i które doprowadzą cię do celu:
Akceptacja:
przyjmuj to, co się zdarza. Jest jak jest.
Optymizm:
ufaj w to, że będzie lepiej.
Poczucie własnej skuteczności:
zwróć uwagę na swoje potrzeby.
Podejmij decyzję i rusz własną drogą.
Odpowiedzialność:
wyjdź z roli ofiary. Przejmij odpowiedzialność i szanuj własne granice – także te związane z wydajnością ciała i umysłu.
Zorientowanie na budowanie relacji międzyludzkich:
odważ się
prosić o pomoc i ją przyjmować.
Zorientowanie na poszukiwanie rozwiązań:
wykaż się aktywnością,
działaj. Odkryj swoje prawdziwe marzenie.
Zorientowanie na przyszłość:
zaplanuj życie i zadbaj o realizację
tych planów.
Życzę ci powodzenia!
Z pozdrowieniami
Nie czekaj – działaj. Rozwijaj rezyliencję
Być rezylientnym oznacza umieć sobie dobrze radzić z przeciwnościami,
jakie pojawiają się w życiu. Rezyliencja, czy też inaczej mówiąc,
odporność psychiczna, jest czymś, co niektórzy zdają się mieć od
kołyski. Dowiedziono jednak, że tak naprawdę kształtujemy ją, ucząc się
w dzieciństwie odpowiednich postaw. Oznacza to, że możemy rozwijać ją i wzmacniać przez całe życie, tak żeby w razie kryzysu być w stanie szybko
znowu stanąć na nogi, jak żywa wańka-wstańka.
Zapobiegaj, zamiast leczyć – wzmacniaj rezyliencję
Zapobiegaj, zamiast leczyć – wzmacniaj rezyliencję
W tym rozdziale zostaną przedstawione podstawowe założenia koncepcji
rezyliencji, poza tym dowiesz się, dlaczego techniki NLP mogą pomóc
wzmocnić twoją odporność psychiczną. Za pomocą siedmiu kluczy opisanych
w tej książce krok po kroku uda ci się uzyskać większą wewnętrzną siłę.
Wyjdź z kryzysu bez szwanku
Kłopoty, stres, rozmaite wyzwania dają się we znaki każdemu. Jeden
jednak stawia czoła tym wszystkim problemom, niewzruszony jak skała,
drugiego za to łamie już pierwszy silniejszy podmuch wiatru i ogromnie
trudno mu znowu stanąć na nogi. Dlaczego niektórzy z nas lepiej radzą
sobie z kryzysami niż inni? Co daje im większą odporność psychiczną,
czyli rezyliencję?
Podstawowe założenia koncepcji rezyliencji
Koncepcja istnienia rezyliencji opiera się na studium prowadzonym
długofalowo przez amerykańską badaczkę Emmy Werner, specjalistkę od
psychologii rozwoju. Przez 40 lat obserwowała ona i analizowała około
siedmiuset pochodzących z Hawajów i urodzonych w 1955 roku osób,
poczynając od ich dzieciństwa. Interesowało ją przede wszystkim, w jaki
sposób ludzie dorastający w trudnych warunkach, na przykład
doświadczający biedy czy przemocy, byli w stanie mimo wszystko
wykształcić w sobie dobrą odporność psychiczną.
Na podstawie tego badania udało się zdefiniować siedem kluczowych
czynników decydujących o tym, w jakim stopniu człowiek wykazuje się
rezyliencją i tym samym jest w stanie przetrwać kryzysy, a niekiedy
wręcz wyjść z nich silniejszym. Można określić tę zdolność jako system
odpornościowy duszy albo – co jeszcze bardziej trafne – jako
„elastyczność wańki-wstańki”. Te czynniki-klucze to: akceptacja,
optymizm, poczucie własnej skuteczności, odpowiedzialność, zorientowanie
na budowanie relacji międzyludzkich, zorientowanie na poszukiwanie
rozwiązań oraz zorientowanie na przyszłość.
Dobre warunki wyjściowe
Warunki wyjściowe, które pozwalają na zdobycie tych kluczowych
umiejętności, otrzymujemy zazwyczaj w dzieciństwie. Najważniejsze są
tutaj:
bliska więź emocjonalna z przynajmniej jedną osobą w rodzinie
(dziadkowie, rodzeństwo, ciotki lub wujkowie), dająca poczucie
bezpieczeństwa i oparcie;
doświadczenia związane z otrzymywaniem akceptacji i szacunku, kiedy
zachowujemy się w sposób przyjazny i otwarty oraz sami stawiamy czoła
naszym problemom i je rozwiązujemy;
wsparcie ze strony otoczenia w tym, co robimy – otrzymywane od osób
starszych, ale i rówieśników, od nauczycieli, sąsiadów i rodziców
naszych kolegów i koleżanek.
Jeśli te warunki nie zaistniały, gdy byliśmy dziećmi, lub zaistniały w niewystarczającym stopniu, ciągle mamy możliwość rozwoju (patrz także
str. 19).
Podstawowe założenia NLP
Ćwiczenia proponowane w następnych rozdziałach opierają się przede
wszystkim na technikach tak zwanej psychologii neurolingwistycznej
(NLP). NLP definiowana jest jako struktura subiektywnych doświadczeń.
Oznacza to, co następuje: w trakcie życia spotykają nas rozmaite
formatywne doświadczenia, uczymy się, jak radzić sobie w świecie.
Zapisujemy je w pamięci jako kombinację doznań płynących ze wszystkich
pięciu zmysłów. Wiele z tych doświadczeń ulega generalizacji i zostaje
zapamiętanych jako wzorce, dzięki czemu potrafimy robić rozmaite rzeczy
bez zastanowienia i bez żmudnych rozmyślań. W takich wypadkach działa po
prostu nasz automatyczny pilot. Na przykład wszyscy mamy konkretny
wzorzec, według którego reagujemy na nowo poznane osoby: z rezerwą i ostrożnie lub z ujmującym uśmiechem, gotowi do natychmiastowego
nawiązania kontaktu. Rozwijamy określone wzorce myślenia, które
pozwalają nam oceniać skutki pewnych zachowań: zakładamy optymistyczne
lub pesymistyczne scenariusze. Możliwe, że niektóre z tych wzorców
uwarunkowane są w jakiś sposób genetycznie, większość jednakże jest
wynikiem indywidualnego „programowania”, wynikającego z doświadczeń,
jakie spotkały nas w życiu. Te wzorce zachowań i myślowe tworzą wspólnie
mózg (stąd element „neuro”), język (lingwistyka) i ciało. Wiele z tych
schematów powstaje, kiedy jesteśmy dziećmi lub nastolatkami. To, co
wówczas miało sens, dla dorosłego jest raczej nieefektywne i nie
prowadzi do osiągnięcia satysfakcji i spełnienia w życiu. Te
nieefektywne wzorce należy zmieniać.
Techniki NLP
Koncepcja NLP narodziła się na początku lat 70. XX wieku na
Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz, a jej autorami byli psycholog
Richard Bandler i lingwista John Grinder. Analizowali oni techniki i sposoby postępowania szczególnie skutecznych terapeutów. Przede
wszystkim interesowali ich pracujący w nurcie Gestalt Fritz Perls,
terapeutka rodzinna Virginia Satir i hipnoterapeuta Milton H. Erickson.
Koncepcję rozwinęli następnie przede wszystkim trenerzy NLP Robert Dilts
i Tad James. Techniki NLP opierają się na różnych założeniach. Thies
Stahl, dyplomowany psycholog i psychoterapeuta, jeden z pierwszych w Niemczech trenerów NLP, formułuje to następująco:
Człowiek reaguje na subiektywny obraz rzeczywistości, a nie na
obiektywną rzeczywistość.
Dusza i ciało stanowią elementy tego samego systemu i wzajemnie na
siebie wpływają.
Ważne jest, aby posiadać rozmaite opcje zachowania, bo system zawsze
podlega kontroli najbardziej elastycznego elementu.
Człowiek zawsze funkcjonuje doskonale i dokonuje najlepszych wyborów
na podstawie dostępnych mu informacji.
U podłoża każdego zachowania leży pozytywna intencja i w przypadku
każdego człowieka istnieje przynajmniej jeden kontekst, w którym
jest ono przydatne.
Wynikiem komunikacji jest informacja zwrotna, którą otrzymuje
jednostka; nie istnieją błędy ani porażki.
Jeśli jeden człowiek jest w stanie nauczyć się robić coś
konkretnego, zasadniczo ta umiejętność jest dostępna dla wszystkich.
Człowiek dysponuje wszelkimi zasobami, jakie są potrzebne, aby
osiągnąć pożądaną przez niego zmianę.
▷▷ SZCZYPTA WIEDZY: Zasoby w ujęciu NLP
Zasobami nazywamy w NLP wszystko to, co służy nam do osiągnięcia
zamierzonych celów. Zasoby mogą pochodzić z zewnątrz lub z wewnątrz.
Zasobami zewnętrznymi są na przykład inni ludzie, czas lub pieniądze.
Wewnętrznymi – cechy danej osoby, jej potencjał, a więc mocne strony,
talent, przekonania i strategie.
Za pomocą tych kluczowych założeń możemy kształtować nasz świat
wewnętrzny i rzeczywistość wokół nas. Tak jak meblujemy i urządzamy
pokój, tak samo możemy zaprojektować i skonstruować to, co w głowie,
sercu i brzuchu. Oczywiście jesteśmy w porządku tacy, jacy byliśmy do
tej pory. Ale może da się zrobić coś lepiej? Zmiany z pewnością nie
zawsze są łatwe, szczególnie gdy pewne wzorce stosujemy od lat. W ten
sposób w naszym mózgu powstają myślowe autostrady, które ciągną się
długimi odcinkami pozbawionymi choćby jednego zjazdu na inną trasę.
Bądźmy szczerzy: to nudne jeździć cały czas autostradą! O wiele bardziej
fascynujące są boczne dróżki, które prowadzą wśród różnorodnych
krajobrazów. Dzięki przedstawionym w tej książce ćwiczeniom uda ci się
wytyczyć w swoim umyśle nowe trasy.
Budowanie siły krok po kroku
Możemy być elastyczni, o ile stoimy mocno na ziemi, stabilnie osadzeni w życiu. Chętnie się wówczas uczymy, jesteśmy kreatywni, umiemy obierać
nowe kierunki i dysponujemy wystarczającą energią, żeby się rozwijać i stawiać czoła przeciwnościom. Jednak nie zawsze mamy w sobie tę
wewnętrzną siłę, trudno nam znieść kolejne trudności zwłaszcza wtedy,
gdy już z jakiegoś powodu jesteśmy zestresowani. Wtedy potrafią nas
wytrącić z równowagi nawet rzeczy, które w innym przypadku niemal by nas
nie obeszły. Czasami ciało wymusza na nas odpoczynek – dopada nas jakaś
choroba albo ulegamy wypadkowi. Takie fazy pomagają często uspokoić
głowę i to czy owo samo z siebie układa się od początku. Lepiej jest
oczywiście samodzielnie zadecydować o zwolnieniu tempa i zrobić taką
przerwę z własnej woli. Jeśli zatem chcesz pozwolić sobie na chwilę
odpoczynku, żeby nabrać sił, albo jeśli czujesz, że dobrze byłoby
rozbudować nieco potencjał wewnętrznej siły, ta książka jest dla ciebie.
W każdym rozdziale czeka cię test do samodzielnego wykonania, taki jak
na s. 22, dzięki któremu ocenisz, co konkretnie należy rozwijać i wzmacniać w twoim przypadku. Liczne zaproponowane tu ćwiczenia pomogą ci
zmobilizować się do zmian.
Idealnie byłoby, gdyby na koniec udało ci się stwierdzić: „Już wiem, jak
radzić sobie ze stresem i kryzysami”. Motorem zmian powinny być zawsze
twoje własne odczucia. Jeśli czujesz się zestresowany i przeciążony,
dobrze byłoby zacząć inaczej spoglądać na świat i inaczej na niego
reagować. Zmiana nastawienia i postrzegania pomoże ci także odmienić
emocje i twoje otoczenie. To łatwiejsze, niż może się wydawać
Tak to zrobisz
Możesz korzystać z tej książki na różne sposoby:
Po prostu ją przeczytaj, żeby zdobyć wiedzę o odporności psychicznej i opcjach działania w trudnych chwilach życia.
Działaj wybiórczo; dostosuj kolejność lektury treści na temat
poszczególnych kluczowych czynników i odpowiednich ćwiczeń do swoich
indywidualnych „bolączek”. Kolejność, w jakiej czytasz o kluczowych
czynnikach, nie jest decydująca, ale informacje w poszczególnych
działach uzupełniają się i intensyfikują wzajemnie.
Idealnie byłoby czytać jeden rozdział po drugim, wykonywać ćwiczenia
oraz zastanawiać się nad nowo zdobytą wiedzą i zachodzącymi zmianami.
Załóż notatnik, w którym zaczniesz zapisywać swoje rozważania. Wiele z zaproponowanych ćwiczeń działa na poziomie świadomym i podświadomym.
Dlatego pomoże ci powracanie do spisanych przemyśleń i wniosków oraz
intensyfikowanie w ten sposób ich doświadczania. Ćwiczenia przeprowadzaj
w spokojnym miejscu, w którym możliwe będzie niezakłócone myślenie i pisanie. Zaplanuj na każde z nich 20 do 30 minut. W przypadku niektórych
ćwiczeń polecam dodatkowo przemieszczanie się po pokoju, tak by twoje
myśli wraz z każdym krokiem nabierały kształtów. Dzięki takim spacerom
uda ci się też efektywniej zapisać w pamięci wnioski, do jakich
dojdziesz. Znajdziesz tu również ćwiczenia, podczas których będzie można
całkowicie swobodnie puścić wodze fantazji. Pozwól sobie tak po prostu
na przyjmowanie z ciekawością nowych odkryć podczas lektury i zmian,
jakie w tobie zajdą.
Zanim rozpoczniesz następny rozdział i pracę z siedmioma kluczami do
wewnętrznej siły, przetestuj za pomocą poniższych typowych stwierdzeń
swój poziom odporności psychicznej. Dzięki temu zidentyfikujesz kluczowy
czynnik, który najprędzej pomoże ci odmienić twoją sytuację. Notuj
punktację bezpośrednio w książce lub w notesie – jak wolisz.
▷▷ Autotest: sprawdź swój poziom
rezyliencji
Siedem kluczy do budowania odporności psychicznej
Praca nad siedmioma kluczowymi czynnikami pomoże ci uzyskać większą
odporność psychiczną. Nawet jeśli czujesz, że kompletnie brakuje ci
optymizmu albo masz niewielkie poczucie własnej skuteczności, nie musisz
się z tym bez walki godzić. Możemy przecież rozwijać się przez całe
życie i wzmacniać każdy z wymienionych czynników tak, by doświadczyć
więcej szczęścia i spełnienia.
Klucz 1. Akceptacja
Klucz 1
Akceptacja
Jeśli się bronisz – przed już przeżytymi doświadczeniami, przed zmianami
i kryzysami, z których możesz wyciągnąć naukę – to kręcisz się w miejscu. Czytając ten rozdział, dowiesz się, jak możesz bardziej
zaakceptować to, co minęło, oraz to, co przeżywasz aktualnie, i dzięki
temu stworzyć w swoim życiu przestrzeń na coś nowego.
Jest jak jest
„Rien ne va plus” – słyszymy przy stole do ruletki, kiedy kończy się
obstawianie i kulka rusza. Już nie możemy zmienić numeru, na który
postawiliśmy, ani sumy zakładu. W życiu jest podobnie: tego, co należy
do przeszłości, nie da się zmienić. Zebraliśmy rozmaite doświadczenia,
nauczyliśmy się ważnych rzeczy, zainwestowaliśmy energię i wysiłek w najróżniejsze projekty. Niektóre decyzje przyniosły nam coś pozytywnego,
inne były może mniej udane. Ale wszystko, co zrobiliśmy lub czego
zaniechaliśmy w przeszłości, sprawiło, że staliśmy się właśnie tą osobą,
którą jesteśmy dziś.
Wiele osób nie jest jednak w stanie pogodzić się z tymi zasadami. Tak
często słyszy się: „Gdybym tylko postąpił/postąpiła inaczej!”. Jeśli
sami nie kwestionujemy swoich przeszłych działań, nie brak ludzi, którzy
z całą pewnością chętnie robią to za nas: rodzice, przemądrzali znajomi,
przyjaciele „od serca”…
„Gdybyś tylko poszedł/poszła pracować w banku…”
„Gdybyś inaczej wybrał/wybrała żonę/męża…”
„Gdybyś przykładał/przykładała się do nauki…”
Wszystkie te zdania sugerują, że na jakimś etapie podjęliśmy niewłaściwą
decyzję, i pokazują, że nie jesteśmy całkowicie zadowoleni z tego, jak
potoczyło się nasze życie. Tyle że… przeszłości nie można zmienić. Jest
jak jest. Na zdrowy rozum każdy z nas to wie, ale muszą to jeszcze
zrozumieć serce i dusza.
Kierowanie energii na kwestie przeszłości niewiele nam daje. O wiele
sensowniej jest skupić się bardziej na przyszłości i zastanowić, co od
teraz należy poprawiać i jak konkretnie się do tego zabrać. W tym celu
trzeba najpierw zaakceptować to, co było, potem zaplanować fazę
przejściową, a wreszcie świadomie skoncentrować energię na dążeniu ku
nowym celom.
Postrzegaj zmiany i kryzysy jako szanse
Jak to się ładnie mówi, przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka.
Doskonale nam znane otoczenie, ludzie, praca – to wszystko sprawia, że
czujemy się bezpiecznie. Jeśli na przykład prowadzimy samochód, byłoby
dobrze, gdybyśmy nie musieli świadomie analizować, jakie czynności
należy po kolei wykonywać i czy na przykład kierunkowskazy włącza się po
prawej czy po lewej stronie. Ale zbyt duże poczucie bezpieczeństwa także
czyni nas nieelastycznymi. Kiedy przełamujemy rutynę i doskonale znaną
czynność wykonujemy w całkiem nowy sposób, gimnastykujemy mózg. Można na
przykład zacząć myć zęby od drugiej strony niż zwykle. Można pojechać do
pracy inną trasą albo po prostu wypróbować nową restaurację w innej
dzielnicy. Osoby elastyczne łatwiej akceptują zmiany.
Może myślisz teraz: „Stale próbować czegoś nowego? To nie w moim stylu”.
Ale przypomnij sobie, jak było dawniej. Wtedy to nie był żaden problem.
Uświadom sobie dawniej posiadaną siłę
Najważniejszą zmianą, jakiej doświadczyłeś we wczesnych latach życia,
było przejście od raczkowania do chodzenia. Tak jak wszystkim dzieciom,
na pewno i tobie ustawicznie zdarzały się upadki. A jednak się nie
poddawałeś, próbowałeś wciąż od nowa. Także w szkole i w pracy zmiany
były czymś oczywistym. Pierwsza praca, pierwsza sympatia – to były
fascynujące, emocjonujące doświadczenia, a przynajmniej pierwsze, mniej
lub bardziej udane próby. Te wszystkie małe kroczki, drobne zmiany,
próby i błędy miały na celu jedno: pomóc ci w znalezieniu twojego
miejsca w życiu. Szczególnie w pierwszej ćwiartce życia i chwilę później
zadajemy sobie przede wszystkim następujące pytania:
Kim jestem?
Gdzie jest moje miejsce?
Z kim chcę dzielić życie?
Zmiany są nieodłączną częścią tej fazy poszukiwania i prób. Im jednak
jesteśmy starsi, tym bardziej odbieramy je jako coś męczącego,
obciążającego. Nasze priorytety i wartości stają się inne. Nie chcemy
już niepewności, jaka wiąże się z procesem zmiany, nie chcemy
emocjonalnej huśtawki od pozytywu do negatywu, od starego do nowego, od
radości do lęku.
Siła przez kryzys
Nawet jeśli z wiekiem coraz trudniej nam przekonać się do zmian, są one
niezbędne do rozwoju. Uświadamiamy to sobie najpóźniej w momencie
kryzysu. Od jakiego momentu właściwie możemy mówić o kryzysie? Kryzys
definiuje się jako trudne położenie, sytuację, która stanowi
kulminacyjny punkt zwrotny eskalującego zagrożenia. Jeśli zatem nie
możesz już sobie poradzić z wewnętrznym konfliktem, twoje myśli krążą
stale wokół jednego tematu, nie potrafisz podjąć decyzji i emocjonalnie
pogrążasz się w coraz większym chaosie, a dodatkowo zaczynasz cierpieć
na bezsenność – to wyraźne oznaki, że znajdujesz się w kryzysie.
Znajdź nowy kierunek
Ciało bywa doskonałym doradcą; czasem poprzez chorobę zmusza nas do
przystopowania na jakiś czas. Kiedy takie wymuszone przestoje stają się
coraz częstsze, nadchodzi pora, by zacząć dostrzegać w tej sytuacji
szansę: idealną okazję, aby spojrzeć w przyszłość i zaplanować drogę do
zmian.
Nawet w najtrudniejszym położeniu, w przypadku bolesnego rozstania czy
straty, zawsze masz wybór: możesz pogrążyć się w cierpieniu, zastygnąć w rozpaczy – albo małymi kroczkami zmierzać ku nowym celom, powoli
pracować nad tym, aby zacząć inaczej postrzegać sytuację, dopuszczać do
głosu także pozytywne emocje. Każdy medal ma dwie strony. Możesz
zatrzymać się i znieruchomieć ze spojrzeniem skierowanym za siebie, w przeszłość, albo możesz zdecydować, że zaakceptujesz to, co się stało, i spojrzeć w przyszłość.
Zaakceptuj strach
Z reguły kryzysom zawsze towarzyszy poczucie strachu. Nie sposób go tak
po prostu stłumić. I nawet nie należy, bo strach może stanowić cenny
sygnał, dzięki któremu wyostrzymy zmysły, będziemy bacznie monitorować
sytuację i łatwiej podejmiemy korzystne dla nas decyzje (zob. też str.
60). Ważne, aby nie bronić się przed tym uczuciem ani nie eskalować go
poprzez wyobrażanie sobie katastroficznych scenariuszy, które sprawią,
że urośnie do paraliżujących nas rozmiarów. Jeśli zaakceptujesz strach
jako nieodłączny element kryzysu i powitasz go jak starego znajomego –
„Cześć, Strachu, to znowu ty!” – nie ma obaw, że zaskoczy cię znienacka,
a dzięki temu już na wejściu odrobinę zredukujesz jego rozmiary.
Niepewność co do wyniku jakiejś sytuacji, niezależnego od naszych
działań, to coś, czemu w życiu musimy stawiać czoła wciąż na nowo.
Wykorzystuj rzekome „ślepe zaułki”
W obliczu kryzysu wiele osób czuje, że kompletnie traci siły. Sytuacja
je przerasta, nie wiedzą, co dalej. Tracą wówczas dostęp do własnych
wewnętrznych zasobów i kompetencji. Jeśli naprawdę nie możesz znaleźć
wyjścia z takiego „ślepego zaułka”, w który zapędziły cię trudności,
poszukaj pomocy. Możesz zwrócić się do przyjaciółki, prawnika, lekarza
albo coacha. Nie czekaj za długo, czasem wystarczy jedna rozmowa, żeby
na nowo odzyskać dostęp do własnych zasobów. Odwaga, aby poprosić o wsparcie, również należy do kluczowych czynników budowania wewnętrznej
siły i odporności psychicznej (zob. także str. 133 i kolejne). Każdy
kryzys, z którego wyjdziesz obronną ręką – czy mniejszy, czy większy –
czegoś cię nauczy. Poczujesz, że przybyło ci siły, a z perspektywy czasu
dostrzeżesz, jakie dokładnie korzyści ci to przyniosło. Może nawet w przyszłości będziesz z radością przyjmować zmiany i sytuacje pozornie
kryzysowe?
Spróbuj przypomnieć sobie, jak zakończył się twój pierwszy w życiu
związek. Zapewne rozstaniu z sympatią towarzyszył ogromny żal, może
próbowałeś w jakiś sposób go zagłuszyć, żeby tylko tak bardzo nie
bolało. Ale szczerze mówiąc… ja osobiście cieszę się, że nie zostałam z moim pierwszym chłopakiem!
Obserwuj dokładnie kryzysowe sytuacje
Czasami coś tli się gdzieś w głębi już od długiego czasu, podświadomie
odczuwamy związane z tym psychiczne obciążenie, stres i złość. A jednak
kiedy kryzys wybucha, mimo przeczuć, które nam towarzyszyły, spadamy w przepaść. Musimy więc nauczyć się dokładniej obserwować siebie i sytuację, żeby z wyprzedzeniem rozpoznawać sygnały ostrzegawcze, musimy
też nauczyć się ufać naszemu instynktowi. Kryzys wówczas nie zaskoczy
nas nieprzygotowanymi, ale stanie się swego rodzaju momentem
oczyszczenia i umożliwi nowy początek.
Poświęć około 20 minut na wykonanie poniższego autotestu. Ważne jest, by
nikt ci wtedy nie przeszkadzał. Sprawdź, jak z perspektywy czasu
oceniasz swoje podejście do zmian i kryzysów, które spotkały cię w życiu. Pomyśl jednak także o przyszłych tego rodzaju zdarzeniach, które
już teraz można przewidzieć, a które wpłyną na ciebie negatywnie lub
pozytywnie. Będą ci potrzebne kredki lub kolorowe długopisy, a także
duża kartka, na której narysujesz koło, takie jak na kolejnej stronie.
Możesz też narysować je w swoim notesie przeznaczonym na ćwiczenia
dotyczące rezyliencji. Na tym diagramie zaznacz przebieg swojego życia.
▷▷ Autotest: Spojrzenie w przeszłość i w przyszłość
Przypomnij sobie najważniejsze zmiany i kryzysy w życiu. Zaznacz je na
kole słowem, symbolem lub kolorem.Zaznacz zmiany, jakich spodziewasz się w przyszłości albo jakie
zamierzasz przeprowadzić. Zanotuj też, kto towarzyszył ci w tych
momentach, nadal to robi i będzie robić.Na koniec odpowiedz na pytania:
1. Co było/jest znaczące w tych sytuacjach?
2. Jak przebiegł dla ciebie proces przejściowy między starą a nową
sytuacją? (Na przykład: był pełen nadziei, lęku…)
3. Jakie uczucia towarzyszyły ci w tym czasie wyjątkowo intensywnie?
(Na przykład: radosne oczekiwanie, strach…)
4. Jakie swoje mocne strony udało ci się wykorzystać, aby poradzić
sobie z tymi zmianami? (Na przykład: elastyczność,
zdyscyplinowanie…)Potem oceń, czego mogły cię nauczyć te doświadczenia, co przyda ci się
w przyszłości. Nawet najdrobniejsze rzeczy, choćby wniosek, że „koniec
końców życie zawsze toczy się dalej”, mogą okazać się ważnym źródłem
siły, kiedy znajdziesz się w podobnej sytuacji. Nastaw się, że tak
będzie: zmiany i kryzysy na pewno pojawią się w przyszłości.
Zaakceptuj to po prostu, żeby móc inwestować energię w radzenie sobie
z nimi, zamiast tracić ją na opór.Spróbuj całkowicie poświęcić się ćwiczeniu. Zaskoczy cię, jak wiele
rzeczy z przeszłości zdołasz sobie przypomnieć. A sposób, w jaki udało
ci się stawić czoła niejednej trudnej sytuacji, na pewno stanie się
powodem do dumy.
Ciesz się fazami zmiany
Wyobraź sobie następującą sytuację: chcesz wyjechać na urlop. Tym razem
wybierasz się gdzieś na południe, samolotem. Przewodnik masz już
przeczytany, to dobry początek przygotowań. Wiesz mniej więcej, co
chcesz zwiedzić, na jaką plażę się wybrać i gdzie warto przenocować.
Postanawiasz, że szczegóły dopracujesz podczas lotu.
Dzień przed wyjazdem pakujesz walizkę. Jak zawsze, decyzje to udręka: co
zabrać, co zostawić? Który sweter jest niezbędny – żółty czy niebieski?
Z częścią krewnych i znajomych już się pożegnałeś i powiadomiłeś ich, że
przez najbliższe 14 dni będziesz poza zasięgiem. Tej czy owej osoby
będzie ci w tym czasie brakowało. W dniu wyjazdu robisz ostatni
„przegląd”: czy wszystko, co istotne, zostało spakowane? Ktoś zadba o rośliny? Sąsiadka wie, co i jak z pocztą? Jak będzie na urlopie? Trzeba
coś jeszcze dokupić albo załatwić? W tej fazie, tuż przed rozpoczęciem
wielkiej przygody, zazwyczaj człowiek waha się w myślach między tym, co
na miejscu, a tym, co czeka go gdzieś w podróży. Dzieje się tak dlatego,
że czuje potrzebę upewnienia się, że wszystko jest przygotowane i zorganizowane jak najlepiej i dopięte na ostatni guzik.
▷▷ SZCZYPTA WIEDZY:Wyjątek potwierdza
regułę
Oczywiście istnieją osoby, które przed podróżą nie zastanawiają się bez
końca, podróżują z minimalnym bagażem albo wręcz tylko z kartą
kredytową, bo wychodzą z założenia, że wszystko, co potrzebne, mogą
kupić na miejscu. Takie osoby nie będą miały większych trudności z przeżywaniem zmian, a fazy opisane na kolejnych stronach dotkną je tylko
przelotnie dzięki ich zdolności do spontanicznego podejmowania decyzji.
Te osoby należą jednak do wyjątków.
Stopniowo zaczynasz czuć ekscytację, bo zbliża się moment odlotu. Może
na chwilę dopadają cię wątpliwości lub pojawia się myśl, że istnieje
możliwość zrezygnowania z podróży, w końcu nikt cię nie zmusi do wejścia
na pokład…
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
