Karma - Twój klucz do sukcesu. Część I Fundamenty karmy ebook

IDA SMELA

KARMA Twój klucz do sukcesu

Część I – Fundamenty karmy

© 2025

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.

Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.

Autor dołożył wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor nie ponosi również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Au­tor: Ida Smela

Wy­dawca: Bartosz Siedlecki - Siedlaq

Ko­rekta i skład: Justyna Kosińska

Pro­jekt okładki i au­torka ilu­stra­cji: Zuzanna Siedlecka

Kon­takt: ida­smela@kwan­to­wy­za­pis.pl

Strona www: www.kwan­to­wy­za­pis.pl

O autorze

Ida Smela – au­torka ta­kich ksią­żek jak „Karma – Twój klucz do suk­cesu”, „Ku nie­śmier­tel­no­ści”, „Re­in­kar­na­cja bez do­my­słów” oraz „Prawo przy­cią­ga­nia a karma”. Od po­nad czter­dzie­stu lat zgłę­bia du­cho­wość Wschodu, a szcze­gól­nie psy­cho­lo­gię i fi­lo­zo­fię we­dyj­ską.

Nie jest je­dy­nie ba­daczką ani teo­re­ty­kiem – swoją wie­dzę opiera na wie­lo­let­niej prak­tyce du­cho­wej i do­świad­cze­niu, które czyni ją prze­wod­niczką w świe­cie sub­tel­nych praw umy­słu i karmy. Do­sko­nale zna sta­ro­żytne pi­sma, a jed­no­cze­śnie po­trafi tłu­ma­czyć ich niu­anse współ­cze­snym ję­zy­kiem, po­ka­zu­jąc ja­sno, co działa, a co jest je­dy­nie złu­dze­niem czy uprosz­cze­niem.

Od kilku lat dzieli się swoją wie­dzą rów­nież po­przez bloga i ka­nał „Kwan­towy Za­pis” na YouTube, gdzie pu­bli­kuje wy­kłady i roz­mowy, a także pro­wa­dzi cy­kliczne we­bi­na­ria – udział w nich daje moż­li­wość bez­po­śred­niej roz­mowy, za­da­nia py­tań i po­dzie­le­nia się wła­snymi prze­my­śle­niami. W przy­stępny spo­sób wy­ja­śnia zło­żone za­gad­nie­nia, tłu­ma­cząc to, co wcze­śniej mo­głoby wy­da­wać się nie­zro­zu­miałe czy trudne do wy­obra­że­nia.

Dzięki wie­lo­let­niej prak­tyce i do­świad­cze­niu du­cho­wemu jej wska­zówki są oparte nie tylko na teo­rii, ale na tym, co rze­czy­wi­ście działa.

Jej książki nie są zwy­kłymi kom­pi­la­cjami teo­rii – to żywe wska­zówki, które oba­lają fał­szywe wy­obra­że­nia o wielu za­gad­nie­niach ży­cia. Po­ka­zuje, jak mylne in­ter­pre­ta­cje po­jęć ta­kich jak karma czy re­in­kar­na­cja po­wstały w wy­niku braku wie­dzy o sub­tel­nych pra­wach umy­słu i du­szy.

Au­torka pro­stuje te błędne wy­obra­że­nia, wska­zu­jąc, jak pra­wi­dłowo ro­zu­mieć te kon­cep­cje, by nie stały się je­dy­nie ilu­zją, którą można wy­ko­rzy­stać w pro­duk­tach ko­mer­cyj­nych. Daje także prak­tyczne na­rzę­dzia do zmiany ży­cia i zro­zu­mie­nia wła­snej ścieżki.

Przedmowa

W 2023 roku uka­zała się moja pierw­sza książka „Karma – Twój klucz do suk­cesu”. Było to ob­szerne, bli­sko 600-stro­ni­cowe to­misz­cze w for­ma­cie A4, w któ­rym sta­ra­łam się ze­brać wszyst­kie naj­waż­niej­sze ele­menty nie­zbędne do zro­zu­mie­nia tak zło­żo­nego, a jed­no­cze­śnie po­wszech­nie spły­ca­nego zja­wi­ska, ja­kim jest karma. Zna­la­zły się tam m.in. omó­wie­nia gun, dharmy, za­sad wol­nej woli, astro­lo­gii we­dyj­skiej oraz wielu in­nych za­gad­nień, bez któ­rych trudno uchwy­cić pe­łen, spójny ob­raz.

Te­raz, po dwóch la­tach i na prośbę wielu czy­tel­ni­ków, któ­rzy z za­pa­łem, ale i wy­sił­kiem prze­brnęli przez tę ob­szerną po­zy­cję, po­sta­no­wi­łam przy­go­to­wać wy­da­nie w for­mie elek­tro­nicz­nej, po­dzie­lone na mniej­sze bloki te­ma­tyczne. To nie jest wer­sja „od­chu­dzona” ani uprosz­czona. Za­wiera do­kład­nie tę samą dawkę wie­dzy, co ory­gi­nał, lecz uło­żoną tak, by można było czy­tać ją eta­pami, w wy­god­nych por­cjach. Dzięki temu ma­te­riał, który wcze­śniej mie­ścił się w jed­nym wo­lu­mi­nie, mo­żesz te­raz zgłę­biać krok po kroku, w lo­gicz­nej ko­lej­no­ści, tak by można było ją przy­swa­jać sys­te­ma­tycz­nie, bez po­czu­cia przy­tło­cze­nia.

Pierw­szą z tych czę­ści trzy­masz wła­śnie w ręku. To książka wpro­wa­dza­jąca w te­mat karmy i od­po­wia­da­jąca na naj­czę­ściej za­da­wane py­ta­nia. Składa się z czte­rech roz­dzia­łów po­cho­dzą­cych z „Karmy – Twój klucz do suk­cesu”: De­fi­ni­cja karmy, Wspólna karma, Wy­zwo­le­nie oraz Kon­klu­zja. Do­da­łam do nich je­dy­nie kilka uwag, które w pier­wot­nej wer­sji się nie zmie­ściły, bo książka i tak była już po­tężna. Te­raz mo­głam po­zwo­lić so­bie na do­pre­cy­zo­wa­nie i wy­sub­tel­nie­nie pew­nych kwe­stii.

W ko­lej­nych od­sło­nach tej se­rii po­ja­wią się te­maty za­czerp­nięte z ory­gi­nal­nego kom­pen­dium, a za­czniemy od kwe­stii cier­pie­nia i po­sta­wimy py­ta­nie: „Czy na­prawdę mu­simy cier­pieć?”

Na­stęp­nie przej­dziemy do za­gad­nień wol­nej woli, wła­ści­wego dzia­ła­nia, a także co szcze­gól­nie istotne, do szcze­gó­ło­wego omó­wie­nia gun, czyli trzech pod­sta­wo­wych ja­ko­ści na­tury ma­te­rial­nej, które kształ­tują na­sze po­strze­ga­nie świata, spo­sób my­śle­nia i de­cy­zje, ja­kie po­dej­mu­jemy. W opar­ciu o tę wie­dzę wy­ja­śnimy, czym są po­ziomy świa­do­mo­ści i jak one dzia­łają jako „sys­temy ope­ra­cyjne” umy­słu.

Do­piero po tym zaj­miemy się ob­szer­nym roz­dzia­łem po­świę­co­nym umy­słowi. I od razu uprze­dzam – nie bę­dzie to po­wtórka z teo­rii po­pu­lar­nych wśród psy­cho­lo­gów, neu­ro­bio­lo­gów czy tre­ne­rów suk­cesu. We­dyj­ska per­spek­tywa opi­suje umysł w spo­sób ra­dy­kal­nie inny niż współ­cze­sne mo­dele, a zro­zu­mie­nie tej róż­nicy jest za­sad­ni­cze, je­śli na­prawdę chcemy osią­gnąć trwały suk­ces. Zro­zu­mie­nie tego ele­mentu we wła­ści­wym uję­ciu jest ab­so­lut­nie nie­zbędne. Je­śli nie poj­miesz tego, czym jest umysł i jak działa w świe­tle wie­dzy we­dyj­skiej, na­wet naj­lep­sze stra­te­gie dzia­ła­nia będą oparte na błęd­nych za­ło­że­niach.

Choć „Karma – Twój klucz do suk­cesu” jest do­stępna na rynku już od dwóch lat, mam wra­że­nie, że jej treść wciąż nie zo­stała do końca „roz­pa­ko­wana”. Być może dla­tego, że to dość duży, nieco ciężki i nie­po­ręczny tom, w któ­rym drobny druk po­zwo­lił zmie­ścić ogromną dawkę wie­dzy, co z ko­lei wy­maga od czy­tel­nika du­żego sku­pie­nia i czasu. Te­raz masz ła­twiej­szy start. Przede mną stoi za­da­nie, by uło­żyć ten ogromny ma­te­riał w sen­sowną ko­lej­ność, a przed Tobą oka­zja, by krok po kroku za­nu­rzyć się w tej nie­zwy­kłej wie­dzy, która pro­wa­dzi poza wszel­kie pro­blemy.

Karma to Twoje wczoraj, dzisiaj i jutro

Karma ma dwa ob­li­cza. Z jed­nej strony jej pod­sta­wowe za­ło­że­nie jest nie­zwy­kle pro­ste. Każde dzia­ła­nie nie­sie za sobą kon­se­kwen­cje. W tym sen­sie mó­wimy o pra­wie przy­czyny i skutku, które wcale nie różni się od za­sad, ja­kimi po­słu­gują się le­ka­rze, te­ra­peuci czy psy­cho­lo­go­wie. Oni także szu­kają przy­czyn, by zro­zu­mieć skutki, tylko wy­ra­żają to in­nym ję­zy­kiem.

Z dru­giej strony karma nie za­wsze działa w spo­sób na­tych­mia­stowy i me­cha­niczny. Nie za­wsze sku­tek jest wi­doczny tuż po dzia­ła­niu, tak jak kula od razu spa­da­jąca na zie­mię. Cza­sem przy­czyna i sku­tek od­dzie­lone są dy­stan­sem obej­mu­ją­cym dni, lata, a na­wet całe ży­cie. Roz­pa­tru­jąc ją w szer­szej per­spek­ty­wie cza­so­wej, karma ujaw­nia swoją zło­żo­ność i sub­tel­ność, sta­jąc się trud­niej­sza do uchwy­ce­nia. Po­dob­nie jak prawa fi­zyki kwan­to­wej, które choć opi­sują rze­czy­wi­stość, są na tyle skom­pli­ko­wane, że zwy­kły czło­wiek nie jest w sta­nie po­jąć ich bez­po­śred­nio.

Lu­dzie z re­guły za­czy­nają od naj­prost­szego ro­zu­mie­nia, ja­kim jest ko­niecz­ność zo­ba­cze­nia na­tych­mia­sto­wych re­zul­ta­tów. Tym­cza­sem ocze­ki­wa­nie, że każda przy­czyna ujawni sku­tek w tym sa­mym mo­men­cie, ogra­ni­cza nas wy­łącz­nie do wy­miaru naj­bar­dziej „me­cha­nicz­nego”. Aby zro­zu­mieć karmę peł­niej, mu­simy do­pu­ścić, że skutki mogą po­ja­wiać się w róż­nym cza­sie i w róż­nej for­mie, a ich lo­gika nie za­wsze bę­dzie dla nas oczy­wi­sta. Wła­śnie dla­tego za­czniemy od naj­prost­szej per­spek­tywy, od zro­zu­mie­nia, że karma to prawo przy­czy­nowo – skut­kowe, które działa nie­ustan­nie w na­szym ży­ciu, po­dob­nie jak w me­dy­cy­nie czy psy­cho­lo­gii, tylko jest po­sze­rzone o znacz­nie wię­cej da­nych z wyż­szych wy­mia­rów.

Te­ra­pia po­znaw­czo-be­ha­wio­ralna, te­ra­pia sche­ma­tów czy po­dej­ście psy­cho­dy­na­miczne róż­nią się je­dy­nie tym, czy kon­cen­trują się na przy­czy­nach bliż­szych czy dal­szych w cza­sie. Be­ha­wio­ryzm ze swej na­tury sku­pia się wy­łącz­nie na tym ży­ciu, a kon­kret­nie tylko na ob­ser­wo­wal­nych za­cho­wa­niach. Wi­dzi ciało, re­je­struje na­wyki, stara się je zmie­niać, ale nie uwzględ­nia na­szego ist­nie­nia w wielu sub­tel­nych wy­mia­rach. Karma na­to­miast bada za­leż­no­ści znacz­nie głęb­sze, obej­mu­jące rów­nież sub­telne prze­strze­nie i wcze­śniej­sze przy­czyny. Mimo tej róż­nicy wszyst­kie te po­dej­ścia opie­rają się na tym sa­mym fun­da­men­cie – na związku mię­dzy przy­czyną a skut­kiem.

W co­dzien­nych sy­tu­acjach zwy­kle po­trze­bu­jemy szyb­kiej re­ak­cji i nie mu­simy ana­li­zo­wać tylu da­nych ani roz­wa­żać wszyst­kich moż­li­wych za­leż­no­ści. Le­karz, do któ­rego przy­cho­dzimy z bó­lem brzu­cha, nie pyta nas prze­cież, kim by­li­śmy w po­przed­nim ży­ciu ani co ro­bi­li­śmy dwa­dzie­ścia lat temu. Za­daje na­to­miast kon­kretne py­ta­nia: „Co pani wczo­raj ja­dła? Czy brała pani ostat­nio ja­kieś leki?” To rów­nież ro­dzaj ana­lizy kar­micz­nej, choć uję­tej w spo­sób cał­ko­wi­cie świecki, bez od­wo­łań do war­to­ści wyż­szych czy etyki. W prak­tyce ozna­cza to krótką ob­ser­wa­cję, mały zbiór da­nych z te­raź­niej­szo­ści, który po­zwala szybko wy­ła­pać przy­czynę pro­blemu. Je­żeli jed­nak mamy do czy­nie­nia z sy­tu­acją bar­dziej zło­żoną, na przy­kład prze­wle­kłą cho­robą, upo­rczy­wym bó­lem czy de­pre­sją, le­karz i te­ra­peuta mu­szą po­sze­rzyć swoją per­spek­tywę. Aby do­trzeć do przy­czyny, któ­rej nie da się uchwy­cić jed­nym ru­chem ani pro­stą tech­niką, się­gamy po in­for­ma­cje z dłuż­szego okresu ży­cia, pró­bu­jąc zro­zu­mieć szer­szy kon­tekst i sub­telne, ukryte za­leż­no­ści, które stoją za dłu­go­fa­lo­wym pro­ble­mem. Me­cha­nizm szyb­kiego „prze­chwy­ty­wa­nia” pro­blemu działa w ży­ciu co­dzien­nym tylko w naj­prost­szych przy­pad­kach, w bar­dziej skom­pli­ko­wa­nych sy­tu­acjach po­trzebna jest głęb­sza ana­liza.

Gdy np. po­sprze­czamy się z kimś bli­skim, zwy­kle ana­li­zu­jemy, co po­wie­dzie­li­śmy kilka mi­nut wcze­śniej, i to wy­star­czy, by zro­zu­mieć źró­dło na­pię­cia. Je­śli jed­nak przez lata nie udaje nam się zbu­do­wać bli­skiej re­la­cji, wów­czas za­czy­namy się­gać głę­biej i za­sta­na­wiamy się, ja­kie sche­maty nie­świa­do­mie po­wta­rzamy. To wciąż karma, tylko nie ta eg­zo­tyczna, „z po­przed­niego ży­cia”, lecz ta zwy­kła, wpi­sana w łań­cuch co­dzien­nych przy­czyn i skut­ków.

Wszyst­kie szkoły te­ra­peu­tyczne, choć opi­sują pro­ces in­nymi sło­wami, pra­cują do­kład­nie z tym sa­mym me­cha­ni­zmem. Te­ra­pia po­znaw­czo-be­ha­wio­ralna uczy nas za­uwa­żać, że spo­sób, w jaki my­ślimy, pro­wa­dzi do okre­ślo­nych dzia­łań i kon­se­kwen­cji, a zmiana my­śle­nia otwiera inne moż­li­wo­ści. Te­ra­pia sche­ma­tów po­ka­zuje, że nie­świa­dome wzorce z dzie­ciń­stwa od­ci­skają się na na­szych do­ro­słych wy­bo­rach. Po­dej­ście psy­cho­dy­na­miczne kon­cen­truje się na nie­roz­wią­za­nych kon­flik­tach, które rzu­tują na te­raź­niej­szość.

Na­wet co­aching, choć wy­daje się zu­peł­nie prag­ma­tyczny, ope­ruje na tym sa­mym pra­wie. Tre­ne­rzy w każ­dej dzie­dzi­nie ży­cia po­ka­zują nam, że zmiana na­wet naj­mniej­szego kroku, po­prawa jed­nej drob­nej czyn­no­ści, może pro­wa­dzić do in­nego re­zul­tatu. To jest w isto­cie ana­liza karmy, choć w ga­bi­ne­tach le­kar­skich czy te­ra­peu­tycz­nych nikt zwy­kle tak tego nie na­zywa. Po pro­stu tu­taj cho­dzi tylko o coś bar­dziej na­ma­cal­nego, o dzia­ła­nie wprost, w opar­ciu o wy­raźne sy­gnały, które po­zwa­lają wpro­wa­dzić zmianę w chwi­lo­wych trud­no­ściach, przy za­cho­wa­niu pod­sta­wo­wych za­sad funk­cjo­no­wa­nia.

Gdy jed­nak wcho­dzimy na głęb­szy, tam, gdzie pro­ste me­tody nie wy­star­czają, mu­simy się­gnąć po za­awan­so­wane na­rzę­dzia i pa­ra­me­try karmy, by zro­zu­mieć sub­telne in­te­rak­cje i ukryte za­leż­no­ści, które kształ­tują na­sze ży­cie. Psy­cho­log czy te­ra­peuta może ob­ser­wo­wać skutki na­szych dzia­łań i po­da­wać do­bre wska­zówki, ale ni­gdy nie do­strzeże on wszyst­kiego, gdyż wiele za­leż­no­ści po­zo­staje poza za­się­giem świa­do­mej ob­ser­wa­cji.

Kiedy po­ja­wiają się sy­tu­acje, w któ­rych na­wet prze­my­ślany tryb ży­cia, po­prawne dzia­ła­nia i do­brze pie­lę­gno­wane re­la­cje nie przy­no­szą ocze­ki­wa­nych re­zul­ta­tów, wkra­cza karma, która wy­ja­śnia coś głęb­szego i bar­dziej wie­lo­wy­mia­ro­wego. W na­szych co­dzien­nych in­te­rak­cjach z in­nymi po­wstają sub­telne na­pię­cia, ukryte uczu­cia, nie­wi­doczne dla oka re­ak­cje oraz kon­se­kwen­cje dzia­łań, które ujaw­niają się do­piero z cza­sem i w spo­sób nie­oczy­wi­sty. To już nie jest pro­sta me­cha­nika, jak przy rzu­cie piłką te­ni­sową, gdzie zna­jąc masę, siłę i kąt, można prze­wi­dzieć tra­jek­to­rię. Tu każdy im­puls, każda in­ten­cja i każdy gest wpla­tają się w znacz­nie więk­szy i bar­dziej zło­żony wzo­rzec, który pro­wa­dzi nas ku ce­lowi wyż­szemu i głęb­szemu, niż je­ste­śmy w sta­nie uchwy­cić przy pierw­szym spoj­rze­niu.

Karma obej­muje war­stwy sub­tel­nych in­for­ma­cji i za­leż­no­ści, które dzia­łają poza na­szą bez­po­śred­nią per­cep­cją i stan­dar­do­wymi ka­te­go­riami my­śle­nia, a ich pełne zro­zu­mie­nie wy­maga cier­pli­wo­ści, uważ­no­ści oraz otwar­cia na niu­anse ży­cia, które na co dzień omi­jamy. Je­żeli ktoś chce na­uczyć się je­dy­nie me­cha­niki dzia­ła­nia, to jest to rów­nież pewne roz­po­zna­nie karmy, ale bar­dzo po­wierz­chowne. To jak na­uka ser­wisu w te­ni­sie, pra­wi­dło­wego chwytu na gi­ta­rze czy po­praw­nego ude­rze­nia. W pro­stych pro­ce­sach me­cha­niki wy­star­czy, że opa­nu­jemy pod­sta­wowe za­sady, żeby uzy­skać po­wta­rzalny efekt. Je­śli za­leży nam je­dy­nie na pro­stych wy­ni­kach w tre­ningu, pracy czy re­la­cjach te pod­stawy wy­star­czą. Nie mu­simy jesz­cze wni­kać w to, dla­czego coś działa w dany spo­sób i ja­kie to ma dal­sze kon­se­kwen­cje.

Ale praw­dziwe zro­zu­mie­nie ży­cia wy­maga się­gnię­cia głę­biej, do sub­tel­nych za­leż­no­ści mię­dzy in­ten­cjami, wy­bo­rami i ukry­tymi skut­kami na­szych dzia­łań. Czę­sto zda­rza się bo­wiem, że mimo opa­no­wa­nia tech­niki gry na in­stru­men­cie, zna­jo­mo­ści za­sad i wie­lo­krot­nych prób mi­strzow­skiego wy­ko­na­nia da­nej czyn­no­ści, coś nie działa. Ktoś nie po­trafi za­ra­biać pie­nię­dzy, mimo wy­sił­ków i do­brej zna­jo­mo­ści za­sad eko­no­mii. Ktoś inny bez­sku­tecz­nie stara się o trwałą re­la­cję i nie po­trafi jej utrzy­mać, mimo sto­so­wa­nia wszyst­kich za­sad „me­cha­niki” związku. W ta­kich sy­tu­acjach wi­dzimy, że zwy­kła tech­nika nie wy­star­cza, bo karma obej­muje także sub­telne, nie­wi­doczne za­leż­no­ści, któ­rych nie da się spro­wa­dzić do in­struk­cji czy re­guł do­ty­czą­cych po­praw­no­ści dzia­ła­nia. W przy­padku nie­od­naj­dy­wa­nia na­tych­mia­sto­wych od­po­wie­dzi na­tu­ral­nie po­ja­wia się po­trzeba głęb­szego „ko­pa­nia” – po­przez re­gre­sing, te­ra­pię traumy czy pracę z ro­dem. Nie ma w tym nic złego. To na­tu­ralny ruch umy­słu, który szuka sensu w trud­nym do­świad­cze­niu. Ważne jest tylko, by­śmy nie za­mie­niali ży­cia w sek­cję zwłok, w bez­u­stanne roz­dra­py­wa­nie prze­szło­ści.

Już te­raz, gdy te­ra­peuci za­glą­dają głę­biej w łań­cu­chy przy­czyn i skut­ków, za­czy­namy do­strze­gać, że po­wody na­szych pro­ble­mów są ukryte, sub­telne i roz­cią­gnięte w cza­sie. Pa­ra­doks po­lega na tym, że lu­dzie Za­chodu chęt­nie ak­cep­tują wy­ja­śnie­nia o po­wie­la­niu błę­dów z po­ko­le­nia na po­ko­le­nie, przy jed­no­cze­snym wy­szy­dza­niu karmy jako cze­goś znie­wa­la­ją­cego. Kiedy sły­szą, że ich obecne pro­blemy są efek­tem wzor­ców w ro­dzi­nie, spo­łe­czeń­stwie czy re­li­gii, nie trak­tują tego jako fa­ta­li­zmu. Ja­koś nie za­uwa­żają, że w grun­cie rze­czy mowa jest jed­nak o uwię­zie­niu w sche­ma­tach rodu. Za­dzi­wia­jące jest to, że ta­kie wy­ja­śnie­nie – czę­ściowe, a więc nie­praw­dziwe – zo­staje przy­jęte jako w pełni wy­star­cza­jące. W prak­tyce spro­wa­dza się ono do zrzu­ce­nia winy na sys­tem, na ko­goś z ze­wnątrz. I co naj­bar­dziej ude­rza­jące, lu­dzie ak­cep­tują to bez mru­gnię­cia okiem jako roz­sądne, oczy­wi­ste i zu­peł­nie nie­de­ter­mi­ni­styczne.

Tym­cza­sem, gdy pada słowo „karma”, na­tych­miast uru­cha­mia się w nas ste­reo­typ, we­dług któ­rego geny czy pro­gramy przod­ków można jesz­cze uznać za coś w po­rządku, ale karma od razu jawi się jako wię­zie­nie. Ten ab­so­lutny brak lo­gicz­nych po­wią­zań i nie­umie­jęt­ność do­strze­że­nia wła­snych uprze­dzeń, po­łą­czone z cał­ko­wi­tym wy­łą­cze­niem zdro­wego roz­sądku, to naj­więk­szy pro­blem lu­dzi, któ­rzy tak ła­two sza­fują wy­ro­kiem, że karma jest znie­wo­le­niem. A prze­cież karma nie jest ani karą, ani wię­zie­niem – to sys­tem in­for­ma­cji zwrot­nej, który od­sła­nia za­leż­no­ści mię­dzy na­szymi in­ten­cjami, dzia­ła­niami i ich skut­kami, dzia­ła­jący w wy­mia­rze sub­tel­nym, nie­wi­docz­nym i czę­sto nie­mie­rzal­nym dla tra­dy­cyj­nych na­rzę­dzi na­uki.

Pa­ra­doks po­lega na tym, że po­strze­gamy karmę jako fa­ta­lizm, choć w prak­tyce od­daje ona w na­sze ręce pełną od­po­wie­dzial­ność. To Ty de­cy­du­jesz, co zro­bić ze swo­imi in­ten­cjami i dzia­ła­niami. Nie ma tu ar­bi­tral­nej kary ani ogra­ni­cze­nia wol­no­ści. Jest je­dy­nie lo­giczny me­cha­nizm, który po­ka­zuje kon­se­kwen­cje two­ich wy­bo­rów.

Karma to na­rzę­dzie, które nie od­biera wła­dzy, lecz po­zwala ją w pełni ob­jąć, wbrew temu, co są­dzą ci, któ­rzy wi­dzą w niej je­dy­nie „fa­ta­lizm”. Czy za­tem spo­sób, w jaki dziś wy­ja­śniamy so­bie wła­sne pro­blemy, jest rze­czy­wi­ście na­ukowy, gdy zrzu­camy winę na in­nych, czy ra­czej sta­nowi ta­nią formę po­cie­sze­nia i próbę uchwy­ce­nia naj­prost­szych, naj­bar­dziej oczy­wi­stych za­leż­no­ści?

Na­uka nie po­winna za­trzy­my­wać się na oczy­wi­stych od­po­wie­dziach. Jej funk­cją jest cią­głe po­szu­ki­wa­nie i we­ry­fi­ka­cja. Praw­dziwi po­szu­ki­wa­cze nie po­prze­stali na pra­wach New­tona, lecz szu­kali da­lej, aż od­kryli fi­zykę kwan­tową, która po­sze­rzyła kon­tekst i po­zwo­liła do­strzec, że rze­czy­wi­stość jest znacz­nie bar­dziej zło­żona, niż są­dzi­li­śmy.

Po­dob­nie po­win­ni­śmy zro­bić z karmą. W więk­szo­ści przy­pad­ków przy­czyna i sku­tek są ła­twe do uchwy­ce­nia, lecz cza­sem nie do­strze­gamy po­wią­zań, bo wy­kra­czają one poza ramy na­szego do­świad­cze­nia. To nie zna­czy, że ich nie ma. Ozna­cza to je­dy­nie, że po­trze­bu­jemy szer­szych ram ro­zu­mie­nia, obej­mu­ją­cych także aspekty psy­cho­lo­giczne, etyczne i du­chowe.

Dla­tego, gdy sty­kamy się z cier­pie­niem, nie mo­żemy od razu ob­wi­niać Boga ani do­cho­dzić do na­iw­nego wnio­sku, że świa­tem rzą­dzi chaos. Głęb­sza re­flek­sja po­zwala do­strzec miej­sce, w któ­rym świat w swo­jej zło­żo­no­ści i po­zor­nym cha­osie, opiera się na pra­wach i za­sa­dach i wszystko ma swoją przy­czynę, cel i struk­turę.

Niż­sze guny, gdy cze­goś nie poj­mują, zwy­kle re­agują na­iw­nymi i szorst­kimi ar­gu­men­tami. To ich spo­sób na unik­nię­cie kon­fron­ta­cji z wyż­szym po­rząd­kiem. Praw­dziwe po­zna­nie wy­maga otwar­to­ści, cier­pli­wo­ści i świa­do­mo­ści, że nie wszystko da się od razu uchwy­cić. Nie mo­żemy pod­cho­dzić do skom­pli­ko­wa­nych, trud­nych do zro­zu­mie­nia zja­wisk jak roz­ża­lone dziecko, któ­remu ro­dzic na chwilę za­bro­nił za­bawy. Mu­simy dać so­bie czas.

Z więk­szej per­spek­tywy to, co w niż­szych gu­nach jawi się jako cha­otyczny i nie­lo­giczny wzór, po od­wró­ce­niu „ha­ftu” uka­zuje pe­łen ob­raz. Pro­blem w tym, że pa­trząc tylko z jed­nej strony, wi­dzimy plą­ta­ninę nici i ła­two uzna­jemy ją za po­zba­wioną zna­cze­nia. Do­piero gdy spoj­rzymy z dru­giej strony, od­sła­nia się nam piękna i sen­sowna kom­po­zy­cja. Tak samo jest z karmą. Aby zro­zu­mieć to, co wy­daje się nie­lo­giczne i przy­pad­kowe, mu­simy „prze­wró­cić haft” na drugą stronę, czyli zmie­nić per­spek­tywę. Wy­maga to cier­pli­wo­ści, uważ­nej ob­ser­wa­cji i za­da­wa­nia stra­te­gicz­nych py­tań. Nie tylko jak coś działa, ale przede wszyst­kim, dla­czego i do czego pro­wa­dzi.

Współ­cze­sna na­uka czę­sto za­trzy­muje się na da­wa­niu szyb­kich od­po­wie­dzi i prak­tycz­nych roz­wią­zań, rzadko py­ta­jąc o głęb­szy sens i cel wszyst­kiego. Nie pyta, do czego na­prawdę służy świat ani ja­kie jest prze­zna­cze­nie na­rzę­dzi, które w nim znaj­du­jemy.

Karma po­zwala spoj­rzeć sze­rzej. Uczy, że w każ­dej chwili je­ste­śmy czę­ścią nie­prze­rwa­nego łań­cu­cha przy­czyn i skut­ków, a praw­dziwą wol­ność od­zy­sku­jemy wtedy, gdy za­czy­namy świa­do­mie kształ­to­wać ko­lejne ogniwa. To ozna­cza, że już dziś mo­żemy py­tać nie tylko o to, jak uczy­nić na­stępny ogniwo lep­szym, ale też o to, jak w ogóle ze­rwać cały łań­cuch.

Linijką nie zmierzysz fal dźwiękowych – karmy też nie

Tak jak nie da się uży­wać li­nijki do mie­rze­nia fal dźwię­ko­wych, tak samo nie da się ro­zu­mieć karmy wy­łącz­nie za po­mocą na­rzę­dzi, któ­rymi po­słu­guje się na­tu­ra­lizm. Po­trze­bu­jemy in­nego, bar­dziej sub­tel­nego, po­zna­nia, opar­tego na wie­dzy ob­ja­wio­nej, in­tro­spek­cji, do­świad­cze­niu du­cho­wym i go­to­wo­ści do ży­cia w pa­ra­dok­sie.

Karma nie jest „spra­wie­dli­wo­ścią” w ludz­kim ro­zu­mie­niu. Nie działa tak jak prawa fi­zyki, gdzie na każde dzia­ła­nie przy­pada pro­sta i prze­wi­dy­walna re­ak­cja. Nie jest też zwy­kłym cią­giem przy­czy­nowo – skut­ko­wym, który opi­suje psy­cho­lo­gia, ba­da­jąc mo­tywy, uwa­run­ko­wa­nia i kon­se­kwen­cje miesz­czące się w gra­ni­cach jed­nej bio­gra­fii. Karma działa we­dług praw więk­szego po­rządku. Ta­kiego, który do­piero uczymy się roz­po­zna­wać i któ­rego pełni czę­sto nie po­tra­fimy ob­jąć ro­zu­mem.

Do­brze to wi­dać, gdy ze­sta­wimy ze sobą różne spo­soby po­zna­nia. Fi­zyka kla­syczna stwier­dzi, że je­śli ude­rzysz młot­kiem, coś się prze­su­nie. Psy­cho­lo­gia na­to­miast za­pyta, dla­czego w ogóle to zro­bi­łeś i czy było to sku­teczne, żeby coś osią­gnąć. Wy­cho­dząc od in­nych py­tań, psy­cho­lo­gia daje nam sporo wy­ja­śnień. Po­trafi opi­sać pro­cesy za­cho­dzące w ciele i psy­chice, bada wpływ dzie­ciń­stwa, re­la­cji z ro­dzi­cami, che­mii mó­zgu czy po­wta­rzal­nych wzor­ców ro­dzin­nych. Pró­buje od­po­wia­dać na py­ta­nia bo­le­sne i uni­wer­salne: dla­czego w związku jedna strona się stara, a druga zdra­dza; dla­czego ktoś nie po­trafi oszczę­dzać, choć do­brze za­ra­bia; dla­czego matka ko­cha, a dziecko się od­dala; dla­czego czło­wiek do­bry do­świad­cza agre­sji. Psy­cho­lo­gia pod­suwa wiele tro­pów, ale po­ru­sza się w ob­rę­bie jed­nego ży­cia i trzech wy­mia­rów – fi­zycz­nego, ener­ge­tycz­nego i men­tal­nego. Karma wy­kra­cza poza te gra­nice, bo jej per­spek­tywa obej­muje także to, co sub­telne, co nie ogra­ni­cza się do jed­nej bio­gra­fii ani do jed­nego ho­ry­zontu cza­so­wego.

Dla­tego karma po­trafi wy­ja­śnić, dla­czego tak się zda­rza, że czło­wiek do­bry, współ­czu­jący, uczciwy, kie­ru­jący się ser­cem, do­świad­cza zdrady, cho­roby, utraty pracy czy nie­spra­wie­dli­wego oczer­nie­nia. Z ludz­kiego punktu wi­dze­nia to pa­ra­doks, bo wy­daje się, że „do­bro po­winno przy­cią­gać do­bro”, a jed­nak ży­cie po­ka­zuje coś in­nego. Dzieje się tak dla­tego, że każdy los jest utkany z wielu nici, które bie­gną rów­no­le­gle i krzy­żują się w spo­sób nie­wi­doczny na pierw­szy rzut oka. To, co się wy­da­rza, jest kon­se­kwen­cją nie tylko jed­nego czynu, lecz ca­łej sieci po­wią­zań, które czę­sto roz­cią­gają się da­lej, niż po­trafi ob­jąć na­sze zwy­kłe spoj­rze­nie.

Zda­rzają się także sy­tu­acje od­wrotne, w któ­rych ktoś oszu­kuje, ma­ni­pu­luje, wy­ko­rzy­stuje in­nych, a mimo to od­nosi suk­ces, bo­gaci się i zdo­bywa po­pu­lar­ność. Na po­wierzchni wy­gląda to tak, jakby zło było na­gra­dzane, jakby nie obo­wią­zy­wały prawa karmy. Jed­nak z per­spek­tywy głęb­szego po­rządku rów­nież to ma swój sens. Skutki na­szych dzia­łań nie mu­szą być wi­doczne na­tych­miast. Mogą po­ja­wić się w in­nym cza­sie, w in­nej prze­strzeni, w taki spo­sób, któ­rego jesz­cze nie po­tra­fimy po­łą­czyć w pro­stą li­nię przy­czyny i skutku.

Karma nie jest więc pro­stą księ­go­wo­ścią, w któ­rej każdy ra­chu­nek wy­rów­nuje się na ko­niec dnia. To ra­czej dy­na­miczny, wie­lo­wy­mia­rowy pro­ces, który roz­grywa się w cza­sie i prze­strzeni wy­kra­cza­ją­cych da­leko poza na­sze co­dzienne poj­mo­wa­nie. I wła­śnie dla­tego, pró­bu­jąc ją zgłę­bić po­trze­bu­jemy no­wych na­rzę­dzi po­zna­nia. Ta­kich, które łą­czą ob­ser­wa­cję, wraż­li­wość, do­świad­cze­nie du­chowe i go­to­wość przy­ję­cia tego, co nie daje się za­mknąć w pro­stych sche­ma­tach.

Kiedy wyjątek staje się kluczem do zrozumienia większego prawa

W na­uce za­wsze po­ja­wiają się wy­jątki – rze­czy, które na pierw­szy rzut oka nie pa­sują do przy­ję­tego mo­delu. Hi­sto­ria na­uki po­ka­zuje, że wła­śnie te ano­ma­lie, które bu­rzyły spo­kój uczo­nych, sta­wały się bramą do no­wych od­kryć. Gdyby fi­zycy trzy­mali się kur­czowo kla­sycz­nego ob­razu rze­czy­wi­sto­ści, ni­gdy nie na­ro­dzi­łaby się fi­zyka kwan­towa. Na­uka nie od­rzuca teo­rii z po­wodu jed­nego wy­jątku, ale pyta: co ten wy­ją­tek nam mówi? Ja­kie prawo kryje się za tą ano­ma­lią? Czy obecny mo­del wy­maga ko­rekty, czy mu­simy go po­sze­rzyć, a cza­sem cał­ko­wi­cie prze­obra­zić?

Karma za­cho­wuje się po­dob­nie. Na pierw­szy rzut oka zdaje się ona nie dzia­łać. Wi­dzimy do­bro spo­ty­ka­jące się ze złem albo zło, które wy­daje się na­gra­dzane. Gdy­by­śmy mieli ogra­ni­czyć się do naj­prost­szego, „li­nio­wego” poj­mo­wa­nia karmy, we­dług któ­rego do­bro na­tych­miast owo­cuje do­brem, a zło na­tych­miast spo­tyka karę, mu­sie­li­by­śmy ją od­rzu­cić jako nie­spójną teo­rię. Ale to by­łoby do­kład­nie tak, jakby fi­zyk w XIX wieku po­wie­dział, że skoro świa­tło nie za­cho­wuje się jak fala w każ­dej sy­tu­acji, to zna­czy, że cała teo­ria fa­lowa jest fał­szywa. Tym­cza­sem wła­śnie to, że świa­tło raz prze­ja­wia się jak fala, a raz jak cząstka, stało się in­spi­ra­cją do zu­peł­nie no­wego ro­zu­mie­nia rze­czy­wi­sto­ści.

Karma nie działa jak pro­sty ra­chu­nek księ­gowy, w któ­rym dług i spłata mu­szą się zrów­nać w tym sa­mym mo­men­cie. To sys­tem roz­cią­ga­jący się na wielu po­zio­mach, obej­mu­jący różne wy­miary czasu i prze­strzeni, który wy­maga od nas po­rzu­ce­nia my­śle­nia li­nio­wego i na­tych­mia­sto­wych ocze­ki­wań. Skutki na­szych dzia­łań mogą po­ja­wić się z opóź­nie­niem, cza­sem do­piero po la­tach, a nie­kiedy w zu­peł­nie in­nej sfe­rze ży­cia niż ta, w któ­rej pier­wot­nie coś za­ini­cjo­wa­li­śmy. To jak po wrzu­ce­niu ka­mie­nia do je­ziora wi­dzimy fale roz­cho­dzące się da­leko poza punkt ude­rze­nia, od­bi­ja­jące od brze­gów i po­wra­ca­jące w spo­sób, któ­rego nikt, sto­jąc na brzegu, nie po­trafi prze­wi­dzieć. W tym sen­sie karma nie ka­rze ani nie na­gra­dza ar­bi­tral­nie, lecz ujaw­nia, w jaki spo­sób na­sze in­ten­cje, wy­bory i dzia­ła­nia spla­tają się z szer­szym po­lem ży­cia, któ­rego sto­jąc na brzegu swo­jego ży­cia nie wi­dzimy.

Po­dob­nie jest w ży­ciu. Czło­wiek, który po­stę­puje z mi­ło­ścią i do­bro­cią, może do­świad­czać cier­pie­nia nie dla­tego, że „do­bro się nie li­czy”, lecz dla­tego, że w tym mo­men­cie doj­rze­wają skutki daw­nych, głęb­szych przy­czyn. Ktoś inny, dzia­ła­jący nie­uczci­wie, może cie­szyć się po­zor­nym suk­ce­sem, nie zda­jąc so­bie sprawy, że kon­se­kwen­cje jego obec­nych czy­nów są je­dy­nie odło­żone w cza­sie. Złe dzia­ła­nia, które przez chwilę wy­dają się bez­karne, dzia­łają jak nie­wy­pał, jak mina ukryta w ścia­nie domu. Bu­dy­nek przez lata może wy­da­wać się sta­bilny, ale na­gle, gdy nie­świa­domi za­gro­że­nia spró­bu­jemy zbu­rzyć ścianę, de­to­na­cja nie­wy­pału może znisz­czyć całą kon­struk­cję.

Dla­tego kiedy na­po­ty­kamy „wy­jątki” w dzia­ła­niu prawa przy­czyny i skutku, nie po­win­ni­śmy trak­to­wać ich jako do­wodu na nie­ist­nie­nie karmy, lecz jako za­pro­sze­nie do głęb­szego spoj­rze­nia. Na­uka w ob­li­czu ano­ma­lii szuka więk­szego prawa, które tę ano­ma­lię wy­ja­śni. Je­śli chcemy być praw­dzi­wie świa­do­mymi po­szu­ki­wa­czami prawdy, a nie igno­ran­tami od­rzu­ca­ją­cymi nie­wy­godne py­ta­nia, po­win­ni­śmy spraw­dzić, czy nasz mo­del ro­zu­mie­nia karmy nie jest zbyt uprosz­czony, zbyt na­tych­mia­stowy i zbyt ogra­ni­czony tylko do jed­nej bio­gra­fii.

Karma to nie jest pro­sty układ na­grody i kary, który ma nas wy­cho­wać jak dzieci. To ra­czej zło­żona sieć przy­czyn i skut­ków, roz­pięta po­mię­dzy wy­mia­rami fi­zycz­nym, psy­chicz­nym i przy­czy­no­wym, się­ga­ją­cym poza gra­nice jed­nego ży­cia. Je­śli pa­trzymy zbyt wą­sko, wi­dzimy chaos i nie­spra­wie­dli­wość. Je­śli roz­sze­rzamy spoj­rze­nie, za­czy­namy do­strze­gać po­rzą­dek więk­szy od tego, co można opi­sać rów­na­niem czy teo­rią psy­cho­lo­giczną.

Od genów do karmy

Hi­sto­ria na­uki jest w isto­cie hi­sto­rią cią­głego pod­wa­ża­nia sa­mej sie­bie. Mo­dele, które przez lata wy­da­wały się nie­pod­wa­żalne, na­gle oka­zują się zbyt wą­skie, by po­mie­ścić nowe fakty, a to, co wczo­raj było „prawdą osta­teczną”, dziś staje się tylko eta­pem w dro­dze ku szer­szemu ro­zu­mie­niu rze­czy­wi­sto­ści.

Jesz­cze nie­dawno psy­cho­lo­gia i me­dy­cyna były prze­ko­nane, że dziecko za­czyna swoją hi­sto­rię do­piero w mo­men­cie na­ro­dzin. Okres pre­na­talny trak­to­wano jesz­cze nie­dawno nie­mal jak bio­lo­giczną „pustkę”, z któ­rej roz­wi­jało się ciało, lecz psy­chika nie miała żad­nego zna­cze­nia. Dziś wiemy, że stres matki, dieta, jej re­la­cje, a na­wet at­mos­fera domu wpły­wają na kształ­tu­jący się układ ner­wowy dziecka, na jego przy­szłe skłon­no­ści emo­cjo­nalne, a cza­sem na całe ży­cie psy­chiczne. Tego typu od­kry­cia wy­ma­gały zmiany pa­ra­dyg­matu. Na­uka mu­siała na­gle uznać, że po­czą­tek bio­gra­fii czło­wieka sięga znacz­nie wcze­śniej, niż za­kła­dała.

Po­dobną re­wo­lu­cję przy­nio­sła epi­ge­ne­tyka. Kla­syczna ge­ne­tyka mó­wiła, że w na­szym DNA za­pi­sane jest wszystko, że je­ste­śmy w pew­nym sen­sie zde­ter­mi­no­wani. A jed­nak ba­da­nia po­ka­zały, że do­świad­cze­nia, śro­do­wi­sko, a na­wet styl ży­cia mogą zmie­niać eks­pre­sję ge­nów, uru­cha­mia­jąc jedne pro­gramy, a wy­ci­sza­jąc inne. Ozna­cza to, że bio­lo­gia nie jest sta­tycz­nym ko­dem, lecz dy­na­micz­nym pro­ce­sem re­agu­ją­cym na oko­licz­no­ści. Gra­nica mię­dzy tym, co „dzie­dzi­czymy”, a tym, co „two­rzymy”, oka­zała się płynna.

To samo do­ty­czy od­kryć w fi­zyce. Me­cha­nika kla­syczna da­wała po­czu­cie sta­bil­no­ści, w któ­rym świat był jak zwy­kły me­cha­nizm, który mo­żemy ro­ze­brać i zło­żyć, a jego tryby za­wsze będą dzia­łały we­dług tych sa­mych za­sad. Ale w XX wieku oka­zało się, że to urzą­dze­nie nie jest tak prze­wi­dy­walne, jak się wy­da­wało. Świa­tło np. po­trafi być falą i cząstką jed­no­cze­śnie, a ob­ser­wa­cja zmie­nia wy­nik eks­pe­ry­mentu. To nie zna­czy, że me­cha­nika New­tona była fał­szywa, ale że obo­wią­zuje tylko w okre­ślo­nym za­kre­sie. Poza nim za­czyna się inna rze­czy­wi­stość, któ­rej prawa są bar­dziej sub­telne.

Tak samo jest z karmą. Je­śli pa­trzymy na nią w naj­prost­szy spo­sób, gdzie do­bro ro­dzi do­bro, a zło na­tych­miast spo­tyka karę, na­po­ty­kamy pa­ra­doksy i roz­cza­ro­wa­nia. Ale te wy­jątki nie oba­lają prawa karmy, lecz wska­zują, że wy­maga ono szer­szego ro­zu­mie­nia. Tak jak w psy­cho­lo­gii mu­sie­li­śmy roz­sze­rzyć ho­ry­zont o okres pre­na­talny, a w bio­lo­gii o me­cha­ni­zmy epi­ge­ne­tyczne, tak w celu zro­zu­mie­nia karmy mu­simy przy­jąć, że przy­czyny i skutki dzia­łają w wy­mia­rach, któ­rych nie da się ująć w pro­stych sche­ma­tach jed­nej bio­gra­fii.

Karma nie od­rzuca na­uki ani psy­cho­lo­gii. Ona tylko po­ka­zuje, że ich ję­zyk nie wy­czer­puje rze­czy­wi­sto­ści. Na­uka roz­wija się wła­śnie dla­tego, że nie boi się py­tań, które bu­rzą wcze­śniej­szy po­rzą­dek. W ten sam spo­sób my, sty­ka­jąc się z po­zorną nie­spra­wie­dli­wo­ścią ży­cia, mo­żemy py­tać o głęb­sze prawa, któ­rych jesz­cze nie po­tra­fimy na­zwać.

Spójrzmy więc na karmę tak, jak na zja­wi­sko, które nie pa­suje do pro­stych sche­ma­tów. Nie obala ono sensu ca­łej ukła­danki, lecz sy­gna­li­zuje, że kryje się za nim coś szer­szego, prawo głęb­sze, któ­rego jesz­cze nie do­strze­gamy w pełni. To, co wy­daje się wy­jąt­kiem, jest w rze­czy­wi­sto­ści za­pro­sze­niem do po­sze­rze­nia zro­zu­mie­nia.

Karma nie jest łamigłówką do rozwiązania

Kiedy za­czy­namy zgłę­biać te­mat karmy, wielu lu­dzi od­ru­chowo re­aguje po­czu­ciem za­gu­bie­nia i oszo­ło­mie­nia nad­mia­rem in­for­ma­cji. Ogrom zja­wisk, który wy­daje się cha­osem dla nie­wpraw­nego umy­słu, w rze­czy­wi­sto­ści nie jest bez­ładny – to na­tu­ralna wła­ści­wość bar­dziej zło­żo­nych sys­te­mów, które nie pod­dają się pro­stym kal­ku­la­cjom. Po­dob­nie jest z fi­zyką kwan­tową, tro­chę bar­dziej skom­pli­ko­waną niż kla­syczna, która wy­maga no­wych na­rzę­dzi i no­wego spo­sobu my­śle­nia, ale w za­mian ofe­ruje znacz­nie głęb­sze od­po­wie­dzi, po­ka­zuje nowe po­wią­za­nia i umoż­li­wia zro­zu­mie­nie zja­wisk, któ­rych nie obej­mo­wały kla­syczne wzorce.

Obecny sys­tem ope­ra­cyjny, w któ­rym funk­cjo­nu­jemy jako cy­wi­li­za­cja w niż­szych gu­nach, opiera się na tym, że pró­bu­jemy zmie­rzyć i prze­ana­li­zo­wać wszystko, co jest po­li­czalne i co teo­re­tycz­nie mo­gli­by­śmy uchwy­cić. Wy­daje nam się, że to jest sen­sowne i na­ukowe. Jed­nak we­dług Wed, jest to tylko złu­dze­nie.

Nie wszystko, co po­li­czalne, jest warte na­szego li­cze­nia, a za to wiele tego, co jest sub­telne, nie­wi­doczne i umyka na­szej per­cep­cji jest wła­śnie ko­nieczne do spraw­dze­nia. Dla­tego naj­pierw mu­simy zde­cy­do­wać, co na­prawdę warto ana­li­zo­wać, a czego nie, żeby nie tra­cić czasu na li­cze­nie i ana­li­zo­wa­nie rze­czy bez zna­cze­nia, gu­biąc przy tym istotne ele­menty, które już te­raz po­win­ni­śmy wziąć pod uwagę, na­wet je­śli na pierw­szy rzut oka ich nie do­strze­gamy.

Spró­bujmy spoj­rzeć na to po­przez pro­ste, zda­wa­łoby się śmieszne przy­kłady. Są tacy, któ­rzy chcie­liby po­li­czyć każde zia­renko pia­sku na Sa­ha­rze, a na­wet na ca­łej Ziemi. Tech­nicz­nie może się to wy­da­wać moż­liwe, ale z wyż­szego po­ziomu wie­dzy jest to dzia­ła­nie zu­peł­nie bez­u­ży­teczne.

Po­dob­nie ab­sur­dalna jest jak próba zła­pa­nia tego jed­nego, je­dy­nego ko­mara, który nas ugryzł i wy­wo­łał ma­la­rię. Na­wet je­śli nam się to uda, jaki mia­łoby to sens? Le­cze­nie i tak prze­pro­wa­dzamy w prak­tyce, bez ko­niecz­no­ści znaj­do­wa­nia „win­nego”, a szu­ka­nie przy­czyny w tym kon­tek­ście ni­czego nie zmie­nia.

To tylko drobne przy­kłady po­ka­zu­jące, że gdy pró­bu­jemy wszystko zmie­rzyć i skla­sy­fi­ko­wać, gu­bimy to, co na­prawdę istotne. Jako istoty dys­po­nu­jące ogra­ni­czo­nym sys­te­mem po­znaw­czym, po­świę­ca­jąc czas na li­cze­nie i ana­lizę nie­zli­czo­nych da­nych, tra­cimy z oczu sub­telne war­to­ści i sens dzia­łań, kon­cen­tru­jąc się wy­łącz­nie na mie­rzal­nej ma­te­rii.

Kiedy mó­wimy o zja­wi­skach ta­kich jak karma, mu­simy zro­zu­mieć, że nie da się ich wy­ja­śnić ani zmie­rzyć tra­dy­cyj­nymi na­rzę­dziami uży­wa­nymi w na­ukach ści­słych. Oczy­wi­ście pewne skutki da się za­uwa­żyć i czę­ściowo osza­co­wać, ale mu­simy uwzględ­nić zu­peł­nie inne, sub­telne dane. Próba ana­li­zo­wa­nia rze­czy­wi­sto­ści sub­tel­nej przy uży­ciu na­rzę­dzi stwo­rzo­nych do świata fi­zycz­nego jest jak ba­da­nie fi­zyki kwan­to­wej za­sa­dami New­tona – do pew­nego mo­mentu coś można wy­li­czyć, po­tem na­rzę­dzia za­wo­dzą. Wtedy staje się ja­sne, że nie­które dzia­ła­nia są moż­liwe, lecz bez­ce­lowe – mie­rzalne, ale nie­przy­datne do praw­dzi­wego zro­zu­mie­nia głęb­szej struk­tury rze­czy­wi­sto­ści. Czę­sto tra­cimy czas na ba­da­nia, które po­chła­niają ener­gię, a nie pro­wa­dzą do praw­dzi­wego po­zna­nia. Próba zba­da­nia wszyst­kich za­leż­no­ści na­szych czy­nów, two­rze­nie atlasu przy­czyn i skut­ków, ana­li­zo­wa­nie każ­dego naj­mniej­szego wy­miaru ciała czy ży­cia, to próby uchwy­ce­nia sensu ży­cia w sa­mych od­bi­ciach, bez do­strze­że­nia praw­dzi­wej przy­czyny.

Karma uczy nas, że nie cho­dzi o ana­li­zo­wa­nie wszyst­kiego w swoim ży­ciu, śle­dze­nie każ­dej drob­nej zmiany czy każ­dego zda­rze­nia, ani prze­pa­try­wa­nie w nie­skoń­czo­ność pro­gra­mów umy­słu. Pi­sma du­chowe, które wy­ja­śniają za­sady karmy, po­ka­zują ją w zu­peł­nie in­nym wy­mia­rze i chcą nas usy­tu­ować w wyż­szej gu­nie, w świa­do­mo­ści, w któ­rej każdy nasz krok, na­wet w ma­łym za­kre­sie, może być spraw­dzony i ukie­run­ko­wany w zgo­dzie z uni­wer­sal­nym pra­wem dharmy.

Niż­sze guny mają ten­den­cję do za­głę­bia­nia się w szcze­góły i ba­da­nia każ­dej za­leż­no­ści, jakby chcąc stwo­rzyć atlas po­łą­czeń wszyst­kich cho­rób z emo­cjami czy każ­dej prze­szłej sy­tu­acji. To sy­zy­fowa praca. Na­wet je­śli po­świę­cisz całe ży­cie, ni­gdy nie stwo­rzysz peł­nej mapy. Współ­cze­sne sys­temy new age sku­piają się na re­gre­sjach, ana­li­zo­wa­niu każ­dej emo­cji czy spraw­dza­niu prze­szło­ści w każ­dym moż­li­wym aspek­cie.

Wyż­sze guny po­ka­zują, że nie mu­simy ba­dać wszyst­kiego ani li­czyć „każ­dego zia­renka pia­sku”. Ist­nieją bar­dziej sku­teczne, wyż­sze i bar­dziej efek­tywne na­rzę­dzia po­znaw­cze, ta­kie jak astro­lo­gia (dźjo­tisz) czy ajur­weda, na po­zio­mie ba­daw­czym po­rów­ny­walne do fi­zyki kwan­to­wej, które po­zwa­lają szybko wy­chwy­cić istotne po­wią­za­nia i przy­czyny, bez zbęd­nego grze­ba­nia w prze­szło­ści. Wyż­sze po­ziomy świa­do­mo­ści po­ka­zują, że nie jest ko­nieczne wni­kliwe ana­li­zo­wa­nie wszyst­kiego w wy­mia­rze wi­dzial­nym, by dzia­łać w zgo­dzie z dharmą i zro­zu­mieć, co na­prawdę wpływa na na­sze ży­cie. Tu istotne jest na­tych­mia­stowe i bez­po­śred­nie sto­so­wa­nie się do za­sad dzia­ła­nia praw­dzi­wej dharmy.

W ży­ciu po­słu­gu­jemy się na­rzę­dziami zmy­sło­wymi i prak­tycz­nymi, osa­dzo­nymi w świe­cie fi­zycz­nym. Do­brze dzia­łają one w ob­sza­rze pro­ble­mów fi­zycz­nych i mie­rzal­nych. Jed­nak wszystko, co do­ty­czy psy­chiki, emo­cji, re­la­cji czy ży­cia du­cho­wego, wy­myka się ta­kim pro­stym sche­ma­tom. Sub­telne zja­wi­ska wy­ma­gają in­nego spoj­rze­nia – cier­pli­wego, uważ­nego, zdol­nego do­strzec szer­szy kon­tekst, któ­rego nie za­wsze da się zmie­rzyć ani po­li­czyć. Gdy pró­bu­jemy ana­li­zo­wać ma­te­rię, ła­two gu­bimy się, śle­dząc zbyt wiele szcze­gó­łów zmy­sło­wych i mie­rzal­nych, które i tak nie od­dają istoty rze­czy ani nie ujaw­niają po­wią­zań z wyż­szego po­ziomu. Je­śli mamy zła­maną nogę, samo za­ło­że­nie opa­trunku nie wy­star­czy – ko­ści mu­szą pra­wi­dłowo się zro­snąć, a koń­czyna po­zo­sta­wać nie­ru­choma przez pe­wien czas, aby mo­gła w pełni się od­bu­do­wać.

Karma wy­mu­sza więc na nas do­tar­cie do głęb­szych przy­czyn, które nie za­wsze są wi­doczne ani po­li­czalne. To sub­telne prze­su­nię­cia i kon­se­kwen­cje, które za­cho­dzą w tle, ale wpły­wają na na­sze ży­cie. Dla­tego karma wy­mu­sza zmianę świa­do­mo­ści – nie szyb­kie re­ago­wa­nie na chwi­lowe bo­lączki, nie próby na­tych­mia­sto­wej na­prawy świata ze­wnętrz­nego, lecz głę­boką trans­for­ma­cję spo­sobu my­śle­nia, od­czu­wa­nia i po­strze­ga­nia.

Zmiana świa­do­mo­ści działa głę­biej i szyb­ciej niż zmiana świata ze­wnętrz­nego, bo wcho­dzimy wtedy w sferę in­te­li­gen­cji i na­szej świa­do­mo­ści, gdzie moż­liwe jest uchwy­ce­nie wzor­ców wcze­śniej ukry­tych i pod­ję­cie świa­do­mej de­cy­zji, jak re­ago­wać świa­do­mie, za­miast dzia­łać au­to­ma­tycz­nie pod wpły­wem skut­ków wcze­śniej­szych dzia­łań.

Ro­zu­mie­nie karmy nie po­lega więc na skru­pu­lat­nym li­cze­niu prze­szłych dzia­łań ani ob­se­syj­nym szu­ka­niu win­nych. Praw­dziwe py­ta­nie brzmi: ja­kie dzia­ła­nia mogę pod­jąć te­raz, aby skie­ro­wać ży­cie w do­brą stronę? Karma nie jest li­nio­wym ra­chun­kiem ani sys­te­mem „na­grody i kary”, który można w pełni po­jąć w stylu za­chod­niego ra­cjo­na­li­zmu. To za­pro­sze­nie do świa­do­mego uczest­ni­cze­nia w prze­pły­wie ży­cia, w har­mo­nii z wyż­szym po­rząd­kiem, który do­piero uczymy się do­strze­gać.

Me­cha­nika karmy po­ka­zuje, że skutki na­szych dzia­łań nie są za­wsze prze­wi­dy­walne ani pro­por­cjo­nalne w pro­sty spo­sób. Nie cho­dzi o kon­trolę wszyst­kiego, lecz o od­po­wie­dzial­ność, re­flek­sję i zro­zu­mie­nie. Dzięki temu mo­żemy kształ­to­wać swój roz­wój i po­dej­mo­wać de­cy­zje w zgo­dzie z ce­lem du­szy, a nie je­dy­nie re­ago­wać na chwi­lowe re­zul­taty.

Karma to nie kontrola

Wy­obraź so­bie, że wcho­dzisz do firmy i do­wia­du­jesz się, że od dzi­siaj już nie pra­cu­jesz. Wy­po­wie­dze­nie pod­pi­sane, for­mal­no­ści za­ła­twione, a przy tym nikt nie daje Ci żad­nego wy­ja­śnie­nia. „Ot, tak wy­szło. Fa­tum.” Na pierw­szy rzut oka można by po­my­śleć, że to wy­star­cza­jąca od­po­wiedź, że pro­blem zo­stał w ja­kiś spo­sób za­mknięty, że tak po pro­stu się zda­rzyło. W końcu nie mamy się od kogo do­wia­dy­wać, dla­czego tak się stało.

Ale czy na­prawdę ta­kie wy­ja­śnie­nie – „tak się zło­żyło, pech, fa­tum” – za­do­wala wszyst­kich, w tym nas sa­mych? Czy wnosi coś, co po­zwala zro­zu­mieć sy­tu­ację, wy­ja­śnić po­wód utraty pracy, prze­wi­dzieć, co sta­nie się da­lej albo po­ka­zać, jak w przy­szło­ści dzia­łać mą­drze? Ra­czej nie.

Nasz umysł na­tu­ral­nie szuka zna­cze­nia, sensu i po­wią­zań, pró­bu­jąc po­dać choćby kilka opcji. Je­śli zo­sta­li­śmy wy­rzu­ceni z pracy, szu­kamy przy­czyn, choćby czę­ścio­wych. Może szef miał pre­ten­sje, może sami za­wie­dli­śmy w obo­wiąz­kach, może firma prze­cho­dzi re­or­ga­ni­za­cję, a może inne czyn­niki wpły­nęły na de­cy­zję o na­szym zwol­nie­niu. Każda z tych przy­czyn może być czę­ściowo praw­dziwa, ale pełny ob­raz sy­tu­acji czę­sto wy­maga uwzględ­nie­nia jesz­cze kilku do­dat­ko­wych ele­men­tów, które ujaw­nia do­piero zro­zu­mie­nie karmy.

I wła­śnie tu­taj za­chodni umysł, wciąż za­pa­trzony w ma­te­ria­li­styczne sche­maty i uprosz­czone za­leż­no­ści przy­czy­nowo–skut­kowe, po­peł­nia błąd, gdy pró­buje opie­rać się wy­łącz­nie na ob­ser­wo­wal­nych, wi­docz­nych czyn­ni­kach. Kiedy po­ja­wia się coś, czego nie mo­żemy zmie­rzyć, zwa­żyć ani skla­sy­fi­ko­wać, wielu z nas na­tych­miast ucieka w go­towe ha­sła: „bo mam pe­cha”, „bo los”, „bo inni”. To nie jest po­szu­ki­wa­nie wie­dzy, tylko ucieczka w naj­prost­szy, naj­mniej zło­żony spo­sób my­śle­nia, który za­węża na­szą wi­zję, a jed­no­cze­śnie uspo­kaja szyb­kimi wy­ja­śnie­niami. W ten spo­sób bez­wied­nie wpa­damy w gę­ste nurty ta­masu, guny, która nie pyta, ale żąda. W gu­nie ta­mas nie py­tamy już o głęb­sze za­leż­no­ści ani o wyż­sze cele. Chcemy je­dy­nie, by było nam przy­jem­nie, bez pro­ble­mów i bez więk­szego wy­siłku. Ta­mas, czyli nie­świa­do­mość i bier­ność, pro­wa­dzi nas do po­stawy, w któ­rej nie chcemy na­prawdę wie­dzieć, lecz tylko zna­leźć win­nego, by po­czuć chwi­lowy spo­kój. Ten spo­kój jest jed­nak złudny, bo po­mija rze­czy­wi­stą zło­żo­ność ży­cia.

Karma nie jest me­cha­ni­zmem do kon­tro­lo­wa­nia, szu­ka­nia win­nych ani na­rzę­dziem do wy­mie­rza­nia spra­wie­dli­wo­ści. Jest ra­czej me­cha­ni­zmem, który uczy po­kory wo­bec sił nas prze­ra­sta­ją­cych, ale z któ­rymi mo­żemy współ­dzia­łać, je­śli na­uczymy się ob­ser­wo­wać i ro­zu­mieć sub­telne za­leż­no­ści.

Głęb­sze zro­zu­mie­nie tego me­cha­ni­zmu nie po­lega na do­krę­ce­niu „dwóch czy trzech śru­bek” i za­do­wo­le­niu się tym, że ma­szyna „ja­koś działa”, bo wtedy na­sza per­spek­tywa ogra­ni­cza się tylko do jed­nego, ma­łego wy­cinka. Ta­kie po­dej­ście musi oka­zać się nie­wy­star­cza­jące, gdyż nie uwzględ­nia celu, sensu ani wyż­szych pla­nów.

Je­śli za­czniemy poj­mo­wać prawo karmy w spo­sób czy­sto me­cha­niczny, prę­dzej czy póź­niej po­ja­wią się złość, roz­cza­ro­wa­nie i fru­stra­cja, że coś „nie działa tak, jak po­winno”. Nie da się w pełni ob­li­czyć ani roz­ło­żyć na czyn­niki wszyst­kie za­leż­no­ści, więc próba zro­zu­mie­nia karmy wy­łącz­nie przez li­cze­nie skut­ków pro­wa­dzi do­ni­kąd. Płyt­kie poj­mo­wa­nie jej za­sad czę­sto koń­czy się ne­ga­cją lub umniej­sza­niem sa­mego sensu karmy. Szcze­gól­nie nie­bez­pieczne jest po­dej­ście, które pró­buje uży­wać do jej ba­da­nia na­rzę­dzi nauk ści­słych – one nie po­zwa­lają uchwy­cić sub­tel­nych po­wią­zań i głęb­szych przy­czyn.

Nie stu­diu­jemy karmy po to, by roz­bie­rać ży­cie na śrubki, ana­li­zo­wać każdą za­leż­ność czy roz­trzą­sać in­ten­cje każ­dego dzia­ła­nia. To jak li­cze­nie zia­re­nek pia­sku na pu­styni. Kon­cen­tru­jąc się na de­ta­lach, tra­cimy z oczu sens ca­łego kra­jo­brazu. Praw­dziwe, wyż­sze ro­zu­mie­nie karmy daje wgląd w wyż­sze cele, po­ka­zuje, które ob­szary warto ba­dać, a które już od­pu­ścić, i po­zwala skie­ro­wać uwagę na świa­dome dzia­ła­nie, za­miast na wieczne oskar­ża­nie in­nych czy ana­li­zo­wa­nie prze­szło­ści.

W niż­szych gu­nach, w ta­ma­sie i ra­ja­sie (czyt. ra­dźas), ła­two re­du­ku­jemy wszystko do winy. Ob­wi­niamy sys­tem, spo­łe­czeń­stwo, ro­dzinę, Boga i trak­tu­jemy karmę jak me­cha­nizm wię­zienny, który nas po­py­cha lub ka­rze. W wyż­szej gu­nie karma uczy nas do­strze­gać za­leż­no­ści, także te sub­telne i spo­łeczne, i roz­wija świa­do­mość by­cia du­szą. Po­ka­zuje, że je­ste­śmy czę­ścią więk­szego po­rządku, w któ­rym wplą­tu­jemy się w pewne sche­maty, ale za­wsze z na­szej winy a nie czy­jejś. Dzięki tej per­spek­ty­wie uczymy się ak­cep­ta­cji, a nie buntu. Uczymy się, że to, co nas spo­tyka, nie jest po­myłką ani nie­spra­wie­dli­wo­ścią, lecz za­pro­sze­niem do mą­drego dzia­ła­nia i roz­woju.

Karma to nie teo­ria winy, lecz na­uka o od­po­wie­dzial­no­ści. Jej ce­lem nie jest usta­la­nie, kto nas skrzyw­dził, lecz zro­zu­mie­nie tego, co w nas sa­mych wy­maga uzdro­wie­nia – ja­kie wzorce w na­szej świa­do­mo­ści na­leży prze­trans­for­mo­wać, aby móc iść na­przód, a na­wet prze­kro­czyć cały sys­tem.

W niż­szych gu­nach, kon­cen­tru­jąc się na obro­nie kom­fortu i szu­ka­niu win­nych na­szych pro­ble­mów na ze­wnątrz, nie do­strze­gamy głęb­szych przy­czyn ani sub­tel­nych in­for­ma­cji, ja­kich do­star­cza nam karma.

Wielu lu­dzi za­sta­na­wia się nad karmą, my­śląc wy­łącz­nie w ka­te­go­riach kary lub na­grody. To po­dej­ście jest płyt­kie i wy­nika z men­tal­no­ści ofiary. Ofiara sku­pia uwagę na tym, kto za­wi­nił, kto cierpi i kto zy­skuje, za­miast na zro­zu­mie­niu me­cha­ni­zmu sa­mego ży­cia. Karma nie ist­nieje po to, by bez­myśl­nie ka­rać czy na­gra­dzać. To sub­telny sys­tem in­for­ma­cji zwrot­nej, który po­ka­zuje, gdzie sto­imy, ujaw­nia związki mię­dzy przy­czyną a skut­kiem i kie­ruje nas ku doj­rze­wa­niu. Jej ce­lem jest nie uni­ka­nie cier­pie­nia, lecz głę­bo­kie zro­zu­mie­nie tego, co się dzieje i umie­jęt­ność świa­do­mego współ­dzia­ła­nia z rze­czy­wi­sto­ścią. W zgo­dzie z po­rząd­kiem, któ­rego jesz­cze uczymy się do­strze­gać.

Zro­zu­mie­nie karmy wy­maga po­sze­rze­nia pola ob­ser­wa­cji poza świat ma­te­rii, poza zwy­kłą psy­cho­lo­gię czy etykę ogra­ni­czoną do za­cho­wań moż­li­wych do bez­po­śred­niego za­ob­ser­wo­wa­nia.

Na­sze ży­cie psy­chiczne, mo­ralne i du­chowe funk­cjo­nuje w sub­tel­nych wy­mia­rach, które wy­kra­czają poza niż­sze guny. Fil­try niż­szych gun dzia­łają jak sys­temy ope­ra­cyjne ob­słu­gu­jące tylko pod­sta­wowe funk­cje. Nie za­pew­niają praw­dzi­wej pełni ani nie ofe­rują osta­tecz­nej sa­tys­fak­cji – usil­nie po­szu­kują kom­fortu, przy­jem­no­ści i wy­ci­sze­nia lęku, sku­pia­jąc się na zdo­by­wa­niu środ­ków do za­spo­ko­je­nia po­trzeb i przy­jem­no­ści, nie za­da­jąc py­tań o sens ist­nie­nia ani cel ży­cia.

Zro­zu­mie­nie karmy wy­maga pa­trze­nia na wyż­sze pola, na sub­tel­niej­sze struk­tury, które dzia­łają jak za­awan­so­wany sys­tem ope­ra­cyjny rze­czy­wi­sto­ści, po­dob­nie jak fi­zyka kwan­towa uzu­peł­nia i roz­sze­rza New­tona, a za­awan­so­wana psy­cho­te­ra­pia po­zwala uchwy­cić zło­żone wzorce, nie­moż­liwe do zro­zu­mie­nia przy uży­ciu pro­stych sche­ma­tów.

Sys­tem ope­ra­cyjny, któ­rym po­słu­guje się świa­do­mość w niż­szych gu­nach, ogra­ni­cza się do py­tań typu „dla­czego ja?” i „dla­czego mnie to spo­tyka?” pod­czas gdy wła­ściwe py­ta­nia brzmią: „czego mogę się tu na­uczyć? Jaki po­ziom świa­do­mo­ści spo­wo­do­wał, że to się wy­da­rzyło? Jak mogę dzia­łać z mą­dro­ści, a nie z lęku, i do czego ma mnie to za­pro­wa­dzić?” To py­ta­nia pro­wa­dzące do doj­rza­ło­ści, świa­do­mo­ści i dzia­ła­nia w zgo­dzie z głęb­szym po­rząd­kiem rze­czy­wi­sto­ści, a nie do uto­pij­nego po­szu­ki­wa­nia jed­nej przy­czyny czy na­tych­mia­sto­wego roz­wią­za­nia.

Karma jest więc sys­te­mem zło­żo­nym, sub­tel­nym, dzia­ła­ją­cym na wielu po­zio­mach, w cza­sie, prze­strzeni, w psy­chice, w etyce, w re­la­cjach, a także w wy­mia­rach, któ­rych zwy­kłymi na­rzę­dziami nie da się zmie­rzyć. Po­zna­nie jej i wła­ściwe wy­ko­rzy­sta­nie wy­maga od­wagi, po­kory i go­to­wo­ści do ży­cia w pa­ra­dok­sie, a nie ob­se­syj­nej kon­troli i po­szu­ki­wa­nia szyb­kich od­po­wie­dzi. I to wła­śnie od­róż­nia praw­dziwe ro­zu­mie­nie karmy od na­szych za­chod­nich, re­ali­stycz­nych wy­obra­żeń, które wciąż pró­bują spro­wa­dzić zło­żo­ność ży­cia do po­je­dyn­czej li­nii przy­czy­nowo–skut­ko­wej, nie­zdol­nej ob­jąć sub­tel­nych wy­mia­rów ist­nie­nia.

Karma nie więzi, ale uczy odpowiedzialności

Wielu lu­dzi, na­wet tych, któ­rzy uwa­żają się za ra­cjo­nal­nie my­ślą­cych, bun­tuje się wo­bec te­matu karmy, nie chcąc jej przy­jąć ani po­czuć się w niej ogra­ni­czo­nym. Spójrzmy jed­nak re­ali­stycz­nie – kto tak na­prawdę tak re­aguje? Naj­czę­ściej ktoś, kto po­strzega karmę wy­łącz­nie jako ka­rzącą matkę albo su­ro­wego na­uczy­ciela, nie do­strze­ga­jąc w niej sys­temu wspar­cia, który po­zwala się roz­wi­jać i po­zna­wać sa­mego sie­bie.

To tro­chę jak­by­śmy po­wie­dzieli, że nie chcemy już pła­cić ra­chun­ków za gaz, wodę czy miesz­ka­nie i od dziś ogła­szamy, że nie obo­wią­zują nas żadne opłaty! Teo­re­tycz­nie mo­żemy ogło­sić, że nie bę­dziemy pła­cić ra­chun­ków, ale w prak­tyce koszty i kon­se­kwen­cje i tak się po­ja­wią. Wciąż prze­cież ko­rzy­stamy z miesz­ka­nia, prądu, gazu czy In­ter­netu, więc de­kla­ra­cja nie­pła­ce­nia jest w prak­tyce bez­sen­sowna. Niż­sze guny, nie ro­zu­mie­jąc peł­nego me­cha­ni­zmu, nie do­strze­gają kon­se­kwen­cji swo­ich dzia­łań i pró­bują uda­wać, że „nic się nie dzieje”, że mogą wy­pi­sać się z od­po­wie­dzial­no­ści, jed­no­cze­śnie uzna­jąc ko­rzy­ści, ja­kie otrzy­mują.

Karma działa do­kład­nie tak samo jak sys­tem wy­najmu i opłat. Nie znika tylko dla­tego, że świa­do­mie de­kla­ru­jemy brak chęci ure­gu­lo­wa­nia ra­chun­ków. Na­dal wpływa na na­sze my­śli, in­ten­cje i do­świad­cze­nia, a jej za­sady ujaw­niają się w każ­dym zda­rze­niu i każ­dej re­la­cji, choć w niż­szych gu­nach czę­sto nie po­tra­fimy do­strzec ani sensu, ani me­cha­ni­zmu tego dzia­ła­nia. Od­rzu­ca­jąc prawo karmy w my­ślach, nie uni­kamy jej dzia­ła­nia. Mo­żemy naj­wy­żej za­cząć igno­ro­wać sub­telne po­wią­za­nia, po­zo­sta­jąc w świe­cie skut­ków po­zor­nie nie­zro­zu­mia­łych, pod­czas gdy cały sys­tem wciąż funk­cjo­nuje i wpływa na na­sze ży­cie, tym ra­zem jed­nak poza na­szym zro­zu­mie­niem. To jak­by­śmy za­sło­nili oczy, nie chcąc za­uwa­żyć ra­chunku, który i tak przyj­dzie.

Mu­simy więc zro­zu­mieć, że karma to sys­tem kwan­to­wej psy­cho­lo­gii, a nie ana­lo­go­wej etyki, ogra­ni­czo­nej do na­grody i kary, do­bra i zła w na­szej tra­dy­cyj­nej lo­gice. Tak jak fi­zyka kwan­towa prze­ła­mała prawa New­tona, wpro­wa­dza­jąc ob­ser­wa­tora, in­ten­cję, nie­ro­ze­rwal­ność sys­temu i zło­żo­ność pól in­for­ma­cyj­nych, tak karma wy­maga no­wego typu my­śle­nia. Tu­taj nie li­czymy tylko czy­nów, nie sku­piamy się na pro­stych re­zul­ta­tach, lecz ba­da­jąc sub­telne wy­miary ży­cia, ob­ser­wu­jemy in­ten­cję, stan świa­do­mo­ści, go­to­wość we­wnętrzną i wie­lo­war­stwowe po­wią­za­nia, które de­cy­dują o tym, jak i kiedy ujaw­nią się skutki na­szych dzia­łań. W tym wy­żej ro­zu­mia­nym kon­tek­ście, karma nie jest sys­te­mem wię­zie­nia, lecz mapą, która po­ka­zuje, gdzie je­ste­śmy, co wy­maga uzdro­wie­nia i w jaki spo­sób mo­żemy dzia­łać w zgo­dzie z więk­szym po­rząd­kiem rze­czy­wi­sto­ści.

Wy­obraź so­bie, że pró­bu­jesz na­pra­wić pro­gram kom­pu­te­rowy przy po­mocy młotka i gwoź­dzi albo że pró­bu­jesz mie­rzyć fale dźwię­kowe li­nijką. Brzmi ab­sur­dal­nie, prawda? Do­kład­nie tak samo ab­sur­dalne są próby poj­mo­wa­nia karmy wy­łącz­nie przez pry­zmat pro­stej lo­giki przy­czy­nowo-skut­ko­wej, ogra­ni­czo­nej do wy­miaru ob­ser­wo­wal­nego, mie­rzal­nego i fi­zycz­nego albo przez za­chod­nie wy­obra­że­nie o „tu i te­raz”. Ta­kie po­dej­ście za­wsze pro­wa­dzi do fru­stra­cji. Karma sięga znacz­nie da­lej – w cza­sie, w prze­strzeni i w sub­tel­nych wy­mia­rach ży­cia, któ­rych na­sze oczy nie po­tra­fią do­strzec, a umysł nie jest w sta­nie ogar­nąć, roz­kła­da­jąc ciąg przy­czyn i skut­ków na po­zio­mie pro­stych sche­ma­tów.

Ener­gia, psy­chika, etyka i wszyst­kie wy­miary ist­nie­nia funk­cjo­nują w po­lach sub­tel­nych, wy­kra­cza­ją­cych poza niż­sze guny, które wciąż za­dają je­dy­nie py­ta­nia o to, jak cie­szyć się ży­ciem i jak po­zbyć się kło­po­tów, nie in­te­re­su­jąc się sen­sem ży­cia, ce­lem ist­nie­nia ani na­szą du­chową od­po­wie­dzial­no­ścią.

Dla­tego ci, któ­rzy chcą uwol­nić się od karmy, nie zgłę­bia­jąc jej istoty i me­cha­ni­zmów, w rze­czy­wi­sto­ści pró­bują uciec przed wła­snym roz­wo­jem. Wyj­ście z kar­micz­nej gry nie na­stę­puje przez bunt ani igno­ran­cję, lecz przez doj­rza­łość i po­głę­bie­nie świa­do­mo­ści, doj­ście nie tylko do struk­tur neu­ro­no­wych czy ener­ge­tycz­nych, ale do sa­mej jaźni, do wyż­szej świa­do­mo­ści.

Karma nie więzi, a świa­do­mość karmy wręcz wy­zwala. Nie cho­dzi o uni­ka­nie skut­ków, lecz o zro­zu­mie­nie co one po­ka­zują, czego uczą i jak pro­wa­dzą ku doj­rza­ło­ści du­szy. Wej­ście w wyż­sze guny i sub­tel­niej­sze wy­miary ist­nie­nia wy­maga zmiany orien­ta­cji i py­tań. Już nie py­tamy, jak unik­nąć skut­ków, lecz jaką prawdę nam one ujaw­niają, co we­wnątrz nas wy­maga uzdro­wie­nia i jak mo­żemy dzia­łać z mą­dro­ści, a nie z lęku.

Karma ni­gdy nie jest ce­lem sa­mym w so­bie. To na­rzę­dzie. Tak samo, jak znaki dro­gowe w po­dróży, któ­rych nie prze­strze­gamy po to, by cią­gle je ba­dać, ana­li­zo­wać za­leż­no­ści mię­dzy zna­kiem ostrze­gaw­czym a skrzy­żo­wa­niem czy zmniej­sze­niem pręd­ko­ści, lecz po to, by bez­piecz­nie i świa­do­mie do­trzeć do celu. Nikt nie wy­ru­sza w po­dróż tylko po to, żeby prze­strze­gać prze­pi­sów. W ca­łym pro­ce­sie pra­wi­dło­wego po­słu­gi­wa­nia się na­rzę­dziami cho­dzi o to, aby dojść tam, gdzie na­prawdę chcemy do­trzeć.

Tak samo karma nie jest sys­te­mem na­grody i kary, lecz mapą in­for­ma­cji zwrot­nych, która pro­wa­dzi do sa­mo­po­zna­nia, od­po­wie­dzial­no­ści i doj­rza­ło­ści du­cho­wej, je­żeli tylko od­wa­żymy się prze­stać pa­trzeć na nią jak na zbiór re­stryk­cji i za­czniemy wi­dzieć ją jako na­rzę­dzie ewo­lu­cji świa­do­mo­ści.

Od intuicji do systemu

Wresz­cie, po wy­ja­śnie­niu wielu nie­po­ro­zu­mień do­ty­czą­cych tego, jak w kul­tu­rze Za­chodu poj­muje się karmę, mo­żemy zro­bić krok da­lej i przejść od in­tu­icyj­nego, frag­men­ta­rycz­nego poj­mo­wa­nia tego zja­wi­ska do próby jego upo­rząd­ko­wa­nia i zde­fi­nio­wa­nia po­jęć z nim zwią­za­nych. Oczy­wi­ście pełne uchwy­ce­nie me­cha­ni­zmu karmy wy­kra­cza poza na­sze zwy­kłe na­rzę­dzia po­znaw­cze, nie­mniej jed­nak ce­lem tej książki jest w pew­nym stop­niu przy­bli­że­nie czy­tel­ni­kowi no­wego spo­sobu my­śle­nia o kar­mie.

Do tej pory mó­wi­li­śmy o kar­mie ob­ra­zowo, przy­wo­łu­jąc przy­kłady z ży­cia co­dzien­nego i ze­sta­wia­jąc je z psy­cho­lo­gią oraz na­uką, aby po­ka­zać, że każdy „sku­tek” nie jest pro­stym od­wzo­ro­wa­niem jed­nego dzia­ła­nia. Sku­tek jest zło­żo­nym splo­tem przy­czyn roz­cią­ga­ją­cych się w cza­sie i prze­strzeni, czę­sto poza gra­ni­cami na­szej per­cep­cji i wy­obraźni. Te­raz jed­nak nad­szedł mo­ment, by spró­bo­wać usys­te­ma­ty­zo­wać to, co do­tąd uj­mo­wa­li­śmy zbyt na­iw­nie i pła­sko, tak aby­śmy mo­gli w peł­niej­szym sen­sie od­nieść się do zja­wi­ska karmy.

Table of Contents

Strona ty­tu­łowa

O au­to­rze

Przed­mowa

Karma to Twoje wczo­raj, dzi­siaj i ju­tro

Li­nijką nie zmie­rzysz fal dźwię­ko­wych – karmy też nie

Kiedy wy­ją­tek staje się klu­czem do zro­zu­mie­nia więk­szego prawa

Od ge­nów do karmy

Karma nie jest ła­mi­główką do roz­wią­za­nia

Karma to nie kon­trola

Karma nie więzi, ale uczy od­po­wie­dzial­no­ści

Od in­tu­icji do sys­temu