Epos o Gilgameszu ebook

Epos o Gilgameszu

przełożył Antoni Lange

Armoryka

Sandomierz 2010

Seria: WIERZENIA, TRADYCJE, MITY, LEGENDYIBAŚNIE, NARODÓW ŚWIATA, Nr 1

Redaktor serii: Andrzej Sarwa Redaktor tomu: Władysław Kot Projekt okładki i opracowanie graficzne: Juliusz Susak

Na okładce i 61 stronie książki:Gilgamesz z lwem– grafika na podstawie płaskorzeźby znajdującej się w muzeum w Luwrze

Copyright © 2010 by Wydawnictwo „Armoryka”

Wydawnictwo ARMORYKA ul. Krucza 16 27-600 Sandomierz tel 15 833 21 41 e-mail: [email protected]://www.armoryka.strefa.pl/

ISBN 978-83-62173-40-2

Konwersja do formatu EPUB: Virtualo Sp. z o.o.virtualo.eu

Wstęp tłumacza

Historia Gilgamesza, w znacznych fragmentach dochowana, przedstawia największy utwór z literatury asyro-babilońskiej. Miejscami cegły pokruszone – i tekst posiadamy w szczątkach. Końca właściwie brak. Wiele przerw, dzięki czemu niektóre szczegóły są niedostatecznie jasne. Całość jednakże przejrzysta.1

Gilgamesz, właściwie Gilgamesz – jest stale nazwany bogiem(ilu);ma on rzeczywiście w swej istocie 2/3 części boga, 1/3 człowieka. Imię jego jest w związku z imieniem boga ognia Gibil, a także z imieniem A-Gil, (jedno z określeń Mar-duka). Nazwisko jego czytano dawniej podług ideogramów sumeryjskich IZ-DU-BAR – i zestawiono go z Nemrodem biblijnym: tak też Uzdubar-Nemrod) nazywa się on w edycjach Haupta i Jeremiasa.

Z charakteru swego jest to jeden z tych olbrzymów bohaterów, którzy się ukazują w mitologii pierwotnej, jak Herkules, Samson, Prometeusz; ma on z nimi wiele wspólnego i prawdopodobnie wszystkie te legendy są ze sobą w związku. Jak Enuma-Elisz ma sakramentalną liczbę siedmiu tablic (tj. siedmiu planet), tak powieść o Gilgameszu ma również mistyczną liczbę 12 tablic.

Liczbę 12 znajdujemy bardzo często w mitycznych kombinacjach (12 prac Herkulesa, 12 proroków, 12 pokoleń żydowskich, 12 apostołów, 12 wojewodów): ze stanowiska babilońskiego 12 spraw Gilgamesza – to 12 znaków zodiaku. Gilgamesz jest bohaterem słonecznym, jak Samson, którego imię wiąże się z semicką nazwą słońca – Szamasz (asyr. Szamasz, hebr. Szemesz). Skutkiem pewnej szczątkowości tablic niezupełnie można dostrzec w dziejach Gilgamesza przejście słońca przez zwierzyniec niebieski. Jednakże widoczne są na przykład znaki Bliźniąt (Gilgamesz i Eabani), Łucznik (Myśliwiec), Byk (stworzony przez Isztar byk czarodziejski), Skorpion (Człowiek-Skorpion), Panna (Sabeanka), Lew (walka z lwem), Wodnik (potop) Ryby (przejazd przez ocean) etc.

Gilgamesz, będąc wcieleniem słońca, jest zarazem bohaterem królewskim, światłonoścą, objawicielem religijnym. Jego towarzysz, Eabani, ma w sobie coś z Ezawa i coś z Samsona; jest on też poniekąd Kalibanem, a z drugiej strony wieszczbiarzem, snowidzem, czasami bardzo sentymentalnym. Da się w nim widzieć pewien pokład społeczny: Ea-bani wyobraża pewien przejściowy okres kulturalny. Nadto stosunek obu bohaterów – to Kastor i Polluks, również stale powtarzające się w mitologiach Dioskury-Aśviny.

Historii tej, jak mówiliśmy jest tablic 12.

Tablica I.Chwała Gilgamesza. Szał Gilgamesza. Skargi bogom zasyłane przez naród. Aruru tworzy mu współzawodnika Ea-baniego. Ea-bani, człowiek półdziki, syn puszczy, żyje śród zwierząt. Myśliwiec żali się ojcu na Ea-baniego. Sprowadzają mu kapłankę Isztar. Miłość, jako pierwiastek uświadomienia. Ea-bani urodzony idzie do Erech. Pragnie walczyć z Gilgameszem, ale zamiast walki, przyjaźń z nim zawiera.

Tablica II.Płacz Gilgamesza nad Eabanim, który żałuje swego życia pierwotnego i tęskni za utraconą nieświadomością. Isztar, jako przyczyna tego nieszczęścia. Kapłanka Isztar ukarana. Widzenie piekła (Ea-bani). Uroczystość ofiarna. Bracia postanowili rozpocząć walkę z Humbabą, strażnikiem lasu Isztar.

Tablica III.Przed wyprawą matka Gilgamesza, wróży i czyni zaklęcia. Bogini Ninsun, ma odtąd zastąpić kult Isztar.

Tablica IV.W Erech z tego powodu niezadowolenie i bunt. Potem Eabani traci ochotę do tej wyprawy. Złe sny go trapią.

Tablica V.Przyjaciele idą do lasu cedrowego. Zobaczyli Humbabę. Znowu sny złowróżbne trwożą Eabani. Następuje walka, w której Humbaba zabity, ale Eabani – ranny.

Tablica VI.Isztar pragnie skłonić Gilgamesza na swoją stronę, ale ten ją odpycha. Gniew Isztar, na której życzenie tworzą bogowie złowrogiego Minotaura. Bohaterowie zwalczyli byka i wprowadzają kult Lugal-bandy.

Tablica VII.Isztar powodowana żądzą zemsty, pozbawia Gilgamesza jego szczęśliwości; Ea-bani śmiertelnie chory.

Tablica VIII.Płacz Gilgamesza nad przyjacielem. Gilgamesz zaczyna rozważać istotę śmierci.

Tablica IX.Gilgamesz pragnie zwyciężyć śmierć i zdobyć nieśmiertelność. Zamierza się udać do Uta-napisztim, który zyskał nieśmiertelność. Udaje się w drogę. Zatrzymuje się pod górą Maszu, gdzie mu Skorpion daje wskazówki. Dalej stanął w Raju.

Tablica X.Gilgamesz zjawia się u Sybilli, która mu dalsze wskazówki daje co do jego wyprawy. Ur-szanabi przewoźnik wiezie go do Uta-napisztim.

Tablica XI.Utanapisztim opowiada Gilgameszowi historię potopu. Wróżby za pomocą chlebów. Oczyszczenie Gilgamesza. Noe daje mu ziele wiecznego żywota. W powrotnej drodze Gilgamesz traci ziele żywota. Gilgamesz powraca do Erech i pracuje nad zabudowaniem miasta.

Tablica XII.Gilgamesz wywołuje ducha Eabaniego. Eabani się zjawia i rozmawia z bratem o świecie zagrobowym.

Na tym urywa się opowieść.

Tekst wydał Haupt[Nimrod-Epos]oraz Jeremias[Izdu-bar-Nimrod]

Tłumaczenia Jeremias (o. c.), Saureplane[Revue des Religiom1892], Jensen[Keilinschrs. Bibl.],Dhorme[Choix des textesAss. -Bab].

Antoni Lange

1Podobne informacje, które w swoim wstępie zamieścił Antoni Lange, napisane jednak o wiele jaśniej znaleźć można w polskiejWikipedii: