Saga o Eryku Rudym (Eirîks Saga Rauða) ebook

Saga o Eryku Rudym

(Eirîks Saga Rauða)

przełożyła Julita Gawron 

Armoryka

Sandomierz

Projekt okładki: Juliusz Susak

Na okładce: Autor nieznany, Eryk Rudy, (XVII wiek), (licencjadomena publiczna), 

źródło ilustracji:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Erik_le_rouge.jpg 

Plik rozpoznano jako wolny od znanych ograniczeń praw autorskich,

włącznie z prawami zależnymi i pokrewnymi.

© Wydawnictwo Armoryka

Wydawnictwo Armoryka

ul. Krucza 16

27-600 Sandomierz

http://www.armoryka.pl/

ISBN 978-83-7639-411-4 

Wprowadzenie

Saga o Eryku Rudym, czyli w oryginalnym islandzkim zapisie: Eiríks saga rauða to opowieść o kolonizacji Grenlandii i odkryciu bogatych, zasobnych w zwierzynę, ryby, jak również cenne drzewa, winorośl i dzikie zboże, ziem po drugiej stronie Atlantyku, czyli w Ameryce Północnej przez islandzkich i grenlandzkich żeglarzy, co miało miejsce około 1000 roku.

Przyjmuje się, iż oryginalna wersja tej sagi została spisana najpewniej w wieku XIII, przez nieznanego nam z imienia islandzkiego duchownego, ale dwa najstarsze zachowane rękopisy pochodzą dopiero z wieku XIV i XV.

Saga o Eryku Rudym jestjedną z dwóch sagwinlandzkich, z których druga to Saga o Grenlandczykach – Grænlendinga saga(jejwydanie także jest planowane w niniejszej serii). Saga opisuje wygnanie Eryka Rudego na Grenlandię, a następnie odkrycie Winlandii, czyli Kraju Winorośli1, przezjego syna Leifa Erikssona zwanego też Szczęśliwym. Dzięki szczegółowym opisom zawartym w sadze można – choć w dużym przybliżeniu – umiejscowić rejony na kontynencie północnoamerykańskim, do których dotarli na pięćset lat przed Kolumbem nordyccy odkrywcy.

Te dwie sagi są głównym źródłem informacji o odkryciu Ameryki pod koniec X wieku. Dlatego od dawna przyciągają uwagę badaczy, były wielokrotnie tłumaczone na różne języki i publikowane, a na ich temat istnieje ogromna literatura. Treść tych dwóch sag jest w ogólnym zarysie zbieżna: opowiadają o tych samych ludziach – Eryku Rudym, założycielu islandzkiej kolonii na Grenlandii, jego synach Leifie, Thorsteinie i Thorvaldzie, żonie Thorsteina Gudrid i jej drugim mężu Thorfinnie Karlsefnim – oraz o tych samych wydarzeniach – kolonizacji Grenlandii i wyjazdach do Winlandii, czyli do Ameryki Północnej. Istnieją jednak poważne rozbieżności między Sagą o GrenlandczykachaSagą o Eryku Rudym. Sagao Grenlandczykach opowiada o pięciu wyprawach do Winlandii, a mianowicie o podróżach Bjarniego Herjolfssona, Leifa Erikssona, Thorvalda Eirikssona, Thorfinna Karlsefniego i Freydis, córki Eryka z braćmi. Tymczasem w Sadzeo Eryku Rudymopisane są tylko dwie wyprawy, a mianowicie Leifa i Karlsefniego, i to pod wieloma względami inaczejniż wSadzeo Grenlandczykach. Według tej ostatniej Amerykę odkrył Islandczyk Bjarni Herjolfsson w 985 lub 986 roku, natomiastSaga o Eryku Rudym odkrycie to przypisuje Leifowi Erikssonowi, o podróżach i odkryciach Bjarniego nawet nie wspominając.

Rozdział I

Był król o imieniu Olaf, znany jako Olaf Biały, a był on synem króla Ingjalda, syna Helgiego, syna Olafa, syna Gudröda, syna Halfdana Białonogiego – króla Upplandii.2 Olaf udał się na zachód i podbił Dublin w Irlandii i tam ogłosił się królem.3 Ożenił się z Aud Rozważną, córką Ketila Płaskonosego, syna Björna Buny, szlachetnego Norwega, a synem ich był Thorstein Rudy. Olaf poległ w bitwie w Irlandii, po czym Aud i Thorstein udali się na Hebrydy, gdzie Thorstein poślubił Thurid, córkę Eyvinda Wschodniego,4 siostrę Helgi Chudego. Mieli wiele dzieci.

Thorstein Rudy ogłosił się konungiem i połączył siły z jarlem Sigurdem Potężnym, synem Eysteina Dźwięcznego; razem podbili Caithness, Sutherland, Ross i Moray oraz ponad połowę Szkocji. Thorstein rządził tam jako król, dopóki Szkoci go nie zdradzili i nie poległ w bitwie. Aud była w Caithness, gdy dowiedziała się o śmierci Thorsteina. Miała statek, który potajemnie zbudowano dla niej w lesie, a gdy tylko była gotowa, wyruszyła na Orkady. Tam wydała za mąż Groę, córkę Thorsteina Rudego, matkę owej Grelod, którą poślubił jarl Thorfinn Łamacz Czaszek. Potem wyjechała na Islandię, mając na pokładzie dwudziestu wolnych mężów. Dotarła do Islandii i pierwszą zimę spędziła w Bjarnarhofn ze swoim bratem Bjornem. Później Aud przejęła wszystkie ziemie między Dogurdar i Skraumuhlaupsa. Zbudowała swój dom w Hvamm, a w Krossholarze znalazła miejsce na modlitwę i postawiła tam krzyże, ponieważ została ochrzczona i mocno trzymała się swojej wiary. Na Islandię towarzyszyło jej wielu słynnych mężów, którzy zostali uprowadzeni do niewoli w podróżach na zachód. Jednym z nich był Vifil. Był on mężem ze szlachetnego rodu, który został jeńcem wojennym na Morzu Zachodnim i stał się niewolnikiem, dopóki Aud go nie uwolniła. Kiedy Aud podarowała siedziby ludziom, którzy przyjechali tu z nią, Vifli zapytał, dlaczego nie dała mu trochę ziemi, tak jak dała ją innym. Aud odpowiedziała, że to nie ma znaczenia, i powiedział mu, że gdziekolwiek się znajdzie, będzie uważany za znakomitego człowieka. Jednak ostatecznie dała mu Vifilsdal i tam zbudował swój dom. Pojął żonę i miał dwóch synów o imionach Thorbjörn i Thorgeir; obaj byli obiecującymi młodymi mężczyznami i dorastali obok ojca.

Rozdział II