Arda Wiraz namag. Księga o pobożnym Wirazie ebook i audiobook

Arda Wiraz namag Księga o pobożnym Wirazie czyli pobożnego Wiraza wędrówka po niebie i piekle

przełożył Andrzej Sarwa

Seria: ŚWIĘTE KSIĘGI, ŚWIĘTE TEKSTY, Nr 6

Projekt okładki i opracowanie graficzne: Juliusz Susak

Na okładce: Fra Angelico (1395 - 1455), Męki piekielne - fragment (Museo di San Marco, Florencja), (licencja public domaine) źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fra_Angelico_010.jpg

Tytuł oryginału perskiego (pahlawi): Ardā Virāz Nāmag

Przekładu dokonano z języków angielskiego i rosyjskiego

posiłkując się przekładem hiszpańskim

Copyright © 2009, 2013 for the Polish edition by Wydawnictwo „Armoryka”

Copyright © 2005, 2009, 2013 by for the Polish translation by Andrzej Sarwa

Wydawnictwo ARMORYKA

ul. Krucza 16

27-600 Sandomierz

tel 15 833 21 41

e-mail:[email protected]

http://www.armoryka.strefa.pl/

ISBN 978-83-64145-81-0

Wprowadzenie

O autorze "Arda Wiraz namag", czyli zaratusztriańskiej "Księgi o pobożnym Wirazie" nic nie wiadomo. Czasami uważa się, iż mógł to być jeden z bogobojnych komentatorów Awesty, żyjący w epoce Sasanidów (224 - 651 r. n.e.), zwykle jednak przyjmuje się, że tekst powstał dopiero w wieku IX n.e. Wskazuje na to głównie słownictwo użyte w "Księdze...", oraz odniesienia do podboju Iranu przez Aleksandra Wielkiego, czyli wydarzenia paralelne do zawojowania kraju przez muzułmańskich Arabów, którzy - podobnie jak król macedoński - zniszczyli starożytną religię mazdejską.

Co prawda, zaratusztrianie aspirowali do uznania ich - podobnie jak chrześcijan i żydów - za tzw. „Lud Księgi”, czyli tych, którzy posiadali spisane autentyczne Boskie objawienie, czego ślady można odnaleźć nawet w "Koranie", (sura XXII, aja 17) niemniej poddawano ich srogiej dyskryminacji, tak iż znaczna część zaratusztrian wyemigrowała do Indii, gdzie utworzyli zwartą, izolującą się od hinduistów, buddystów i muzułmanów, społeczność znaną pod nazwą Parsów.

Wszakże zaznaczyć należy, iż ścisłe datowanie nie jest możliwe, bowiem najstarsza zachowana kopia utworu datowana jest dopiero na wiek XIV.

Fabuła utworu jest nadzwyczaj prosta i nieskomplikowana. Tekst jest monotonny i raczej nudny. Zawiera opisy zaświatów, dokąd pobożny Wiraz się udał, by dowiedzieć się, co czeka nas po śmierci, a jednocześnie zweryfikować prawdziwość zasad wiary mazdejskiej, wyznawanej po zniszczeniu świętych pism zaratusztriańskich przez armię Aleksandra, zasad, które po tym wydarzeniu zachowały się wyłącznie w ludzkiej pamięci.

"Arda Wiraz namag" opowiada o tym, jak w świątyni ognia zebrało się wyższe duchowieństwo mazdejskie i oddelegowało pobożnego Wiraza, męża jego siedmiu rodzonych sióstr, w zaświaty. Dostał się tam, przyjąwszy silny narkotyk sporządzony z konopi i bielunia. Wędrówkę rozpoczął od mostu Czinwad, stanowiącego granicę między życiem doczesnym, a pośmiertnym, następnie obejrzał niebo i niebiańskie rozkosze, a z nieba jego nadprzyrodzeni przewodnicy - aniołowie Srosz i Adur - powiedli go do piekła. Tu ujrzał straszliwe męki grzeszników. Po siedmiu dobach Wiraz obudził się z narkotycznego snu i opowiedział o swojej wędrówce, a jego opowieść została spisana.

Niektórzy przyrównują "Księgę o pobożnym Wirazie do Boskiej komedii" Dantego, a nawet - doszukując się między obydwu tekstami paraleli - twierdzą, iż ta święta księga zaratusztrian była dla Dantego inspiracją. Chociaż nie jest to oczywiście niemożliwe, bowiem "Księga"... powstała kilka stuleci wcześniej niż "Boska komedia", to jednak jest mało prawdopodobne, bowiem Dante raczej na pewno nie miał dostępu do tego sakralnego tekstu zaratusztriańskiego. Za jego czasów o Wschodzie wiedziano jeszcze bardzo mało, a święte księgi zaratusztrian poczęły trafiać do Europy dopiero w wieku XVIII.

Ja natomiast widzę znaczne podobieństwo do chrześcijańskiej literatury pobożnościowej, tak bizantyjskiej, jak i wzorowanej na niej ruskiej. Uderzające są na przykład podobieństwa do XII-wiecznego ruskiego utworu "Wędrówka Bogarodzicy po miejscach męki" (Хождение Богородицы по мукам), gdzie nawet opisy poszczególnych mąk piekielnych są identyczne, jak w "Arda Wiraz namag":

I ujrzała święta Bogarodzica męża powieszonego za nogi i czerwie pożerały go, i zapytała anioła:„Kto to jest i jaki grzech popełnił?” - I rzekł do niej archistrateg1: „To jest ten, który brał odsetki za swe złoto i srebro, by się za to wiecznie męczył”.

I ujrzała niewiastę powieszoną za ząb, i żmije rozmaite wyłaziły jej z ust i pożerały ją. I widząc to przenajświętsza zapytała: „Co to za niewiasta, jaki jest jej grzech?” - I odrzekł archistrateg: „To jest ta, która chodziła do swych krewnych i do sąsiadów słuchając, co mówi, i układając słowa nieprzyjazne, budzące swary, by się za to tak tu męczyła”. I rzekła święta Bogarodzica: „Dobrze byłoby człowiekowi temu, gdyby się nie narodził.

Współcześni zaratusztrianie nadal głęboko wierzą w prawdziwość przeżyć Wiraza. Księga... jest czytywana na zgromadzeniach modlitewnych, budząc wielkie emocje - mężczyźni płaczą, a kobiety krzyczą w przerażeniu, słuchając słów opowieści Wiraza. Uważa się, iż Księga... miała potężny wpływ na powstrzymywanie się zaratusztrian od grzechu.

"Arda Wiraz namag" z języka średnioperskiego (pahlawi) została przetłumaczona na nowoperski (w Iranie), sanskryt i gudżarati (w Indiach), angielski, francuski, niemiecki, hiszpański i rosyjski, oraz na ormiański.

Na język polski dokonałem przekładu z tłumaczeń: z języka angielskiego Martina Hauga z roku 19172, z języka rosyjskiego, autorstwa Alija Iwanowicza Kolesnikowa z roku 19943, posiłkując się tłumaczeniem na język hiszpański4. Tekst został opatrzony przypisami - niektóre z nich przeniosłem z przekładu rosyjskiego, a niektóre są mojego autorstwa. Tekst angielski podzielony jest na rozdziały, ja wszakże zrezygnowałem z tego podziału.

Jest to pierwszy polski przekład. Być może nie najlepszy (bo zawsze przekład z przekładu musi w stosunku do oryginału zawierać nieścisłości) niemniej jednak jedyny. Być może ktoś w przyszłości pokusi się o lepsze tłumaczenie. Tymczasem osobom zainteresowanym tematyką zaratusztriańską musi wystarczyć to co mu teraz ofiarowuje.

Andrzej Sarwa

Arda Wiraz namag. Księga o pobożnym Wirazie

W imię Boga!

Powiadają, że niegdyś pobożny Zarduszt5 rozpowszechnił na ziemi wiarę, którą otrzymał od Boga. I póki nie minęło trzysta lat, wiara owa była czysta, a ludzie wolni od wątpliwości.

Następnie przeklęty i bezbożny Zły Duch6, by zasiać w ludziach zwątpienie w kwestiach wiary, nasłał na Iran przebywającego w Egipcie Rzymianina Aleksandra7 aby uczynił spustoszenie i sprowadził strach. Zabił on irańskiego szacha8, zburzył pałac cesarski, spustoszył państwo. Zaś księgi święte, a w ich liczbie Awestę i Zend9, które były napisane złotymi literami na specjalnie wyprawionych skórach wołowych, i które przechowywano w „Zamku Pism”10 w Stachri (Stakhar) (skąd wiódł swój ród Ardaszyr Papakan11, ów podły, występny, grzeszny, niemoralnyRzymianin Aleksander z Egiptu) zabrał i spalił. Zabił też wielu wyższych kapłanów i sędziów, cherbedów i mobedów12, wyznawców zaratusztrianizmu, gorliwych wiernych i mędrców Iranu.

Aleksander posiał nienawiść, wzbudził rozruchy i zamęt między irańskimi wielmożami i panami, którzy stali się wrogami jeden dla drugiego, ale sam też został pokonany13 i