Ziemia krapkowicka ebook

Z dziejów Krapkowic i okolicy

Ziemia krapkowicka to jeden z najciekawszych regionów Opolszczyzny. Znana jest z wielu zabytków i różnych atrakcji turystycznych. Region ten siłą rzeczy kształtował się wokół miasta Krapkowice, którego historia sięga odległych wieków. Wiadomo, że w 1294 roku uzyskało ono prawa miejskie, a wtedy znajdował się tutaj zamek i w nim władzę sprawował wójt. Prawdopodobnie miasto powstało z inicjatywy księcia opolskiego Bolka I. Nazwa Krapkowice może pochodzić od przezwiska Chrapek — postaci, do której w dawnych czasach mogła należeć pierwotna osada. Miasto rozwijało się przez stulecia w obrębie księstwa opolskiego i wraz ze zmianami jego przynależności należało kolejno do korony czeskiej, cesarstwa Habsburgów, państwa pruskiego i Niemiec. Pod względem urbanistycznym miasto tworzy regularny plan z dużym prostokątnym rynkiem.

W średniowieczu miejscowość otaczały obronne mury z czterema bramami. W tej epoce istniał już kościół i parafia, o czym wspomina dokument z 1330 roku będący spisem dziesięcin. Obecna budowla kościelna pochodzi z 1400 roku. W 1416 roku powstał w mieście pierwszy szpital ufundowany przez wójta Petera Temchina. W średniowieczu mieszkańcy Krapkowic trudnili się handlem, rzemiosłem oraz rybołówstwem, a także rolnictwem. Dopiero w późniejszych wiekach zaczął rozwijać się tutaj przemysł wydobywczy, związany ze złożami kamienia wapiennego. Po wygaśnięciu rodu książąt opolskich w 1532 roku miasto przeszło pod panowanie Georga von Ansbach, a potem w związku z przejściem Opolszczyzny pod panowanie Izabeli Węgierskiej znowu zmieniło przynależność. Po roku 1517 pojawiła się na Śląsku reformacja, ale miasto stało się całkowicie protestanckie dopiero w II poł. XVI wieku.

W roku 1582 Krapkowice zostały sprzedane przez cesarza Rudolfa II, a kupił je śląski szlachcic Hans von Redern, który był protestantem. Od jego rządów należy liczyć czas reformacji w tym mieście. Redernowie rządzili w Krapkowicach i w okolicy do 1759 roku. Podczas ich panowania miasto zostało rozbudowane. Przeżyło też wiele tragedii, gdzie jedną z nich był pożar w 1722 roku. Redernowie mieszkali w pałacu wybudowanym na miejscu dawnego średniowiecznego zamku. Po śmierci wdowy po Heinrichu Adolfie von Redern (zm. 1759) całe miasto i okoliczne dobra przeszły w 1766 roku w ręce Christiana Henricha Karla von Haugwitz, który był ich spadkobiercą. Od tego czasu miasto posiadali Haugwitzowie aż do roku 1945.

W 1854 roku miasto ponownie przeżyło pożar, który strawił jego centrum. Wtedy zniszczony został bezpowrotnie stojący kiedyś na rynku ratusz (nigdy nie został odbudowany). Wraz z rozwojem na Śląsku przemysłu oraz transportu kolejowego otworzyły się dla miasta nowe możliwości. Przyczyniła się do tego linia kolejowa, która powstała w 1896 roku i łączyła Gogolin, Krapkowice z Prudnikiem. Do tego doszło też usprawnienie i unowocześnienie transportu na rzece Odrze.

W końcu XIX wieku powstało tutaj wiele zakładów przemysłowych, m.in. w 1889 zakłady papiernicze. W 1861 roku miasto liczyło 2352 mieszkańców, a w 1905 roku — 3228. W 1939 roku liczyło już 5559 osób. Krapkowice zostały zdobyte 19 marca 1945 roku przez wojska 1 Frontu Ukraińskiego marszałka Iwana Koniewa. Po 1945 roku doszło do zmiany granic i przybyła na te tereny ludność napływowa, głównie pochodząca ze wschodniej Polski. Rdzenna społeczność niemiecka została zmuszona w 1946 roku do opuszczenia tych miejsc.

Krapkowice są miastem powiatowym, w skład którego wchodzą gminy: Gogolin, Strzeleczki, Zdzieszowice i Walce. Wśród nich ważne miejsce ze względu na przemysł zajmuje Gogolin. Kiedyś była to niewielka wieś znana już w średniowieczu, która rozkwitła dopiero wraz z rozwojem przemysłu na Śląsku. W 1967 roku Gogolin uzyskał prawa miejskie. Region powiatu krapkowickiego znany jest w kraju z gospodarności i rozwiniętego przemysłu, szczególnie wapienniczego i koksowniczego. Region ten jest również popularny ze względu na wiele zachowanych i niezwykle ciekawych zabytków sztuki.

Spotkanie z pałacami

Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że pałace i zamki na ziemi krapkowickiej należą do największych atrakcji w skali całej Opolszczyzny. W regionie krapkowickim spotykamy kilka cennych budowli, których dzieje i architektura wzbudzają zainteresowanie (do tej grupy należą: pałac w Żyrowej, Krapkowicach, Pisarzowicach, Rozkochowie, Dąbrówce Górnej, zamek w Rogowie Opolskim i Kamieniu Śląskim oraz pałace w Mosznej i Dobrej).

Szczególne miejsce zajmuje pałac w Żyrowej. Historia tej miejscowości sięga czasów średniowiecza i łączy się z rodem Żyrowskich. Panował on tutaj w latach 1447—1631. W tym też czasie istniał zapewne zamek. Panowanie Żyrowskich zakończyło się tragedią. Jerzy Fryderyk Żyrowski stanął po stronie protestantów w czasie wojny trzydziestoletniej (1618—1648). Za ten czyn został uznany przez cesarza Ferdynanda II za zdrajcę i srogo ukarany. Karą była konfiskata dóbr i dożywotnie więzienie. W 1631 roku Żyrowa została wystawiona na sprzedaż. Majątek ten kupił Melchior Ferdynand Gaszyński — człowiek pochodzący ze starego rodu i wielce zasłużony dla arcykatolickiej monarchii Habsburgów. Nosił on tytuł prezydenta izby celnej we Wrocławiu i był starostą księstwa opolskiego. Nowy właściciel przystąpił do budowy okazałej rezydencji, którą ukończono w 1644 roku. Pałac w Żyrowej należał wtedy do najokazalszych górnośląskich rezydencji szlacheckich. M. F. Gaszyński przeszedł do historii też z innej przyczyny. Z jego inicjatywy i fundacji powstało na Górze Św. Anny sanktuarium pielgrzymkowe — jeden z najważniejszych górnośląskich miejsc kultowych. Ród Gaszyńskich przez kilka stuleci opiekował się tym sanktuarium, w jego rękach pozostał pałac do 1852 roku. Wtedy to Leopold Gaszyński sprzedał cały majątek. Później pałac należał do M. F. Hatzfeld-Schönstein i A. F. von Nostitz. Od roku 1899 do 1944 pałac miała rodzina Francken-Sierstropff. Oni też przeprowadzili jego przebudowę i modernizację.

Pałac w Żyrowej należy pod względem architektonicznym