Plac Senacki 6 PM ebook i audiobook

1

2021

Martin prze­szedł na eme­ry­turę przed pięt­na­stu laty, a od dzie­się­ciu miesz­kał w małym Stor­lien po szwedz­kiej stro­nie, dwa kilo­me­try od nor­we­skiej gra­nicy. Co drugi czwar­tek jeź­dził do Tron­dheim, jedy­nego praw­dzi­wego mia­sta w pro­mie­niu stu kilo­me­trów.

O dzie­sią­tej wsia­dał do czter­dzie­sto­let­niego citroëna cx, wkła­dał kasetę do radio­od­twa­rza­cza i słu­cha­jąc muzyki, sunął powoli na zachód. Prze­jazd E14 wraz z dojaz­dami zaj­mo­wał mu zwy­kle około dwóch godzin, chyba że czwar­tek poprze­dzał albo wypa­dał w dni wolne. Wtedy rezy­gno­wał z wyjazdu, bo na zakupy do tań­szej Szwe­cji cią­gnęły kara­wany Nor­we­gów i prze­jazd mógł trwać dwa razy dłu­żej.

Do Tron­dheim jeź­dził, bo tęsk­nił za mia­stem, które było jego natu­ral­nym śro­do­wi­skiem. Stor­lien było tylko osadą spor­tów nar­ciar­skich i oży­wało na kilka mie­sięcy w roku. Tron­dheim, mimo dwu­stu tysięcy miesz­kań­ców, nie miało cha­rak­teru miej­skiej metro­po­lii, a poza let­nim sezo­nem spra­wiało nawet wra­że­nie wymar­łego. Mar­tin nie miał jed­nak żad­nego wyboru, więc żeby uza­sad­nić swoje wyjazdy, zna­lazł dobry powód. Lubił ryby i owoce morza.

Zjeź­dził nie­mal cały świat i gdzie­kol­wiek był, pró­bo­wał lokal­nych spe­cja­łów. Jadł kiszo­nego rekina na Islan­dii, rybę fugu w Japo­nii, mary­no­wa­nego jesio­tra w Astra­cha­niu, tre­pangi w Szan­ghaju, rybę Świę­tego Pio­tra nad Jezio­rem Gali­lej­skim, Jans­sons fre­stelse w Szwe­cji, więc ofi­cjal­nym powo­dem czwart­ko­wych podróży do Tron­dheim stał się targ Ravn­kloa, na przy­stani Szpon Kruka. Nad brze­giem rzeki Nide­lvy, gdzie od lat przy­bi­jały kutry rybac­kie i statki pasa­żer­skie. Nie było to Fisher­man’s Wharf w San Fran­ci­sco, ale zawsze coś. Pach­niało morzem i to Mar­ti­nowi wystar­czało.

Stor­lien zakry­wały chmury i pano­wał w nim lekki mróz. Pró­szył śnieg, więc wyciągi jesz­cze cho­dziły, ale w Tron­dheim był piękny sło­neczny dzień, dzie­więć stopni na plu­sie, i poja­wiły się pierw­sze pąki. Wio­sna na nor­we­skim wybrzeżu przy­cho­dziła dużo wcze­śniej niż w górach po szwedz­kiej stro­nie. Tak miało być i w tym roku, a był to pierw­szy czwar­tek kwiet­nia po pan­de­mii.

Mar­tin zaszcze­pił się już kilka tygo­dni wcze­śniej, ale posta­no­wił pozo­stać na kwa­ran­tan­nie do czasu, aż wła­dze ofi­cjal­nie ogło­szą zakoń­cze­nie pan­de­mii, co wła­śnie się stało. Toteż po roku samo­izo­la­cji posta­no­wił po raz pierw­szy wybrać się do Tron­dheim i zro­bić zakupy w Ravn­kloi.

Bawiła go myśl, że zarzą­dza sobą w tak naiwny spo­sób, jakby nie mógł wyzbyć się zawo­do­wych nawy­ków, ale czuł, że te pro­ste posta­no­wie­nia, jakie sobie wyzna­czał, pod­trzy­my­wały jego spraw­ność inte­lek­tu­alną i wypeł­niały czas, któ­rego miał w nad­mia­rze.

Samo­chód zwy­kle zosta­wiał przed tar­giem i jeśli pogoda pozwo­liła, pod­pie­ra­jąc się laską, szedł na spa­cer. Zawsze tą samą drogą, sze­roką Mun­ke­ga­tan do gotyc­kiej kate­dry Nida­ros i z powro­tem. W jedną stronę po jed­nej, a w drugą po dru­giej stro­nie ulicy.

Sia­dał na ławce przed kate­drą i przez kil­ka­na­ście minut w pamięci wymie­niał każ­dego z pięć­dzie­się­ciu sied­miu apo­sto­łów, świę­tych sto­ją­cych na fasa­dzie, zaczy­na­jąc od pro­ro­ków Abra­hama, Samu­ela i Iza­ja­sza, a koń­cząc na Świę­tym Fran­ciszku z Asyżu. Uczył się tych rzeźb przez pra­wie dwa lata, aż w końcu opa­no­wał je bez­błęd­nie. Mimo że był ate­istą, każ­dego świę­tego czy apo­stoła poznał oso­bi­ście i mógł ze szcze­gó­łami opo­wie­dzieć jego histo­rię. Satys­fak­cję spra­wiała mu świa­do­mość, że prze­ciętny chrze­ści­ja­nin potra­fił roz­po­znać led­wie kilku ze swo­ich prze­wod­ni­ków.

Kiedy pierw­szy raz zoba­czył kate­drę Nida­ros, odniósł wra­że­nie, jakby był w pobliżu rodzin­nego Can­ter­bury, i to uczu­cie towa­rzy­szyło mu za każ­dym razem, gdy sia­dał na tej ławeczce. To było miłe dozna­nie. Wpraw­dzie nie miał w sobie kro­pli angiel­skiej krwi, ale czuł się czę­ścią histo­rii Wiel­kiej Bry­ta­nii.

Od targu Ravn­kloa do Nida­ros było nieco ponad osiem­set metrów, więc żeby przejść tę odle­głość w obie strony o lasce, Mar­tin potrze­bo­wał czter­dzie­stu pię­ciu minut. Kilka lat wcze­śniej miał artro­sko­pię lewego kolana, a rok póź­niej otrzy­mał endo­pro­tezę pra­wego stawu bio­dro­wego, więc bóle ustą­piły, ale wcale nie zaczął cho­dzić szyb­ciej.

Dosko­nale wie­dział, że cele­bro­wa­nie czwart­ko­wych zaku­pów w Ravn­kloi było mocno nacią­gane, cho­ciażby dla­tego, że okre­śle­nie targ dla tego miej­sca było mocno prze­sa­dzone. Po pro­stu był to sklep z rybami i sko­ru­pia­kami z Morza Nor­we­skiego, w któ­rym przy kilku sto­li­kach można było spró­bo­wać pro­stych potraw i obej­rzeć wysta­wione obok mor­skie dzi­wa­dła.

Umó­wił się z Ray­mon­dem, że kiedy znie­sione zostaną ostat­nie ogra­ni­cze­nia, przy­leci do Tron­dheim pierw­szym samo­lo­tem i przy­go­tują sobie ucztę, jakiej dotąd nie mieli. Obaj dawno skoń­czyli sie­dem­dzie­siąt lat, więc Mar­tin uwa­żał, że należy im się szcze­gólna nagroda za zdy­scy­pli­no­wa­nie i wytrzy­ma­łość w cza­sie pan­de­mii.

Samo­lot Ray­monda z Lon­dynu lądo­wał na lot­ni­sku Værnes o szes­na­stej, kiedy więc Mar­tin wszedł do Ravn­kloi, miał jesz­cze w zapa­sie dwie godziny.

Zamknął za sobą drzwi, ścią­gnął czapkę, zatrzy­mał się i zacią­gnął głę­boko powie­trzem. W Tron­dheim zawsze czuć było morze, ale w Ravn­kloi docho­dziła woń wędzo­nych ryb i kre­we­tek i dopiero teraz naprawdę pach­niało Nor­we­gią.

– Mar­tin! Good to see you my friend! – usły­szał zna­jomy niski głos z sil­nym obcym akcen­tem.

Spoj­rzał w prawo i za ladami wypeł­nio­nymi barw­nymi owo­cami morza zoba­czył uśmiech­nię­tego Hasana. Mar­tin pod­niósł rękę na powi­ta­nie.

– Jak się czu­jesz, Wim? – zapy­tał Hasan.

– Udało mi się unik­nąć wirusa. Zaszcze­pi­łem się już i jestem chyba bez­pieczny. – Mar­tin podał Hasa­nowi rękę. – Wra­cam do codzien­no­ści.

– Czyli co… Czwartki wra­cają?

– Tak. Tak jak wcze­śniej.

– Masz listę, Wim?

– Mam. – Wycią­gnął z kie­szeni kartkę i wrę­czył ją Hasa­nowi. – Mniej wię­cej to, co zawsze. Ale tym razem mam szcze­gólną prośbę. Dzi­siaj przy­jeż­dża mój przy­ja­ciel, jego żona zmarła rok temu na wirusa i chcę go ugo­ścić. Potrze­buję naj­więk­szego homara, jaki uro­dził się w naszych wodach. Rozu­miesz, Hasan. Sprawa wyjąt­kowa. Wiem, że to nie sezon, ale może coś jed­nak masz.

Hasan zro­bił poważną minę i spoj­rzał takim wzro­kiem, że Mar­tin od razu wie­dział, że ma. Ruszył już w stronę basenu, gdzie zwy­kle trzy­mali żywe homary, gdy Hasan chwy­cił go za rękaw i pocią­gnął za sobą.

Weszli na zaple­cze, gdzie znaj­do­wał się drugi basen. Hasan zapa­lił świa­tło.

– Mają po trzy i pół kilo­grama – oświad­czył z wyraź­nym zado­wo­le­niem. – Z noc­nego połowu. Miały iść dzi­siaj na licy­ta­cję, ale sprze­dam ci jed­nego, skoro masz wyjąt­kową sytu­ację. Poświę­cimy go w podzię­ko­wa­niu dla Allaha za to, że nas oszczę­dził i poko­na­li­śmy cho­robę. Należy się two­jemu przy­ja­cie­lowi. – Uśmiech­nął się, a równo przy­cięte cien­kie wąsy pod­je­chały w górę. – Duży jest. – Stuk­nął pal­cem w szybę, jakby chciał dać znać sta­wo­no­gom, że trzeba się dobrze zapre­zen­to­wać.

Mar­tin popra­wił oku­lary i opie­ra­jąc się na lasce, pochy­lił się nad base­nem. Dwa szaro-gra­na­towe wiel­kie homary ze szczyp­cami skrę­po­wa­nymi czer­wo­nymi gum­kami sie­działy na dnie. Poru­szały tylko ner­wowo czuł­kami, jakby wie­działy, jaki czeka je los.

– Piękne okazy! Pew­nie są tak stare jak ja – rzu­cił z prze­ką­sem Mar­tin. – Chyba już na nie czas…

– Dorodne samce. Mocne pan­ce­rze i oba lewo­ręczne. Dam ci dobrą cenę. Bie­rzesz?

– Biorę – odparł zde­cy­do­wa­nie Mar­tin, cho­ciaż wie­dział, że Hasan weź­mie od niego jak od boga­tego biz­nes­mena i dużo wię­cej, niż o tej porze roku zapła­ci­liby restau­ra­to­rzy. Chciał jed­nak zro­bić przy­jem­ność Ray­mon­dowi, i sobie też. Cena nie miała zna­cze­nia. Tylko taki homar może god­nie uczcić zakoń­cze­nie pan­de­mii i żałobę Ray­monda, pomy­ślał.

– Masz odpo­wiedni gar­nek? – zapy­tał Hasan. – Duży jest ten zbój.

– Mam. Przy­go­tuj go, żeby wytrzy­mał do wie­czora. Mięk­kie są czy twarde?

– Twarde, mówi­łem, wytrzyma dłu­żej. Dam ci pojem­nik, oddasz go następ­nym razem. Pamię­taj, żeby homara zahi­ber­no­wać wcze­śniej. Mogę go też dla cie­bie zabić, jeśli chcesz.

– Oczy­wi­ście, pamię­tam. Niech będzie żywy, bo może zjemy go póź­niej.

– To co? – rzu­cił wyraź­nie zado­wo­lony Hasan i skie­ro­wał się do wyj­ścia. – Zjesz zupę? Nalać?

– Jasne! Tę, co zawsze.

– Usiądź, Wim. Zaraz ci podamy, a ja przy­go­tuję twoje zakupy.

W sali sprze­daży przy­było klien­tów. Nie­któ­rzy prze­glą­dali towar w lodów­kach, kilka osób zajęło miej­sca w restau­ra­cji. Mar­tin odsta­wił laskę, zdjął kurtkę i usiadł w kącie przy oknie.

Przy sto­liku obok sie­dzieli atrak­cyjna blon­dynka i przy­stojny bru­net, a naprze­ciwko nich dwójka nasto­let­nich dzieci.

Dopiero teraz przy­po­mniał sobie, że powi­nien spraw­dzić tele­fon. Ni­gdy nie uży­wał cze­goś takiego jak smart­fon i trak­to­wał to urzą­dze­nie podejrz­li­wie. Uży­wał sta­rej nokii 3310 bez inter­netu. Pod­niósł wyżej pro­gre­sywne oku­lary i zmru­żył prawe oko, żeby lepiej widzieć małe literki. Pół godziny wcze­śniej przy­szedł SMS od Ray­monda, który infor­mo­wał, że wła­śnie wsiada do samo­lotu. Mar­tin spraw­dził czas. Miał pół­to­rej godziny.

Rozej­rzał się po sali. Rodzina przy sto­liku obok roz­ma­wiała, ale z ust jej człon­ków nie wydo­by­wały się żadne dźwięki. Odru­chowo doci­snął apa­rat słu­chowy w pra­wym uchu, ale nic się nie zmie­niło. Pomy­ślał, że powi­nien był zało­żyć swój nowy apa­rat, a ten zanieść do ser­wisu, skoro jest w Tron­dheim. Obie­cał sobie, że zrobi to za tydzień, jak będzie odwo­ził Ray­monda na lot­ni­sko.

Wyjął apa­rat, doci­snął pokrywę bate­rii i wło­żył z powro­tem do ucha.

Rodzina przy sto­liku obok roz­ma­wiała po rosyj­sku. Zaczął się przy­słu­chi­wać. Po chwili Hasan posta­wił przed nim talerz nor­we­skiej zupy ryb­nej z kawał­kami dor­sza i kre­wet­kami, a w koszyczku dwa kawałki bułki czosn­ko­wej.

Męż­czy­zna i kobieta zasta­na­wiali się gło­śno, czy zamó­wić łoso­sia, czy hali­buta, z ziem­nia­kami czy z fryt­kami, dzieci twardo obsta­wały przy ham­bur­ge­rach z dor­sza. To byli kul­tu­ralni ludzie, mówili czy­sto, ład­nym i gra­ma­tycz­nym rosyj­skim. Mar­tin z przy­jem­no­ścią słu­chał na żywo mięk­kiego i śpiew­nego języka. Codzien­nie oglą­dał rosyj­skie pro­gramy tele­wi­zyjne i filmy, ale sły­szeć żywy rosyj­ski to coś innego. Naj­chęt­niej przy­siadłby się do nich i poroz­ma­wiał o tym, jak cudow­nie morze żywi czło­wieka, albo cho­ciażby o lodo­ła­ma­czu Kra­sin, o czym­kol­wiek, byle ode­zwać się do kogoś po rosyj­sku.

Zupa była gorąca, więc mie­sza­jąc łyżką, cze­kał, aż prze­sty­gnie, i przy­słu­chi­wał się Rosja­nom. Spoj­rzał przez okno. Przed wej­ściem stał zapar­ko­wany land rover na rosyj­skich tabli­cach.

Pięć­dzie­siąt jeden to Mur­mańsk – pomy­ślał zado­wo­lony, odczy­tu­jąc kod. Wciąż pamię­tam.

Po chwili Hasan obsłu­żył Rosjan, któ­rzy przy­stą­pili do jedze­nia.

Mar­tin skoń­czył zupę i przez chwilę jesz­cze pod­słu­chi­wał sąsia­dów, któ­rzy wychwa­lali jedze­nie.

Hasan dał mu znak, że zakupy spa­ko­wane cze­kają przy kasie. Pod­niósł się i miał wło­żyć kurtkę, gdy odwró­cił się i zapy­tał płyn­nym rosyj­skim:

– Prze­pra­szam bar­dzo, że prze­szka­dzam. Pań­stwo z Mur­mań­ska?

– Tak – odparła kobieta z uśmie­chem.

– Spo­koj­nej drogi – rzu­cił i też się uśmiech­nął. Poki­wał do dzieci, które pozdro­wiły go pod­nie­sio­nymi dłońmi.

– A pan? – zapy­tał męż­czy­zna.

– Ja… z Moskwy – skła­mał i szybko dodał: – Do zoba­cze­nia.

Odwró­cił się i ruszył w stronę kasy.

Wie­dział dosko­nale, że nie powi­nien zwra­cać na sie­bie uwagi, ale nie mógł się powstrzy­mać. Minęło ponad dzie­sięć lat, kiedy ostatni raz roz­ma­wiał po rosyj­sku. Wła­ści­wie prze­stał się już bać, że może mu to gro­zić śmier­cią. W moim wieku, po pan­de­mii – pomy­ślał z lek­kim roz­ba­wie­niem. Nowi Rosja­nie… Uśmie­chali się zwy­czaj­nie, miło, a nawet szcze­rze. Zmie­nili się – doszedł do wnio­sku Mar­tin.

W kasie zapła­cił astro­no­miczny rachu­nek, a Hasan zaniósł mu kar­ton z zaku­pami do samo­chodu. Wró­cił do sklepu i przy­niósł pojem­nik, w któ­rym miał podró­żo­wać homar. Mar­tin obie­cał zwró­cić go za tydzień, kiedy będzie odwo­ził przy­ja­ciela na lot­ni­sko, poże­gnał się z Hasa­nem i wsiadł do swo­jego citroëna.

Do przy­lotu Ray­monda zostało czter­dzie­ści minut, czyli mniej wię­cej tyle, ile potrze­bo­wał, żeby doje­chać do lot­ni­ska Værnes.

Poczeka, jak­bym się spóź­nił – pomy­ślał Mar­tin. Ma dzia­dek teraz czas. No bo dokąd pój­dzie sta­ruch?

Doje­chał jed­nak po godzi­nie, gdyż za mia­stem prze­bu­do­wy­wano drogę i utwo­rzyły się korki. Ray­mond zadzwo­nił, gdy tylko wysiadł z samo­lotu, i oświad­czył, że będzie cze­kał grzecz­nie przed wej­ściem, więc żeby się nie spie­szył, bo wła­śnie poznał atrak­cyjną dziew­czynę.

Kiedy Mar­tin pod­je­chał pod ter­mi­nal, Ray­mond stał już na zewnątrz. Palił papie­rosa i roz­ma­wiał z ele­gancką, drobną i krótko obciętą blon­dynką w gru­bych oku­la­rach.

Wró­cił ostry Ray – pomy­ślał Mar­tin z lek­kim roz­ba­wie­niem, roz­glą­da­jąc się za miej­scem do zapar­ko­wa­nia. Jak zwy­kle musi być blon­dynka, jakby nie było innych farb do wło­sów; nie może się chłop powstrzy­mać. Skur­czył się chyba jesz­cze o pół metra, a mło­dzi są teraz jak wieże, i ten jego obrzy­dliwy nałóg pale­nia papie­ro­sów. Myśla­łem, że rzu­cił po śmierci Giny, jak obie­cy­wał.

Mar­tin wysiadł z samo­chodu. Wypro­sto­wał się mak­sy­mal­nie, wypiął pierś i bez laski ruszył w stronę Ray­monda i kobiety.

– Naresz­cie, przy­ja­cielu! – rzu­cił, ale głos utkwił mu w gar­dle i nie powie­dział jak zawsze: „Dobrze wyglą­dasz”.

Wychu­dzone, zapad­nięte policzki i szara cera na wiecz­nie rumia­nej nie­gdyś twa­rzy zro­biły na nim przy­gnę­bia­jące wra­że­nie. Wyglą­dał gorzej, niż Mar­tin się spo­dzie­wał. Tylko te same oczy, pobu­dzone alko­ho­lem, błysz­czały żywo i wesoło. Ray ciężko prze­żył śmierć Giny, a on razem z nim. Mar­tin patrzył na nowe wcie­le­nie przy­ja­ciela i poczuł, że czas gwał­tow­nie przy­spie­szył.

– Drogi Mar­ti­nie, poznaj panią Caro­line Crow­ford – prze­rwał mu Ray­mond.

Czter­dzie­sto­latka w zie­lo­nym płasz­czu wycią­gnęła dłoń w ręka­wiczce.

– Caro­line Crow­ford – przed­sta­wiła się z praw­dzi­wie rzad­kim już angiel­skim uśmie­chem.

2

1990

Jesień 1990 roku na pół­noc­nym Atlan­tyku była spo­koj­niej­sza niż zwy­kle o tej porze. Mię­dzy Wyspami Bry­tyj­skimi i Islan­dią miały się zetrzeć dwie potężne for­ma­cje atmos­fe­ryczne, wyż znad pół­noc­nej Rosji i Skan­dy­na­wii i niż znad Gren­lan­dii nacie­rały na sie­bie, lecz oba były sto­sun­kowo płyt­kie.

Front prze­su­wał się ze wschodu na zachód. Zdję­cia sate­li­tarne i ana­lizy mete­oro­lo­gów z ame­ry­kań­skiego Naro­do­wego Cen­trum Hura­ga­nów zapo­wia­dały wiatr o pręd­ko­ści ponad czter­dzie­stu metrów na sekundę i silne opady mar­z­ną­cego desz­czu. Fale w rejo­nie Islan­dii mogły docho­dzić do pięt­na­stu metrów, więc wszyst­kie jed­nostki o mniej­szej dziel­no­ści schro­niły się w por­tach i na osło­nię­tych kotwi­co­wi­skach. Załogi nor­we­skich i bry­tyj­skich plat­form wiert­ni­czych zaczęły się przy­go­to­wy­wać na potężne ude­rze­nie.

Na Oce­anie Lodo­wa­tym pano­wała cisza. Jak zawsze o tej porze roku morza były spo­kojne, więc coraz szyb­ciej zama­rzały. Koman­dor James Sorc­lift, dowódca bry­tyj­skiego pod­wod­nego okrętu ato­mo­wego HMS Tren­chant, za tydzień koń­czył dwu­mie­sięczny dyżur u gra­nic radziec­kiego bastionu i zasta­na­wiał się, czy zdąży wró­cić przed hura­ga­nem do bazy w Clyde.

Za kilka dni w posia­dło­ści Sorc­li­ftów w Her­merh pod Edyn­bur­giem roz­po­czy­nały się uro­czy­sto­ści stu­le­cia uro­dzin jego ojca admi­rała Geo­rge’a Sorc­li­fta. Zale­żało mu, by zdą­żyć na czas, bo ojciec czuł się coraz gorzej, a James był jedy­nym z trzech synów Geo­rge’a, który słu­żył w mary­narce.

Mimo pięć­dzie­się­ciu jeden lat ucho­dził za naj­lep­szego dowódcę ato­mo­wego okrętu pod­wod­nego w służ­bie Jej Kró­lew­skiej Mości. Był to jed­nak jego ostatni patrol na nowo­cze­snym Tren­chant. Za mie­siąc koń­czył służbę w Royal Navy i prze­cho­dził do MI6, ale admi­rał nie był o tym poin­for­mo­wany. Z powodu pro­za­icz­nej, ale szybko postę­pu­ją­cej cukrzycy na koman­do­rze koń­czyła się pra­wie trzy­stu­let­nia histo­ria służby rodu Sorc­li­ftów w Royal Navy. Admi­rał, gdyby się o tym dowie­dział, mógł nie prze­żyć i nie docze­kać swo­ich set­nych uro­dzin, a był dopiero dru­gim w mor­skim rodzie Sorc­li­ftów, który umie­rał na lądzie. Jego jedyny wnuk Jona­than, syn Jamesa, był gita­rzy­stą baso­wym w kapeli Ghost i wła­śnie wyszedł z ośrodka odwy­ko­wego.

Koman­dor stał obok ope­ra­tora i obser­wo­wał na sona­rze prze­pły­wa­jące wie­lo­ryby, kiedy szy­frant poin­for­mo­wał, że przy­szła pilna depe­sza.

– Wycho­dzimy na pery­sko­pową. Antena w górę – roz­ka­zał.

Pół godziny póź­niej popro­sił do swo­jej kabiny pierw­szego i dru­giego ofi­cera.

– Otrzy­ma­li­śmy gorącą szy­frówkę z dowódz­twa – zaczął koman­dor wyraź­nie poru­szony. – Nie wra­camy do bazy. Mamy nowe zada­nie do reali­za­cji i być może nie­prędko wró­cimy. Wywiad poin­for­mo­wał, że bazę w Zapad­niej Licy opu­ścił Dymitr Doń­ski. Dowo­dzi sam prince Goli­cyn. Idzie w naszym kie­runku, a my jeste­śmy naj­bli­żej pozy­cji „Bear”. Dowódz­two nie wyklu­cza, że Rosja­nie chcą wyko­rzy­stać hura­gan, by minąć hydro­fony i wyjść na Atlan­tyk. Jeżeli się zatrzyma lub zmieni kurs albo zosta­nie w bastio­nie, wró­cimy do domu, ale jeżeli nie…

– Dymitr idzie na Atlan­tyk? – zapy­tał zasko­czony drugi ofi­cer. – Teraz, w cza­sie hura­ganu? Chyba dwa lata nie opusz­czał bastionu, o ile pamię­tam. O co cho­dzi? Bar­dzo dziwne. I to pod dowódz­twem samego Goli­cyna? O co cho­dzi? Rozu­miesz to, James?

– Za chwilę poin­for­muję załogę – oświad­czył koman­dor. – Spraw­dzi­łem, Dymitr był na Atlan­tyku szes­na­ście mie­sięcy temu i nie krył się. Testo­wali wtedy sys­temy napo­wie­trza­nia, ale teraz… to tro­chę dziwne. Przy­go­tuj­cie okręt. Możemy mieć dłu­gie zanu­rze­nie.

– Będzie miał obstawę? – ode­zwał się pierw­szy ofi­cer.

– Nie mamy infor­ma­cji, ale musimy się z tym liczyć. To prze­cież Taj­fun.

– Pew­nie któ­ryś akuła też się pojawi.

– Tak, i to byłoby cie­kawe. Wciąż mało o niej wiemy.

– Dymitr zawróci – zasta­na­wiał się na głos pierw­szy ofi­cer. – Chcą nas tylko poma­cać, jak już wiele razy wcze­śniej. Wyj­ście na Atlan­tyk teraz byłoby bez sensu.

– Z sen­sem czy bez, przy­go­to­wu­jemy się do misji. Zaczy­namy. Zaj­miemy pozy­cję „Bear” tak bli­sko, jak to moż­liwe.

Koman­dor został sam w kabi­nie. Miał złe prze­czu­cie. Przez chwilę zasta­na­wiał się, czy nie nalać sobie kie­liszka brandy, ale zre­zy­gno­wał. Podob­nie jak pierw­szy ofi­cer, podej­rze­wał, że Rosja­nie kolejny raz testują ich nerwy, bo wyj­ście Dymi­tra Doń­skiego na Atlan­tyk zakra­wa­łoby teraz na pro­wo­ka­cję. Szcze­gól­nie w cza­sie hura­ganu. Niczego jed­nak nie można było wyklu­czyć. Rosja­nie wciąż inten­syw­nie roz­bu­do­wy­wali swoją flotę.

Hura­gan utrud­niał dzia­ła­nie jed­no­stek nawod­nych i powo­do­wał potężne falo­wa­nie w głę­bi­nach, ale dla takich okrę­tów jak Doń­ski czy Tren­chant nie było to poważną prze­szkodą. Nie po raz pierw­szy misja mogła się prze­dłu­żyć.

Wyglą­dało na to, że obchody stu­le­cia admi­rała odbędą się bez obec­no­ści jego syna, a on nie będzie mógł nawet wysłać depe­szy z życze­niami. Za kilka godzin okaże się, czy zanu­rzy się w głę­bi­nach Atlan­tyku, podą­ża­jąc za Dymi­trem. Nie­wielu dowód­ców miało oka­zję spo­tkać ten naj­po­tęż­niej­szy okręt pod­wodny świata, który swo­imi stu pięć­dzie­się­cioma gło­wi­cami mógł znisz­czyć połowę świata. Miało być to kolejne spo­tka­nie koman­dora Sorc­li­fta z Doń­skim i ostat­nie zada­nie przed odej­ściem ze służby. Nagle setne uro­dziny ojca stały się tylko uciąż­li­wym zda­rze­niem, które psuło koman­do­rowi naj­więk­sze wyzwa­nie jego życia. Sorc­lift co godzinę spraw­dzał mapy pogody na Atlan­tyku, licząc, że Doń­ski zawróci.

Listo­pad 1988 roku był wyjąt­kowo spo­kojny w rela­cjach ame­ry­kań­sko-radziec­kich, wyda­wało się nawet, że oba mocar­stwa zro­biły kolejny krok w stronę utrwa­le­nia pokoju. Reagan i Gor­ba­czow wymie­nili w Moskwie doku­menty raty­fi­ku­jące ogra­ni­cze­nie arse­na­łów rakie­to­wych, a urząd pre­zy­denta objąć miał Geo­rge Bush, umiar­ko­wany repu­bli­ka­nin i były szef CIA. Gor­ba­czow i odwilż w bloku komu­ni­stycz­nym obu­dziły nadzieję na lep­sze czasy. Świa­towe media opa­no­wała gor­by­ma­nia.

W cen­tra­lach wywia­dow­czych daleko było jed­nak do entu­zja­zmu. Armia radziecka wciąż stała w Niem­czech podzie­lo­nych murem i przy­szłość Europy nie była taka oczy­wi­sta. Poli­tyka Gor­ba­czowa wzbu­dzała coraz więk­szą nie­chęć w armii i w par­tii. Jeden nie­ostrożny ruch, a wszystko mogło się zmie­nić w oka­mgnie­niu i zakoń­czyć wiel­kim wybu­chem.

Koman­dor Sorc­lift dosko­nale zda­wał sobie sprawę z sytu­acji na świe­cie, cho­ciaż nie otrzy­my­wał rapor­tów wywia­dow­czych o sytu­acji poli­tycz­nej ani stra­te­gicz­nej. Nawet spe­cjal­nie go to nie inte­re­so­wało. Wystar­czały mu zwy­czajne wia­do­mo­ści i raporty wywiadu NOIC.

Żył w dwóch zamknię­tych i oddzie­lo­nych od sie­bie świa­tach. Żona Maria, trójka dzieci, archi­tek­tura rene­sansu, twór­czość Ste­in­becka i Dic­kensa, ogród za domem, wypie­lę­gno­wane volvo ama­zon i aktywny udział w radzie para­fial­nej szkoc­kiego kościoła epi­sko­pal­nego w Edvar­ton. To był jego świat lądowy. Ale jego praw­dzi­wym domem był HMS Tren­chant.

Gdy wcho­dził na pokład, potężny stwór dosta­wał duszę. Okręt oży­wał, widział, mówił i słu­chał jego myśli, a on sta­wał się jego ojcem, wodzem, dyk­ta­to­rem, intro­wer­ty­kiem, ana­li­ty­kiem bez emo­cji, inte­lek­tu­ali­stą i arty­stą.

Po raz piąty roz­po­czy­nał par­tię sza­chów z kapi­ta­nem pierw­szej rangi Wła­di­mi­rem Michaj­ło­wi­czem Goli­cy­nem, ale po raz pierw­szy mieli spo­tkać się na Atlan­tyku.

Wywiad NOIC i CIA co pewien czas uak­tu­al­niały infor­ma­cję o koman­do­rze Goli­cy­nie, ale Sorc­lift miał wra­że­nie, że nie dowia­duje się z nich niczego war­to­ścio­wego. Żaden szpieg nie zro­zu­mie kogoś takiego jak dowódca ato­mo­wego okrętu pod­wod­nego, który może znisz­czyć kon­ty­nent – uwa­żał Sorc­lift, ale wie­dział też, że jeden dobry szpieg może zato­pić jego okręt.

Roz­po­czy­nała się par­tia sza­chów, w któ­rych Rosja­nie byli mistrzami. Sorc­lift wie­dział, że Goli­cyn też jest infor­mo­wany przez rosyj­ski wywiad, z kim przyj­dzie mu zagrać, i pew­nie wie­dział, że jego syn ma kło­poty z nar­ko­ty­kami, tak jak on wie­dział, że żona Goli­cyna zdra­dza go w Lenin­gra­dzie z żydow­skim kraw­cem.

Minęła dwu­dzie­sta druga. Koman­dor Sorc­lift stał na sta­no­wi­sku dowo­dze­nia. Przez pery­skop wach­towy obser­wo­wał zorzę polarną i robił zdję­cia do swo­jej kolek­cji.

– Dowódco! – ode­zwał się spo­koj­nym gło­sem ope­ra­tor. – Mamy sygnał. Czter­na­ście mil na połu­dniowy wschód, kie­ru­nek 33,896 i 45,967, zanu­rze­nie sto pięć.

– Dymitr? – zapy­tał Sorc­lift i pod­szedł do mapy.

– Bez wąt­pie­nia.

– Czyli zmie­rza w stronę łań­cu­cha SOSUS – dodał pierw­szy ofi­cer.

– Dokład­nie. Zdą­żymy się do niego zbli­żyć. Zanu­rze­nie sto dwa­dzie­ścia! – wydał spo­koj­nie roz­kaz koman­dor.

3

2021

Bez maki­jażu, z krót­kimi blond wło­sami i mod­nymi oku­la­rami w gru­bych okrą­głych opraw­kach Caro­line miała w sobie coś z chłopca, ale spra­wiała wra­że­nie deli­kat­nej. Mimo to uścisk drob­nej dłoni miała mocny.

Mar­tin od razu zorien­to­wał się, że to nie jest zwy­kły lot­ni­skowy pod­ryw Ray­monda, bo i moż­li­wo­ści Raya nie były już takie jak kie­dyś.

Przed laty kobiety czę­ściej cier­piały na awio­fo­bię, więc Ray szybko się nauczył, że dzięki konia­kowi i whi­sky można łatwiej nawią­zać kon­takty. Miał do tego wyjąt­kowy talent, więc flir­tami uprzy­jem­niał sobie chwile ocze­ki­wa­nia na lot­ni­skach. Mar­tin podej­rze­wał, że w grun­cie rze­czy Ray­mond też bał się latać i ukry­wał w ten spo­sób swój stres. Obser­wo­wał go z roz­ba­wie­niem, nawet z uzna­niem, a cza­sami z zazdro­ścią, tym bar­dziej że Ray nie miał w sobie nic z angiel­skiego przy­stoj­niaka. Nie mógł zro­zu­mieć, dla­czego kobiety zer­kały na niego, ale wybie­rały Raya.

Przez pięć­dzie­siąt lat prze­le­cieli dwa­dzie­ścia razy na Księ­życ i z powro­tem, więc nie dało się poli­czyć, ile takich zda­rzeń było, ale jedno zapa­mię­tali na zawsze. Czwar­tego kwiet­nia czter­dzie­ści pięć lat temu na lot­ni­sku w Rzy­mie Ray poznał swoją żonę Ginę. Uza­leż­nie­nie od flir­to­wa­nia i pier­siówki obcią­gnię­tej brą­zową skórą jed­nak zostało.

Caro­line, ści­ska­jąc dłoń Mar­tina, uśmiech­nęła się w taki spo­sób, że Mar­tin natych­miast zorien­to­wał się, kim jest.

Znał ten typ świ­dru­ją­cego spoj­rze­nia zmie­sza­nego z uśmiesz­kiem uda­ją­cym znie­kształ­cony kom­pleks. Tak kie­dyś witali się szpie­dzy na Vau­xhall Cross, zanim na kie­row­ni­czych sta­no­wi­skach zaczęli się poja­wiać natu­ra­li­zo­wani Bry­tyj­czycy. Nie potra­fili smir­kać po angiel­sku i kiedy pró­bo­wali się upodob­niać, wypa­dali gro­te­skowo. Tego nie można się było nauczyć, nie wystar­czyło ukoń­czyć Cam­bridge czy Oks­fordu, to trzeba było mieć w genach. Mar­tin wyła­py­wał to natych­miast, cho­ciaż też nie potra­fił smir­kać, bo ni­gdy nie pra­co­wał na Vau­xhall Cross i pra­wie całe życie spę­dził poza Wyspami. Cza­sami wyda­wało mu się, że zna uśmie­chy wszyst­kich naro­dów świata i potrafi okre­ślić pocho­dze­nie czło­wieka, zanim ten się ode­zwie.

Uniósł swoje oku­lary ponad krza­cza­ste brwi i uśmiech­nął się do Caro­line zwy­czaj­nie, kon­ty­nen­tal­nie.

– Mar­tin… – zaczął powoli, ale Caro­line prze­rwała mu zde­cy­do­wa­nie.

– To zaszczyt poznać pana oso­bi­ście – oznaj­miła z nie­wy­szu­ka­nym sza­cun­kiem, ale zabrzmiała miło. – Tyle o panu sły­sza­łam.

– Może wsiądźmy do samo­chodu – włą­czył się Ray­mond i Mar­tin dopiero teraz zauwa­żył, że Ray jest dosyć mocno wlany. – Poroz­ma­wiamy po dro­dze i wyja­śnię ci tę nie­spo­dziankę. – Zga­sił papie­rosa w koszu i chwy­cił swoją kabi­nówkę.

– Chyba jesteś mi to winien – odparł Mar­tin. – Rozu­miem, że pani Caro­line jedzie z nami, czy tak?

– Tak – rzu­cił Ray­mond. – C pro­sił, żebyś ugo­ścił panią Crow­ford u sie­bie, o ile to moż­liwe.

– Nie zostanę dwóch dni – włą­czyła się Caro­line. – Mam nadzieję, że nie spra­wi­łam panu kło­potu tym nie­spo­dzie­wa­nym najaz­dem, ale obie­cuję za chwilę wszystko wytłu­ma­czyć – oznaj­miła, cią­gnąc małą kabi­nówkę do samo­chodu.

– Mogę się tylko domy­ślać, co panią do mnie przy­wio­dło, a w dodatku Ray uczest­ni­czy w tym przed­się­wzię­ciu, że tak się wyrażę. A poza tym trudno mnie zasko­czyć – odpo­wie­dział Mar­tin, otwie­ra­jąc bagaż­nik.

– Nie wąt­pię, w końcu mam zaszczyt z samym Mar­ti­nem Es – dodała Caro­line.

– Niech pani da spo­kój, bar­dzo pro­szę. Nie znamy się prze­cież, ale przy­znam, że jed­nak jestem tro­chę zasko­czony. Domy­ślam się, że to moje zasko­cze­nie należy trak­to­wać jako ele­ment jakie­goś planu. – Zaczął prze­su­wać rze­czy, robiąc miej­sce na bagaże. – Mam tu coś spe­cjal­nego…

– W takim razie ja sia­dam z tyłu – oznaj­mił Ray­mond, wsu­wa­jąc się do samo­chodu. – A wy sobie poga­daj­cie.

Caro­line zdjęła płaszcz i poło­żyła go na tyl­nym sie­dze­niu. Mar­tin też zdjął kurtkę. Ray­mond nie, zacią­gnął nawet zamek i sie­dział w ręka­wicz­kach. Po chwili wyje­chali z terenu lot­ni­ska i skie­ro­wali się w stronę trasy E14. Dopiero teraz zaczęli roz­ma­wiać.

– Oks­ford czy Cam­bridge? – zapy­tał Mar­tin.

– MIT – rzu­ciła od razu Caro­line, jakby cze­kała na to pyta­nie.

– MIT? – Mar­tin spoj­rzał zasko­czony.

– Tak… Mas­sa­chu­setts Insti­tute of Tech­no­logy. – I dodała: – Hydro­dy­na­mika.

– W sam raz do nas – odparł z lek­kim prze­ką­sem. – To już rozu­miem, czym się pani zaj­muje. Okręty pod­wodne. Pro­sto po stu­diach?

– Pra­wie pro­sto po stu­diach, sty­pen­dystka Poli­tech­niki Peters­bur­skiej i nie tylko okręty pod­wodne.

– To może czas, żebym i ja się włą­czył – ode­zwał się z tyl­nego sie­dze­nia Ray­mond, wsu­wa­jąc głowę mię­dzy sie­dze­nia i wyrzu­ca­jąc z sie­bie tyto­niowy smro­dek. – Muszę się uspra­wie­dli­wić i wytłu­ma­czyć, drogi przy­ja­cielu. Jak zwy­kle podzi­wiam twoją cier­pli­wość. W końcu to ja jestem tym koniem tro­jań­skim, choć już nieco leci­wym, roze­schnię­tym i spróch­nia­łym, ale jed­nak spraw­nym. Drogi Mar­ti­nie! – zaczął ofi­cjal­nym tonem. – To jest prośba samego Jamesa. Zacznę od tego wła­śnie, bo to musi być ważne, jak mi się wydaje.

– Daj spo­kój, Ray – prze­rwał mu Mar­tin. – Zaczy­naj­cie już, bo rozu­miem, że sprawa jest pilna i ważna, skoro sam C prosi sta­rego eme­ryta i przy­syła w taj­nej misji panią Caro­line Crow­ford od okrę­tów pod­wod­nych.

– Pro­wa­dzę Sek­cję Ósmą w pio­nie R – zaczęła Caro­line. – Nie może pan wie­dzieć, co to jest…

– Nooo… nie mogę wie­dzieć, bo jestem już ponad pięt­na­ście lat poza służbą – rzekł Mar­tin wpa­trzony w drogę. – A ty, Ray, wiesz, co to jest osiem er? – Odwró­cił się do tyłu, ale Ray tylko pokrę­cił głową.

– Nooo… nie wiem. Ja jestem już dwa­na­ście lat na eme­ry­tu­rze.

– Dro­dzy pano­wie – wtrą­ciła Caro­line. – To nie ma naj­mniej­szego zna­cze­nia, jak nazywa się moja jed­nostka. Wkrótce dowie­cie się, z czym przy­je­cha­łam. Powiem jedy­nie, że zaj­mu­jemy się zda­rze­niami, które powinny pozo­stać tajem­nicą. Poroz­ma­wiamy o tym, jak już doje­dziemy do Stor­lien. Nie­cała godzina jazdy, więc chyba wytrzy­ma­cie.

– Widzę, że jest pani dobrze przy­go­to­wana. To się chwali. Ale mówiąc szcze­rze, w SIS wszystko jest tajne. Nie­praw­daż? Hm. Ukoń­czone MIT i hydro­dy­na­mika wska­zują pani zain­te­re­so­wa­nia. A co pani o nas wie? Czyżby C zgo­dził się na udo­stęp­nie­nie naszych akt? Tro­chę trudno mi w to uwie­rzyć – cią­gnął Mar­tin. – Ni­gdy nie było takiej prak­tyki, ale skoro C zgo­dził się, by Ray panią przy­wiódł do mojej kry­jówki, to zna­czy, że mogło się coś zmie­nić. Za moich cza­sów takimi spra­wami zaj­mo­wał się Tim Bur­ton. Zna go pani?

– Tak. Zmarł dwa lata temu – odpo­wie­działa Caro­line.

– Aaaa… Tak! Zupeł­nie zapo­mnia­łem. To się zda­rza w moim wieku. Pamię­ta­łeś, Ray? – Spoj­rzał w lusterko.

– A co? – odparł zdez­o­rien­to­wany Ray­mond.

– Czy pamię­ta­łeś, że Tim Bur­ton zmarł dwa lata temu? – powtó­rzył Mar­tin.

– Oczy­wi­ście. Byłem na pogrze­bie. Mal­colm miał świetne prze­mó­wie­nie. – Ray­mond poki­wał głową z uzna­niem. – Aaaa… zaraz! Nie! To było na pogrze­bie Jamesa Con­nora. Aaaa… już nie pamię­tam, teraz jest dużo pogrze­bów, coraz wię­cej. Czło­wiek stary jest już i…

– Nie ma cze­goś takiego jak sta­rość. Jest wyłącz­nie prze­szłość i przy­szłość, a zmie­niają się tylko pro­por­cje – odparł Mar­tin.

– To zna­czy, że im mniej pamię­tam, to mam lep­szą przy­szłość? – sko­men­to­wał Ray i wszy­scy się uśmiech­nęli. – No tak… pamięć bywa obcią­że­niem – dodał.

– A Mal­colma zna­łem z Bel­gradu – wró­cił do tematu Mar­tin. – W pięć­dzie­sią­tym pią­tym byli­śmy razem w akcji. Dużo pił. To co pani o nas wie? Żeby­śmy nie musieli skle­cać żad­nej nowej legendy? – Mar­tin uśmiech­nął się i przez oku­lary spoj­rzał na Caro­line. Wyglą­dała na zamy­śloną, więc dodał nieco gło­śniej: – Za sta­rzy jeste­śmy na wymy­śla­nie nowych histo­rii i wąt­pliwe jest, żeby­śmy zgod­nie spa­mię­tali jedną wer­sję. A wła­ści­wie to mamy tyle róż­nych goto­wych histo­rii, że zawsze jakaś będzie aktu­al­nie paso­wać. Nie sądzisz, Ray?

– Co? – ode­zwał się na dźwięk swo­jego imie­nia. – Tak, tak – dodał Ray i Mar­tin zoba­czył w lusterku, że pocią­gnął z pier­siówki.

– Jedziemy samo­cho­dem, nie lecisz już samo­lo­tem – zwró­cił się do Raya, ale ten nie zare­ago­wał.

– Powiem szcze­rze. Nie znam pana histo­rii, nie znam pana akt, bo są do wyłącz­nej dys­po­zy­cji C – ode­zwała się Caro­line. – Wiem tylko to, co krąży po fir­mie, i to mi wystar­czy. Także to, co przed wyjaz­dem powie­dział mi C.

– Co powie­dział C, mogę sobie wyobra­zić, ale co mówią o mnie na kory­ta­rzach… To bar­dzo cie­kawe. Czyli jaka jest moja ludowa legenda?

– Zna pan bie­gle rosyj­ski, pol­ski, nie­miecki, fran­cu­ski, nider­landzki, turecki i hisz­pań­ski… Pew­nie o czymś zapo­mnia­łam? Ale to wła­ści­wie wyczer­puje legendę. Kto zna naszą pro­fe­sję, resztę może sobie dopo­wie­dzieć. Czyż nie? – Nim Mar­tin odpo­wie­dział, dodała: – Z jakie­goś powodu wciąż jest pan objęty pro­gra­mem ochron­nym. To wiele mówi. I nikt nie wie, jak się pan naprawdę nazywa. Rysuje się zatem obraz nie­zwy­kłego szpiega. Wyobraź­nia pra­cuje. Zgo­dzi się pan?

– Zga­dzam się. To moż­liwe. Dodam, że znam też serb­ski. I rze­czy­wi­ście, Mar­tin to nie jest moje praw­dziwe imię. No to wszystko jasne. Teraz pozo­stało mi dowie­dzieć się, w jakiej spra­wie pani przy­je­chała. Do czego może się jesz­cze przy­dać taki stary szpieg jak ja? Ale naj­pierw muszę zapy­tać, czy lubi pani owoce morza.

– Oczy­wi­ście.

– To dobrze, bo dzi­siaj na kola­cję będzie coś spe­cjal­nego. Dobrze pani tra­fiła.

– Opo­wiem wtedy, co mnie spro­wa­dza. To też będzie coś spe­cjal­nego. Chcia­łam coś panu poka­zać.

– To Ray też nie wie, o co cho­dzi?

– Nie. Wyko­rzy­sta­li­śmy waszą zna­jo­mość tylko do przy­kry­cia kon­taktu z panem. Oczy­wi­ście można było to zro­bić bez­piecz­nie na wiele innych spo­so­bów, ale Ray­mond też jest nam potrzebny, więc zro­bi­li­śmy to wła­śnie tak.

– Sły­sza­łeś? – rzu­cił Mar­tin i spoj­rzał w lusterko. Ray­mond spał z głową na piersi i wyglą­dał, jakby się jesz­cze skur­czył. – Zasnął. W takim razie poroz­ma­wiajmy bez świad­ków – uśmiech­nął się. – To o co cho­dzi?

– Swego czasu miał pan bar­dzo dobre kon­takty w dowódz­twie Floty Bał­tyc­kiej i odwie­dził nawet bazę w Kronsz­ta­dzie.

– Ele­gancko pani zaczęła. – Mar­tin uśmiech­nął się i poki­wał głową. – W takim razie odpo­wiem rów­nie ele­gancko, jak tajem­ni­czo. To było bar­dzo dawno temu…

4

1990

Do Hel­si­nek przy­le­cia­łem pięt­na­stego listo­pada dzie­więć­dzie­sią­tego roku linią Fin­nair z Kairu o czter­na­stej dzie­sięć. Dobrze pamię­tam ten dzień, bo wylot opóź­niony był o dwie godziny. Na lot­ni­sku egip­skie tajne służby aresz­to­wały jakie­goś męż­czy­znę w bia­łym kape­lu­szu.

Tego dnia John Major został pre­mie­rem Zjed­no­czo­nego Kró­le­stwa. Uwa­ża­łem, że to nie był dobry wybór, i nie pomy­li­łem się. Od początku wie­dzia­łem, że dopro­wa­dzi tory­sów do kata­strofy. Wola­łem Douglasa Hurda, szcze­gól­nie ze względu na jego twór­czość lite­racką. Bar­dzo lubi­łem jego powieść The Smile on the Face of the Tiger.

Podob­nie jak mój dzia­dek i ojciec, naj­czę­ściej z powodu braku alter­na­tywy, gło­so­wa­łem na labu­rzy­stów.

Do samo­lotu wsia­dłem w cie­pły, sło­neczny dzień. Wysia­dłem w sza­rym i ponu­rym świe­cie, gdzieś na krańcu Europy, mię­dzy lasami i zamar­z­nię­tymi jezio­rami. Było minus pięć, a ja roz­grzany egip­skim słoń­cem, na cięż­kim kacu i w żół­tej mary­narce z wiel­błą­dziej wełny od Hamida wyglą­da­łem jak egzo­tyczna rybka w błot­nym sta­wie. Nie byłem zły, ale czu­łem, że nie pasuję do tego oto­cze­nia i wszy­scy mi się przy­glą­dają.

Do wyjazdu na lot­ni­sko w Kairze spa­łem może godzinę. Obu­dziły mnie pro­mie­nie słońca nad pira­mi­dami, więc przez resztę dnia moje zmy­sły były tak roz­draż­nione, że świa­tło spra­wiało mi fizyczny ból. Liczy­łem, że odpocznę w samo­lo­cie i wyrów­nam swój bio­rytm, ale cią­głe tur­bu­len­cje i pła­czące gdzieś za głową dziecko nie dawały nawet szansy, by zmru­żyć oko.

Ni­gdy wcze­śniej nie byłem w Fin­lan­dii i nie­wiele wie­dzia­łem o tym kraju. Mia­łem tro­chę utrwa­lo­nych ste­reo­ty­pów, ale nie wia­domo – dobrych czy złych. Nie zdą­ży­łem nawet nic poczy­tać, bo na spa­ko­wa­nie się dosta­łem led­wie dwa dni. Obej­rza­łem w samo­lo­cie fol­der linii lot­ni­czej Fin­nair i na zdję­ciach kraj spra­wiał baj­kowe wra­że­nie.

W pamięci koła­tały mi się jakieś strzępy infor­ma­cji, że mar­sza­łek Man­ner­heim był sojusz­ni­kiem Hitlera, sły­sza­łem o walecz­no­ści fiń­skich żoł­nie­rzy i że nie ma nud­niej­szych, bar­dziej mało­mów­nych i pozba­wio­nych poczu­cia humoru ludzi niż Fino­wie. Może to z powodu Paava Nur­miego, zwa­nego „Wiel­kim Nie­mową”, jedy­nego Fina, jakiego zna­łem z imie­nia i nazwi­ska oprócz Carla Gustafa Man­ner­heima. Koja­rzy­łem nazwę miej­sco­wo­ści Rova­niemi, skąd pocho­dził Święty Miko­łaj. Wie­dzia­łem, że dzielą gra­nicę z ZSRR, jedzą reni­fery z kaszą i mają najbar­dziej mdłą kuch­nię na świe­cie. Ray­mond twier­dził też, na pod­sta­wie swo­jego lot­ni­skowo-hote­lo­wego doświad­cze­nia, że Finki są mało uro­dziwe, ale szybko oka­zało się, jak bar­dzo się mylił.

Wie­dzia­łem, że muszę uzu­peł­nić wie­dzę o tym kraju, bo Lon­dyn zapo­wie­dział, że praw­do­po­dob­nie zostanę w Hel­sin­kach dłu­żej. Więk­szość nega­tyw­nych ste­reo­ty­pów, z któ­rymi przy­le­cia­łem, nie potwier­dziła się, z wyjąt­kiem tego doty­czą­cego fiń­skiej kuchni. Co do urody Finek, uwa­żam, że Ray­mond z jakie­goś powodu był uprze­dzony, ale ni­gdy nie dał się prze­ko­nać, że jest ina­czej.

Już widok z okna lądu­ją­cego samo­lotu zro­bił na mnie przy­gnę­bia­jące wra­że­nie, a prze­jazd przez mia­sto wręcz depre­syjne. Dzień wcze­śniej skoń­czy­łem czter­dzie­ści trzy lata i czu­łem jesz­cze skutki uro­dzi­no­wej imprezy w kair­skim hotelu Mena, więc moje wra­że­nia nie mogły być szczere.

Ray­mond wie­dział, w jakim sta­nie przy­lecę.

Sie­dział roz­party na kana­pie w lobby hotelu Mar­ski w towa­rzy­stwie dwóch pla­ty­no­wych, dłu­go­no­gich pięk­no­ści i butelki szkoc­kiej, gotów świę­to­wać i łago­dzić moją depre­sję. Liczył, że w ten spo­sób pomoże mi w akli­ma­ty­za­cji. Wie­dział, że nie korzy­stam z przy­god­nych zna­jo­mo­ści, ale lubił popi­sy­wać się swoją spraw­no­ścią towa­rzy­ską. Ray był mistrzem szpie­gow­skiej mimi­kry, którą sto­so­wał rów­nież w teo­rii uwo­dze­nia, nie tylko lot­ni­sko­wej. Miał talent i inte­li­gen­cję Orhana Pamuka, pomy­sło­wość Ody­se­usza i szyb­kość Her­mesa. Gdyby nie róż­nica czter­dzie­stu cen­ty­me­trów wzro­stu, byłby moim czarno-bia­łym alter ego. On pisał sce­na­riusz pod moje dyk­tando, reży­se­ro­wał i suflo­wał, a ja gra­łem. I tak przez całe nasze życie. Nie­ła­two było to zro­zu­mieć, także nam.

O tym, co będę robił w Hel­sin­kach, mia­łem się dowie­dzieć następ­nego dnia.

Z Lon­dynu przy­le­ciało dwóch ofi­ce­rów, któ­rzy mieli przed­sta­wić mi sprawę. Dziwne to było, bo mogłem prze­cież przy­le­cieć do Hel­si­nek przez Lon­dyn, dowie­dzieć się o wszyst­kim na miej­scu i poroz­ma­wiać z Col­ber­giem. Byłoby pro­ściej i taniej, ale szef pod­jął taką decy­zję, więc musia­łem się pod­po­rząd­ko­wać. Cen­trala nie raz mnie zaska­ki­wała, cza­sami nawet bar­dzo, ale rzadko słusz­nie.

Pierw­szą noc spę­dzi­łem w hotelu Mar­ski, który znaj­do­wał się naprze­ciwko domu towa­ro­wego Stock­mann.

Następ­nego dnia ruszy­li­śmy tam na zakupy i uzu­peł­ni­łem zimowe ubra­nie i obu­wie. Kupi­łem wtedy naj­brzyd­sze i naj­lep­sze buty, jakie kie­dy­kol­wiek mia­łem. Zamszowe, brą­zowe, na bia­łym futerku, gru­bej pode­szwie i zapi­nane na zamek z tyłu. Kosz­to­wały zawrotną kwotę tysiąca dwu­stu marek, ale Ray pła­cił gotówką. Na wszystko brał rachunki i mówił, że mamy się nie przej­mo­wać cenami. Oka­zało się póź­niej, że buty w Fin­lan­dii to filo­zo­ficzna, a nie tylko prak­tyczna i este­tyczna część gar­de­roby.

Wie­czo­rem razem z Ray­mon­dem prze­nie­śli­śmy się z hotelu na ulicę Fre­dri­kin­katu numer 24 do dużego apar­ta­mentu w ponu­rej kamie­nicy z lat dwu­dzie­stych. Lokal miał kryp­to­nim „Wie­deń” i został sta­ran­nie wybrany przy pomocy fiń­skich kole­gów. Miał słu­żyć jako nasze cen­trum ope­ra­cyjne, logi­styczne oraz hote­lowe.

Kiedy przy­szli­śmy, Oli­vier i Louis już cze­kali. Przy­le­cieli z Lon­dynu tego samego dnia. Obecny był też Tom Hig­gins, nasz rezy­dent z Hel­si­nek i szef zespołu.

5

2021

Do Stor­lien doje­chali szyb­ciej, niż się spo­dzie­wał. Caro­line zapo­wie­działa, że o wszyst­kim poin­for­muje, kiedy będą na miej­scu. Naj­wy­raź­niej chciała dać do zro­zu­mie­nia, że zależy jej na poważ­nym podej­ściu do sprawy, i zajęła się komen­to­wa­niem widoku za oknem.

Inży­nier­skie podej­ście przy stole… Zadziera nosa panienka – pomy­ślał Mar­tin z roz­ba­wie­niem i prze­stał się dopy­ty­wać.

– Piękny dom – rzu­ciła Caro­line, gdy zatrzy­mali się na pod­jeź­dzie.

– Niech pani nie prze­sa­dza – odparł Mar­tin. – Stary, drew­niany, typowy dom dla tego regionu. Ma ponad sto lat. Ale jest dobrze zacho­wany. – Otwo­rzył bagaż­nik i wycią­gnął walizkę.

– Dla­czego pan tutaj zamiesz­kał? – zapy­tała. – Mogę się domy­ślić, dla­czego poza Wyspami… ale mógł pan wybrać wiele innych, cie­plej­szych i cie­ka­wych miejsc. Sporo naszych eme­ry­tów wybiera Wło­chy, Hisz­pa­nię, Gre­cję czy Antyle, ale skan­dy­naw­ska głu­sza?

– To trudne do wytłu­ma­cze­nia – rzekł Mar­tin. – Pomo­żesz, Ray? – rzu­cił w stronę przy­ja­ciela, który z tru­dem pró­bo­wał wysiąść z samo­chodu.

– Pomogę. Pro­szę mi coś dać! – włą­czyła się Caro­line, wycią­ga­jąc rękę.

– Dzię­kuję bar­dzo. – Mar­tin podał jej torbę z zaku­pami.

– Ty weź ten paku­nek – zwró­cił się do zasa­pa­nego Raya, który zgar­biony sta­nął obok.

Po kilku minu­tach wszy­scy byli już wewnątrz.

Hol wej­ściowy, z któ­rego pro­wa­dziły schody na pię­tro, łączył się z wiel­kim salo­nem i otwartą kuch­nią. Widać było, że par­ter domu został prze­bu­do­wany. Urzą­dzono go pro­sto, meblami z Ikei, na ścia­nach wisiały dwa duże kolo­rowe obrazy nie­okre­ślo­nej tre­ści. Bra­ko­wało biblio­teki, zdjęć i ozdób, a także tele­wi­zora i kom­pu­tera. Surowy obraz łago­dziło mnó­stwo roślin poroz­sta­wia­nych bez żad­nego porządku na para­pe­tach okien­nych, pod­ło­dze i pół­kach. Utrzy­ma­nie ich musi być spo­rym wyzwa­niem – pomy­ślała Caro­line i wie­działa już, że w tym domu nie mieszka żadna kobieta.

Po pra­wej stro­nie, w rogu salonu znaj­do­wały się drzwi do następ­nego pomiesz­cze­nia. Weszła głę­biej i dopiero teraz zoba­czyła pod ścianą dużą szklaną gablotę, a w niej trzy­masz­towy sta­tek z roz­wi­nię­tymi żaglami. Jedyny przed­miot w pomiesz­cze­niu, który wydaje z sie­bie ludz­kie cie­pło – pomy­ślała z zasko­cze­niem.

– Wasze pokoje są na górze. – Mar­tin wska­zał ręką na schody. – Znaj­dzie­cie tam wszystko, co wam potrzebne. Ręcz­niki są w łazience, a pościel w sza­fie na kory­ta­rzu. Mój pokój jest tutaj. – Spoj­rzał w stronę drzwi po pra­wej. – Oszczę­dzam bio­dro, więc musi­cie dać sobie radę sami. Schody.

– To za godzinkę? – zapy­tał Ray. – Muszę się zdrzem­nąć chwilę, a z kola­cją może­cie zacze­kać, prawda?

– Oczy­wi­ście, Ray. Zacze­kamy.

Chwy­cił się porę­czy i zaczął wcią­gać swoją wali­zeczkę po stro­mych scho­dach. Nie była duża i nie wyglą­dała na ciężką, a jed­nak spra­wiało mu to wyraźną trud­ność. Caro­line zapro­po­no­wała pomoc, ale odburk­nął coś nie­wy­raź­nie i wytrwale cią­gnął wali­zeczkę sto­pień po stop­niu.

Dotarli na pię­tro. Ray sta­nął przy ścia­nie, blady i spo­cony. Otwar­tymi ustami łap­czy­wie chwy­tał powie­trze.

– Na pewno dobrze się czu­jesz, Ray? – zapy­tała zanie­po­ko­jona Caro­line.

– A co? Źle wyglą­dam czy jak? – odparł obce­sowo, ale po chwili uśmiech­nął się i puścił do niej oko. – Stary pijak jestem, to i schody są pro­ble­mem. Ale Mar­tin z walizką w ogóle by tu nie wszedł. Ten pokój jest mój. – Wska­zał drzwi naprze­ciwko. – A tobie pole­cam ten tam – wyko­nał ruch głową – na końcu. Jestem bar­dzo gło­śny w nocy i czę­sto wstaję. Rozu­miesz, Carol? Łazienka jest tu wspólna.

– W porządku. – Uśmiech­nęła się pogod­nie i ruszyła w stronę swo­jego pokoju.

Otwo­rzyła drzwi, które cicho zaskrzy­piały. Wewnątrz było ciemno. Zna­la­zła kon­takt i zapa­liła świa­tło. Pomiesz­cze­nie miało około dwu­dzie­stu metrów kwa­dra­to­wych i tylko jedno okno w sko­śnym sufi­cie. Pokój utrzy­many był w róż­nych odcie­niach bieli. Pod­łoga z desek, duże podwójne łóżko nakryte białą narzutą, stara szafa malo­wana w ludowe motywy, komoda, nawet szafka nocna była biała. Tylko wielki fotel pod oknem był czer­wony i wyglą­dał jak wielka plama krwi na śniegu. Żad­nych obra­zów, ozdób, roślin. Wszystko do sie­bie paso­wało, czuć było pro­stą har­mo­nię, która uspo­ka­jała, niczego nie narzu­cała, wręcz zapra­szała, by tu wejść. Tylko fotel nie­po­koił swoją czer­wie­nią. A mimo to Caro­line poczuła się dobrze, jakby zna­la­zła się w pokoju ze swo­jego dzie­ciń­stwa.

Mar­tin wło­żył homara do lodówki, żeby go zahi­ber­no­wać przed śmier­cią, wlał wodę do gara, który poży­czył od Hasana, i posta­wił go na kuchence.

Usiadł w salo­nie i oparł się na lasce ze srebrną głową wilka.

Po chwili na scho­dach poja­wiła się Caro­line. Była w zie­lo­nym swe­trze i dżin­sach. Na nogach miała nie­bie­skie adi­dasy, a w ręce tablet. Mar­tin zauwa­żył, że w płasz­czu wyglą­dała na wyż­szą. Miała nie­dużą nad­wagę, ale w obci­słych spodniach odważ­nie pre­zen­to­wała syl­wetkę. Mar­tinowi podo­bała się bar­dziej niż w płasz­czu.

– Ray się poło­żył? – zapy­tał.

– Tak. – Sia­dła naprze­ciwko w roz­ło­ży­stym fotelu.

– Będzie spał godzinę.

– Obu­dzi się czy mamy go obu­dzić?

– Obu­dzi się. Ma raka pro­staty – rzu­cił bez śladu emo­cji.

– Nie wie­dzia­łam.

– To nie jest żadna tajem­nica. W naszym wieku… tego się nie da ukryć. Czego się pani napije? – zapy­tał.

– Cze­go­kol­wiek… wody nie­ga­zo­wa­nej.

– To pro­szę się obsłu­żyć. – Wska­zał ręką na kuch­nię. – Usta­lamy zasadę, że każdy obsłu­guje się sam. Wszystko znaj­dzie pani tam. Z kola­cją zacze­kamy na Ray­monda. Niech odpocz­nie.

Caro­line pod­nio­sła się sprę­ży­ście i rozej­rzała wokół, jakby cze­goś szu­kała.

– Nie ma pan tele­wi­zora? – zapy­tała jakby od nie­chce­nia.

– Nie mam, ale mam radio. Chce pani posłu­chać cze­goś?

– Nie, tylko tak…

Wyszła do kuchni. Butelka wody stała na bufe­cie obok dużego radia Phi­lipsa, jakie widziała tylko w fil­mach z lat osiem­dzie­sią­tych. Od razu sko­ja­rzyło się jej z uliczną kul­turą Har­lemu. Przez chwilę pomy­ślała z roz­ba­wie­niem, że Mar­tin pew­nie słu­cha punka i wygina się w rytm bre­ak­dance’a.

Za radiem był sto­jak z kase­tami magne­to­fo­no­wymi.

– Fran­cis Lai – prze­czy­tała napis na pierw­szej od góry. – A Man Without Love E. Hum­per­dinck. – Na następ­nej. Wlała sobie wody do szklanki. – Wysocki, Oku­dżawa. – Odręczny napis po rosyj­sku. – Kie­pura – prze­czy­tała na kolej­nej.

Kaset było wię­cej, ale Caro­line nie chciała już prze­dłu­żać swo­jej nie­obec­no­ści i wró­ciła do salonu.

Miała dziwne wra­że­nie. Wyda­wało się jej, jakby to nie był jego dom. Zupeł­nie nie paso­wał do tego, co się o nim dowie­działa w Lon­dy­nie. Wiel­kie ste­rylne pomiesz­cze­nie bez wyrazu. Tu mieszka czło­wiek, który zna wiele języ­ków i życie spę­dził na świe­cie. Tylko te kasety magne­to­fo­nowe mówiły, że mieszka tu ktoś, kto ma jakieś uczu­cia. Caro­line pomy­ślała, że to musi być złu­dze­nie i gdzieś w tym wiel­kim domu ukrywa się dusza Mar­tina.

Spoj­rzała w stronę zamknię­tych drzwi w rogu salonu i usia­dła na fotelu.

– Odpo­wiada pani pokój? – zapy­tał Mar­tin.

– Tak, oczy­wi­ście. Ma urok – odparła, się­ga­jąc po tablet.

– Czy nie powin­ni­śmy zacząć? Bar­dzo mnie pani zain­try­go­wała tym Kronsz­ta­dem. Dla­czego Harald skie­ro­wał panią do mnie? – Mar­tin uniósł brwi nad oku­lary i dopiero teraz Caro­line zoba­czyła, że ma ładne jasno­błę­kitne oczy.

– Nie uwie­rzy pan, ale szef mi tego nie wyja­śnił. Powie­dział tylko, że mam zabrać mate­riały sprawy i z Ray­mon­dem lecieć do Tron­dheim. Mam przed­sta­wić panu sprawę i, jak stwier­dził, jeśli pan nie pomoże, to nikt już nie pomoże.

– Aha… – Mar­tin poki­wał głową i doci­snął pal­cem apa­rat słu­chowy. – Czyli to jest jakaś archi­walna sprawa?

– Raczej nie. Cho­ciaż może tro­chę tak. – Pokrę­ciła deli­kat­nie głową, prze­bie­ra­jąc rysi­kiem po table­cie. – Dobrze, zacznijmy może od tego zdję­cia. Jest bar­dzo nie­wy­raźne – podała Mar­ti­nowi tablet – zro­bione z kamery na ulicy, w nocy. Tyle udało się oczy­ścić naszym tech­ni­kom. Jak pan prze­su­nie obraz w lewo, będzie pan mógł zoba­czyć film.

Mar­tin zsu­nął oku­lary na czu­bek nosa i przez chwilę prze­glą­dał zdję­cia.

– Rozu­miem, że chce pani wie­dzieć, czy roz­po­znaję tego męż­czy­znę? – zapy­tał.

– Tak.

– Nie roz­po­znaję. Zdję­cie jest wpraw­dzie bar­dzo dobre, ale… Pięć­dzie­siąt lat… mniej wię­cej.

– Dobrze, w takim razie zacznę od początku. – Caro­line wzięła od Mar­tina tablet. – Pew­nie pan wie, że trwa obec­nie prze­ba­zo­wa­nie całej naszej stra­te­gicz­nej floty pod­wod­nej z baz w Anglii do jed­nej bazy Clyde w Szko­cji. Nowa baza jest w trak­cie budowy. Doce­lowo mają tam sta­cjo­no­wać wszyst­kie nasze okręty. Do dwa tysiące dwu­dzie­stego czwar­tego mają do Clyde przy­pły­nąć cztery obec­nie budo­wane, ude­rze­niowe okręty pod­wodne typu Astute. Mają zastą­pić ostat­nie tra­fal­gary. Wszyst­kie te okręty dołą­czą do sta­cjo­nu­ją­cych od dawna w Clyde czte­rech stra­te­gicz­nych z rakie­tami bali­stycz­nymi typu van­gu­ard, które po dwa tysiące trzy­dzie­stym mają zostać zastą­pione przez cztery nowe boomery typu Dre­ad­no­ught. Zdaje pan sobie zatem sprawę, jak ważne jest to przed­się­wzię­cie.

– Gdzieś o tym sły­sza­łem. Ale te wszyst­kie piękne nazwy nic mi nie mówią – odparł Mar­tin. – Jak pani słusz­nie podej­rzewa, zdaję sobie sprawę, jak ważne jest to przed­się­wzię­cie – dorzu­cił z prze­ką­sem, ale bez zło­śli­wo­ści.

– Pro­gram bez­pie­czeń­stwa naro­do­wego – dodała Caro­line z lek­kim pato­sem, ale szcze­rze, i Mar­tin poczuł do niej jesz­cze więk­szą sym­pa­tię. – Stocz­nia w Bar­row ma zatem szcze­gólne zna­cze­nie, podob­nie jak baza Clyde.

– Rozu­miem, że Rosja­nie kręcą się w pobliżu. – Mar­tin uniósł brwi. – Tak?

– Kręcą się to deli­katne okre­śle­nie. Inte­re­sują ich nasze nowe pęd­niki do Dre­ad­no­ugh­tów. Obser­wu­jemy bar­dzo wzmo­żoną aktyw­ność GRU i SWR. Oba­wiamy się, że są w Bar­row i Clyde. Nie mamy dowo­dów, ale pewne agen­tu­ralne poszlaki z… Moskwy, nazwijmy to tak.

– Oba­wia­cie się? – zapy­tał z nie­do­wie­rza­niem. – Nie macie dowo­dów?

– No wła­śnie – rzu­ciła Caro­line. – Mamy jeden dowód, jeżeli można go tak nazwać.

– Ten męż­czy­zna ze zdję­cia?

– Nie, on jest wła­śnie poszlaką. To jest dowód. – Podała Mar­ti­nowi tablet.

– Co to jest? – Mar­tin znów opu­ścił oku­lary i zmru­żył oczy.

Caro­line wstała, obe­szła sto­lik i usia­dła obok.

– Zna­leź­li­śmy to w base­nie obok doku, w któ­rym stoi budo­wany Dre­ad­no­ught.

– Ale co to… – Mar­tin nie dokoń­czył.

6

1990

Olivier miał około czter­dziestki. Niski, szczu­pły bru­net, cze­szący się do tyłu, o pocią­głej twa­rzy i dużych zębach. Patrzył pro­sto w oczy nieco zaspa­nym wzro­kiem. Szybko się zorien­to­wa­łem, że to tylko złu­dze­nie.

Nie zna­łem go wcze­śniej, ale od razu zauwa­ży­łem, że jest wyjąt­kowo bystry. Zanim prze­szedł do wywiadu mor­skiego, słu­żył na ato­mo­wym okrę­cie pod­wod­nym. Myśla­łem, że czło­wiek stwo­rzony do życia pod wodą, w zamknię­tym kręgu i bez­względ­nej dys­cy­pli­nie, nie może mieć pre­dys­po­zy­cji do szpie­go­stwa. Szybko się oka­zało, jak bar­dzo się myli­łem. Nie tylko był bły­sko­tliwy, lecz także posia­dał nie­zwy­kłą fan­ta­zję i swo­bodę myśli. Wie­dział pra­wie wszystko o radziec­kiej Flo­cie Pół­noc­nej i Bał­tyc­kiej. Na pamięć znał z imie­nia, otcze­stwa i nazwi­ska chyba wszyst­kich radziec­kich kapi­ta­nów okrę­tów pod­wod­nych.

O gru­bym Louisie dużo sły­sza­łem, ale nie zetknę­li­śmy się wcze­śniej. Był dużo star­szy od Oli­viera i jako jedyny w naszym gro­nie nosił oku­lary, które nie­ustan­nie mu się zsu­wały na koniec czer­wo­nego, per­ka­tego nosa. Miał nie­pro­por­cjo­nal­nie wiel­kie i dłu­gie uszy, z któ­rych wysta­wały kępki siwych wło­sów. Tro­chę zasa­pany i stę­ka­jący, ale opa­no­wany i docie­kliwy. Wyglą­dał jak kom­bi­na­cja Fal­staffa i rzeźby z Wyspy Wiel­ka­noc­nej. Dużo palił i spra­wiał wra­że­nie, jakby zja­dał dym, który z wprawą wypusz­czał i ponow­nie wcią­gał. Był ofi­ce­rem ope­ra­cyj­nym MI6 Sek­cji 67, o któ­rej sły­sza­łem dużo dobrego. Spe­cja­li­zo­wali się w wer­bo­wa­niu woj­sko­wych i wie­dział pra­wie wszystko o men­tal­no­ści radziec­kich ofi­ce­rów.

Zespo­łem miał kie­ro­wać Tom Hig­gins. Zna­li­śmy się z Jugo­sła­wii, gdzie kilka lat wcze­śniej zabez­pie­cza­łem go pod­czas eks­fil­tra­cji buł­gar­skiego szpiega. Spraw­dził się świet­nie, ale w grun­cie rze­czy nie­wiele mogłem o nim powie­dzieć. Zakła­da­łem, że Cen­trala wie­działa, kogo wysyła do kie­ro­wa­nia naszą rezy­den­turą na tere­nie uzna­nym przez KGB i Stasi za swoje poletko. To nie był łatwy kawa­łek szpie­gow­skiego fachu. W Moskwie, Lenin­gra­dzie, War­sza­wie czy Pra­dze wszystko było oczy­wi­ste. Ale w Hel­sin­kach nic nie było tym, na co wygląda. Mętna, cuch­nąca woda, raj dla szpie­gów wszel­kiej maści. Dla­tego „Mer­maid”, kryp­to­nim naszej ope­ra­cji, brzmiał wyjąt­kowo prze­wrot­nie, a nawet zło­śli­wie.

Wszy­scy trzej sta­no­wić mieli zespół wspar­cia. Ray­mond miał być łącz­ni­kiem.

Po pięt­na­stu minu­tach do naszej grupy dołą­czył Seppo Moila­nen – szef kontr­wy­wiadu SUPO. Potężny Fin o sze­ro­kiej, jak wyku­tej z gra­nitu twa­rzy, wąsko roz­sta­wio­nych oczach i kości­stych dło­niach. Wyglą­dał jak wódz dum­nego ple­mie­nia. Dowo­dził spe­cjalną grupą obser­wa­cyjno-ope­ra­cyjną, która powstała poza struk­tu­rami fiń­skiej służby, jedy­nie na pod­sta­wie ust­nej umowy mię­dzy sze­fem SUPO Tor­ste­nem Koivi­stem i sze­fem MI6 Jame­sem Col­ber­giem.

Fino­wie, jako naród bez­stronny i do pew­nego stop­nia uza­leż­niony od Moskwy, nie mogli nad­we­rę­żać sto­sun­ków z potęż­nym sąsia­dem. Musieli dzia­łać ostroż­niej i inte­li­gent­niej niż inni, jeżeli chcieli zabez­pie­czyć swoją wciąż deli­katną neu­tralną suwe­ren­ność.

– Naszym celem jest – zaczął Hig­gins po zakoń­cze­niu pre­zen­ta­cji zespołu i rzu­cił na stół zdję­cie siwego i postaw­nego męż­czy­zny w gra­na­to­wym mun­du­rze – kapi­tan pierw­szej rangi, Wadim Gri­go­rie­wicz Razu­mow kryp­to­nim „Arle­kin”, od czte­rech lat attaché mor­ski w amba­sa­dzie ZSRR w Hel­sin­kach. Lat sześć­dzie­siąt, żonaty, dwoje dzieci. Tu jest wię­cej. – Prze­su­nął na śro­dek gruby pakiet foto­gra­fii.

– Ale punk­tem wyj­ścia jest to zdję­cie – włą­czył się Oli­vier i poło­żył przede mną i Rayem dużą czarno-białą foto­gra­fię. – To jest plu­ton nachi­mow­ców, czyli kade­tów szkoły mor­skiej w Lenin­gra­dzie. Chłopcy mają po szes­na­ście lat. Zdję­cie zro­bione w czter­dzie­stym szó­stym na zakoń­cze­nie kursu. To jest nasz kapi­tan Razu­mow – Oli­vier wska­zał pal­cem zazna­czoną kół­kiem twarz uśmiech­nię­tego chłopca w okrą­głej mary­nar­skiej czapce – a ten tutaj – wska­zał dru­giego kadeta – to Wła­di­mir Michaj­ło­wicz Goli­cyn kryp­to­nim „Curtz”, kapi­tan pierw­szej rangi i dowódca stra­te­gicz­nego okrętu pod­wod­nego Dymitr Doń­ski. Bez naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści naj­lep­szy dowódca w całej Flo­cie Pół­noc­nej ZSRR i obec­nie nasz naj­więk­szy ból głowy. Razu­mow i Goli­cyn nie tylko byli w jed­nym plu­tonie, ale też stu­dio­wali razem w lenin­gradz­kiej Aka­de­mii Mary­narki Wojen­nej w kla­sie okrę­tów pod­wod­nych.

– Naszym celem samym w sobie nie jest Razu­mow, chcie­li­by­śmy przez niego dotrzeć do Goli­cyna. Chcemy, żeby nas do niego zapro­wa­dził – włą­czył się Hig­gins.

– A przy­naj­mniej żeby pod­po­wie­dział, jak do niego dotrzeć – dodał Louis.

– Bo? – zapy­ta­łem.

– Kilka tygo­dni temu pod wodą na Atlan­tyku miało miej­sce zda­rze­nie, które nie daje zasnąć pierw­szym oby­wa­te­lom w Bia­łym Domu i na Downing Street – ode­zwał się z wyraź­nym pato­sem Tom. – W tej chwili to sprawa numer jeden wszyst­kich służb wywia­dow­czych po obu stro­nach oce­anu. Dla­tego tu jeste­śmy, ale nie tylko my nad nią pra­cu­jemy. – Spoj­rzał na Oli­viera i rzu­cił: – Zaczy­naj.

– Pięt­na­stego paź­dzier­nika z bazy Floty Pół­noc­nej w Zapad­niej Licy wyszedł Dymitr Doń­ski pod dowódz­twem koman­dora Goli­cyna. Został ścią­gnięty z urlopu na tydzień przed jego zakoń­cze­niem i na dwa dni przed roz­prawą roz­wo­dową. Doń­ski miał pla­no­wane wyj­ście dopiero za dwa tygo­dnie. Infor­ma­cja była spraw­dzona i potwier­dzona zarówno zwia­dem sate­li­tar­nym, jak i przez naszą agen­turę. Zaraz po wyj­ściu Doń­ski skie­ro­wał się na zachód, co wska­zy­wało, że pozo­ruje wyj­ście z bastionu na Atlan­tyk, jak to Rosja­nie robią co jakiś czas, by nas pro­wo­ko­wać i spraw­dzać, ale tym razem było czuć, że dzieje się coś dziw­nego. Naj­bli­żej, na Morzu Barentsa, na pół­noc od Islan­dii, znaj­do­wał się nasz Tren­chant, który otrzy­mał roz­kaz prze­chwy­ce­nia Doń­skiego. Prze­jęli kon­takt w chwili, gdy Doń­ski minął łań­cuch hydro­fo­nów. Czyli nie­mal pewne już było, że Doń­ski idzie na Atlan­tyk. Pierw­szy raz od dwóch lat. Szedł z mak­sy­malną pręd­ko­ścią w kie­runku roz­wi­ja­ją­cego się hura­ganu. To było coraz bar­dziej podej­rzane.

– Wła­śnie – włą­czył się Louis. – Czyli pierw­szy raz od prze­ję­cia wła­dzy przez Gor­ba­czowa wyszli na Atlan­tyk. Mów dalej…

– Doń­ski prze­szedł łań­cuch SOSUS, a Tren­chant podą­żał za nim w odle­gło­ści pię­ciu mil. Począt­kowo zszedł na dwie­ście metrów z pręd­ko­ścią dwu­dzie­stu węzłów, ale kiedy wyszedł sto pięć mil za sześć­dzie­siąty rów­no­leż­nik, zszedł na czte­ry­sta metrów. Zna­leźli się w samym środku hura­ganu, więc łącz­ność była bar­dzo ogra­ni­czona. Pod­wodne fale mogą mieć kilo­metr dłu­go­ści i kil­ka­dzie­siąt metrów wyso­ko­ści.

– Tak… Oli­vier… – ode­zwał się Hig­gins takim tonem, jakby był znie­cier­pli­wiony przy­dłu­gim wstę­pem.

– Do pierw­szego zda­rze­nia doszło na głę­bo­ko­ści czte­ry­stu dwu­dzie­stu pię­ciu metrów, gdy sen­sory po raz pierw­szy zare­je­stro­wały sygnał, cha­rak­te­ry­styczny kod Akuły, a kon­kret­nie jed­nostki K-263 Del­fin. To ich naj­now­szy wie­lo­za­da­niowy okręt, dopiero od roku w służ­bie. Słabo go jesz­cze znamy, ale dźwięk był cha­rak­te­ry­styczny dla sied­mio­pła­to­wej śruby Akuły. Według infor­ma­cji naszego wywiadu Del­fin opu­ścił bazę mie­siąc wcze­śniej i na pewno nie wyszedł na Atlan­tyk. Wyglą­dało na to, że Rosja­nie omi­nęli nasz sys­tem ostrze­ga­nia. Jak im się to udało? Nie wiemy do tej pory. To na pewno był akuła, ale nie możemy stwier­dzić na sto pro­cent, że Del­fin. Ma nieco wyż­szą czę­sto­tli­wość… – Oli­vier prze­rwał na chwilę i nad czymś się zasta­na­wiał. – Akuła poru­szał się pięć mil na szes­na­stej od kursu Tren­chant i osiem od Doń­skiego. Sygnał był wyraźny, ale po dzie­się­ciu minu­tach znikł. Wyglą­dało na to, że się zatrzy­mał. Jed­nak po dwu­dzie­stu minu­tach znów się poja­wił. Tym razem osiem mil na pięt­na­stej. I nie mamy żad­nych wąt­pli­wo­ści, że to ten sam akuła. Sytu­acja powtó­rzyła się jesz­cze trzy­krot­nie.

– Czyli co? – ode­zwał się Ray. – Mają nowy okręt, o któ­rym nic nie wiemy, i przy­pły­nęli na Atlan­tyk, żeby go nam zapre­zen­to­wać? To się nie trzyma kupy.

– Pro­blem jest znacz­nie poważ­niej­szy – powie­dział Oli­vier. – Ten kon­kretny akuła ma praw­do­po­dob­nie nowy reak­tor, któ­rego nie znamy, i poru­sza się z pręd­ko­ścią czter­dzie­stu ośmiu węzłów.

– To szybko? – zapy­ta­łem.

– Pły­nie szyb­ciej niż nasze tor­pedy Tiger­fish czy ame­ry­kań­skie Mark 48.

– Czyli? – dołą­czył się Ray.

– Czyli jeżeli nie zato­pimy akuły, Doń­ski może podejść do naszych czy ame­ry­kań­skich wybrzeży, a wtedy…

– Mamy pięć minut! Fuck! – Hig­gins pod­niósł się z fotela. – Rosja­nie uzy­skują prze­wagę stra­te­giczną. Chcieli nam powie­dzieć, że słynne pół godziny na naszą ato­mową odpo­wiedź chwi­lowo jest nie­ak­tu­alne?

– To samo pyta­nie zadaje sobie Lon­dyn i Waszyng­ton – odparł Oli­vier. – Więc dla­tego musimy spró­bo­wać się dowie­dzieć, co się stało. Mate­riał został bar­dzo szcze­gó­łowo prze­ba­dany przez Ame­ry­ka­nów i naszych spe­cja­li­stów. Nie ma mowy o pomyłce. Pozo­staje też pyta­nie, jak akuła prze­szedł przez łań­cuch hydro­fo­nów. W pro­mie­niu czte­ry­stu mil ope­ro­wały też dwa okręty radziec­kiego zwiadu elek­tro­nicz­nego, ale nie zano­to­wano ich aktyw­no­ści w związku z Doń­skim.

– Czyli nic nie wiemy. Po co Gor­ba­czow miałby nam to robić? Wła­śnie teraz? – zapy­ta­łem zasko­czony. – Może to jakaś pro­wo­ka­cja, dez­in­for­ma­cja…

– W tobie cała nadzieja, Mar­tin, że się dowiemy – ode­zwał się pierw­szy raz Louis, pod­su­wa­jąc pal­cem oku­lary.

– Dobrze, cie­szę się, że jestem nadzieją, ale zacznijmy od początku. Kim jest kapi­tan Razu­mow? – zapy­ta­łem, bio­rąc jego zdję­cie do ręki. – Wygląda szla­chet­nie, nawet pięk­nie… rozu­miem, że Rosja­nin, kadet, nachi­mo­wiec, pod­wod­niak, mary­narz z uro­dze­nia, to musi być twardy czło­wiek. Zoba­czymy, co tam macie na niego, ale powiem od razu, nie widzę tego dobrze – rze­kłem z prze­ko­na­niem. – Małe szanse na wer­bu­nek, szcze­gól­nie szybki. Dobrze, to co o nim wiemy? – Spoj­rza­łem na spo­co­nego Louisa, który poki­wał ze zro­zu­mie­niem głową, ale odpo­wie­dział Hig­gins:

– Attaché mor­ski, kapi­tan pierw­szej rangi Wadim Geo­r­gie­wicz Razu­mow, lat sześć­dzie­siąt. Za pół roku koń­czy swoją misję w Hel­sin­kach i z powodu stanu zdro­wia przej­dzie do cywila, pew­nie będzie wykła­dał w lenin­gradz­kiej aka­de­mii mor­skiej. Żona Nad­ieżda, dwóch synów: Alek­sandr, lat osiem­na­ście, stu­dent pierw­szego roku tejże aka­de­mii, i Mak­sym, stu­dent ostat­niego roku eko­no­mii na Uni­wer­sy­te­cie Lenin­gradz­kim. Według infor­ma­cji CIA Razu­mow był dowódcą ato­mo­wego okrętu pod­wod­nego klasy Alfa z Mur­mań­ska. Hel­sinki to jego pierw­sza i ostat­nia pla­cówka zagra­niczna. Praw­do­po­dob­nie zała­twił ją sobie przez brata żony, kie­dyś bli­skiego współ­pra­cow­nika Andro­powa. „Arle­kin” od kilku tygo­dni wysy­łał deli­katne sygnały, że praw­do­po­dob­nie szuka nowego intrat­nego zaję­cia, by doro­bić do swo­jej nie­wy­so­kiej eme­ry­tury, a sytu­acja gospo­dar­cza w ZSRR jest fatalna. Zauwa­ży­li­śmy to i fiń­scy gospo­da­rze też, więc Lon­dyn pod­jął decy­zję, by wejść z nim w kon­takt ope­ra­cyjny, spraw­dzić szcze­rość inten­cji koman­dora, zoba­czyć, czy da się coś na tym zbu­do­wać, no i usta­lić, czy nie jest przy­nętą GRU. Ale naj­waż­niej­sze jest dotar­cie do Goli­cyna. Sprawa Dymi­tra Doń­skiego i akuły ma naj­wyż­szy prio­ry­tet. Dla­tego C zde­cy­do­wał się bru­tal­nie wyrwać was z Kairu – kon­ty­nu­ował Hig­gins. – Sytu­acja ope­ra­cyjna w Hel­sin­kach nie jest łatwa. Rezy­den­turą KGB dowo­dzi tutaj sam książę wywiadu Gri­go­rij Por­t­noy. Facet ma szczu­rzy ryjek, świń­skie oczy i za grosz poczu­cia humoru… przy­naj­mniej angiel­skiego. – Hig­gins uśmiech­nął się sze­roko, ale nikt się nie przy­łą­czył. – Podobno tak o sobie mówi i jest z tego dumny. Znamy się cał­kiem dobrze.

– O Por­t­noyu sporo sły­sza­łem – odpar­łem.

– A kto nie sły­szał – dodał Louis.

– Dobrze, zanim poczy­tam akta Razu­mowa, powiedz­cie mi: jak chce­cie do niego podejść? Macie jakiś plan, pomysł?

– Mamy – powie­dział Louis. – Ty jesteś naszym pla­nem.

– I nadzieją – dorzu­ci­łem z prze­ką­sem.

Przez następne kilka dni ana­li­zo­wa­li­śmy sprawę. Roz­ło­ży­li­śmy ją na naj­drob­niej­sze ele­menty, prze­dys­ku­to­wa­li­śmy wszystko, co można było pod­dać osą­dowi, wykre­śla­li­śmy fakty zaciem­nia­jące obraz i stwo­rzy­li­śmy listę prio­ry­te­tów.

Pod­stawą naszej pracy był raport Moila­nena.

Infor­ma­cje, jakie na temat Razu­mowa zebrali Fino­wie, były impo­nu­jące. Dawno nie czy­ta­łem tak dobrego i pro­fe­sjo­nal­nego doku­mentu. Od razu mil­czący Seppo stał się moim cichym ido­lem. Louis też nie potra­fił ukryć swo­jego uzna­nia.

Raport pre­zen­to­wał szcze­gó­łowy obraz roz­pra­co­wa­nia Razu­mowa, ana­lizę psy­cho­lo­giczną zbu­do­waną na bazie jego nawy­ków, trybu życia, zain­te­re­so­wań, nawet mowy ciała i spo­sobu mówie­nia. Widać było, że Fino­wie bar­dzo dobrze znają Rosjan i rozu­mieją ich men­tal­ność lepiej niż kto­kol­wiek inny. Póź­niej zro­zu­mia­łem, że mimo krwa­wej histo­rii Fino­wie nie są anty­ro­syj­scy. W tym kryła się ich mądrość i sztuka poli­tycz­nego sur­wi­walu małego narodu na skraju wro­giego impe­rium.

Po tygo­dniu byli­śmy gotowi. Przy­go­to­wa­li­śmy kon­cep­cję i modus ope­randi, jaki powin­ni­śmy zasto­so­wać. To nie był plan ide­alny, ale efekt kom­pro­misu, rodzaj sce­na­riu­sza. W wywia­dzie ni­gdy nie ma planu ide­al­nego, wie­dzie­li­śmy o tym dosko­nale. Zwy­kli ludzie nie pla­nują porażki, ale prze­gry­wają, bo nie pla­nują. Nie mogli­śmy sobie na to pozwo­lić, cho­ciaż mie­li­śmy też świa­do­mość, że możemy się mylić.

Nic o sobie nie wie­dzie­li­śmy, więc musie­li­śmy się lepiej poznać, żeby komu­ni­ka­cja mię­dzy nami była efek­tywna i szczera. Mia­łem wra­że­nie, że zespół zgrał się, przy­naj­mniej w sen­sie orga­ni­za­cyj­nym i men­tal­nym.

Moje naj­więk­sze wąt­pli­wo­ści wzbu­dzał jed­nak Hig­gins. To nie był dobry znak, bo był for­mal­nym sze­fem ope­ra­cji i utrzy­my­wał kon­takt z Lon­dy­nem. Dosyć nie­udol­nie pró­bo­wał narzu­cać swoje zda­nie, jakby chciał pod­kre­ślić, że to on dowo­dzi. Zupeł­nie nie­po­trzeb­nie, bo nikt nie kwe­stio­no­wał jego pozy­cji i opi­nii. W rze­czy­wi­sto­ści Tom wie­dział, jak cały zespół, że to na mnie spo­czywa cię­żar ope­ra­cji i osta­tecz­nie zade­cy­duje moje zda­nie.

O powo­dze­niu roz­strzy­gała moja intu­icja, a nie jego pew­ność sie­bie. Pod­da­wa­łem jed­nak swoje pomy­sły pod ocenę, żeby mieli poczu­cie współ­od­po­wie­dzial­no­ści i real­nego udziału w pro­ce­sie. Nie mogłem wziąć wszyst­kiego na sie­bie i musia­łem zosta­wić sobie furtkę. Nie powie­dzia­łem tego na głos, ale wszy­scy dosko­nale to rozu­mieli. Tom Hig­gins z pew­no­ścią też.

Teraz mie­li­śmy wdro­żyć nasz plan, a jesz­cze ni­gdy się nie zda­rzyło, by przy­sta­wał dokład­nie do tego, co się miało wyda­rzyć. Dla­tego reali­za­cja planu zawsze pro­wa­dzi do napięć, więc kon­te­stu­jąca postawa Toma nie napa­wała mnie opty­mi­zmem.

Zwią­zek Radziecki po roz­pa­dzie bloku wschod­niego zaczął wyco­fy­wać woj­ska z Nie­miec i cały sys­tem impe­rium chwiał się w posa­dach. Kraje bał­tyc­kie parły do nie­pod­le­gło­ści, ale nikt nie był pewien, czy Moskwa pogo­dzi się z utratą dzie­dzic­twa Pio­tra Wiel­kiego. Sytu­acja w Zatoce Fiń­skiej i regio­nie wschod­niego Bał­tyku była nie­pewna i nie można było wyklu­czyć, że ZSRR dobro­wol­nie od morza ode­pchnąć się nie da, tym bar­dziej że poli­tyka Gor­ba­czowa dopro­wa­dziła do spę­ka­nia wewnętrz­nych struk­tur pań­stwa. Nawet naj­bliż­sza przy­szłość była trudna do prze­wi­dze­nia, ale czuć było, że to dopiero począ­tek wiel­kich prze­mian, które nie­ko­niecz­nie mogły się zakoń­czyć poko­jowo. Dez­in­te­gra­cja ZSRR gro­ziła wiel­kim wybu­chem, który ude­rzyłby w cały świat.

Radzieccy woj­skowi dosko­nale zda­wali sobie z tego sprawę i nie­któ­rzy, jak Razu­mow, zaczęli szu­kać dla sie­bie miej­sca w przy­szło­ści. Tak mi się wów­czas wyda­wało.

KGB i GRU były wciąż potęż­nymi orga­ni­za­cjami, które też przy­go­to­wy­wały się do nad­cho­dzą­cego prze­łomu. Ludzie w Euro­pie świę­to­wali wol­ność, ale sytu­acja poli­tyczna była naj­bar­dziej nie­prze­wi­dy­walna od zakoń­cze­nia wojny. Koń­czył się komu­nizm, ale nikt nie wie­dział jesz­cze, co powsta­nie w jego miej­sce. Rosja zaj­mo­wała dużą część globu i miała swoje impe­rialne inte­resy. Były to czasy, kiedy nikt nie wie­dział nic na pewno i w cenie były nawet strzępki infor­ma­cji.

Rosja­nie poka­zali na Atlan­tyku tajem­ni­czego Akułę. Miał zade­cy­do­wać o losach świata? Koniec zim­nej wojny miał być tylko złu­dze­niem?

– Czyli poja­wie­nie się koman­dora Razu­mowa jako attaché mor­skiego w Hel­sin­kach mogło być albo pomyłką Moskwy, albo począt­kiem gry, w którą chcą nas wcią­gnąć – stwier­dzi­łem z prze­ko­na­niem. – Wie­dzieli, że to nie ujdzie naszej uwa­dze, więc sprawa staje się jesz­cze trud­niej­sza.

Hel­sinki przez dzie­się­cio­le­cia były tere­nem wyjąt­ko­wej aktyw­no­ści KGB i Stasi, ich oknem na świat. Trak­tat pary­ski z 1947 roku zabra­niał Fin­lan­dii posia­da­nia wywiadu, ale zdolni fiń­scy szpie­dzy zna­leźli spo­sób, żeby obejść i to ogra­ni­cze­nie. Jak ma się tysiąc­trzy­stu­ki­lo­me­trową gra­nicę z ZSRR, trzeba wie­dzieć, co się dzieje po jej dru­giej stro­nie. Same pola minowe nie zabez­pie­czy­łyby bez­pie­czeń­stwa.

W tym cza­sie rezy­den­turą KGB w Hel­sin­kach kie­ro­wał Gri­go­rij Alek­sie­je­wicz Por­t­noy, praw­dziwy książę wywiadu, jeden z naj­zdol­niej­szych i naj­bar­dziej wpły­wo­wych radziec­kich szpie­gów.

Stwo­rzył słynną „fiń­ską mafię”, naj­pręż­niej­szą i naj­bar­dziej wpły­wową nie­for­malną grupę w ramach I Zarządu Głów­nego. Wszyst­kie zachod­nie wywiady wie­działy, kto to jest Por­t­noy. Męż­czy­zna śred­niego wzro­stu, szczu­pły i wyspor­to­wany, z cha­rak­te­ry­styczną gęstą grzywką zacze­saną na lewo i przy­cię­tym wąsi­kiem. Inte­li­gentny i wyjąt­kowo prze­bie­gły pro­fe­sjo­na­li­sta. Poka­zał, co potrafi, w USA, Fran­cji i Szwe­cji. Wypły­wał co pewien czas pod różną toż­sa­mo­ścią w róż­nych miej­scach na świe­cie, gdzie aku­rat działo się coś waż­nego. Mówiło się nawet, że można pod Por­t­noya regu­lo­wać kalen­darz poli­tycz­nych zda­rzeń.

– Wkrótce, pełen ener­gii i doświad­cze­nia, poja­wił się w Fin­lan­dii – cią­gnął Hig­gins. – Nomi­no­wa­nie Por­t­noya na rezy­denta w Hel­sin­kach nie było decy­zją jak każda inna. Z pew­no­ścią Kreml ma wobec Fin­lan­dii jakiś spe­cjalny plan. Dla­tego C zde­cy­do­wał, by wzmoc­nić naszą rezy­den­turę, i prze­niósł mnie do Hel­si­nek – stwier­dził Hig­gins z wyraź­nym zado­wo­le­niem.

W cza­sie zim­nej wojny zimna Fin­lan­dia była tere­nem praw­dzi­wej gorą­cej wojny wywia­dów. Hel­sinki były sza­rym i nud­nym mia­stem, gdzieś na skraju zachod­niego świata, o mdłej kuchni prze­la­nej wódką. Ale rezy­den­tury KGB, GRU i Stasi w Hel­sin­kach były wyjąt­kowo prężne i dobrze obsa­dzone, więc i nasza obec­ność też musiała być odpo­wied­nia – tłu­ma­czył Hig­gins z lek­kim zadę­ciem.

Dla­tego sprawa o kryp­to­ni­mie „Mer­maid” miała naj­wyż­szy prio­ry­tet. Tajem­ni­cze wyda­rze­nie na głę­bo­ko­ści pię­ciu­set metrów gdzieś na Atlan­tyku przy­naj­mniej na chwilę zabu­rzyło naj­waż­niej­szym poli­ty­kom w Waszyng­to­nie i Lon­dy­nie obo­wią­zu­jącą dotąd wizję świata. CIA i MI6 dostały roz­kaz, żeby ruszyć wszyst­kie swoje aktywa i usta­lić, co tam się stało.

Czu­łem się odpo­wie­dzialny za tę ope­ra­cję, czu­łem jej cię­żar. Ale wie­dzia­łem też, że nawet gdy­by­śmy połą­czyli siły wszyst­kich wywia­dów, nie popeł­nili ani jed­nego błędu i otwo­rzyli kró­lew­ski skar­biec, bez odro­biny szczę­ścia i dobrze zapla­no­wa­nego przy­padku wydar­cie prawdy Rosja­nom będzie nie­moż­liwe. Szczę­ście, przy­pa­dek i prawda to naj­bar­dziej mistyczne poję­cia ze słow­nika szpie­gów.

Cza­sami poma­gał nam w pracy fiń­ski alko­hol Mar­skin Ryyppy, podobny do wódki, nie­mal pozba­wiony zapa­chu, o deli­kat­nym smaku gorz­kich orze­chów. Recep­tura opra­co­wana podobno przez samego Man­ner­he­ima – twier­dził Moila­nen – i nazwany na cześć mar­szałka. Zaopa­trze­nie dostar­czał Hig­gins z zaso­bów amba­sadz­kich w ramach przy­ję­tej na wnio­sek Raya legendy, że szko­le­nie z fiń­skiej tra­dy­cji i tre­ning przed cze­ka­ją­cymi mnie wyzwa­niami są waż­nymi ele­men­tami naszego planu.

Nie było łatwo opa­no­wać pod­no­sze­nia dwoma pal­cami deli­kat­nych kie­lisz­ków z mono­gra­mem mar­szałka, które wypeł­niał sznaps z meni­skiem wypu­kłym. Oby­czaj ten wpro­wa­dził podobno w armii fiń­skiej mar­sza­łek, by pod­nieść kul­turę picia wśród ofi­ce­rów, twier­dził Moila­nen i demon­stro­wał, jak należy to popraw­nie wyko­nać. Mar­sza­łek nauczył się tego przed pierw­szą wojną, kiedy był dowódcą rosyj­skiego Lejb-Gwar­dyj­skiego Pułku Uła­nów w War­sza­wie. Dla Bry­tyj­czyka przy­zwy­cza­jo­nego do szklanki whi­sky, z lodem lub bez lodu, picie jak fiń­ski ofi­cer było praw­dzi­wym wyzwa­niem. W końcu opa­no­wa­łem tę tech­nikę cał­kiem dobrze, ale Ray nie. Szybko się pod­dał i pił wódkę Mar­skin Ryyppy w szklance z lodem, wzbu­dza­jąc wyraźną odrazę, którą dostrze­głem w oczach Seppa.

7

2021

Martin przy­glą­dał się zdję­ciom, a Caro­line, poru­sza­jąc deli­kat­nie pal­cami wska­zu­ją­cymi, tłu­ma­czyła mu, co widzi. Mar­tin już wcze­śniej zapro­po­no­wał, żeby prze­szli na „ty”, bo łatwiej i przy­jem­niej będzie im się roz­ma­wiało, na co Caro­line z wdzię­kiem przy­stała.

– To ręka męż­czy­zny. Zna­le­ziona pięć mie­sięcy temu, dzie­sią­tego grud­nia ubie­głego roku. Zro­bi­li­śmy szcze­gó­łowe bada­nia. To praw­do­po­dob­nie męż­czy­zna w wieku od trzy­dzie­stu pię­ciu do czter­dzie­stu pię­ciu lat, wzrost sto osiem­dzie­siąt, sto osiem­dzie­siąt pięć cen­ty­me­trów, dobrze zbu­do­wany, raczej zdrowy, zgi­nął gwał­towną śmier­cią dwa, trzy tygo­dnie wcze­śniej, rany cięte zadane ostrym narzę­dziem, czę­ściowo szar­pane, moż­liwe, że spo­wo­do­wała je śruba okrę­towa, DNA wska­zuje na Europę Wschod­nią. Jest jed­nak coś wię­cej. – Caro­line prze­su­nęła obraz. – Zacho­wał się frag­ment tatu­ażu na ramie­niu… nie­stety tylko frag­ment, ale wystar­cza­jąco nie­po­ko­jący. O… tutaj!

– Cyry­lica… – rzu­cił Mar­tin. – „S” wyglą­da­jące jak „c”, rosyj­skie „i” i „n”, czyli… sin… i frag­ment jakie­goś rysunku. Nic nie zna­czy.

– Wła­śnie. Dla­tego nazwa­li­śmy go „Ci”. I ten pier­do­lony kawa­łek jakie­goś Ruska spę­dza sen z powiek naszym admi­ra­łom, gene­ra­łom i mini­strom. – Caro­line była wyraź­nie poru­szona.

– Rozu­miem, że nie zna­leź­li­ście nic wię­cej.

– Nic. Opróż­ni­li­śmy cały basen, ale nic nie zna­leź­li­śmy. Pro­blem w tym, że basen był opróż­niany i napeł­niany czte­ro­krot­nie w ciągu tych trzech tygo­dni, więc…

– No tak, resztki ciała mogły wypły­nąć i swoje zro­bił odpływ. A nie podej­rze­wa­cie, że to ciało wpły­nęło pod­czas napeł­nia­nia basenu?

– Tak czy ina­czej, ciało było w środku suchego doku, wewnątrz stoczni Bar­row. To wystar­czy, żeby nie spać po nocach. Jeżeli Rosja­nie znają dane naszej nowej śruby dla dred­nota, to cały naro­dowy pro­jekt bez­pie­czeń­stwa Zjed­no­czo­nego Kró­le­stwa możemy sobie wsa­dzić w dupę.

– Wyra­zi­sty język i barwne porów­na­nie. Kró­lową jed­nak oszczędź – popro­sił z uśmie­chem Mar­tin. – Ale zdaję sobie sprawę z powagi sytu­acji. Tro­chę to dziwne, że wysłali szpiega z rosyj­skim tatu­ażem – dodał po chwili. – Nie sądzisz, Caro­line? I kim jest męż­czy­zna ze zdję­cia? Co ma wspól­nego z kawał­kiem Rosja­nina… z „Ci”?

– W ramach śledz­twa przej­rze­li­śmy nagra­nia z moni­to­ringu wokół stoczni Bar­row, tak w pro­mie­niu kilo­me­tra, od mie­siąca poprze­dza­ją­cego teo­re­tyczny czas śmierci „Ci” aż do czasu, gdy zna­leź­li­śmy frag­ment tego osob­nika. Spraw­dzi­li­śmy kil­ka­na­ście tysięcy osób. Usta­li­li­śmy każdą osobę z imie­nia i nazwi­ska, przy­pi­sa­li­śmy do miej­sca i zawodu, z jed­nym wyjąt­kiem. Tego czło­wieka. Sfil­mo­wany został przez ban­kową kamerę w Bar­row pierw­szego listo­pada ubie­głego roku i jesz­cze dwie skle­powe. Potem już się ni­gdzie nie poja­wił. Po pro­stu duch. Gość wypa­ro­wał. Na jede­na­ście tysięcy dwie­ście dwie osoby tylko jed­nej nie możemy ziden­ty­fi­ko­wać. Nikt go nie zna.

– To rze­czy­wi­ście nie­zwy­kłe. – Mar­tin wyjął tablet z ręki Caro­line. – Możesz mi go poka­zać jesz­cze raz? – Zabrała tablet z powro­tem, usta­wiła ponow­nie zdję­cia i oddała go Mar­tinowi.

– Doko­na­li­śmy ana­lizy i na pewno ten męż­czy­zna to nie jest „Ci”. Nie pasuje do praw­do­po­dob­nej daty śmierci.

– Tak…

– I nie ta budowa ciała – dodała Caro­line. – To szczu­pły, przy­stojny pięć­dzie­się­cio­la­tek, może star­szy. Co naj­mniej metr osiem­dzie­siąt pięć.

– Jest w nim coś dziw­nego, jakby zna­jo­mego… – zasta­na­wiał się na głos Mar­tin.

– Czapka?

– Tak, ale coś jesz­cze.

– Chyba Beatlesi nosili podobne albo sam Len­non. Gdyby miała złote dodatki, można by powie­dzieć, że gość wyszedł z pubu gdzieś w Gre­en­wich Vil­lage. – Caro­line uśmiech­nęła się. – Ale na poważ­nie, też się nad tym zasta­na­wia­li­śmy. Skó­rzana bos­manka, czarna? Nie jest u nas zbyt popu­larna.

– Ale w Rosji była i chyba jesz­cze jest. – Mar­tin powięk­szył twarz męż­czy­zny, który spoj­rzał w obiek­tyw i jakby uśmiech­nął się przez uła­mek sekundy. Mar­tin odniósł wra­że­nie, że to był znak. – To jed­nak za mało, by coś na tym budo­wać. – Oddał tablet. – Wła­ści­wie… – zawie­sił głos – czego wła­ści­wie ode mnie ocze­ku­je­cie, Caro­line? Co miał­bym zro­bić? Dla­czego James cię tu przy­słał? I dla­czego pyta­łaś o Kronsz­tad? – Pokrę­cił głową z nie­do­wie­rza­niem i spoj­rzał jej w oczy. – Rozu­miem, że doszli­ście do ściany.

Caro­line ski­nęła deli­kat­nie głową, zdjęła oku­lary i na kilka sekund zamknęła oczy. Dopiero teraz Mar­tin zoba­czył, że ma dłu­gie czarne natu­ralne rzęsy i ładne brwi. Podobne miała Marina – prze­szło mu przez myśl. Nie, Marina miała ład­niej­sze.

Caro­line była o pięć­dzie­siąt lat młod­sza, a jed­nak kiedy podała mu na powi­ta­nie dłoń, poczuł jej uścisk i miał wra­że­nie, jakby roz­ma­wiał z sil­nym, kom­pe­tent­nym part­ne­rem, który nie odpu­ści.

– Nikt z naszych nie ma takiego doświad­cze­nia z Rosja­nami jak ty i nikt lepiej nie wnik­nął do ich her­me­tycz­nego świata mary­na­rzy, do ich serca, do Kronsz­tadu.

– Droga Carol, do nich z zewnątrz nikt nie dotrze. Można mary­na­rza poznać, ale nie zro­zu­mieć, a jeśli mamy jesz­cze do tego Rosja­nina, to sytu­acja dodat­kowo się kom­pli­kuje. Morze rzuca na ludzi czar na całe życie i przy­kuwa ich do sie­bie i nic tak nie nęci, nie roz­cza­ro­wuje i nie znie­wala jak życie na morzu wła­śnie. Znasz to?

– Con­rad?