Uzyskaj dostęp do tej i ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
Ziemska rakieta dociera na planetę Eden, jednak lądowanie kończy się katastrofą. Kosmonauci odkrywają zdumiewające formy życia i cywilizację, opartą w całości na osiągnięciach biotechnologii. "Eden" jest pasjonującą historią eksploracji, stopniowego poznawania obcej przyrody i kultury poprzez szereg doświadczeń, hipotez, wreszcie emocjonujących wędrówek, w trakcie których Ziemianie muszą na bieżąco interpretować napotkane fenomeny, których sens wymyka się ich pojęciowej aparaturze.
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 362
Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:
Stanisław Lem
"Eden"
© Copyright by Tomasz Lem, 2016
projekt okładki: Anna Maria Suchodolska
© Copyright for this edition: Pro Auctore Wojciech Zemek
zdjęcie na okładce: © Czesław Czapliński/FOTONOVA
www.lem.pl
ISBN 978-83-63471-39-2
Kraków, 2019 (wydanie drugie poprawione)
Wszelkie prawa zastrzeżone
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
W obliczeniach był błąd. Nie przeszli nad atmosferą, ale zderzyli się z nią. Statek wbijał się w powietrze z grzmotem, od którego puchły bębenki. Rozpłaszczeni na legowiskach czuli dobijanie amortyzatorów, przednie ekrany zaszły płomieniem i zgasły, poduszka rozżarzonych gazów napierająca na dziób zatopiła zewnętrzne obiektywy, hamowanie było niedostateczne i opóźnione. Sterownię napełnił swąd rozgrzanej gumy, pod prasą deceleracji ślepli i głuchli, to był koniec, ale nawet tego nie mógł żaden pomyśleć, nie starczyło wszystkich sił, aby unieść klatkę piersiową, wciągnąć oddech, robiły to za nich do ostatka pracujące tlenopulsatory, wtłaczały w nich powietrze jak w pękające balony. Nagle grzmot ucichł.
Zapaliły się awaryjne światła, po sześć z każdej strony, ludzie wili się, nad tablicą napędu czerwieniał sygnał alarmu, była pęknięta i zgnieciona w harmonię, kawały izolacji, okruchy pleksiglasu z szelestem przesuwały się po podłodze, nie grzmiało, wszystko obejmował głuchy, rosnący gwizd.
– Co się… – wychrypiał Doktor, wypluwając gumowy ustnik.
– Leżeć! – przestrzegł go Koordynator, który patrzał w ostatni nieuszkodzony ekran.
Rakieta przekoziołkowała, jakby uderzył w nią taran, spowijające ich nylonowe siatki zagrały jak struny, przez chwilę ważyło się wszystko jak u szczytu huśtawki zawisłej do góry nogami, potem zadudniło.
Mięśnie, stężałe w oczekiwaniu ostatniego ciosu, obmiękły. Rakieta, stojąc na pionowym słupie wylotowego ognia, powoli schodziła w dół, dysze dudniły uspokajająco, trwało to kilka minut, potem przez ściany poszedł dreszcz. Wibracja stawała się coraz mocniejsza, łożyskowe zawieszenia turbin musiały się rozchwiać, popatrzyli na siebie. Nikt nic nie mówił. Wiedzieli, że wszystko zależy od tego, czy wirniki się nie zatrą, czy wytrzymają.
Cała sterownia zadygotała nagle, jakby z zewnątrz kuł w nią z szaloną szybkością stalowy młot. Gruba, wypukła soczewka ostatniego ekranu w mgnieniu oka pokryła się gęstą pajęczyną pęknięć, jego fosforyczna tarcza zgasła, w padającym z dołu mdłym blasku lamp awaryjnych widzieli własne powiększone cienie na pochyłych ścianach, dudnienie przeszło w ciągły ryk, pod nimi coś chrobotało, łamało się, rozszczepiało z żelaznym wizgotem; kadłub, wstrząsany potwornymi targnięciami, leciał, leciał, oślepiony, martwy; skurczyli się, wstrzymali dech, zupełna ciemność, chaos, ciała ich wystrzeliły nagle na całą długość nylonowych lin, nie dosięgły potrzaskanych tablic, o które by się rozpruły, zawisły skosem, wahając się wolno jak ciężkie wahadła…
Rakieta przewaliła się jak padająca góra, łoskot ten był daleki i tępy, wyrzucone bryły gruntu, słabo stukając, osunęły się po zewnętrznym pancerzu.
Wszystko znieruchomiało. Pod nimi syczały przewody, coś bulgotało przeraźliwie, szybko, wciąż szybciej, szum uchodzącej wody przemieszany z przenikliwym, powtarzającym się sykiem, jak gdyby jakaś ciecz kapała na rozpalone blachy.
– Żyjemy – powiedział Chemik. Powiedział to w zupełnej ciemności. Nie widział nic. Wisiał w swoim nylonowym pokrowcu jak w worku zaczepionym z czterech stron linami. Znaczyło to, że rakieta leży na boku. Gdyby stała, posłanie byłoby poziome. Coś trzasnęło. Blady, benzynowy płomyk starej zapalniczki Doktora.
– Załoga? – spytał Koordynator. Jedna lina jego worka pękła, wirował wolno bezradny i usiłował bezskutecznie chwycić się czegoś wystającego ze ściany, wyciągając rękę przez oko nylonowej siatki.
– Pierwszy – powiedział Inżynier.
– Drugi – odezwał się Fizyk.
– Trzeci – głos Chemika.
– Czwarty – powiedział Cybernetyk. Trzymał się za czoło.
– Piąty – zakończył Doktor.
– Wszyscy. Gratuluję – głos Koordynatora był spokojny. – Automaty?
Odpowiedziała cisza.
– Automaty!!
Milczenie. Zapalniczka poczęła parzyć palce Doktora. Zgasił ją. Znowu zapadła ciemność.
– Zawsze mówiłem, że jesteśmy z lepszego materiału – powiedział po ciemku Doktor.
– Czy ktoś z was ma nóż?
– Ja mam. Przeciąć liny?
– Jeżeli możesz wyleźć bez przecinania, to lepiej. Ja nie mogę.
– Spróbuję.
Dał się słyszeć odgłos szamotania, przyspieszony oddech, coś stuknęło, rozległo się zgrzytnięcie szkła.
– Jestem na dole. To znaczy – na ścianie – powiedział Chemik. Głos jego dobiegł z dna ciemności. – Doktorze, poświeć na chwilę, to wam pomogę.
– Ale spiesz się. Benzyna się kończy.
Zapalniczka znowu zabłysła. Chemik krzątał się przy kokonie Koordynatora, mógł dosięgnąć tylko jego nóg. Wreszcie udało mu się odciągnąć częściowo boczny zamek błyskawiczny i Koordynator spadł ciężko na nogi. We dwóch pracowali szybciej. Po chwili wszyscy stali już na skośnie przechylonej obitej półelastyczną masą ścianie sterowni.
– Od czego zaczniemy? – spytał Doktor. Zacisnął brzegi rany na czole Cybernetyka i nałożył na nią plaster. Miał go w kieszeni. Zawsze nosił przy sobie niepotrzebne rzeczy.
– Od stwierdzenia, czy uda się wyjść – odparł Koordynator. – Najpierw musimy mieć światło. Co tam? Już? Doktorze, poświeć mi tu, może jest prąd w końcówkach tablicy, przynajmniej w rozrządzie sygnalizacji alarmowej.
Tym razem zapalniczka wykrzesała tylko iskrę. Doktor pocierał kamyk, aż starł sobie skórę z palca, błyskając tuż nad szczątkami pogruchotanej płyty, w której grzebali, klęcząc, Koordynator z Inżynierem.
– Jest? – spytał Chemik, stojąc z tyłu, bo nie było już dla niego miejsca.
– Na razie nic. Nikt nie ma zapałek?
– Ostatni raz widziałem zapałki trzy lata temu. W muzeum – oświadczył niewyraźnie Inżynier, bo usiłował zębami oderwać izolację z końca przewodu. Naraz mała niebieska iskra oświetliła złożone w muszlę ręce Koordynatora.
– Jest – powiedział. – Teraz jakąś żarówkę.
Znaleźli nieuszkodzoną w sygnale alarmowym nad boczną tablicą. Ostry elektryczny ognik oświetlił sterownię jakby część wznoszącej się skosem rury tunelowej o stożkowatych ścianach. Wysoko nad nimi, w tym, co było teraz stropem, widniały zamknięte drzwi.
– Ponad siedem metrów – powiedział melancholijnie Chemik. – Jak my się tam dostaniemy?
– Widziałem kiedyś w cyrku żywą kolumnę – pięciu ludzi, jeden na drugim – zauważył Doktor.
– To dla nas za trudne. Dostaniemy się tam po podłodze – odparł Koordynator. Wziął od Chemika nóż i zaczął robić szerokie nacięcia w gąbczastej powłoce podłogi.
– Stopnie?
– Tak.
– Dlaczego nie słychać Cybernetyka? – zdziwił się naraz Inżynier. Siedząc na szczątkach potrzaskanej tablicy rozrządczej, przykładał woltomierz do wyciągniętych na zewnątrz kabli.
– Owdowiał – odrzekł z uśmiechem Doktor. – Czym jest Cybernetyk bez automatów?
– Jeszcze je nakręcę – rzucił Cybernetyk. Zaglądał w otwory wybitych ekranów. Elektryczny ognik powoli żółkł – stawał się coraz ciemniejszy i bledszy.
– Akumulatory też? – mruknął Fizyk.
Inżynier wstał.
– Tak wygląda.
Po kwadransie w głąb, a raczej w górę statku ruszyła sześcioosobowa ekspedycja. Najpierw dostała się do korytarza, a z niego – do poszczególnych pomieszczeń. W kajucie Doktora znaleźli ślepą latarkę. Doktor lubił mieć mnóstwo zbędnych na co dzień rzeczy. Zabrali ją. Wszędzie zastali zniszczenia. Umeblowanie, przymocowane do podłóg, nie rozbiło się, ale z przyrządów, narzędzi, pomocniczych wehikułów, zapasów utworzyła się jakaś nieprawdopodobna kasza, w której brodziło się wyżej kolan.
– A teraz spróbujemy wyjść – oświadczył Koordynator, kiedy na powrót znaleźli się w korytarzu.
– A skafandry?
– Są w komorze ciśnień. Nic im się nie powinno było stać. Ale skafandry nie są potrzebne. Eden ma znośną atmosferę.
– Czy tu w ogóle ktoś kiedyś był?
– Tak, dziesięć albo jedenaście lat temu sonda kosmiczna z patrolu poszukiwań, wtedy jak zaginął Altair ze swoim statkiem. Pamiętacie?
– Ale z ludzi nikt?
– Nie, nikt.
Klapa wewnętrzna śluzy znajdowała się skośnie ponad ich głowami. Dziwne pierwsze wrażenie spowodowane tym, że po znanych pomieszczeniach szło się w całkiem nowej konfiguracji – ściany były teraz podłogami, a stropy ścianami – powoli mijało.
– Tu rzeczywiście nie obejdzie się bez żywej drabiny – orzekł Koordynator. Oświetlił dokładnie klapę latarką Doktora. Plama światła obeszła ją dookoła. Klapa przylegała hermetycznie.
– Wygląda nieźle – powiedział Cybernetyk. Stał z zadartą głową.
– Owszem – zgodził się Inżynier. Pomyślał, że potworna siła, która sprasowała nośne dźwigary tak, że prysła wpasowana między nie główna tablica rozrządcza, mogła zaklinować także klapę, ale zachował tę myśl dla siebie. Koordynator rzucił okiem na Cybernetyka i już chciał mu powiedzieć, żeby pochylił grzbiet i ustawił się pod ścianą, gdy przypomniał sobie poskręcane żelastwo, które ujrzeli w pomieszczeniu automatów, i poprosił Chemika:
– Stań w rozkroku, ręce na kolana, tak będzie ci lepiej.
– Moim marzeniem było występować w cyrku. Zawsze! – zapewnił go Chemik i pochylił się. Koordynator postawił mu stopę na ramieniu, wspiął się, uniósł i przywierając do ściany, czubkami palców dosięgnął maczugowato zgrubiałej u końca niklowej dźwigni.
Pociągnął, potem szarpnął, nareszcie zawisł na niej. Wtedy poddała się z chrzęstem, jakby zamkowy mechanizm pełen był miałkiego szkła. Zrobiła ćwierć obrotu i stanęła. – Czy ciągniesz w dobrą stronę? – spytał Doktor, który świecił z dołu latarką. – Rakieta leży.
– Uwzględniłem to.
– Nie możesz już mocniej?
Koordynator nie odpowiedział. Wisiał na płask przy ścianie uczepiony jedną ręką dźwigni. Powoli spróbował dołączyć drugą rękę. Było to bardzo trudne, ale w końcu mu się udało. Wisząc teraz jak na trapezie, podkurczył nogi, aby nie kopnąć skulonego pod nim Chemika, i targnął kilka razy, unosząc się na ramionach i opuszczając, całym ciężarem ciała, aż stęknął, uderzając z rozmachem torsem o ścianę.
Za trzecim czy czwartym razem dźwignia poddała się trochę. Brakowało jeszcze z pięć centymetrów do końca jej drogi. Koordynator zebrał siły i raz jeszcze rzucił sobą w dół.
Dźwignia z piekielnym zgrzytnięciem stuknęła w zapadkę. Rygiel wewnętrzny był odsunięty.
– Poszło jak po maśle – cieszył się Fizyk.
Inżynier milczał. Wiedział swoje. Zabrali się teraz do otwierania klapy, co było zadaniem trudniejszym. Inżynier spróbował uruchomić ją, naciskając rękojeść hydraulicznego urządzenia, ale wiedział z góry, że nic z tego nie będzie. Rury popękały w wielu miejscach i cały płyn wyciekł. Ręczna korba zaświeciła nad nimi swoim kółkiem jak aureola, kiedy Doktor skierował latarkę do góry. Jak na ich możliwości gimnastyczne, było za wysoko – ponad cztery metry.
Zaczęło się znoszenie ze wszystkich pomieszczeń połamanych aparatów, poduszek, książek – szczególnie przydatna okazała się biblioteka, a w niej – atlasy gwiazdowe nieba, bardzo wielkie i grube.
Budowali z nich piramidę jak z cegieł. Wzniesienie dwumetrowego stosu zabrało niemal godzinę. Raz część obsunęła się i odtąd zaczęli pracować systematycznie pod komendą Inżyniera.
– Praca fizyczna to jednak okropność! – dyszał Doktor. Latarka tkwiła wciśnięta w szczelinę klimatyzatora i oświetlała im drogę, gdy biegli do biblioteki i wracali objuczeni książkami.
– Nigdy nie wyobrażałem sobie, że tak prymitywne warunki mogą panować w podróżach do gwiazd – sapał Doktor. On jeden jeszcze mówił. Na koniec Koordynator, podtrzymywany przez towarzyszy, wlazł ostrożnie na wzniesioną piramidę i dotknął palcami korby.
– Mało – powiedział. – Brakuje mi pięciu centymetrów. Nie mogę podskoczyć, bo mi się wszystko rozjedzie.
– Właśnie mam tu Teorię lotów szybkich – powiedział Doktor, ważąc w ręku opasły tom. – Myślę, że będzie w sam raz.
Koordynator wczepił się w korbę. Świecili mu latarką. Jego cień łopotał na białej powierzchni plastyku wyściełającego to, co teraz było stropem. Naraz góra książek się poruszyła.
– Uwaga – syknął Fizyk.
– Nie mam się o co oprzeć – wyrzucił przez zduszone gardło Koordynator. – Trzymajcie tam – wszyscy diabli!! – warknął. Korba wymknęła mu się z rąk, przez moment ważył się na górze, w końcu chwycił równowagę. Nikt już nie patrzał w górę – splótłszy się rękami, napierali ze wszystkich stron na chwiejną budowlę z książek, żeby się nie rozsunęła.
– Tylko nie klnij – jak raz zaczniemy, nie będzie końca – przestrzegł z dołu Doktor. Koordynator ponownie ujął korbę. Naraz rozległ się przeciągły zgrzyt, po którym nastąpił głuchy szum osuwających się tomów. Koordynator wisiał nad nimi w powietrzu, ale korba, której się uczepił, wykonała pełny obrót.
– I tak dalej, jeszcze jedenaście razy – powiedział, lądując na książkowym pobojowisku.
Po dwu godzinach klapa została pokonana. Kiedy zaczęła się otwierać, wydali chóralny okrzyk triumfu.
Otwierając się, zawisła w połowie wysokości korytarza i utworzyła jakby poziomy pomost, po którym można było wejść do śluzy bez większych trudności.
Skafandry w płaskiej szafie ściennej znaleźli nienaruszone. Szafa leżała teraz poziomo. Stąpali po jej drzwiach.
– Wychodzimy wszyscy czy jak? – spytał Chemik.
– Najpierw spróbujemy otworzyć właz…
Był zagłuszony – jakby stanowił litą całość z korpusem. Dźwignie nie dawały się ruszyć, ramię przy ramieniu parli w sześciu, potem próbowali rozruszać gwinty, więc miotali się na przemian to w jedną, to w drugą stronę – ani drgnęły.
– Okazuje się, że dolecieć to nic – najtrudniej jest czasem wysiąść – zakonkludował Doktor.
– Pogratulować humorku – mruknął przez zęby Inżynier. Pot lał mu się na oczy. Usiedli na drzwiach ściennej szafki.
– Jestem głodny – wyznał w ogólnym milczeniu Cybernetyk.
– Wobec tego trzeba coś zjeść – oświadczył Fizyk i zaofiarował się, że pójdzie do magazynu.
– Raczej do kuchni. W chłodni może coś…
– Sam nie dam rady. Trzeba przerzucić z pół tony szmelcu, żeby się dostać do zapasów. Kto na ochotnika?
Doktor był pierwszy, Chemik wstał z pewnym ociąganiem. Gdy głowy ich znikły za brzegiem odchylonej klapy, a ostatni brzask latarki, którą zabrali, zgasł, Koordynator powiedział przyciszonym głosem:
– Wolałem nie mówić. Orientujecie się mniej więcej w sytuacji?
– Tak – powiedział Inżynier w czarny mrok przed sobą. Dotknął wyciągniętą ręką stopy Koordynatora i nie cofnął palców. Potrzebował tego dotknięcia.
– Myślisz, że klapy nie da się przeciąć?
– Czym? – spytał Inżynier.
– Palnikiem elektrycznym albo gazowym. Mamy autogen i…
– Słyszałeś o autogenie, który by przeciął ćwierć metra ceramitu? Człowieku!
Milczeli. Z głębi statku, jak z żelaznych podziemi, dochodził głuchy hałas.
– Więc co? Co?! – powiedział ze zdenerwowaniem Cybernetyk. Słyszeli skrzypnięcie jego stawów. Wstał.
– Siadaj – łagodnie, ale stanowczo powiedział Koordynator.
– Myślicie, że… klapa stopiła się z pancerzem?
– Niekoniecznie – odparł Inżynier. – Czy wiesz w ogóle, co się stało?
– Dokładnie nie. Trafiliśmy z kosmiczną szybkością w atmosferę tam, gdzie nie miało jej być. Dlaczego? Automat nie mógł się pomylić.
– Automat się nie pomylił. Myśmy się pomylili – powiedział Koordynator. – Zapomnieliśmy o poprawce na ogon.
– Na jaki ogon? Co ty mówisz?
– Na gazowy ogon, który rozciąga za sobą każda planeta posiadająca atmosferę, w kierunku przeciwnym do jej ruchu. Nie wiesz o tym?
– A tak, tak. Wpadliśmy w ten ogon? Ale on musi być szalenie rozrzedzony.
– Dziesięć do minus szóstej – odparł Koordynator – albo coś koło tego, ale mieliśmy ponad siedemdziesiąt kilometrów na sekundę, kochany. Przyhamowało nas jak mur – to był ten pierwszy wstrząs, pamiętacie?
– Tak – podjął Inżynier – a kiedyśmy weszli w stratosferę, mieliśmy jeszcze dziesięć albo i dwanaście. Powinna się była w ogóle rozlecieć, dziwne, że wytrzymała.
– Rakieta?
– Obliczona jest na dwudziestokrotne przeciążenie, a zanim ekran pękł, na własne oczy widziałem, jak strzałka wyskoczyła ze skali. Skala ma rezerwę do trzydziestu.
– A my?
– Co my?
– Jak mogliśmy wytrzymać – chcesz powiedzieć, że trwała deceleracja wyniosła 30 g?
– Nie trwała. W szczytach na pewno. Przecież hamownice dały wszystko. Dlatego doszło do pulsacji.
– Ale automaty wyrównały i gdyby nie sprężarki… – powiedział z odcieniem przekory w głosie Cybernetyk. Urwał, w głębi statku coś potoczyło się z brzękiem, jakby żelazne koła po blasze. Ucichło.
– Co chcesz od sprężarek? – powiedział Inżynier. – Jak pójdziemy do maszynowni, to pokażę ci, że zrobiły pięć razy więcej, niż mogły. To przecież tylko agregaty pomocnicze. Najpierw rozchwiało im łożyska, a jak przyszła pulsacja…
– Myślisz, że rezonans?
– Rezonans swoją drogą. Właściwie powinniśmy się byli rozsmarować na przestrzeni paru kilometrów, jak ten frachtowiec na Neptunie – wiesz? Sam się przekonasz, jak zobaczysz maszynownię. Mogę ci z góry powiedzieć, co tam jest.
– Wcale nie palę się, żeby zobaczyć maszynownię. Co u licha, czemu oni tak długo nie wracają? Ciemno, aż oczy bolą.
– Światło będziemy mieli, nie bój się – powiedział Inżynier.
Wciąż, jakby niechcący, trzymał końce palców oparte o stopę Koordynatora, który nie ruszał się i milczał.
– A do maszynowni pójdziemy tak, z nudów. Co innego będziemy mieli do roboty?
– Na serio myślisz, że się stąd nie wydostaniemy?
– Nie, żartuję. Lubię takie żarty.
– Przestań – odezwał się Koordynator. – Po pierwsze, jest rezerwowy właz.
– Człowieku! Rezerwowy właz jest akurat pod nami. Statek musiał się porządnie worać, nie jestem pewny, czy nawet ta klapa wystaje nad ziemię.
– Więc co z tego? Mamy narzędzia, możemy wykopać tunel.
– A ciężarowy? – powiedział Cybernetyk.
– Zalany – wyjaśnił lakonicznie Inżynier. – Zaglądałem do studzienki kontrolnej. Musiał pęknąć któryś z głównych zbiorników – tam są co najmniej dwa metry wody. Prawdopodobnie skażonej.
– Skąd wiesz?
– Stąd, że tak jest zawsze. Chłodzenie reaktora puszcza pierwsze – nie wiesz o tym? Zapomnij lepiej o ciężarowym włazie. Musimy wyjść tym – jeżeli…
– Wykopiemy tunel – powtórzył cicho Koordynator.
– Teoretycznie to jest możliwe – nieoczekiwanie zgodził się Inżynier. Zamilkli. Dały się słyszeć coraz bliższe stąpania, w korytarzu pod nimi zajaśniało, zmrużyli oślepione oczy.
– Szynka, suchary, ozorki czy co tam jest w tym pudle – wszystko z żelaznej racji! Tu czekolada, a tu termosy. Dajcie na górę! – zwrócił się Doktor do pozostałych, gramoląc się jako pierwszy na klapę. Świecił im latarką, gdy wchodzili do komory i rozstawiali puszki. Przynieśli też aluminiowe talerze.
Przy świetle latarki jedli w milczeniu.
– Termosy są całe? – zdziwił się naraz Cybernetyk. Nalewał sobie kawy do kubka.
– Dziwne, ale tak. Z konserwami nie jest źle. Ale zamrażalnia, lodówki, piekarniki, mały syntetyzator, aparatura oczyszczająca, filtry wody – wszystko w proszku.
– Aparatura oczyszczająca też? – zaniepokoił się Cybernetyk.
– Też. Może dałaby się naprawić, gdyby było czym. Ale to błędne koło; żeby uruchomić choćby najprostszy półautomat naprawczy, trzeba prądu, żeby mieć prąd, trzeba naprawić agregat, a do tego znów potrzebny jest półautomat.
– Naradziliście się tu, uczeni w technice? I co? Gdzie promyk nadziei? – spytał Doktor, smarując grubo suchary masłem i nakładając z wierzchu płaty szynki. Nie czekając odpowiedzi, ciągnął:
– Jako szczeniak przeczytałem chyba więcej książek o kosmonautyce, niż waży nasza nieboszczka, a jednak nie znalazłem ani jednej opowieści, żadnej historii, anegdotki nawet o czymś podobnym do tego, co nas spotkało. Dlaczego – nie pojmę!
– Bo to nudne – wyjaśnił z szyderczą intencją Cybernetyk.
– Tak – to coś nowego – Robinson międzyplanetarny – powiedział Doktor. Zakręcał termos. – Jak wrócę, postaram się to opisać, o ile talent pozwoli.
Zapadła nagła cisza. Zbierali puszki, aż Fizyk wpadł na myśl, żeby je schować do szafki ze skafandrami, ustąpili więc pod ścianę, bo inaczej nie dało się otworzyć drzwi w podłodze.
– Wiecie, słyszeliśmy jakieś dziwne odgłosy, jakeśmy grzebali w magazynie – powiedział Chemik.
– Jakie odgłosy?
– Takie stękania i potrzaskiwania, jakby nas coś prasowało.
– Myślisz, że oberwała się na nas jakaś skała? – spytał Cybernetyk.
– To całkiem co innego – wmieszał się Inżynier. Zewnętrzna powłoka osiągnęła przy wtargnięciu w atmosferę bardzo wysoką temperaturę, dziobowa może się nawet nadtopiła, a teraz części konstrukcji stygną, przesuwają się, powstają wewnętrzne napięcia i stąd te odgłosy – o, i teraz słychać, uważajcie…
Zamilkli. Tylko twarze oświetlała latarka leżąca na płaskim kole nad włazem. We wnętrzu statku rozległo się przeciągłe stęknięcie, seria krótkich, słabnących potrzaskiwań i nastała cisza.
– A może to któryś automat? – powiedział z nadzieją w głosie Cybernetyk.
– Widziałeś przecież sam.
– Tak, ale nie zaglądaliśmy do luku rezerw.
Cybernetyk wychylił się w ciemność korytarza i stając na samym brzegu klapy, krzyknął:
– Automaty rezerwy!!
Głos zadudnił w zamknięciu. Odpowiedziała cisza.
– Chodź tu, zbadamy porządnie właz – powiedział Inżynier. Przykląkł przed zaklęśniętą łagodnie płytą i zbliżając oczy do obrzeża, oświetlał je centymetr po centymetrze. Wodził tak plamą światła wzdłuż uszczelnień, które porysowała drobniutka siateczka spękań.
– Od wewnątrz nic stopionego, zresztą nie dziwota – ceramit bardzo źle przewodzi ciepło.
– Może spróbujemy jeszcze raz? – zaproponował Doktor, kładąc rękę na korbie.
– To nie ma sensu – zaprotestował Chemik.
Inżynier przyłożył dłoń do klapy i zerwał się na równe nogi.
– Chłopcy, potrzebna woda! Dużo zimnej wody!
– Po co?
– Dotknijcie klapy – gorąca, co!?
Dotknęło jej kilka wyciągniętych jednocześnie rąk.
– Prawie parzy – powiedział ktoś.
– To nasze szczęście!
– Jak to?
– Korpus jest rozgrzany, rozszerzył się i klapa też. Jeżeli będziemy chłodzili klapę, skurczy się i może da się otworzyć.
– Woda to mało. Może jest jeszcze lód. Powinien być w zamrażalniach – powiedział Koordynator.
Jeden po drugim zeskakiwali na dno korytarza, który zadudnił od kroków biegnących.
Koordynator został przy włazie z Inżynierem.
– Puści – powiedział cicho, jakby do siebie.
– O ile się nie stopiła – mruknął Inżynier. Rozłożonymi rękami wodził płasko po obrzeżu, badając jego temperaturę. – Ceramit zaczyna płynąć powyżej trzech tysięcy siedmiuset stopni. Nie zauważyłeś, ile miała na ostatku powłoka?
– Na ostatku wszystkie zegary pokazywały daty z zeszłego roku. Kiedy zastopowaliśmy na hamownicach, było ponad dwa i pół, jeżeli się nie mylę.
– Dwa i pół tysiąca stopni to jeszcze nic takiego!
– Tak, ale potem!
Tuż nad poziomo wywichniętą klapą ukazała się zgrzana twarz Chemika. Latarkę miał przypiętą na szyi, chwiała się, blask skakał w kawałach lodu, które sterczały z wiadra. Podał je Koordynatorowi.
– Czekaj no… jak my właściwie będziemy chłodzić… – zafrasował się Inżynier. – Zaraz.
Znikł w ciemności. Kroki znów dały się słyszeć. Doktor przyniósł dwa wiadra wody, w której pływał lód. Chemik świecił, Doktor wspólnie z Fizykiem zaczęli polewać klapę wodą. Ściekała na podłogę, na korytarz. Kiedy zlewali klapę dziesiąty raz, wydawało im się, że coś w niej słyszą – słabiutkie poskrzypywanie. Wydali okrzyk radości. Pojawił się Inżynier. Niósł spory reflektor od skafandra, przymocowany taśmą na wysokości piersi. Od jego blasku zaraz pojaśniało. Inżynier rzucił na podłogę naręcze plastykowych płyt ze sterowni. Zaczęli starannie okładać klapę cegiełkami i okruchami lodu, przyciskając je plastykiem, nadymanymi poduszkami, książkami, które znosił tymczasem Fizyk, wreszcie, gdy grzbiety ledwo mogli wyprostować, a z lodowego murku mało co zostało, tak szybko tajał w zetknięciu z rozgrzaną płytą włazu, Cybernetyk chwycił oburącz korbę i spróbował ją obrócić.
– Czekaj, jeszcze nie! – krzyknął gniewnie Inżynier, ale korba obróciła się dziwnie lekko. Skoczyli wszyscy. Wirowała coraz szybciej. Inżynier uchwycił pośrodku rękojeść zabezpieczającego klapę potrójnego rygla, targnął, rozległ się dźwięk jakby pękającej grubej szyby i właz naparł na nich, zrazu lekko, nagle uderzył najbliższych i z ciemnej czeluści wywaliła się z hurgotem czarna lawina, zasypując po kolana tych, co stali naprzeciw. Chemik i Koordynator, którzy stali najbliżej, rzuceni zostali na boki. Klapa przycisnęła Chemika do bocznej ściany tak, że nie mógł się ruszyć, ale nie zrobiła mu nic złego. Koordynator ledwo zdążył odskoczyć w ostatniej chwili, omal nie przewrócił Doktora. Znieruchomieli. Latarka Doktora zasypana, zgasła, świecił tylko reflektor na piersi Inżyniera.
– Co to jest? – nie swoim głosem powiedział Cybernetyk. Stał za wszystkimi, ostatni, na skraju platforemki.
– Próbka planety Eden – odparł Koordynator. Pomógł wyleźć Chemikowi spoza odrzuconej w bok klapy.
– Tak – dodał Inżynier – cały właz zasypany, musieliśmy porządnie wleźć w grunt!
– To jest pierwsze lądowanie POD powierzchnią nieznanej planety, prawda? – spytał Doktor. Naraz wszyscy zaczęli się śmiać. Cybernetyk tak się zanosił, aż łzy ukazały mu się w oczach.
– Dosyć tego! – krzyknął ostro Koordynator. – Nie będziemy przecież stali tak do rana. Po narzędzia, chłopcy, musimy się odkopać.
Chemik nachylił się i podniósł ciężką, zbitą bryłę z kopca, który urósł na podłodze przed włazem. Z owalnego otworu wypuczała się ziemia, od czasu do czasu tłusto połyskujące, czarniawe okruchy staczały się po powierzchni małego osypiska aż na korytarz.
Wycofali się do niego, bo na platformie nie było już nawet tyle miejsca, by usiąść. Koordynator i Inżynier zeskoczyli na dół ostatni.
– Jak głęboko mogliśmy się wbić? – spytał półgłosem Koordynator Inżyniera. Szli obok siebie korytarzem. Daleko przed nimi jaśniała sunąca szybko plama światła. Inżynier dał reflektor Chemikowi.
– Jak głęboko?… To zależy od zbyt wielu czynników. Tagerssen wlazł w grunt na osiemdziesiąt metrów.
– Tak, ale co zostało z rakiety i z niego!
– A ta sonda z Księżyca? Sztolnię musieli bić w skale, żeby ją odkopać. W skale!
– Na Księżycu jest pumeks…
– A skąd możemy wiedzieć, co tu jest?
– Widziałeś przecież. To wygląda na margle.
– Przy samym włazie, a dalej?
Z narzędziami było bardzo źle. Statek, jak wszystkie długiego zasięgu, miał na pokładzie podwójny zestaw automatów i zdalnie sterowanych półautomatów do wszelkich prac, także powierzchniowo-ziemnych, jakich mogą wymagać różnorodne warunki planetarne. Urządzenia te były jednak nieczynne i bez dopływu prądu ani myśleć można było o ich uruchomieniu, jedyna zaś jednostka większa, jaką dysponowano – koparka napędzana mikrostosem atomowym – także wymagała elektryczności do wstępnego rozruchu. Nieodzowne okazało się sporządzenie narzędzi całkiem prymitywnych, łopat i kilofów. To także napotkało ogromne trudności. Po pięciu godzinach mozołu załoga wracała korytarzem ku śluzie, niosąc trzy rozpłaszczone i zgięte na końcu kopaczki, dwa stalowe drągi i wlokąc wielkie płaty blach, które służyć miały do umacniania ścian wykopu. Oprócz kubłów przysposobiono do noszenia ziemi kilka wielkich plastykowych pudeł, zamocowawszy do nich z dwu stron krótkie, aluminiowe rury jako nosidła.
Trzy czwarte doby minęło od katastrofy i wszyscy upadali ze zmęczenia. Doktor zadecydował, że powinni przespać choć kilka godzin. Pierwej jednak trzeba było przygotować jakieś posłania, choćby prowizoryczne, bo koje w pomieszczeniach sypialnych, umocowane na stałe do podłóg, stały teraz pionowo. Z odkręcaniem ich byłoby zbyt wiele roboty, zwleczono więc do biblioteki – niemal połowę książek wynieśli już przedtem na korytarz – nadymane materace i wszyscy legli na nich pokotem.
Rychło okazało się, że poza Chemikiem i Inżynierem nikt nie może zasnąć. Doktor wstał więc znowu i poszedł z latarnią na poszukiwanie środków nasennych. Zajęło mu to niemal godzinę, gdyż musiał utorować sobie drogę do salki opatrunkowej poprzez jej sień zawaloną stosami rozkawałkowanych aparatów i naczyń analitycznych. Wypadły wszystkie ze ściennych szaf i tarasowały dostęp do drzwi. Na koniec – jego zegarek ręczny pokazywał czwartą nad ranem czasu pokładowego – nasenne tabletki zostały rozdane, lampa zgaszona i niebawem niespokojne oddechy wypełniły mroczne pomieszczenie.
Zbudzili się nadspodziewanie szybko, niemal wszyscy, z wyjątkiem Cybernetyka, który łyknął zbyt wielką dawkę pigułek i był jak pijany. Inżynier znów skarżył się na dojmujący ból barku. Doktor odkrył w tym miejscu bolesną opuchliznę, przypuszczalnie Inżynier musiał nadwerężyć sobie staw, gdy mocowali się z dźwigniami włazu.
Nastrój był ponury. Nikt się prawie nie odzywał, nawet Doktor. Do reszty zapasów w śluzie nie mogli się dostać, bo na drzwiach szafy ze skafandrami spoczywał ogromny kopiec osypiska, raz jeszcze więc Fizyk i Chemik poszli do kuchennego magazynu, skąd wrócili z puszkami konserw. Była dziewiąta, kiedy przystąpili do kopania tunelu.
Roboty posuwały się żółwim krokiem. W owalnym otworze włazu nie można się było dobrze rozmachnąć, ludzie dźgali kopaczkami zbite zwały ziemi, a stojący w tyle usuwali je do korytarza. Po namyśle zdecydowano wrzucać ziemię do kabiny nawigacyjnej, bo znajdowała się najbliżej i nie zawierała niczego, co mogłoby się okazać potrzebne w bezpośredniej przyszłości.
Po czterech godzinach nawigatornia była zasypana na wysokość kolan wynoszonym gruntem, a tunel osiągnął ledwo dwa metry długości. Margiel był zbity, nie to, że twardy, ale ostrza drągów i kopaczek więzły w nim, a żelazne trzony, zbyt gwałtownie naciskane przez pracujących zajadle ludzi, gięły się – najlepiej sprawowała się stalowa kopaczka w rękach Koordynatora.
Inżynier niepokoił się, czy ziemny strop nie zacznie osiadać, i dbał szczególnie o staranne stemplowanie. Pod wieczór, gdy umazani gliną zasiedli do posiłku, tunel wiodący od klapy stromo pod górę, niemal o siedemdziesięciu stopniach nachylenia, zagłębił się w grunt ledwo na pięć i pół metra.
Inżynier zajrzał raz jeszcze do studzienki, przez którą można się było dostać do niższej kondygnacji, gdzie trzydzieści metrów ku rufie od głównego włazu znajdowała się w pancerzu klapa ciężarowa, ale zobaczył tylko czarne lustro wody; stała wyżej niż poprzedniego dnia, widocznie jeszcze jakiś zbiornik miał przeciek i jego zawartość sączyła się tu powoli. Woda – wykrył to natychmiast małym geigerem – była radioaktywnie skażona, zamknął więc na głucho studzienkę i wrócił do towarzyszy, nic nie mówiąc o tym odkryciu.
– Jeżeli dobrze pójdzie, wydostaniemy się jutro, jeżeli gorzej – za dwa dni – oświadczył Cybernetyk, pijąc trzeci kubek kawy z termosu. Wszyscy bardzo dużo pili.
– Skąd wiesz? – zdziwił się Inżynier.
– Tak jakoś czuję.
– On ma intuicję, której pozbawione są jego automaty – zaśmiał się Doktor. W miarę jak upływał dzień, był w coraz lepszym humorze. Kiedy inni luzowali go w przodzie wykopu, wbiegał do pomieszczeń statku i w ten sposób wzbogacił załogę o dwie latarki magnetoelektryczne, maszynkę do strzyżenia włosów, witaminizowaną czekoladę i cały stos ręczników. Wszyscy byli umazani gliną, kombinezony mieli całe w plamach i zaciekach, oczywiście nie golili się też z braku elektryczności, a maszynką do strzyżenia, którą przyniósł Doktor, wzgardzili. On sam też jej zresztą nie używał.
Cały następny dzień upłynął na kopaniu tunelu, nawigatornia wypełniła się ziemią tak wysoko, że coraz trudniej było już wysypywać ją przez drzwi. Przyszła kolej na bibliotekę. Doktor miał w tym przedmiocie pewne wątpliwości, ale Chemik, z którym dźwigał sporządzone z płata blachy nosiłki, bez wahania wysypał zwał margla na książki.
Tunel otwarł się zupełnie niespodziewanie. Grunt stawał się wprawdzie od pewnego czasu suchszy i jak gdyby mniej zbity, ale tej obserwacji Fizyka nie potwierdzili inni. Wynoszony do wnętrza rakiety margiel wydawał im się wciąż taki sam. Zmiana w przodku, Inżynier i Koordynator, przejęła właśnie narzędzia rozgrzane od uchwytu rąk i zadała pierwsze ciosy bryłom wystającym z nieforemnej ściany, gdy jedna znikła nagle, a przez powstały otwór wpłynął lekki podmuch powietrza. Dał się odczuć jego łagodny ciąg – ciśnienie na zewnątrz było nieco wyższe niż w tunelu, a tym samym i w rakiecie. Kopaczka i stalowy drąg zaczęły pracować gorączkowo, ziemi nikt już nie wynosił, reszta załogi, nie mogąc pomagać tym w przodku, bo było na to zbyt mało miejsca, stała zbitą grupką z tyłu. Po kilku ostatnich ciosach Inżynier chciał wyleźć na zewnątrz, ale Koordynator zatrzymał go. Chciał pierwej poszerzyć wyjście. Zarządził też wyniesienie ostatniej porcji ziemi do rakiety, żeby nic nie stało na drodze w tunelu, upłynęło więc jeszcze kilkanaście minut, zanim sześciu ludzi wyczołgało się z nieregularnego otworu na powierzchnię planety.
