Z wyznań kieszonkowego radykała ebook

„Nie wiem, jaki ma sens zapisywanie ulotnych myśli i nastrojów. Jednego, wbrew stereotypowi, nie ma na pewno — nie dokumentuję tymi swoimi notatkami historii. Bo historia to właśnie to coś, co się okazuje ważne dopiero po latach”

Rafał Ziemkiewicz „Zgred”

„masz mało czasu trzeba dać świadectwo”

Zbigniew Herbert „Przesłanie Pana Cogito”

Wstęp

Oriana Fallaci lubiła podkreślać, że tak naprawdę czuje się bardziej pisarką niż dziennikarką, a jej słynne teksty — między innymi głośne wywiady, które uczyniły z niej ikonę dziennikarstwa XX wieku — są takie, jakie są, nie tylko ze względu na jej osobowość, ale przede wszystkim dlatego, że stał za nimi zmysł literacki. Nazwała się wręcz „pisarzem ukradzionym dla dziennikarstwa”. Tylko na czym polega różnica? Co odróżnia dziennikarza w sensie ścisłym od pisarza zajmującego się, a może lepiej byłoby powiedzieć: posługującego się dziennikarstwem jako narzędziem?

Choć jest to — zwłaszcza obecnie, gdy różne formy dziennikarskie, choćby reportaż, awansowały do rangi tzw. prawdziwej literatury — granica płynna, na moje oko chodzi o punkt ciężkości. Rasowi dziennikarze, reporterzy, publicyści itp. chcą przede wszystkim opisać świat wokół, a po chwyty z artystycznego repozytorium sięgają niejako przy okazji. Na przykład dlatego, że „dziś tak się robi” albo kierowani przeświadczeniem (słusznym zresztą), że wejście w literackie buty to kolejny krok w najzupełniej naturalnej ewolucji gatunku.

Ewentualnie, tak jak Fallaci, są po prostu ludźmi, którzy marzyli o zostaniu tzw. „prawdziwymi pisarzami”, tyle że coś, kolokwialnie mówiąc, nie pykło i weszli w dziennikarstwo „na chwilę”, by pozostać w nim już na dobre. Coś tam po godzinach ścibolą, żyją nadzieją, że w końcu napiszą tę swoją Wielką Powieść, ale z czasem godzą się z tym, że los, przeznaczenie, Bóg lub cokolwiek, w co tam sobie wierzą (tak, tak wiem, że Fallaci była ateistką), pokierował ich inaczej.

Albo, tak jak, dajmy na to, Stefan Kisielewski, wychodzą z założenia, że literatura nie powinna być jedynie pustą zabawą formą, zaś sam pisarz, lub może po prostu intelektualista / inteligent w ogólności, ma jakąś społeczną misję do wypełnienia. Oczywiście nie w lansowanym przez lewicę rozumieniu, czyli jako programowe zaangażowanie (bo wszystko i zawsze jest walką o lepszy świat), lecz bardziej na zasadzie noblesse oblige.

Żaden z opisanych powyżej przypadków nie jest do końca moim, a jednak po trosze odnajduję się w każdym.

Kiedy zacząłem na serio myśleć o pisarstwie i przekonałem się, że ani moich wierszy, ani prozy nikt nie chce, pobiegłem do lokalnego tygodnika w rodzinnym mieście. I nagle bach — okazało się, że ktoś nawet czyta to, co piszę, mimo iż ja sam tę działalność uważałem za poboczną. A potem były kolejne redakcje — choć fakt faktem epizodycznie, bo na wejście do zawodu na tak zwanego fulla nigdy się nie zdecydowałem — i wreszcie blogi, które też prowadziłem bardziej po to, by nabić sobie zasięgi pod przyszłe książki, niż dlatego, że sądziłem, iż mógłbym zostać internetowym publicystą. I tak zawsze okrakiem na barykadzie. Zawsze ani do końca tu, ani do końca tam. No i nie zostałem ani jednym, ani drugim. Cóż, shit happens — jak to mówią bracia jankesi.

Gdzieś w międzyczasie doznałem uświadomienia politycznego. Przestało mi być — jak głosi slogan pewnej niegdyś czołowej, a obecnie będącej własnym cieniem gazety — wszystko jedno. Niby nadal pokątnie wystukiwałem „prawdziwą” literaturę, ale coraz więcej czasu zabierało mi komentowanie rzeczywistości — na fejsie, na kolejnym blogu, który początkowo uruchomiłem jako stronę autorską do promowania swojej twórczości, aż wreszcie, w następstwie tych działań, przez ponad rok w radiu.

To właśnie wtedy zacząłem myśleć, że może jednak pora dać sobie spokój z tym hamletyzowaniem i całkowicie wejść w publicystykę. Zwłaszcza że moich opowiadań i powieści nadal nikt za bardzo nie chciał, a jakby tego nie było dość, zaczęło do mnie docierać, że w gruncie rzeczy mam więcej do powiedzenia jako publicysta niż jako wytwórca fikcji — które to zajęcie zresztą zawsze dość marnie mi szło, a upierałem się przy nim chyba głównie ze względu na stereotyp, że Prawdziwy Pisarz to ten, który uprawia beletrystykę.

Współpraca z radiem co prawda się urwała, ale za to zwąchałem się z TySolem. No i tak zacząłem pisać teksty na ich portal, a czasem także do papieru, z majaczącą gdzieś w odległej perspektywie opcją zacieśnienia tej relacji. Był to dla mnie moment o tyle szczególny, że w zasadzie pogodziłem się z myślą, iż to właśnie publicystyka, eseistyka itd. będzie moim tworzywem. Że — tak jak Oriana (oczywiście przy zachowaniu proporcji zarówno talentu, jak i zasięgu — i nie jest to żadna fałszywa skromność) — zostanę pisarzem ukradzionym dla dziennikarstwa. Książkowym wyrazem tej decyzji był reportaż o Lourdes pt. „Miasto cudów”, który wtedy doszlifowywałem.

Oczywiście potem wydarzyła się koronaświroza, która wiele moich rysujących się na widnokręgu zawodowych spraw brutalnie zweryfikowała, a we mnie samym na nowo roznieciła apetyt na fikcję. Zresztą… długo by gadać. Poprzestańmy na tym, że wbrew temu, co sobie roiłem, uciekając w wyimaginowane światy, do pewnych rzek nie ma już powrotu.

Jeśli miałbym dzisiaj określić, kim się czuję, to powiedziałbym, że kimś pomiędzy. Kimś, kto swój punkt ciężkości ma — i prawdopodobnie zawsze będzie miał — w literaturze, ale zarazem kimś, kto twardo stoi na stanowisku, że jedyna racja bytu pisarza to mierzenie się z tym, co naprawdę istotne. W szerokim znaczeniu i takiej formie, jaką uzna za odpowiednią, ale przy tym bezwzględnie z tym imperatywem w polu widzenia. No dobrze, może nie tyle pisarza w ogóle, bo nie zamierzam nikogo pouczać, jak ma żyć i tworzyć, co raczej mnie. To jest mój indywidualny wybór.

I dlatego też postanowiłem odgrzebać tamte teksty z… no właśnie, nie tylko z tysol.pl. Większość z nich rzeczywiście opublikowałem tam, ale dwa ostatnie miały prapremiery w innych miejscach. Zwłaszcza zamykający książkę esej o Wiktorze Woroszylskim, który na dodatek bardzo różni się od reszty. Uznałem jednak, że warto go dołączyć jako pewnego rodzaju zwieńczenie zamysłu, który mi towarzyszył. A była to mianowicie chęć pokazania intelektualnej i duchowej drogi, jaką szedł bohater tych tekstów. Nie będę stręczył żadnych interpretacji — niech kropkę nad „i” każdy postawi sam.

A zmierzając powoli do zamknięcia tego przydługawego wywodu. Publicystyka to piśmiennictwo na pozór bardzo ulotne — może zresztą to stanowiło główne źródło moich oporów przed rzuceniem się w jej nurt — lecz jeśli potraktujemy ją jako literacki dokument czasu i jednostkowych zmagań z nim, otworzy się zupełnie odmienny, o wiele głębszy horyzont. Teksty odnoszące się do bieżączki — i może przez to niekiedy pozbawione odpowiedniej dawki refleksji — nagle staną się stopklatkami wyrwanymi z otchłani. Chyba nawet zresztą trochę z takim zamysłem je pisałem.

Bo choć komentowałem na gorąco, to jednak robiłem to, myśląc jak pisarz. A przynajmniej starając się. Ocenę, na ile mi się udało, pozostawiam Tobie.

11 stycznia 2023

Nieoczekiwane skutki wieszania

Otóż i owszem, szanowni państwo, są takie sytuacje. Są takie sytuacje, gdy nawet dobry Żyd musi pogrozić palcem. Po prostu musi i nie ma zmiłuj. Istnieją bowiem najwyraźniej pewne kwestie, co do których wszyscy Żydzi, niezależnie czy prawicowi, czy lewicowi, wierzący czy tego przymiotu pozbawieni, grają do wspólnej bramki. My, Polacy, moglibyśmy się od nich tego uczyć. Zresztą w ogóle uważam, że powinniśmy pełnymi garściami czerpać wzorce od Izraela. Niech tylko państwo zobaczą: jest taka globalna zasada, co się po angielsku nazywa „big fucks small”. A Izraelowi udało się ją jakimś cudem odwrócić. Posiądźmy i my tę tajemnicę.

Ale o tym może kiedy indziej. Na razie zajmijmy się fenomenem „dobrego Żyda”. Cóż to takiego? Ano, jak to kiedyś, bodaj w internetowym programie Marcina Roli, zgrabnie wytłumaczył Rafał A. Ziemkiewicz, jest to takie nasze, jako Polaków, zbiorowe marzenie o tym, żeby jakiś przedstawiciel starozakonnych nas po prostu lubił. Czasami owo marzenie zyskuje cielesną formę. A ostatnio jego inkarnacją stał się niejaki Jonny Daniels — człowiek znany między innymi z tego, że poblokował na Twitterze, kogo tylko mógł. A pewnie banowanie się jeszcze nie skończyło, bo aby na nie zasłużyć, wystarczy na przykład cień podejrzenia, że pan Jonny niekoniecznie aż tak bardzo nas poważa.

Zazwyczaj relacje układają się prima sort. Coś tam raz od wielkiego dzwonu zgrzytnie — jak choćby przy dyskusji o tym, czy dokonywać ekshumacji w Jedwabnem. Tutaj oczywiście pan Jonny stał na stanowisku, że nie i po stokroć nie. No a czasem ktoś na jakimś tam Podkarpaciu sponiewiera kukłę Judasza i wtedy pan Jonny też pokazuje groźniejszą twarz. Na nic wytykanie panu Jonny’emu oraz innym jego oburzonym pobratymcom, że przecież oni mają swój Purim, w trakcie którego podobno też kogoś tam się symbolicznie wiesza. Bo przecież — jak pan Jonny słusznie i logicznie zauważył — ówże Haman to był podły sukinsyn. A Judasz?

Cóż, niby Żyd. Niby już sam fakt, że się go metaforycznie upokarza — i to jeszcze w kraju, który na swym terenie gościł obozy koncentracyjne — niejako z definicji budzi antysemickie konotacje. No po prostu budzi i już. Bo wiadomo, jacy ci Polacy są. A jak nie, to się spytajcie pana Izraela Katza, to wam wszystko pięknie wyjaśni. Ale, było nie było, zdradził innego Żyda. Zdradził, więc jest nie okej. Tylko czy aby na pewno? Wszak Jezus poprzez swoją bluźnierczą herezję siebie oraz swoich uczniów z Synagogi wyłamał. Więc w sumie może to nawet i dobrze, że ten Judasz go wydał. No i tak możemy się droczyć i retorycznie żonglować aż do wiadomo jakiej śmierci.

Tylko co to da? Cóż z tego, że zarzucimy Żydom hipokryzję? Że po raz enty napiszemy płomienną diatrybę o tym, jak to jesteśmy niesprawiedliwie szlamowani? Co nam po snuciu teorii spiskowych, że musi to mieć swój konkretny cel i że celem tym najprawdopodobniej jest zawstydzenie nas przed światową opinią publiczną w taki sposób, aby nikt nie protestował, gdy będzie się nas ciąć na grubą kasę za bezspadkowe mienie? Kto wie, ten i tak dobrze wie, a kto wiedzieć nie chce, temu i młotem pneumatycznym umysłowej zapory nie rozwalisz. Po prostu każdy ma swoją kukłę. Dla niektórych tą kukłą jesteśmy my.

Mnie już od tego fechtunku pięści opadają. Chyba po prostu jestem już ciut zmęczony perfidią tego najlepszego z możliwych światów. Cała kuriozalna awantura wokół wieszania kukły Judasza jakoś dziwnie osadza mi się na tle spektrum dziejących się równolegle wydarzeń. Znów rzeź chrześcijan? Spoko, trzeba się przyzwyczaić, taki mamy klimat. Barack i Hilaria robią lingwistyczne wygibasy na Twitterze, byle tylko uniknąć słowa „chrześcijanie”? Barack wykombinował nawet neologizm o czcicielach Wielkiej Nocy? Ba, to nawet i lepiej, tak bardziej, rozumiecie, nowocześnie, bardziej… neopogańsko. Ach, noli me tangere!

Chciałbym tylko pozostać optymistą co do jednego. A mianowicie, że jak we wszystkim, także i tu obowiązuje reguła punktu krytycznego, po przekroczeniu którego nagromadzenie absurdu staje się już tak wielkie, że nawet najbardziej odporne mózgownice nie są go w stanie dłużej absorbować. Może doczekamy się chwili, gdy za przejaw antysemityzmu zostanie uznane nazywanie judaszem zwykłego wizjerka, który wielu z nas ma w drzwiach. Czy to będzie ten moment? Ja tam swojego judasza profilaktycznie zlikwidowałem już kilka lat temu. Tak więc pan Jonny nie będzie musiał się na mnie oburzać.

A co do wieszania i wszelkich jego pochodnych: zabawy z nim zawsze prędzej czy później odbijają się rykoszetem. Śmiertelnie przekonał się o tym na przykład aktor David Carradine — bożyszcze ery VHS — o którym rozsiewano pieprzne plotki, że mógł zejść w wyniku autoerotycznego podduszania się w szafie pokoju hotelowego w Bangkoku. Lepiej więc nie igrać ze sznurem. Interpretację owego stwierdzenia pozostawiam państwu.

Sokółka, czyli życie

Państwa też na pewno musiała kiedyś tknąć refleksja, że prawdziwe życie toczy się gdzie indziej. I że w ogóle chodzi w nim o coś zupełnie innego, niż przekonują nas trwające w stanie wieczystego wzmożenia media. Po prostu… nie może być inaczej. Chyba wszyscy instynktownie to czujemy. Bo przecież ten rzadki szit, którym karmimy się każdego dnia — a już w szczególności ci przesiadujący bez przerwy na Twitterze i portalach informacyjnych — nie może wyrażać sedna bytu. Kolejny pilny news, kolejna gównoburza nie wiadomo o co, kolejny pieprznięty bez dbałości o gramatykę tweet, z którego robi się materiał na jedynkę… Nie, cholera, to nie jest życie!

Tak właśnie sobie pomyślałem, gdy w sobotnie popołudnie popełniłem nieostrożność sięgnięcia po smartfona. Moim oczom ukazała się kolejna debilna awantura rozpętana przez naszych kochanych, walczących do ostatniej krwi z kaczystowskim reżimem artystów. Tym razem ich protest (który to już z kolei, odkąd przekupiony za pińcet motłoch okazał się niewart demokracji?) miał wydźwięk bananowy. Znów cenzura, panie! Znów zabierają nam wolność! Trzeba zatem stanąć na barykadach i w geście niezgody oraz w poczuciu moralnej wyższości wykonać fellatio ulubionemu atrybutowi małp. Stać mnie było co najwyżej na zmęczony, z lekka pobłażliwy uśmieszek.

Może dlatego, że miałem za sobą cały dzień w podróży i jedyne, o czym marzyłem, to zimne piwko plus odmóżdżający sensacyjniak z lat osiemdziesiątych. Dla kronikarskiej ścisłości muszę tu dodać, że ta scena rozgrywała się w autokarze pełnym pielgrzymów. Ja, choć sam siebie określam mianem niedowierzającego poszukującego (zawsze to lepsze niż wyświechtany „agnostyk”), byłem jednym z nich. Ba, czułem się jednym z nich. I to tak zwaną pełną gębą. Wracaliśmy z Białegostoku, gdzie podążaliśmy śladami bł. ks. Michała Sopoćki.

Przed udaniem się do miasta, w którym spowiednik św. Faustyny Kowalskiej spędził ostatnie 28 lat życia, zahaczyliśmy o Sokółkę. Właściwie to głównie ze względu na nią zdecydowałem się jechać. Tym, którzy nie wiedzą, wyjaśniam: w tej niewielkiej miejscowości położonej przy drodze krajowej numer 19 wydarzył się w 2008 roku cud eucharystyczny. Upuszczony przez księdza komunikant po włożeniu go do wody, w której, zgodnie z przepisami liturgicznymi, miał się rozpuścić, zamienił się w najprawdziwszą ludzką tkankę. Badania histopatologiczne wykonywane przez kilku niezależnych ekspertów, nie wiedzących, skąd pochodzi przekazany materiał, wykazały, że są to włókna mięśnia sercowego człowieka znajdującego się w stanie agonii.

Zawsze chciałem to zobaczyć. Od pierwszej chwili, gdy tylko o tym usłyszałem. Jako… no dobrze, niech już będzie ten agnostyk, mam skłonność do podważania realności nadprzyrodzonych zdarzeń. Nawet nie w sensie zarzucania im kłamstwa. Raczej usiłuję wynajdywać ich alternatywne, bardziej racjonalistyczne wytłumaczenia. Z Sokółką wszelako jest taki szkopuł, że nie bardzo jest się czego doczepić. I to mnie tyleż niepokoi, co fascynuje. Gdy więc w końcu trafiła się okazja zawitać tam, nie mogłem jej przepuścić. Co mnie czeka? Czy coś się stanie? Coś… w mojej duszy?

I oto wylewamy się z autokaru na parkingu nieopodal kościoła św. Antoniego z Padwy, w którym to się zdarzyło. Jego dwie białe wieże wystrzeliwują w nieskazitelny błękit nieba. Można by sądzić, że w mieście, w którym doszło do tak niezwykłych rzeczy, panuje jakoś wybitnie mistyczna atmosfera. A gdzie tam! Zwykły, leniwie sobotni poranek. Od razu przykuwamy uwagę ulokowanego tuż przy świątyni straganiarza. No niechże państwo zajdą. Niech popatrzą. Tu, o tu, proszę drogich państwa, pieczywo na ten przykład mam. Najlepsze w całej Unii Europejskiej, powiadam. I kwas chlebowy, i to, i śmo. Najlepsze w całej Unii, powtarzam. Kupiłem butelkę tego kwasu, do tego jeszcze pudełko chlebowych frytek — rzeczywiście wyśmienitych. Lepszych pewnie w całej Unii nie sprzedają.

A potem w niewielkiej salce domu pielgrzyma mamy oglądać film o cudzie. Cały interes obsługują dwie panie. Przy schodach kręci się nieduży pies, który najwyraźniej liczy na hojność pielgrzymów. Film oczywiście jest puszczany z komputera, podłączony do niego rzutnik oczywiście początkowo odmawia współpracy, a brak stosownego wyciemnienia oczywiście sprawia, że na ekranie ledwo co widać. A jeszcze na dokładkę ten pies. Wchodzi do środka, rządzi się, poszczekuje, łeb do głaskania podstawia. Taki diabełek przeszkadzaczek.

Po projekcji można się napić kawy i nabyć pamiątki tudzież literaturę przedmiotu. Zanim udamy się do kaplicy, w której został umieszczony relikwiarz zawierający przemieniony komunikant, szukamy toalety. Po drodze natykamy się na zakład pogrzebowy. No, nieźle — myślę sobie — mistyka, zwykłe życie, śmierć, facet sprzedający najlepsze wypieki w całej Unii, pies… i to wszystko na tak w sumie niewielkiej przestrzeni? Do kolekcji jeszcze tylko kibelka brak. Lecz w końcu i on się wyłania. Ot, taki sobie, zupełnie przeciętny kibelek ze stróżującym panem w okularach i puszką zachęcającą do wrzucenia symbolicznej złotóweczki na środki czystości.

Aż wreszcie przychodzi moment kulminacyjny. Komunikant po dokonaniu ekspertyz położono na niewielkim korporale i oprawiono w szkło i złoto. Wiem, czego mam się spodziewać, bo widziałem zbliżenia na filmie i fotografiach zamieszczonych w broszurce, którą kupiłem. Czerwona kropeczka na białym tle, której w realu pewnie nawet nie uda mi się dostrzec. Tkanka przez te wszystkie lata nie rozpadła się, nie wyschła, nie straciła też nic z intensywności koloru. Zanurzamy się w chłodne wnętrze kościoła.

Akurat trwa msza dla dorocznej pielgrzymki seniorów. Kaplica cudu mieści się na lewo od ołtarza. Relikwiarz z przemienionym komunikantem jest za masywną kratą, w nogach obrazu ukazującego ubiczowanego Chrystusa w purpurowej szacie i koronie cierniowej. Przed kratą klęczy kilkanaście osób. Część z nich uczestniczy we mszy, część jest bez reszty zatopiona w cichej adoracji. Gdzieś z przodu jedna babka śpiewa takim potężnym, nieomalże operowym głosem, że aż ciarki po plecach latają. I nie, nie ma w tym jej śpiewie nic z egzaltacji. Ona naprawdę głęboko przeżywa każdą nutę, naprawdę jest jakby… uniesiona.

Na szkle odbijają się refleksy światła. Mimo to widzę. Ledwie, ale jednak. Rzeczywiście kropeczka — jak po nakłuciu palca igłą. Nic się nie wydarza. Niebo się przede mną nie otwiera. Ciągle jestem niedowierzający poszukujący. Mimo to czuję, że dotykam jakiejś pięknej tajemnicy — niekoniecznie związanej z samym komunikantem, choć niewątpliwie go w sobie zawierającej. Nie zamierzam nic podważać. Po prostu… chłonę to, co jest i jakie jest. Uznaję swoją niewystarczalność wobec tego. Poprawcie mnie, jeśli się mylę, ale to się chyba nazywa pokora.

Konkluzja? Czy w ogóle jakakolwiek jest tu możliwa? No, może od biedy taka: po pewnym czasie tkanka zespoliła się ze strukturą komunikantu, przeniknęła się z nim na poziomie cząsteczkowym, i trochę podobnie jest w naszym życiu, w którym sacrum nierozerwalnie wiąże się z doczesnością. W tym życiu cud wcielenia Boga współistnieje z facetem sprzedającym najlepszy kwas chlebowy w całej Unii, a kibel sąsiaduje ze świętością na równych prawach, przypominając, że nawet Jezus w swojej ziemskiej postaci musiał niekiedy udawać się tam, gdzie nawet król chodzi piechotą. Cóż, może niezbyt to wyrafinowane, ale inne nie będzie.

Aha, a do tej puszki wrzuciłem całego piątaka. Za co później dostałem leciutki opeer od Lubej, że przez mój szeroki gest nie będzie czego dać na tacę w Białymstoku. Ot, samo życie. W Sokółce… czyli wszędzie.

Ślepy zaułek obrazy uczuć tych lub innych

Na przestrzeni kilkunastu lat, odkąd mniej więcej kumam, na czym polega ten cały interes zwany życiem, wielokrotnie zmieniałem poglądy w różnych kwestiach. Zapatrywania rewiduje się zwykle pod naporem nowych faktów w danej materii, odmiennych okoliczności albo po prostu w wyniku dojrzewania. To dlatego mówi się, że tylko krowa nie zmienia poglądów. W jednym wszak zawsze starałem się być konsekwentny — a mianowicie w szacunku dla wolności, zarówno mojej, jak też i cudzej. I to pomimo iż samo pojęcie tego, czym właściwie wolność jest, w dużej mierze pozostaje niedookreślone.

Nasze czasy niestety coraz bardziej wolności nie sprzyjają. Z roku na rok jej margines wydaje się zwężać, co mnie, jako człowieka słowa, napawa autentycznym lękiem. Za chwilę będziemy się bać cokolwiek powiedzieć lub napisać, by ten czy ów nie poczuł się urażony. Jeśli tak dalej pójdzie, to bardzo niedługo przestanie być możliwa jakakolwiek debata. Oczywiście prym w tym haniebnym procederze wiodą lewoskrętni tropiciele najrozmaitszych izmów oraz fobii. To zresztą ich autorski patent na zamykanie ust krytykom jedynej aktualnie słusznej linii. Choć niestety także druga strona w ramach retorsji zaczyna ich naśladować. I robi się coraz bardziej niewesoło.

Wiem: uważając, że idee powinny się wykuwać w otwartym starciu, w którym wszyscy mają równe prawo do zaprezentowania swojego stanowiska, wykazuję się naiwnością. Sorry, nie w tym świecie, Króliczku. Obudź się i wydoroślej. Albo trzymasz z nami, albo z nimi. Albo wklejasz na profilowe Matkę Boską Tęczową i pomstujesz na ciemnogród, któremu powinno się wreszcie raz na zawsze zakneblować ten faszystowski ryj, albo mężnie stajesz w obronie chrześcijańskiej tradycji. Tertium non datur.

I nawet nie chodzi o to, że owo „prawo wyłączonego środka” jakoś żarliwie chciałbym negować. Nie jestem żadnym dogmatycznym symetrystą. Jeśli sytuacja mnie zmusza, nie waham się stanąć po stronie chrześcijańskiej tradycji przeciw sześciobarwnej tęczy. Wiem, skąd mi nogi wyrastają i jakie byłyby dalekosiężne konsekwencje odmiennego wyboru. Boje się tylko, czy przy okazji nie wylewamy dziecka z kąpielą. Boję się też, czy aby wszyscy nie dajemy się wkręcać w mechanizm, który w ostatecznym rozrachunku nas zmiażdży.

Zatrzymanie przez policję lewackiej aktywistki Elżbiety Podleśnej pod zarzutem tzw. obrazy uczuć religijnych to duży błąd. Błąd, rzekłbym, taktyczny. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że to gra metodami kojarzonymi raczej z jej — jak to się ładnie nazywa — obozem. W sensie fundamentalnym niczym się to nie różni na przykład od ścigania za homofobię, które stanowi obiekt mokrych snów Biedronia, Rabieja i spółki. Jedno i drugie jest ze swej natury totalitarne. Co więcej, PiS, idąc w te koleiny, koncertowo się podkłada i daje się wkręcać w toczoną przeciwko sobie grę. Tylko z drugiej strony — czy z tego galimatiasu jest w ogóle dobre wyjście? Wiem, wiem, pytanie retoryczne.

Wielu ludzi naprawdę ma już serdecznie dość plucia im w twarz. Bo, co by nie mówić, spora część katolików tak właśnie odbiera wywody imć Jażdżewskiego o świniach w błocie, newsy o spektaklu, w którym laska obciąga fleta figurze papieża, czy modne ostatnio domalowywanie gejowskiej tęczy Matce Boskiej. Została tu osiągnięta pewna masa krytyczna i coraz trudniej jest tłumaczyć, że idzie o kulturę czy pluralizm opinii. Zwłaszcza gdy analogicznie pojawiają się choćby informacje o tym, że razemici namawiają do składania doniesień odnośnie prolajferskich plakatów. Więc o jakim my tu pluralizmie, do ciężkiej cholery, mówimy? Pogięło was?

I naprawdę nie kupuję pokrętnej argumentacji w stylu, że Jażdżewski nie odnosił się do zwykłych wiernych, lecz do hierarchów, czy że Kościół był przez tyle lat uprzywilejowany, a teraz musi się wreszcie zacząć liczyć z krytyką. Wielu zwykłych wiernych tego jakże subtelnego rozróżnienia nie dostrzega. Bo dla wielu z nich, jeśli ktoś mówi o świniach, to w równej mierze dotyczy to owego mitycznego biskupa tuszującego pedofilię, jak i randomowego kolesia siedzącego w ławce na mszy, który nigdy w życiu nikogo nie skrzywdził, a niewykluczone, że ten straszny, skąpiący duchowej strawy Kościół, co to się Chrystusa zaparł, wyciągnął go z jego własnego błota.

Ja te emocje rozumiem. Jako niedowierzający poszukujący chyba nie do końca je podzielam, ale jak najbardziej rozumiem. We wszystkim jest granica wytrzymałości. Rozumiem też, że to łakomy polityczny kąsek i potencjał do wykorzystania. Zwłaszcza że na prawo od PiS rośnie konkurencja. Trochę momentami egzotyczna, lecz potrafiąca głośno artykułować radykalizm, który po stronie konserwatywnej jest — i nawet kipi go coraz więcej — a którego Kaczyński po wygranych wyborach musiał się częściowo wyrzec. Teraz chce odzyskać tę konserwatywną twarz. Nie wiadomo tylko, czy jego partia ciut nie przedobrzy.

Na przeciwnej flance mamy z kolei Donalda Tuska, który oto nagle stał się ekspertem od malarstwa Hansa Memlinga i wykrył w nim gejowskie inspiracje. Mamy także kretynów obrażających zdrowy rozsądek wywodami o tożsamości gejowskiej tęczy z tą biblijną. Licho wie — może nawet wierzą w te bzdury. Ale mamy i coraz bardziej wkurzonych na lewacki ekstremizm młodych prawicowców, którzy na swoich kanałach na YouTube przebąkują, że może faktycznie należałoby zacząć zwalczać ogień benzyną, skoro nic innego nie działa, a lewusy śmieją nam się w twarz, wyjąc starą śpiewkę o dyskryminacji.

Kwestię paragrafu o tzw. obrazie uczuć religijnych rzeczywiście należałoby poważnie przemyśleć i przedyskutować. Należałoby, bo naprawdę wjeżdżamy na równię pochyłą. Tylko z kim rozmawiać? Z Robertem Biedroniem, który owszem chciałby go znieść, ale zapewne nie przeszkadzałoby mu wprowadzenie identycznego zapisu „broniącego” czci kopulujących inaczej? Z ludźmi, którzy dziś się tęczują w geście solidarności z Podleśną, ale siedzieli cicho, gdy policja aresztowała kobietę, która wrzuciła do meczetu świński łeb? A przecież — jak sama później tłumaczyła — to ponoć też był artystyczny wyraz czegoś tam.

A zresztą… nie chce mi się po raz enty przeżuwać tych samych wymiocin. Nie będę nikogo wzywał, żeby pojechał do Iranu i na środku ulicy zwalił gruchę na Koran. I tak wiadomo, że tego nie zrobi. Bo i po co, skoro o wiele zabawniej jest porozwieszać utęczowione Matki Boskie w kiblach czy na murach klasztoru? Pingwiny przecież głowy nie urżną. A poza tym muzułmanie nauk proroka się nie wyparli, a Kościół, zwłaszcza polski, Ewangelii jak najbardziej tak. Spytajcie się pana Leszka. On wie najlepiej.

Źle się bawicie. Bardzo źle. Jeszcze trochę, a nie będzie tutaj czym oddychać. Zresztą oddychanie zabija drobnoustroje, więc faszyzm. A wolność? A kogo obchodzi jakaś wolność? Nasze ma być na wierzchu. Nasze! Czaisz, kmiocie?

Szczery jak Szczerek?

Na portalu „Krytyki Politycznej” ukazał się ciekawy tekst Ziemowita Szczerka pt. „Europa będzie oświecona albo będzie bezludna”, który wywołał spory oddźwięk na kilku obserwowanych przeze mnie profilach. Znaczącym dla treści niniejszego wywodu jest to, że natrafiłem nań tuż po lekturze artykułu informującego, że Microsoft ma wprowadzić w najnowszej wersji Worda ulepszenia, które uczynią go bardziej poprawnym politycznie. Od teraz, jeśli, dajmy na to, napiszecie „listonosz”, to edytor zasugeruje zastąpienie go „osobą dostarczającą pocztę”. Swoją drogą ciekawe, czym zastąpi frajera. Osobą, która dała się zrobić w ciula?

I oto, już niezwykle pozytywnie nastawiony do świata tym doniesieniem, czytam na KryPolu, że — uwaga — lewica powinna… skończyć z polityczną poprawnością. Dokładnie tak, drodzy państwo — nic mniej, nic więcej. A dlaczego? Ano dlatego — wyłuszcza autor — że to narzędzie już niczego w zasadzie nie opisuje, bo — dawniej żywe i sensowne — zeschło i dławi nas w ustach niczym umarły język. Dalej jest jeszcze lepiej. Szczerek zauważa: „Jesteśmy śmieszni, jeśli nam się wydaje, że cokolwiek osiągniemy tupaniem nogami, obrażaniem się na ludzi, że są za głupi, żeby nas zrozumieć, nakazywaniem szacunku dla czegokolwiek i kogokolwiek, nie mając pozycji siły…”

Może ciut przesadzę, ale wydaje mi się, że od czasu eseju Żiżka, opublikowanego cztery lata temu na tym samym KryPolu, w którym wyśmiał on moralne nabzdyczenie zachodnich liberalnych elit na punkcie imigrantów, nie czytałem nic równie ożywczego na lewo od równika. Chyba zresztą nie przypadkiem jeden z komentujących wywąchał u Szczerka pewną wtórność wobec myśli właśnie Żiżka, tudzież innych — jak się wyraził — paleomarksistów. A może tak naprawdę markso-realistów? Oczywiście na tyle, na ile jakikolwiek realizm jest po tej stronie barykady możliwy. A że jednak jest możliwy, to felieton Szczerka udowadnia.

Bo jednak trzeba mieć jaja, a przynajmniej jajunie, by w lewicowej banieczce pchnąć stwierdzenia w stylu „trzeba uruchomić dyskusję tam, gdzie ludzie, potencjalni wyborcy, uważają, że lewica ma im dziś do powiedzenia tylko <tak jest, bo my tak mówimy>.” Przyznam, że aż tak wysoki poziom autokrytycznej refleksji u kogokolwiek po tamtej stronie to dla mnie lekki szok. Słuszne w związku z tym musiały więc być obawy autora, że mu się za to oberwie. No i się oberwało — może nie aż tak, jak się spodziewał, ale jednak trochę. Lewica, która wzywa do otwartej debaty i konfrontowania się z lękami, zamiast je zakrzykiwać? Nie no, kurde, trzymajcie mnie!

Jeśli sprawy dalej potoczą się w tym kierunku, to może nawet doczekamy się chwili, gdy lewicowe aktywistki zaczną rozklejać na meczetach utęczowione wizerunki Proroka w proteście przeciwko przemocowemu traktowaniu gejów w islamie. Ba, może nawet na muzułmańskie nabożeństwa się z jakimiś flagami czy transparentami wedrą. A skoro już się tak postępowcy rozpędzą, to — o, kto wie, kto wie — niewykluczone, że zaczną postponować pomysły karania za mowę nienawiści jako równie totalitarne jak paragraf o obrazie uczuć religijnych. A może wywalanie z bibliotek „rasistowskich” i „seksistowskich” książek też napiętnują? Święci pańscy, co to będzie za dzień!

No cóż, marzenia ściętej głowy. Oczywiście nic takiego nie nastąpi. Lewicowość i wolność to sfery, które nijak się nie miziają. A gdyby nagle zaczęły, to strażnicy tożsamościowej ortodoksji by takich nieodpowiedzialnych reformatorów raz-dwa odpowiednio usadzili. Niemniej Szczerek trafił tutaj w punkt. Celnie zdiagnozował powody, dla których lewica czołga się w ogonie poparcia we wszelkich sondażach, zaś ci, których teoretycznie powinna reprezentować, uważają ją za bandę zdziwaczałych i w gruncie rzeczy niebezpiecznych kretynów z dyktatorskimi zapędami. Oczywiście lewica inna być nie potrafi, ale należy przyznawać punkt za każdy rozbłysk samoświadomości.

Okej, trochę niepotrzebnie się wyzłośliwiam. Fakty są takie, że w dzisiejszym zidiociałym i coraz bardziej histerycznym świecie każdy apel o opamiętanie się i cofnięcie się o krok należy witać z radością. Nie potrafimy się już po prostu nie zgadzać, wypracowywać kompromisy, wymieniać się uczciwie obawami i zastrzeżeniami. Potrafimy jedynie urządzać polowania na czarownice, a racje — słuszne czy nie — wbijać sztachetą. Tak jak już pisałem: za chwilę nie będzie tu czym oddychać, a z roku na rok robi się, mam wrażenie, coraz gorzej. Pamiętacie, kiedy ostatnio się z kimś spieraliście i rozstawaliście się we wzajemnym szacunku?

Oczywiście wezwanie do wciśnięcia hamulca nie stanowi sedna wywodu Szczerka. Jest to jedynie przygotowanie gruntu pod przekaz właściwy. A mianowicie, że powinno się walczyć z wszelkimi religiami, ponieważ minął już czas, gdy miały ludziom cokolwiek do zaoferowania, i dziś można je traktować wyłącznie jako kulturową bazę — tak jak na przykład mitologię grecką. Nie należy tego jednak robić pałką, lecz — w przeciwieństwie do bolszewików urządzających w kościołach muzea ateizmu i magazyny — siłą argumentu. I należy przy tym zamieść wszystkie religie po równo, bez faworyzowania.

Optyka ta była mi kiedyś nawet dość bliska. Też wierzyłem w świecki humanizm jako nieuniknioną logiczną konsekwencję rozwoju historii. Też uważałem, że religie kiedyś po prostu samorzutnie się zdezaktualizują. I też — podobnie jak Szczerek w swoim tekście — byłem zdania, że nie należy tego procesu stymulować gwałtem, bo nie godzi się ludzi siłą wyrywać z ich imaginarium. Potem mi się lekko zmieniło. Głównie dlatego, że dostrzegłem, iż głoszący te hasła progresywizm sam jest swego rodzaju quasi-religią. Niemniej zachowałem dla owego stylu myślenia pewien sentyment i zapewne dlatego w trakcie czytania nie skoczyło mi ciśnienie.

Może też dlatego nie dostrzegłem w opinii Szczerka ataku na bliskie mi wartości, który trzeba w te pędy odeprzeć. Zobaczyłem coś, z czym mogę się fundamentalnie nie zgadzać, coś pełnego dziur i wewnętrznych kontradykcji, ale też coś, o czym mógłbym spokojnie podyskutować, nie bojąc się, iż w pewnym momencie interlokutor nazwie mnie brunatnym ciemnogrodzianinem i kopniakiem przewróci stolik. Choć też nie żywię wielkich złudzeń — ten festiwal otwartości zakończyłby się w chwili, gdy lewica dostrzegłaby, że sprawy nie idą po jej myśli.

Lee Nowakowski

Jeden zmarł pięć lat temu. Odszedł kompletnie zapomniany, jeśli nie liczyć szeroko pojętej prawicy, do sympatyzowania z którą popchnęła go surowa ocena polskiej rzeczywistości po okrągłym stole. Prawica, pomimo coraz bardziej sprzyjających jej wiatrów, w 2014 roku była jednak wciąż w kulturowej i medialnej defensywie, toteż i nie dziwota, że poza jej obiegiem ograniczono się jedynie do lakonicznych notek informacyjnych. Dzisiaj autor „Księcia nocy” doznaje spóźnionej pośmiertnej rehabilitacji. Mówi się i pisze o nim w mediach, a chyba rok temu Iskry wydały zbiór najlepszych jego opowiadań.

Drugi tworzy, choć może bardziej adekwatne byłoby określenie „produkuje”, bestsellerowe kryminały, tłumaczone na wiele języków i sprzedawane w milionowych nakładach. Stanowi kwintesencję wszystkiego, czym tabuny polskich (i zapewne nie tylko polskich) grafomanów snujących się po internecie pragnęłyby być, ale nigdy nie będą. Raz przemknął przez nasz kraj w ramach promocji swojej powieści „Nocna runda”. Z tej okazji udzielił kilku wywiadów, w których z asertywnością charakteryzującą ludzi sukcesu przechwalał się, że wie, co kręci czytelników, i że po wyrzuceniu z telewizji żona dała mu rok na rozpoczęcie kariery, co w różnych wariantach — u Deana Koontza było to, zdaje się, pięć lat — już słyszeliśmy.

Lubię obu. Choć oczywiście każdego z innych powodów. Childa czytuję — tak, przyznaję się — gdy chcę odpocząć od trudnych spraw. Przy okazji muszę się przyznać, że w kryminałach i sensacji — których to gatunków, przynajmniej w wersji książkowej, jakoś nigdy szczególnie nie poważałem — zacząłem tak naprawdę gustować dzięki pracy w radiu. I proszę się tutaj absolutnie nie dopatrywać żadnego drugiego dna albo ukrytych sugestii, że marzyło mi się ukatrupienie kogoś. Po prostu potrzebowałem odskoczni. A że z fantastyki wyrosłem i mój akcent przesunął się ku realizmowi — tak, zdaję sobie sprawę z umowności tego pojęcia w odniesieniu do rzeczonej literatury — kryminały przyszły jak znalazł.

Nowakowskiego „liznąłem” w szkole i później, nieco szerzej, na polonistyce. W podręczniku do klasy maturalnej były fragmenty „Raportu o stanie wojennym”. Na studiach omawialiśmy jeszcze kilka innych rzeczy, lecz już dokładnie nie pamiętam co. Dla siebie Nowakowskiego odkryłem dopiero po jego śmierci. Sięgnąłem wówczas — zupełnie na chybił trafił — po „Dwa dni z aniołem” i… wsiąkłem na dłużej. Zachwycił mnie minimalizm formy przy równoczesnej bystrości spojrzenia i prymat artyzmu nad obecnym tam pierwiastkiem publicystycznym. W różnych okresach twórczości Nowakowskiego różnie z proporcjami tych czynników bywało, ale niezmiennie stanowiły rdzeń jego pisarstwa.

A skąd tak nagle wzięło mnie na tego typu zestawienia? Poniekąd chyba wynika to z moich powracających co jakiś czas dywagacji o napięciu między eskapizmem i zaangażowaniem. Child i Nowakowski w pewnym sensie symbolizują te przeciwstawne aspekty mojej duszy. Są jak gdyby obrazem toczącego się w niej konfliktu. Podczas gdy jeden kładzie nacisk na rozrywkę i wręcz ostentacyjnie odżegnuje się od czegokolwiek ponad nią, drugi całą swoją postawą — tak twórczą, jak i życiową — wskazuje, że literatura ma rację bytu jedynie wtedy, gdy nie zamyka się na rzeczywistość i nie zatraca na nią wrażliwości.

Przy czym — żebyśmy się dobrze zrozumieli — nie idzie mi tu o jakiś postulat programowego zaangażowania pisarza w komentowanie i analizowanie świata wokół niego. Na przykład w takim ujęciu, jak swojego czasu formułowali to niektórzy lewicowi krytycy, dla których nawet kolor skarpet czy to, co jadłeś na śniadanie — o twórczości już nie wspominając — jest polem walki o lepszy świat. Pamiętam zresztą taką dyskusję wiele lat temu we Wrocławiu, w której Jerzy Sosnowski bronił autonomii pisarza — i literatury w ogóle — przed zakusami pragnącej wciągnąć ją za wszelką cenę do wojny Kingi Dunin.

Nowakowski z pewnością taki nie był. Choć może po części był, bo jednak — z racji na czas, w jakim debiutował, tudzież środowisko tzw. pokolenia „Współczesności”, w jakim się wtedy obracał — wyczulenie na rzeczywistość oraz potrzeba jej portretowania zapewne stanowiły dla niego ważne kryterium. Nawiasem mówiąc, na ironię losu w tym kontekście zakrawa, iż twórca pojęcia „Pokolenie Współczesności” Jan Błoński zarzucał wchodzącym w jego skład artystom bezideowość i tejże współczesności mitologizowanie. Lecz w gruncie rzeczy nie o to mi idzie.

O co więc? O to samo, co zawsze — o powód, dla którego wkręcasz kartkę do maszyny lub odpalasz edytor. W to, że pisarz coś MUSI, że ma jakąś dziejową, poruczoną przez Historię powinność wobec ludzkości, Nowakowski chyba nigdy nie wierzył. Jednak wierzył, że może pokazać świat wokół siebie. Tylko znowu — nie dlatego, że ktoś mu ten obowiązek włożył na barki niczym jarzmo, ale dlatego, że sam chciał, że to wypływało wprost z jego osobowości i takich, a nie innych warunków, jakie ją ukształtowały. Child to zupełnie inna bajka. On chce umilać ci czas w pociągu, sprawiać, byś choć na chwilę odleciał od bolączek codzienności. I to też jest w porządku, a moje naświetlenie obu strategii nie jest próbą ich wartościowania.

Trudno tu zresztą o idealne wyważenie. Dla mnie osobiście niedościgłym wzorem pod tym względem i tak pozostanie Stanisław Lem, któremu — jako jednemu z niewielu znanych mi autorów — udało się skutecznie połączyć walory czysto komercyjne z warstwą filozoficzną. Niby mówi się, że współczesne kryminały też zdradzają jakieś pretensje komentatorskie, a i ja jestem zdania, że w popkulturze nie powinno się uciekać od poważniejszych spraw, ale z drugiej strony nic na siłę. Child sprawdza się jako złodziej czasu i nie wymagajmy od niego szat mędrca czy reportera, tak jak od Nowakowskiego nie oczekujmy rozrywki.

Istnieje wszak coś, co ich łączy i pod czym obaj by się podpisali — jeden zupełnie otwarcie, z tym swoim niewiarygodnie przeszywającym wejrzeniem marketingowca, drugi skrycie, jak stropiony klient agencji towarzyskich, który każdej niedzieli przy konfesjonale przyrzeka, że nigdy więcej. A tym czymś jest mianowicie pragnienie sławy. Pokażcie mi pisarza, który się nim nie cechuje, a bez marudzenia wypije cały zapas tej wstrętnej herbatki, co to Luba mi ją sprawiła na obniżenie cholesterolu. Zwrócił na to uwagę Krzysztof Masłoń we wstępie do wspomnianego wyboru opowiadań Nowakowskiego, zauważając, że czego jak czego, ale akurat sławy zaznał on w stopniu raczej ograniczonym.

Po prostu, kolokwialnie ujmując, niewygodny był. Komentowali go głównie krytycy związani z prawicą, co zarówno tych kilka lat temu, jak i na dobrą sprawę teraz równa się wilczemu biletowi na Olimp. Z kolei ci związani z tzw. Salonem, który choć stracił nieco rezon, wciąż ma decydujący głos przy namaszczaniu — zwłaszcza poza granicami Polski — w najlepszym razie łaskawie odnotowywali kolejne tomy prozy Nowakowskiego, nie omieszkując przy tym wytykać mu różnych kiksów. On sam ze swoim nieprzejednaniem też przecież nie pomagał.

I to prowadzi mnie do kolejnej komparatystycznej konstatacji, tym razem dotyczącej czysto ludzkiego wymiaru losów pisarzy i nierównych szans, jakie daje nam geografia. Dobrze ujął to niegdyś Big Cyc w piosence o Woodym Allenie. Jak to dokładnie leciało? „Woody Allen to miał szczęście, że urodził się w tych Stanach, bo nad Wisłą chlałby czystą i miał tylko jeden krawat.” No tak, Lee Child — a właściwie, by być precyzyjnym, Jim Grant („Child”, jak mówił w wywiadach, to po to, by w bibliotekach się ludziom wygodniej sięgało) — urodził się w UK, ale brak bariery językowej błyskawicznie zrobił z niego Amerykanina.

A co by było, gdyby Nowakowski urodził się w Chicago, Los Angeles albo Nowym Jorku? Mówiono by na niego nie „Marek”, lecz „Mark”, a jego bohater nie miałby na imię Benek, tylko Ben. Ben The Flower Dude. Czujecie tę moc? Czujecie, jak to światowo brzmi? Od razu chce się czytać! Oczywiście gdyby tam pisał tak, jak pisał tu, też nie miałby poklasku i kasy porównywalnych z Childem, ale być może stawiano by go w jednym szeregu z… bo ja wiem? Raymondem Carverem? A jakiś Robert Altman czy Gus van Sant kręciliby na bazie jego opowiadań filmy, które robiłyby furorę w Sundance i zachwycaliby się nimi w „Polityce” i „Wyborczej”. A tak? Dupa.

Z drugiej strony weźmy takiego Childa. Gdyby był Polakiem i opublikował kryminał z akcją umiejscowioną w Stanach Zjednoczonych oraz bohaterem nazywającym się Jack Reacher, wszyscy pękliby ze śmiechu. Z kolei gdyby swojego bohatera nazwał Jacek Sięgalski czy jakoś tak, a amerykańskie bezdroża zamienił na Mazury, to może nawet zrobiłby jakąś tam mini karierę, może nawet coś na miarę Zygmunta Miłoszewskiego, ale nikt poza Polską nie chciałby tego tknąć. Po co, skoro mają tylu własnych?

Niby mówi się, że każdy przychodzi na świat tam, gdzie się najlepiej spełni, ale ja myślę, że to nie zawsze jest prawda. Czasem tę cholerną grę obsługuje ślepy lub wyjątkowo złośliwy krupier. Czasem życie to po prostu zwykła tania dziwka zarażona syfem. Czasem naprawdę aż chce się wyć. A z drugiej strony — jak to mówi porzekadło — wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma, a trawa zawsze jest bardziej zielona po tej stronie, na którą akuratnie patrzysz. Tak już po prostu jest. I Nowakowski chyba to wiedział.

Gdzie pedofilów rąbią

Nie, nie oglądałem słynnego filmu braci Sekielskich. (To Tomasz w ogóle ma brata?). A co więcej, nie zamierzam tego robić. Wprawdzie z innych powodów niż arcybiskup Głódź czy poseł Gryglas, ale to właściwie bez znaczenia. Nie uważam też, by zapoznanie się z tym dziełem było moralnym obowiązkiem kogokolwiek, choć takie apele w przestrzeni publicznej się pojawiają. Po prostu nie znoszę, kiedy mi się przystawia do skroni gnata, choćby w nie wiem jak słusznej sprawie. A jakby i tego nie było dość, nawet do tego felietonu przymierzam się z dużą niechęcią i poczuciem, że żeruję na klikbajtowej padlinie niczym hiena albo sęp.

A z drugiej strony nie napisać nic, kiedy w tylu innych ważnych dla zbiorowości debatach zabierało się głos, byłoby jednak pewnym rodzajem dezercji. Jeszcze ktoś by sobie pomyślał: no, no, Królik, tak darłeś mordę przy innych okazjach, a teraz nagle siedzisz cicho? Niewygodny temacik, co? Pary zabrakło? Rurka zmiękła? Twoi ukochani czarni wreszcie się doigrali, więc podkulasz ogonek, hę? I wiecie co? Nawet byłem gotów te wyrzuty zaakceptować. Ale przekonał mnie pewien facebookowy wpis. A także rozczarowanie reakcją na inny dotyczący wiadomej kwestii tekst kogoś, o kim mimo różnicy poglądów miałem wyższe mniemanie. Uśpił moją czujność. Bywa. Ale po kolei.

Rzeczony wpis jest autorstwa księdza — a konkretnie księdza Jana Roztockiego. Pewnie wielu z was się na niego natknęło, skrolując ostatnio gęboknigę. To poruszający, wręcz łamiący serce post, który powinien wszystkim uświadomić, że lansowany od chwili premiery dokumentu Sekielskich slogan „głos ofiar jest głosem Boga” nie dotyczy tylko ludzi wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie przez osoby duchowne. Dotyczy również — lub wkrótce może zacząć dotyczyć — także wielu z tych osób, jak i ludzi świeckich głęboko w życie Kościoła zaangażowanych, chodzących do katolickich szkół itp. Niebawem mogą stać się obiektem polowań na czarownice.

„Oczami mojej wyobraźni — pisze zatem ks. Roztocki — widzę, jak idę ulicą i słyszę za sobą głosy: pedofil!, które są kierowane przeciwko mnie tylko dlatego, że mam na sobie taki sam strój jak sprawcy tych zbrodni. Sutanna, która kiedyś kojarzyła się z dobroczynnością, poświęceniem, Bogiem, dziś dla wielu jest znakiem hańby, egoizmu, bezbożności.” I wiecie co, drodzy przyjaciele i sąsiedzi? Ja też sobie taką sytuację niestety wyobrażam. Ba, wyobraziłem ją sobie nader wyraźnie w ostatnią niedzielę. A że wyobraźnię mam niestety bujną, dobrze w samotnym mym dzieciństwie ślepaka wyćwiczoną, to się nie na żarty przeraziłem.

Otóż bowiem uczęszczałem — uwaga, uwaga! — do katolickiego liceum. Do tego z internatem, więc jakie możliwości chędożenia nieletnich! To był zakład dla niewidomych w Laskach koło Warszawy. I właśnie w tę niedzielę — niedzielę po Sekielskich, chciałoby się rzec — bawiłem tam na benefisie jednego z naszych nauczycieli. To znaczy mnie akurat nie uczył, ale bardzo go lubiłem. Siedziałem więc na sali, na której odbywała się uroczystość, i zamiast się nią cieszyć, wyobrażałem sobie, że ktoś, przejeżdżając autobusem obok tego miejsca, odruchowo zaczyna myśleć: o ja cię nie mogę, tam to dopiero musieli gwałcić na potęgę. Tam to dopiero się musiało dziać.

A potem chwilę gadałem z jedną z posługujących tam sióstr franciszkanek. I też sobie wyobrażałem — na przykład, że ktoś, spotykając ją lub którąkolwiek inną z sióstr na ulicy, rzuca za nią: hej, lalka, przeleciałaś już dziś jakiegoś małolata? Wolisz od przodu czy od tyłu? I od razu, zwanym rzutem na taśmę, wyobraziłem sobie też, co bym czuł, gdyby naszą zakładową kaplicę ktoś splugawił tym tęczowym g… imitującym Matkę Boską. Albo gdyby zdemolowano nasz zakładowy cmentarz, na którym spoczywa m.in. Jan Lechoń. Zwłaszcza że w sobotę czytałem o profanacji cmentarza w niewielkiej miejscowości Piłka.

Co prawda nie znam szczegółów, ale fakt, że wandale skupili się głównie na niszczeniu katolickich symboli, wiele mówi — zwłaszcza w kontekście ostatnich wydarzeń. A więc o wszystkim tym sobie rozmyślałem w niedzielę, zamiast cieszyć się spotkaniami z dawno niewidzianymi znajomymi, i miałem do siebie żal, by nie powiedzieć wstręt, że w ogóle takie kretyńskie dywagacje dopuszczam, choć jeszcze kilka lat temu w ogóle by mi nie przeszły przez głowę. Naprawdę o to ma chodzić w tym całym oczyszczeniu, o którym od kilku dni trąbią wszyscy, co złapali w żagle antyklerykalny wiatr, oraz ich pobratymcy z katolewicy?

Z kolei wieczorem natrafiłem na TySolu na felieton Cezarego Krysztopy, który po obejrzeniu filmu postanowił podzielić się kilkoma zastrzeżeniami. Na ile są one uzasadnione, nie mnie rozstrzygać, aczkolwiek wydaje mi się, że przynajmniej część z nich i we mnie by powstała, gdybym jednak ten film zdecydował się odpalić. Być może wątki stricte polityczne absorbowałyby mnie stosunkowo najmniej, lecz już wizualne sztuczki mające jakoby skojarzyć temat pedofilii z Janem Pawłem II i owszem. Tym bardziej, że o tym aspekcie przeczytałem też u Tomasza Terlikowskiego, którego o pobłażanie hierarchom w sprawie walki z pedofilią nijak podejrzewać nie podobna.

Postanowiłem puścić ten tekst mojemu koledze lewakowi, z którym ostatnio trochę się miziamy w ramach nauki dialogu ponad podziałami. Efekt? Sążnista epistoła zaczynająca się od stwierdzenia, iż nie nazwie tego gościa (Krysztopy, znaczy) s...synem tylko dlatego, że ten jest zajobem. W toku dalszej wymiany opinii dostało się na odlew już nam obu (znaczy Krysztopie i mnie), że jesteśmy owładniętymi spiskowym myśleniem paranoikami i że jakakolwiek sugestia, jakoby stawianie znaku równości między Kościołem a pedofilią miało być komukolwiek na rękę, wyklucza nas z kręgu ludzi porządnych.

No i tak żeśmy se bardzo owocnie podialogowali. Oczywiście nie muszę tu dodawać, że lewak ów — tak jak wszyscy porządni ludzie — jest ogromnie zatroskany o los krzywdzonych przez Kościół dzieci. Kościół, a w zasadzie instytucję, system, bo dla niego to w sumie ganc egal. Czy mogłem żywić złudzenia, że to skończy się inaczej? Czy naprawdę wierzyłem, że w kolejnym rozpętanym w naszym nieszczęśliwym kraju obłędzie ci najbardziej moralnie uwzniośleni zdobędą się na jakieś tam niuansowanie? Robert Biedroń wita się z sondażową gąską, pewna wyszczekana siedemnastka na konwencji jego partii domaga się „europejskich standardów”, więc kogo obchodzą niuanse?

Ale spoko, z patologią trzeba walczyć. Co do tego niech absolutnie nikt nie ma wątpliwości. Tylko że im dłużej o tym słucham, tym bardziej — jakem stary niedowiarek — dochodzę do wniosku, że nic z tego nie będzie. Dosłownie nic, nul. Na nic procedury, wytyczne papieża Franciszka, płomienne elukubracje o. Prusaka, strojenie min przez Dominikę Wielowieyską, nadymanie się młodej kadry z „Więzi”. To może pomóc doraźnie — jak Nurofen na ćmiący ząb, który prędzej czy później i tak mus wyrwać. A wiecie dlaczego? Bo nie zadajecie właściwych pytań o źródło problemu. Ci nieliczni, co próbują — jak choćby papież senior — są przemilczani.

Wiem, że nie posiadam do takich stwierdzeń żadnych kwalifikacji. Ani merytorycznych, ani tym bardziej duchowych. To tylko taka intuicja, co se ją mogę najwyżej w felietonie zwerbalizować. Chodzi mi po głowie fragment takiego jednego wiersza Różewicza: „Nic nigdy nie zostanie / wytłumaczone / nic wyrównane / nic wynagrodzone / czas niczego nie uleczy / rany nie zabliźnią się / słowo nie wejdzie / na miejsce słowa”. Tak, nic nigdy. Jest tylko złudzenie działania, czcza bieganina. I zło, które zduszone w jednej formie odrodzi się w innej. Zło nienazwane po imieniu. Ze strachu?

A jeśli spotkacie na ulicy księdza lub siostrę zakonną, uśmiechnijcie się do nich. Będą tego bardzo potrzebować. Zwłaszcza gdy ci najbardziej „sprawiedliwi” już na dobre wezmą się do wzniosłego dzieła oczyszczania.

Z Kościołem albo bez

Poniedziałek 20 maja. Podczas kiedy w Polsce kolejny dzień z rzędu przeżuwano zgniłe owoce filmu braci Sekielskich, we Francji postanowiono zabić człowieka. I do tego w świetle prawa. A w każdym razie za jego przyzwoleniem. Człowiek ten oczywiście nazywa się Vincent Lambert i po jedenastu latach spędzonych przez niego w tak zwanym stanie minimalnej świadomości opiekujący się nim lekarze uznali, że już czas, by przestał obciążać swoją niepełnowartościową nibyegzystencją zdrową tkankę społeczeństwa. Zapadła więc decyzja o zagłodzeniu go na śmierć. Tak, dosłownie — po prostu przestano mu podawać pokarm.

Decyzja ta została podjęta mimo protestów setek ludzi — w tym rodziców Lamberta, którzy już od lat walczą o utrzymanie go przy życiu. Jego matka nawet upiera się, że Vincent rozumie, co się do niego mówi. Dowiedziawszy się, że ma umrzeć, podobno nawet się rozpłakał, choć przed wypadkiem był — przynajmniej tak utrzymuje jego żona — zwolennikiem eutanazji. No ale jego rodzice to — jak kilka już lat temu informowały francuskie i brytyjskie media — praktykujący katolicy. Czyli nie rozumieją, czym jest postęp. A wszak wszyscy światli ludzie zgadzają się, że eutanazja będzie (ba, poniekąd już jest) ważnym instrumentem cywilizacyjnego rozwoju i wyznacznikiem humanizmu.

Humanizm ów nakazał lekarzom podanie Lambertowi morfiny. No wiecie, żeby się nie bał. Ci, co wrzucili do bunkra głodowego ojca Maksymiliana Kolbe, nie byli tak miłosierni. Dopiero pod sam koniec dali mu szprycę z fenolu. Postęp. Swoją drogą warto tu przypomnieć, że w bardzo podobny sposób kilkanaście lat temu umarła Amerykanka Terri Schiavo. Jej życie, podobnie jak los Lamberta, też kilka razy wisiało na włosku, a jej sprawa wywołała spory sprzeciw na świecie i lawinę apeli o jej oszczędzenie. Z Lambertem tym razem się udało. Wieczorem nastąpił zaiste sensacyjny zwrot akcji — sąd apelacyjny nakazał przywrócenie karmienia.