Sokrates oskarżony. Tożsamość nauki między sacrum a profanum ebook

Tożsamość nauki między sacrum a profanum.

Duchowość bierze początek z mitu. Z mitu wyrasta również nauka. Czy powyższe stwierdzenia są sprzeczne? To oczywiście zależy od tego, co uważamy za duchowość, jak definiujemy naukę i jak rozumiemy mit?

Mity są najstarszymi opowieściami, które znamy. Wobec tego możemy założyć, że był czas, w którym nie było innych opowieści. Oznacza to, że jeżeli w owym momencie mit był dla danej społeczności jedyną opowieścią o świecie – to musiał odpowiadać na wszelkie możliwe pytania, realizować wszystkie poznawcze potrzeby.

Znaczna część ludzkich potrzeb dotyczyła przetrwania, dlatego mity pełniły rolę technologicznego algorytmu – z dużą precyzją regulowały funkcjonowanie społeczeństwa we wszelkich niemalże aspektach ludzkiego życia. Jednak człowiek, czy to od początku swojego istnienia, czy też od pewnego momentu rozwoju zadał sobie fundamentalne pytania: kim jestem? Jaki jest świat, w którym żyję? Pojawienie się takiego pytania określa człowieka jako istotę świadomą oraz istotę duchową. Pytanie to kładzie również fundamenty pod różne, a przecież mające wspólne jądro, dziedziny ludzkiej (duchowej oraz intelektualnej) aktywności: religię, sztukę oraz filozofię i jej potomstwo – nauki szczegółowe.

Pragnienie samopoznania kojarzy nam się powszechnie z napisem umieszczonym na wejściu do świątyni Apollina w Delfach, będącego również siedzibą wyroczni. Ten podwójny charakter świątyni jest tutaj znamienny. Wyrocznia była łącznikiem między wiedzą boską, nadprzyrodzoną, a ludzką. Zadanie wyroczni – ujawnianie ludziom cząstki wiedzy boskiej: nad-przyrodzonej, a zatem obcej ludzkiej naturze – uobecniało się w przysłowiowej wieloznaczności jej orzeczeń. Wieloznaczności, w której spodziewany sens stwierdzenia był inny niż ten, jaki się w praktyce ujawnił. Słowa wieszczek mogły być rozumiane na kilka, czasem wykluczających się sposobów. Były paradoksalne, gdyż prowadziły do wiedzy sprzecznej samej z sobą.

Sprzeczność w rozumieniu wypowiedzi delfickich wróżbitek wynikała z tego samego powodu, dla którego wróżby te były tak pożądane – były one słowem bogów w ludzkim świecie, słowem do tego świata nieprzystającym, a zatem prowadzącym do sprzeczności. Kiedy wyrocznia oznajmiła, że „nikt nie jest mądrzejszy niż Sokrates”, któremu przypisuje się powszechnie znane zdanie „wiem, że nic nie wiem”, wówczas mieliśmy do czynienia ze sprzecznością, czy nie mieliśmy? W tym przypadku możemy zaryzykować stwierdzenie, że sprzeczności nie było, przynajmniej w znaczeniu tego, co Sokrates twierdził o wiedzy i mądrości.

O Autorze

WIKTOR WERNER, ur. 1974, pracownik naukowy w Instytucie Historii UAM, zajmuje się metodologią historii i historią historiografii, interesuje się także historią kultury oraz współczesną literaturą fantastyczną: głównie polską i rosyjską. Pracując używa wolnego oprogramowania, systemu operacyjnego opartego na linuksie oraz własnych programów, które pisze w języku Python 3.4.0.

Autor czterech książek:

• Wprowadzenie do historii PWN, Warszawa 2012; 

• Historyczność kultury. W poszukiwaniu myślowego fundamentu współczesnej historiografii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009; 

• Od duszy do świadomości, od jednostki do społeczeństwa. Szkice z historii intelektualnej, Instytut Historii UAM, Poznań 2008 [wspólnie z Iwoną Werner]; 

• Kult początków. Historyczne zmagania z czasem, religią i genezą. Szkice z historii historiografii polskiej i obcej. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.

W życiu prywatnym realizuje zasadę: mens sana in corpore sano – regularnie biega, ćwiczy jogę i japońską gimnastykę.