Opowiem CI o zbrodni 4 ebook

Przeczytaj, a o zbrodni dowiesz siędużo więcej, niż sądzisz

Kiedy cztery lata temu zostałem zaproszony przez kanał telewizyjny Crime+Investigation Polsat do udziału w unikalnym projekcie telewizyjno-wydawniczym (książka) zatytułowanym Opowiem CI o zbrodni, podziwiałem pomysłowość, ale i zarazem odwagę, aby bez specjalnych przygotowań i prób z debiutującymi w tym przedsięwzięciu moderatorami (którzy do tej pory właściwie tylko pisali kryminały) uruchomić taki koncept. To, co skonstruowały od dawna współpracujące z sobą: dziennikarka, reżyser telewizyjna, producentka – Jola Gwardys i wspomagająca ją producentka stacji telewizyjnej Crime+Investigation Polsat – Agnieszka Kubiak, było dla mnie, starego wygi telewizyjnego, kreującego od blisko 40 lat głównie tematykę kryminalną na różnych antenach telewizyjnych, projektem nowatorskim, który pozwolił spojrzeć na zbrodnię (tę realną, nie fikcyjną) z zupełnie z innej strony niż tradycyjny, publicystyczny przekaz.

A że był to udany pomysł, potwierdzeniem jest już czwarty rok telewizyjnego programu i czwarta – nowa – książka z serii Opowiem CI o zbrodni. Wiernych czytelników i widzów tego projektu zapewne nie muszę zachęcać do przeczytania tego zbioru opowiadań z „realu”.

Tym z Państwa, którzy mają w ręku po raz pierwszy książkę, czwartą już, z serii Opowiem CI o zbrodni, należy się kilka słów wyjaśnienia, na czym polega unikalność i swoista odkrywczość tego telewizyjno-książkowego formatu, w którym bierze udział czołówka polskich twórców literatury kryminalnej. Prekursorami byli: Katarzyna Bonda, Igor Brejdygant, Wojciech Chmielarz, Katarzyna Puzyńska, małżeństwo Małgorzata i Michał Kuźmińscy, Marta Guzowska. W późniejszych latach dołączyli do nich: Joanna Opiat-Bojarska, Max Czornyj, Robert Małecki i... Katarzyna Grochola.

Otóż udział w tym cyklu zmusił autorów kryminałów do zderzenia się z rzeczywistością. Oczywiście dotychczas czerpali z niej inspiracje, ale na papier najczęściej przelewali fikcję i swe twórcze koncepcje. Autorzy programu w każdej z serii przedstawiają tej pisarskiej elicie kilkadziesiąt spraw, które niegdyś wstrząsnęły Polską. Twórcy kryminałów mogli z tego różnorodnego wachlarza dramatycznych zdarzeń wybrać temat, który ich najbardziej interesował. Pisarze w tym cyklu pokazują morderców, ich ofiary, bliskich, ale i śledczych inaczej niż zwykle, a przede wszystkim podejmują próbę odpowiedzi na pytanie „dlaczego?”. Żadne z tych opowiadań nie jest podobne do pozostałych, każde ma odmienny styl narracji i prowadzi czytelnika do pointy różną drogą. Tu nie ma kluczenia – jest za to próba swoistej wiwisekcji, odpowiedzi na pytanie „co popycha człowieka do popełnienia zbrodni?”. Ponieważ chodzi tu też o program telewizyjny, pisarze musieli wejść również w nowe role: prowadzących-narratorów, a zarazem gospodarzy telewizyjnego studia. Czy im się to udało? Muszą Państwo sami sprawdzić na telewizyjnej antenie.

Co zawiera zbiorek minikryminałów?

Tym razem jest trochę odmienny niż trzy poprzednie, dominują tu bowiem zbrodnie powszechnie bezdusznie nazywane przez śledczych „kuchennymi”. Jak twierdzi autorka jednego z opowiadań pomieszczonych w tym tomiku, Katarzyna Grochola, mają one często podłoże związane z przemocą w rodzinie i alkoholem. Ale są też tu sprawy wykryte po wielu, wielu latach, kiedy to sprawcy zdążyli założyć nowe rodziny i zapomnieć o potwornych czynach, których dokonali. Ich wykrycie to zasługa nowych technik, które wspomagają kryminalistykę (m.in. DNA), ale i tzw. archiwów X. Większość z tych spraw jest zapewne Państwu znana, ale wracając do nich w tych nowych spojrzeniach znanych wam pisarzy, dostrzeżecie obszary, którymi nie interesowali się autorzy tekstów pisanych zaraz po dokonaniu tych zbrodni umieszczający je na czołówkach gazet i telewizyjnych programów.

Poznańska autorka Joanna Opiat-Bojarska pisaniem kryminałów zajęła się przed laty przez przypadek. Szykuje się debiut telewizyjny na podstawie jednej z książek autorki. Ma świetne kontakty z wielkopolską policją, w swym opowiadaniu pod trochę mylącym czytelnika tytułem Nałóg powraca do sprawy aż z 1994 roku... Ale wykrytej w tym roku. Ta sprawa jest mi szczególnie bliska, prezentowałem ją bowiem bez specjalnych efektów blisko trzydzieści lat temu w moim telewizyjnym programie 997. Jako że autorka zna doskonale tajniki policyjnej „kuchni”, nie mogła zrobić inaczej niż na tę zbrodnię, której ofiarą była młoda dziewczyna, spojrzeć oczami gliny, który powraca do niej po latach. Mimo pewnego nałogu tego policjanta próba rozwiązania sprawy jest udana, podobnie jak i opowiadanie tworzącej od lat intrygujące kryminały autorki.

Igor Brejdygant – scenarzysta filmowy i telewizyjny (od czasu do czasu aktor), a także uznany i doceniany (nagrody) autor kryminałów – wziął na warsztat sprawę (2009 rok) irracjonalnego związku dwójki młodych ludzi, zakończonego zbrodnią dokonaną przez jednego z partnerów. Ona – interesująca dziewczyna o pokrętnym życiorysie – ambitna studentka, inteligentna i ślepo zakochana – i on – młodszy, też z przedziwną przeszłością, niebieski ptak. Jako że autor uchodzi za znawcę psychiki kobiet (to właściwie one są bohaterkami jego kryminałów), spogląda na tę zbrodnię z pozycji młodej dziewczyny. Tytuł opowiadania Puszka Pandory właściwie mówi wszystko przyszłemu czytelnikowi, o jaki tu dramat chodzi.

Torunianin Robert Małecki, coraz poczytniejszy autor niezwykłych kryminałów, zajął się jedyną w tym ostatnim cyklu sprawą, której dotąd nie udało się wyjaśnić – losami zamordowanego, czy też może zaginionego (porwanego?) 10-latka z okolic Zamościa. Ten były dziennikarz po 14 latach, które minęły od tajemniczych wydarzeń, dociera do osób i miejsc związanych z tą tragedią. Jak przystało na byłego rasowego redaktora, w takiej też roli obsadził narratora swego opowiadania pod znaczącym tytułem Niszcząca fala (zdarzenia mają miejsce w okolicy rzeki Wieprz), który próbuje zburzyć swoistą zmowę milczenia w tej sprawie. Niezwykła w tym opowiadaniu jest też mocno uwypuklona postać ojca zaginionego dziecka, który stracił majątek i małżeństwo, poświęcając się rozwikłaniu tego niekończącego się dramatu.

Nietypową postacią w tym gronie jest niewątpliwie Katarzyna Grochola – gwiazda polskiej literatury, ale to przecież autorka dziesiątek książek, niezajmująca się na co dzień kryminałem. Tym razem pisze jednak o zbrodni, której tłem jest przemoc domowa. A temat nie jest autorce obcy, zna go bowiem z autopsji, kiedy sama tragicznie doświadczała przemocy. Nadto zajęła się tą bliską jej tematyką w telewizji, w programie, którego jest autorką. Grochola, znając tę złożoną i trudną materię, próbuje odtworzyć zdarzenia, ale i padające z narastającą nienawiścią słowa i czyny. Jest to jedyna historia w tym cyklu, w której sprawca zbrodni właściwie unika kary, sam przez lata jest bowiem ofiarą. To opowiadanie pod przewrotnym tytułem Taki pogodny dzień brzmi jak dzwon – Grochola pointuje swą nader realistyczną opowieść suchym komunikatem: „codziennie w Polsce traci życie jedna ofiara przemocy”.

Małgorzata i Michał Kuźmińscy – to niezwykle interesująca para, jedyna w teamie autorów. W pisaniu znakomicie się uzupełniają: ona antropolog kultury, on dziennikarz, bloger, autor tekstów piosenek, ale i książek dalekich od kryminału. Małżeński duet podjął się analizy bardzo głośnych i równie tragicznych zdarzeń z 2007 roku w sieradzkim więzieniu. To właściwie dramat, który znamy z częstych podobnych zdarzeń w USA. Człowiek legalnie posiadający broń, którego dotyka narastający przez lata splot problemów, aby rozładować swe napięcie i żądzę zemsty, strzela seriami do kilkunastu niewinnych ludzi. Trzech z nich nie przeżyło tego irracjonalnego ataku. Kuźmińscy minuta po minucie starają się odtworzyć zdarzenia związane z tą tragedią, ale przede wszystkim próbują odpowiedzieć na pytanie, czy można było jej zapobiec. Jak zwykle w ich książkach ważne jest bardzo uwypuklone tło socjologiczno-psychologiczne. Wiele wskazuje na to, że autorom udaje się odpowiedzieć na pytanie, kto zawinił w tej sprawie.

I na koniec jeszcze jedna sprawa, która znalazła swój finał dopiero po latach. W 1998 roku znika młoda matka, pozostawiwszy w domu malutkie dziecko. Po 19 latach kryminalni z Gdańska rozwiązują zagadkę, znajdują zwłoki kobiety. Sprawca, choć skazany, nigdy nie przyznał się do winy. Sprawą zajął się debiutujący w tym cyklu Jacek Piekiełko (w programie telewizyjnym sprawę tę prezentuje Wojciech Chmielarz) – znany już i nagradzany autor thrillerów, horrorów, powieści science fiction, ale i klasycznych kryminałów. To ciekawa analiza zdarzeń z punktu widzenia sprawcy tej zbrodni, który ją rzekomo, precyzyjnie przygotował. Autor fantazjuje, ale wydaje się, że bardzo trafnie. Ciekawie umocowuje też postać brata ofiary, który przez wiele lat interweniując w sprawie tej tragedii, zapewne przyczynił się do wykrycia i osądzenia oprawcy.

Przed rokiem, we wstępie do trzeciego tomiku pisałem: „sądzę, że przekonałem Państwa (pewnie głównie panie, bo przeważnie to one czytają kryminały), że warto skonfrontować nasze postrzeganie znanych nam autorów z ich nowym wcieleniem i przeczytać ten tomik. A potem warto też włączy kanał telewizyjny Crime+Investigation Polsat i zobaczyć tych samych autorów prezentujących poznane już sprawy w programie Opowiem CI o zbrodni”. A tegoroczny cykl niezwykle ewoluował, w inscenizacjach filmowych do tych programów występuje bowiem po raz pierwszy plejada bardzo znanych polskich aktorów. To dodaje niezwykłych emocji i realizmu odtwarzanym zdarzeniom.

Na tym samym kanale będą mogli Państwo obejrzeć też program będący swoistym suplementem całego tego przedsięwzięcia Fajbusiewicz – rozmowy o zbrodni, w którym rozmawiam z pisarzami biorącymi udział w tym projekcie. Są to rozmowy nie tylko o zbrodni, lecz także o warsztacie pisarskim, metodach ich pracy, inspiracjach i nowych projektach.