Masz to we krwi. Masz to we krwi. Choroby autoimmunologiczne. Objawy, wskazówki, diety. Hashimoto, cukrzyca typu 1, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów ebook

WSTĘP

Skąd pomysł na książkę o chorobach autoimmunologicznych? I dlaczego piszą o tym trzy dietetyczki, a nie lekarki? Odpowiedź jest prosta: dieta ma wielkie znaczenie zarówno w profilaktyce, jak i wspomaganiu leczenia tych chorób. Przekonał się o tym każdy, kto podjął się zmiany nawyków żywieniowych i dostosował system odżywiania do stanu zdrowia. Postanowiłyśmy opowiedzieć swoje historie i podzielić się doświadczeniami, które zebrałyśmy podczas długoletniej praktyki zawodowej, by pomóc innym lepiej zrozumieć, jak wspierać układ odpornościowy, aby stał się naszym przyjacielem, a nie wrogiem. Gdy bowiem zmagamy się z jakąkolwiek chorobą autoimmunologiczną, musimy pamiętać, że problem dotyczy przede wszystkim osłabionego lub nazbyt aktywnego i atakującego własne komórki układu odpornościowego.

Od lat pracujemy z pacjentami, którzy skarżą się na różnego rodzaju dolegliwości. Od wypadających włosów, przez problemy jelitowe, po bóle stawów i mięśni. Praca dietetyka nauczyła nas, że nie należy lekceważyć nawet pozornie niegroźnych objawów. Szczególnie tych, które występują przewlekle i obniżają w znacznym stopniu komfort życia. Właściwie dobrana dieta, odpowiednia suplementacja, dbanie o cykl dobowy i środowisko, w jakim przebywamy, to kluczowe elementy przekładające się na wzmocnienie odporności organizmu i zmniejszenie stanów zapalnych. Te elementy wspierają pracę całego organizmu, innymi słowy, zachowanie homeostazy.

Swoją wiedzę czerpiemy nie tylko z gabinetów dietetycznych, ale również z własnego doświadczenia. Każda z nas już w młodym wieku borykała się z wieloma problemami zdrowotnymi. Miałyśmy niewiele ponad dwadzieścia lat, a czułyśmy się jak seniorki. Wydawać by się mogło, że całe życie przed nami, ale w sytuacji, gdy poziom bólu wywołuje płacz, a senność uniemożliwia aktywne uczestniczenie w zajęciach na studiach i pracę, trudno snuć plany na przyszłość. Wówczas największe marzenie to bycie zdrową. I wszystkie szukałyśmy sposobów na poprawienie swojego samopoczucia.

Jesteśmy dietetyczkami klinicznymi, ale wiemy, jak to jest po drugiej stronie – po stronie pacjenta, który ma nadzieję, że w końcu ktoś mu pomoże. Przeszłyśmy długą drogę i wszystkie wskazówki, jakie zawarłyśmy w tej książce, napisałyśmy zarówno z perspektywy specjalisty, jak i osoby cierpiącej na chorobę autoimmunologiczną oraz szereg innych dolegliwości, z których wyszłyśmy.

Pamiętaj, że nikt nie zadba o Twoje zdrowie lepiej niż Ty sam. Weź sprawy w swoje ręce. Obserwuj swój organizm i objawy, badaj się, zwracaj uwagę na to, co jesz. Po prostu zadbaj o siebie. Podpowiemy Ci, jak to skutecznie zrobić, by mieć satysfakcję ze zmian, które wdrażasz, oraz by czuć się coraz lepiej.

Trzymamy kciuki!

Emilia, Natalia i Paulina

CO WARTO WIEDZIEĆ O CHOROBACH AUTOIMMUNOLOGICZNYCH

CZYM JEST CHOROBA AUTOIMMUNOLOGICZNA?

Choroby autoimmunologiczne, nazywane potocznie chorobami z autoagresji, są ściśle związane z nieprawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym (immunologicznym), który zamiast odpowiednio chronić organizm, zaczął go z jakiegoś powodu atakować. Atak ten kierowany jest bardzo często przeciwko swoim własnym komórkom. Chociaż może to być także pewnego rodzaju przystosowanie organizmu do niesprzyjających czynników, które na niego wpływają, jednak zmiany te zwykle nie są korzystne dla zachowania homeostazy. Jedna z teorii głosi, że nasz układ się nie myli, gdy atakuje zagrażające nam tkanki – np. opanowane przez infekcję bakteryjną. Wspieranie leczenia tych schorzeń powinno zatem polegać przede wszystkim na kontroli prawidłowej pracy układu immunologicznego.

Niezależnie od tego, czy borykamy się z chorobą Hashimoto, czy z reumatoidalnym zapaleniem stawów bądź też z innym schorzeniem autoimmunologicznym, mamy do czynienia z zaburzeniami układu odpornościowego, a nie tylko tego pojedynczego, konkretnego zaatakowanego narządu. Mylić może fakt, że w jednej chorobie atakowana jest tarczyca, w innej stawy, w jeszcze innej jelita, trzustka czy inne organy. Problem nie tkwi w żadnym z nich, a w układzie immunologicznym. Jest to kluczowe dla zrozumienia mechanizmu chorób z autoagresji i co za tym idzie, procesu poprawy swojego zdrowia. Leczenie należy zacząć od podstaw, które są wspólne dla wielu chorób autoimmunologicznych. Uwzględniając, rzecz jasna, współistniejące schorzenia, jeśli takie u nas zdiagnozowano.

Przyczyny zachorowań

Podłoże choroby autoimmunologicznej stanowią geny. Według naukowców, czynniki genetyczne wpływają na nasze zdrowie w ok. 20%. Ale to, że ktoś z naszej rodziny chorował, nie oznacza wcale, że i my zachorujemy. Owszem, ryzyko jest większe. W niektórych chorobach autoimmunologicznych, np. Hashimoto, sięga ono nawet 50%. Nadal jednak mamy duży wpływ na swoje zdrowie. To, czy schorzenie się ujawni, zależy głównie od czynników środowiskowych. Zalicza się do nich m.in. przebyte lub aktywne infekcje (np. bakteryjne, pasożytnicze lub grzybicze), nieprawidłową dietę, stres, obciążenie metalami ciężkimi, zaburzenia psychiczne, klimat, w którym żyjemy, ilość snu czy stężenie witaminy D3. O chorobie autoimmunologicznej nie musi przesądzać ekspozycja na jeden z czynników. Czasami jest to efekt działania wielu z nich lub tylko jednego, ale oddziałującego przez dłuższy okres (jak dieta o niskiej wartości odżywczej stosowana przez wiele lat, skutkująca niedoborami). Im bardziej obciążamy układ odpornościowy czynnikami środowiskowymi, tym większe prawdopodobieństwo, że rozwinie się choroba autoimmunologiczna. Jest jednak wiele osób o złym stanie zdrowia, które genetycznie „są czyste” i mają niewielkie predyspozycje do chorób z autoagresji. Jednocześnie mnóstwo osób obciążonych genetycznie nie wykazuje objawów chorobowych i żyje wiele lat bez ich „aktywacji”.

Najważniejsza – i czasem też najtrudniejsza – jest właściwa diagnoza. Aby dobrać odpowiedni sposób leczenia i znaleźć skuteczne rozwiązania, należy najpierw ustalić przyczyny problemów zdrowotnych. Warto zastanowić się nad tym, od kiedy mamy kłopoty ze zdrowiem, od jakich objawów się zaczęło oraz w jakich sytuacjach dolegliwości się nasilają. Te informacje w połączeniu z wiedzą, którą przekazujemy w książce, mogą pomóc w opracowaniu dalszego planu działania.

Przypadek 1 – Katarzyna

Katarzyna od wielu miesięcy ma kłopoty z suchą skórą. Staje się to dla niej coraz bardziej dokuczliwe. Próbowała już wielu kremów i maści. Tych droższych, tańszych, na receptę oraz polecanych na najpopularniejszych forach. Mimo to, jeśli problem znikał, to tylko na chwilę. Może to oznaczać, że Katarzyna nie znalazła przyczyny, a polegając wyłącznie na maściach i kremach, jedynie „dolewa benzyny do dziurawego baku” i próbuje zaradzić problemowi tkwiącemu wewnątrz organizmu „zewnętrznymi” rozwiązaniami.

Nadmiernie sucha skóra jest często objawem niedoczynności tarczycy. Pozostałe przyczyny takiego stanu to m.in.: niedobór niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym omega-3, alergie, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, odwodnienie organizmu, nadmierna ekspozycja na słońce. Dlatego szukanie rozwiązania trzeba rozpocząć od znalezienia przyczyny.

Mechanizmy powstawania chorób autoimmunologicznych

Co dzieje się w organizmie, że nagle zaczyna atakować sam siebie? Czynników prowadzących do autoagresji może być wiele, jak również teorii wyjaśniających jej powstanie.

Dysbioza jelitowa

To jedna z teorii tłumaczących mechanizm powstawania chorób autoimmunologicznych.

W ludzkich jelitach znajdują się liczne mikroorganizmy, takie jak bakterie czy grzyby. Nie wpływają one negatywnie na nasze zdrowie, dopóki nie dojdzie do przerostów – zaburzeń w ich równowadze. Te mogą przyczyniać się do wystąpienia wielu objawów – od wzdęć, przez problemy z koncentracją, po schorzenia dermatologiczne. W konsekwencji często przekłada się to na większe ryzyko rozwoju choroby autoimmunologicznej. Patogenne (złe – jeśli występują w organizmie w nadmiarze) mikroorganizmy wydzielają różne szkodliwe substancje, tzw. endotoksyny. Przeciwko endotoksynom powstają przeciwciała w klasie IgA występujące tylko na powierzchni śluzówek, które powodują tworzenie się kompleksów antygen–przeciwciało na powierzchni nabłonka. Przyczynia się to do zaburzenia właściwego środowiska śluzówek w jelitach. To wraz z endotoksynami stanowi duże obciążenie dla całego organizmu.

Obrona śluzówkowa oraz dobry stan śluzówek w przewodzie pokarmowym stanowią istotną linię ochrony organizmu przed patogenami. Obniżony poziom wydzielniczej IgA może świadczyć m.in. o dysbiozie jelitowej. Należy wtedy rozpocząć działania mające na celu regenerację śluzówki przewodu pokarmowego oraz wsparcie pełnionej przez nią funkcji. O konkretnych sposobach piszemy w dalszej części książki. Niedobory IgA mogą mieć charakter wrodzony i najczęściej wiążą się z zaburzeniami odporności humoralnej (czyli swoistej, w której działanie opiera się na produkcji swoistych przeciwciał skierowanych przeciw konkretnym antygenom).

Cały wyżej wspomniany proces może trwać latami, a my bardzo długo możemy być tego zupełnie nieświadomi. Zazwyczaj dopiero gdy przewlekle zmagamy się z objawami ze strony przewodu pokarmowego (i nie tylko), zaczynamy przypuszczać, że problem dysbiozy jelitowej dotyczy także nas.

Prawidłowa flora bakteryjna oraz bariera śluzówek w przewodzie pokarmowym są niezbędne dla zdrowia jelit oraz właściwego działania GALT (ang. gut-associated lymphoid tissue). GALT to tkanka limfatyczna związana ze śluzówkami w przewodzie pokarmowym, w której znajduje się znaczna część komórek limfatycznych całego układu odpornościowego. Powszechne stwierdzenie, że odporność pochodzi z brzucha, ma więc w sobie wiele prawdy. Dlatego też dbanie o jelita i układ trawienny jest świetnym wstępem do walki z chorobami z autoagresji.

W dalszej części książki znajduje się wiele wskazówek dotyczących tego, w jaki sposób zadbać o przewód pokarmowy. Podczas pracy z pacjentami wielokrotnie przekonałyśmy się, jak niesamowite efekty może przynieść odpowiednia troska o funkcjonowanie jelit.

Teoria stanu zapalnego

Inna, równie popularna hipoteza dotycząca przyczyn chorób autoimmunologicznych skupia się na wpływie stanów zapalnych na organizm. Stan zapalny może wywołać wiele czynników – od nieprawidłowej diety (np. bogatej w poddane obróbce, utlenione i rafinowane oleje roślinne zawierające duże ilości prozapalnych kwasów trans), przez dużą nadwagę, otyłość, długotrwały stres, wysokie stężenia glukozy we krwi, przewlekłe zakażenia, niedobór snu, po nasilony kontakt z różnymi toksynami oraz zanieczyszczeniami środowiska. Nic złego nie powinno się wydarzyć, jeśli stres jest chwilowy lub odżywiamy się gorzej przez pewien czas. Jeśli jednak trwa to miesiącami czy nawet latami, to wpływa destrukcyjnie na organizm i może prowadzić m.in. do wieloogniskowych stanów zapalnych.

Jedną z najważniejszych przyczyn powstawania stanów zapalnych jest przeciążenie (np. dług tlenowy, nadmiar cukrów prostych) komórek, w tym mitochondriów (mikroskopijnych organelli w komórkach naszego ciała). Kiedy mitochondria i cały układ odpornościowy są obciążone, np. przez nieprawidłową dietę, zbyt małą aktywność fizyczną lub zbyt dużą ilość przemian anabolicznych (nadmiar kilokalorii), znaczna część z nich przestaje właściwie funkcjonować. Powstaje coraz więcej wolnych rodników, których nadmiar może prowadzić do przedwczesnego starzenia i większego ryzyka występowania chorób nowotworowych.

Niektórzy specjaliści nie uznają teorii dysbiozy jelitowej za wiarygodną, natomiast w Stanach Zjednoczonych mało kto wątpi w jej słuszność. Kto ma rację? Tego nie wiemy. Medycyna, dietetyka i wiele innych dziedzin rozwija się w niesamowitym tempie. Warto przyglądać się nowym badaniom, ale zawsze najważniejsza jest ich rozsądna analiza.

Typowe objawy

Zazwyczaj objawy choroby autoimmunologicznej są na tyle niespecyficzne, że prawidłową diagnozę można postawić dopiero po wielu latach od ich wystąpienia. Szczególnie we wczesnym stadium symptomy trudno powiązać z konkretnym schorzeniem, zwłaszcza jeśli nie zaczniemy od właściwych badań. Początkowo rzadko martwią nas też na tyle, aby uparcie szukać powodu złego samopoczucia. Zmęczenie i gorsze codzienne funkcjonowanie często są przez nas samych i nasze otoczenie bagatelizowane. Na poziomie fizycznym jednak te sygnały wysyłane przez organizm są jak najbardziej wytłumaczalne, a im szybciej zlokalizujemy przyczynę gorszego samopoczucia, tym szybciej i skuteczniej możemy zadziałać. Zwykle dopiero kiedy objawy stają się bardziej dokuczliwe, zaczynamy drążyć temat. Jeśli będziemy mieć trochę szczęścia (a i świadomości), trafimy na odpowiedniego lekarza oraz wykonamy właściwe badania laboratoryjne, ustalimy, czy mamy do czynienia z autoagresją. Ważne, aby nastąpiło to, zanim dojdzie do poważnych uszkodzeń narządów.