Zwierzęce serca. Osiemnaście opowieści o zwierzętach ebook

Zwierzęce serca

OSIEMNAŚCIE OPOWIEŚCI

O ZWIERZĘTACH

Andrzej Juliusz Sarwa, Lew Tołstoj, Zuzanna Zajączkowska,

Eugène Sue, Elwira Korotyńska, Celina Gładkowska,

Maria Rodziewiczówna, Franciszek Rawita-Gawroński,

Adolf Dygasiński, Eugeniusz Małaczewski, Julian Ejsmond,

Ferdynand Ossendowski, Zygmunt Kisielewski,

Henryk Zbierzchowski

Armoryka

Sandomierz

Projekt okładki: Tomasz Obara 

Na okładce pies Maluszek

© Wydawnictwo Armoryka

Wydawnictwo Armoryka

ul. Krucza 16

27-600 Sandomierz

http://www.armoryka.pl/

ISBN 978-83-7639-130-4 

Andrzej Juliusz Sarwa

Rudzia

Popołudnie. Jesienne. Nijakie. Właśnie zaczynał się listopad 2011 roku. Był wtorek, drugiego, Dzień Zaduszny. Jakieś resztki słonecznych promieni połyskujących chwilami w szczelinach między chmurami zasnuwającymi niebo... Chłód i smutek smużący się od z wolna obumierających roślin, od drzew bezlistnych już prawie, szykujących się na przetrwanie zimy.

Wyszliśmy z żoną, z Elą, przed dom. Zagadaliśmy do sąsiada, a on – ni stąd, ni zowąd – nim zdążyliśmy w jakikolwiek sposób zareagować schwyciwszy jakiegoś nieznanego nam psiaka, który przerażony kulił się w jego ogródku, pod rachitycznym krzakiem mahonii, dosłownie przerzucił go przez niski – na szczęście – płot na naszą stronę.

– Masz! Trzymaj! Będziesz miał psa! – zawołał do mnie z drwiącym uśmieszkiem i takim samym niesympatycznym spojrzeniem.

– No nie! – zaprotestowałem. – Zabieraj to zwierzę! Zabieraj! No już!

– A po co mi pies? – odparł niegrzecznie i wzruszył ramionami.

– To nam go podrzucasz?! – zirytowałem się.

Spoglądaliśmy z Elą zdezorientowani to na sąsiada, to na małego rudego kundelka, który przylgnął brzuszkiem do ziemi i tylko spoglądał na nas wystraszonymi brązowymi ślepkami, w których od czasu do czasu skrzyły się ciemnobursztynowe refleksy.

W pierwszym odruchu chcieliśmy szczeniaka przepędzić na ulicę, bo nigdy wcześniej nie mieliśmy psa, a w związku z tym i miłości do psów także, ale jednak coś nas ścisnęło za serca. Może właśnie te przerażone ślepka? Może...

– No dobrze. Niech na razie zostanie – zdecydowała Ela – a potem będziemy mu szukać domu. Przecież chyba ktoś go zechce?... – powiedziała, ale jakoś tak bez przekonania.

– To ja mu przyniosę coś do zjedzenia.

Psiak, chociaż przestraszony to jednak przecież wręcz pochłonął garsteczkę suchej kociej karmy, bo niczego innego nie było, co by mi się zdawało dla niego odpowiednie. Wypił też odrobinę wody. I znów przywarł brzuszkiem do ziemi.

– O! Skąd macie psa? – zapytał kolega, pan Andrzej, który zajechawszy na parking naprzeciwko naszego domu, zbliżył się do ogrodzenia, a potem wszedł na podwórko.

– A on nas go nim obdarował – wskazałem głową na sąsiada.

– A pan jak go zdobył?

Sąsiad wzruszył ramionami.

– A bo ja wiem? Wczołgał się szparą pod bramą na moje podwórko.

– Coś takiego! A nie wie pan, czyj on może być? Może któremuś z sąsiadów uciekł i teraz nie umie trafić do domu? – drążył pan Andrzej.

– To jakiś obcy pies, nie z naszej ulicy. Było Wszystkich Świętych, nazjeżdżało się ludzi na groby, pewnie ktoś przywiózł psa ze sobą, wjechał w tę naszą boczną uliczkę i wyrzucił go tutaj z samochodu.

– Może i tak... Dzieciom się znudził, to się go tatuś z mamusią pozbyli.

Pan Andrzej pochylił się, przykucnął, wyciągnął rękę i przewrócił pieska na grzbiet.

– Choleeera! Toż to suka! To będziesz pan miał duży kłopot! – zwrócił się do mnie.

– Jaki znowu kłopot?! Jaki kłopot?! – zezłościłem się.

– No... suka to przecie większy kłopot niż pies.

– Panie! Znajdziemy jej dom!

– Panie! A kto panu weźmie sukę? Jeszcze kundla, a na wygląd prawie jamnika?

W duchu przyznałem mu rację, ale zaczynało zmierzchać, a psiak tu wciąż jednak był i coraz bardziej wystraszony wpatrywał się w nas smutnymi oczkami.

– Elu, to co robimy?

– Do domu go nie weźmiemy. Co to, to nie! – powiedziała twardo.

A później starym wełnianym swetrem wymościła legowisko w płytkiej skrzynce po pomidorach i wsunęła ją pod ławkę stojącą pod pergolą gęsto obrośniętą aktinidią i winogradem.

Piesek jakby odgadł, że to miejsce dla niego, więc wpełzł tam posłusznie i zwinął się w kłębek.

* * *

– Asiu – odezwałem się do córki. – I co począć z tym psem?

– Jak to co? Zostanie u nas – odpowiedziała.

– Ale myśmy nigdy psa nie mieli!

– To teraz będziemy.

– Mama się nie zgodzi!

Wzruszyła ramionami.

– Lepiej chodźmy zobaczyć, jak szczeniaczek się miewa.

Kundelek leżał na tym starym czerwonym swetrze i trząsł się z zimna. Popatrzyliśmy z Asią po sobie.

– On tu nie może zostać. Zobacz, jak dygoce. Przecież mamy listopad, w dzień jest bardzo zimno, a co dopiero w nocy?

– I co teraz?

– Jak się mama położy spać, zabierzemy go do ganku.

– A jak nabrudzi? – zapytałem?

– To posprzątam, ale musisz do niego zajrzeć, zanim mama rano wstanie.

* * *

Nabrudził, oczywiście, że nabrudził. Cały ganek był zasikany. Asia pospiesznie wstała, powycierała i zmyła wszystko dokładnie. Otworzyliśmy drzwi na oścież, żeby wywietrzały niemiłe zapachy.

* * *

– Nie, żadnego psa. Mamy już cztery koty! U nas nie zostanie! Szukajcie mu jakiegoś innego domu – powiedziała Ela stanowczym głosem. – A na razie... no cóż... niech mieszka w ganku, bo na dworze już bardzo zimno, ale to tylko na razie!

Więc wraz z córką rozpoczęliśmy poszukiwania.

Tymczasem psina mieszkała u nas i trzeba było jakoś ją nazwać, choćby po to, żeby ją przywołać do miseczki z jedzeniem.

Padło kilka propozycji, ostatecznie daliśmy jej na imię Rudzia... Rudzia... wiadomo. Była psem–dziewczynką i miała rude futerko...

* * *

Zadzwonił telefon. Odebrałem.

– To jak ten piesek wygląda? – usłyszałem głos drugiej z moich córek, Marty, która mieszkała w Warszawie.

– Jak mam ci go opisać? Zwyczajnie wygląda. Kundel jak kundel. Rudy, bardzo przypominający jamnika. Miły pyszczek, ale mocno niezgrabne łapy...

– Przyślij mi zdjęcie.

...

– O! Jest bardzo ładny! Zostawcie go.

Ja coraz bardziej miękłem i byłem gotów się zgodzić, dlatego powiedziałem:

– Jeśli przekonasz mamę...

* * *

– Proszę mi więcej nie zawracać głowy...

– Ale teraz już ostatecznie się zdecydowaliśmy... naprawdę chcemy oddać tego psa w dobre ręce...

– Już trzy razy się państwo decydowali i trzy razy zmieniali zdanie. Nie. Ja już tego psa nie wezmę.

– Ale my...

– A to już wasz problem.

Trzasnęła słuchawką.

– No to, Elu, teraz nie mamy wyboru. Pies musi zostać u nas...

– Najwyraźniej... – westchnęła. – A zresztą, może to i lepiej? To dobry i grzeczny szczeniaczek. Niczego nie drze, niczego nie niszczy. Ani razu nie nabrudził w domu.

– Oj, raz jednak tak, w tę pierwszą noc, kiedyśmy po kryjomu przed tobą zabrali Rudzię z ogródka do ganku. Ale to ze strachu.

Żona zerknęła na mnie:

– Wiem, wiem.

I tak Rudzia została naszym psem... Naszym najsłodszym kundelkiem... nie, nie kundelkiem – kundliczką.

* * *

Rudzia się bała. Mimo że minął już spory kęs czasu, wciąż nie była pewna, czy aby się jej nie pozbędziemy, tak jak to zrobili poprzedni właściciele.

Jak na pięcio– czy też sześciomiesięcznego – wedle oceny weterynarza – szczeniaka była nadzwyczaj poważna i grzeczna. Ale nie trudno było tę zagadkę rozwiązać. Wystarczyło, że podniosłem do góry rękę, żeby się na przykład podrapać po głowie, a psina przywierała brzuszkiem do ziemi, trzęsła się przerażona i sikała pod siebie.

Najwyraźniej mimo tego, że przeżyła ledwie te kilka miesięcy, już zaznała okrucieństwa. A bito ją zdecydowanie bardzo mocno, bo pod palcami dało się wyczuć, że jedno z żeber było złamane i krzywo się zrosło.

Rudzia więc, jak już powiedziałem wcześniej, bardzo się bała. Gdy zabierałem ją na spacery, szła tuż przy mojej nodze, nieomal ocierając się o łydkę. Zadzierała główkę do góry i spoglądała mi w oczy... jakby pytając: „Czy ty mnie na pewno chcesz? Czy nie masz zamiaru mnie przepędzić?”

I tak się to toczyło przez pierwsze dwa czy trzy tygodnie... a potem... potem Rudzia powoluśku się uspokoiła, bo przecież brzuszek zawsze był pełny, podobnie jak miseczka z wodą, ciepłe posłanie wymoszczone przy kaloryferze, ludzkie dłonie, które nie biły, lecz wyłącznie obdarowywały ją pieszczotami...

Poczuła się zatem bezpieczna i nabrała pewności siebie, a gdy po jakimś czasie na dobre zaprzyjaźniła się z naszym kocurem Włóczkiem, który jednego z grudniowych wieczorów 2007 roku, zamieszkał z nami, jej życie stało się chyba absolutnie szczęśliwe...

* * *

Codzienne spacery we trójkę – ja, Włóczek i Rudzia – to dopiero była frajda! Zapuszczaliśmy się w gęstwinę zdziczałego opuszczonego sadu i na ugorujące pola, których sfałdowane połacie porosłe wysokimi trawami i zielskiem były pełne zapachów, ptasich tropów, mysich norek, krecich kopców. Było więc za czym się uganiać z noskiem przy ziemi.

No i te szalone biegi i wyścigi, jakie urządzali z Włóczkiem we dwójkę i te zabawy w zagryzanie się na niby, a w przerwach ich zabaw – umizgi i zabieganie o moje względy, o pieszczoty, o głaskanie. I byliśmy szczęśliwi, na tyle jak bardzo można być szczęśliwym w tej nędznej rzeczywistości, w której tkwimy...

* * *

Tak mijały dnie, tygodnie, miesiące. Zima ustąpiła miejsca wiośnie, potem wiosna latu, a potem nastała jesień i następna zima...

I cóż by tu można więcej napisać o szczęśliwym życiu moich zwierzaków? Chyba tyle tylko, że świat byłby lepszy, gdyby wszystkie Boże stworzenia mogły tak przyjemnie i beztrosko żyć jak wtedy żyli Rudzia i Włóczek...

Ale... nic nie trwa w nieskończoność...

I nadszedł taki dzień, wtorek 4 czerwca 2013 roku, gdy Włóczek wyszedłszy wczesnym rankiem z domu, już nigdy do niego nie wrócił...

* * *

– Włóczek! Włóczuś! – nawoływałem, przemierzając wraz z Rudzią miejsca, w których najczęściej bywaliśmy i w których najbardziej lubili się bawić.

Na próżno...

W końcu go znaleźliśmy... martwego... na śmietniku w pobliżu budowy wielkiego hotelu. Już się rozkładał. Miał wybite wszystkie zęby. Ktoś się zabawił. „Koty som fauszywe, co nie? Zabić kota!” Zabili... Jakby mało było, cisnęli na śmietnik. Zbezcześcili...

Przynieśliśmy go z Elą do ogródka za domem, pogrzebali w miejscu, gdzie jako mały kociak lubił się przed nami chować śród traw i kwiatów... tak dla zabawy... Tu już nikt i nigdy go nie skrzywdzi... Zazieleni się trawą... zakwitnie hiacyntami... liliami zapachnie... W słodkim kwietnym nektarze pracowita pszczoła poniesie go do ula...

* * *

Odtąd już nic nie było takie samo jak wcześniej...

Skończyły się beztroskie zabawy śród ugorów. I chyba zioła pachniały odtąd inaczej i śnieg inaczej smakował i Rudzia przez dłuuugi, dłuuugi czas jeszcze stawała zamyślona na środku ścieżki wydeptanej śród traw, wpatrując się w jej odległy kraniec jakby w oczekiwaniu na przyjaciela, który pewnego razu niespodzianie zniknął z jej psiego życia... O czym wtedy myślała? Któż to może wiedzieć...

Że co? Że psy nie myślą? Jeżeli tak uważasz toś wyjątkowo głupi...

* * *

A potem odeszła i Ela... na zawsze... gdy karetka pogotowia ratunkowego ostatni raz zabierała ją z domu do szpitala, Rudzia stanęła przed furtką prowadzącą na ulicę i po raz pierwszy w życiu boleśnie, długo, przeciągle zawyła...

* * *

A potem i ja zniknąłem na długie tygodnie, a gdym wrócił do domu przesiąknięty szpitalnym odorem ta szczególna nić, jaka łączyła mnie z Rudzią – pękła... pękła na dobre...

Moja psina poczuła się zdradzona i porzucona przez wszystkich, którzy dotąd byli jej przyjaciółmi i których bez reszty swoim małym psim serduszkiem bezinteresownie pokochała.

I ja to zrozumiałem.

A chociaż po wielu, wielu dniach życie niby znów popłynęło starym łożyskiem, to już nie było ono takie, jak wcześniej, jak na początku.

Słońce zblakło, niebo wypłowiało, liście i źdźbła i kwiaty poszarzały, serca skurczyły się, zastygły, stężały...

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

* * *

11 listopada 2017 przygarnęliśmy z miejscowego schroniska starego dręczonego przez lata całe psa Maluszka i od tej pory Rudzia już miała nie być sama. Ale wbrew nadziejom pomiędzy psami nie zawiązała nić przyjaźni... Szkoda...

* * *

Noc z 19 na 20 listopada 2019 roku była męcząca. Spałem źle, a na dodatek dręczyły mnie koszmary.

Nad ranem, może była trzecia, a może już bliżej czwartej, przyśniło mi się, że znalazłem się w jakimś obcym, nieprzyjemnym miejscu. Na dodatek coś mnie tam zatrzymało, dłużej niż wcześniej planowałem. Zapadł zmrok, a po jakimś czasie smolista ciemność. Denerwowałem się bardzo, bo miałem świadomość, że gdzieś tam, w innym miejscu, w miejscu odległym, w jakimś wcześniej nieznanym mi domu, czeka na mnie żona...

Wiedziałem, że jeśli bym nawet natychmiast wyjechał, to nie dotrę do niej o umówionej porze i że czeka mnie cała noc w podróży.

A ona o tym nie wie. I pewnie będzie się niepokoić, więc się martwiłem.

Z kieszeni wyjąłem telefon, lecz nie umiałem znaleźć jej numeru. Nerwowo przeglądałem cały spis, który się wyświetlił. Daremnie...

Zmartwiony i przejęty ucieszyłem się na widok kolegi.

– Słuchaj – powiedziałem. – Muszę skontaktować się z Elą, a ze swojego telefonu nie mogę. Zerknij, może tobie się uda odnaleźć jej numer.

Nie udało się jednak.

– To chyba cię poproszę, żebyś zadzwonił do niej ze swojego telefonu... zadzwonisz?...

– Zadzwonię...

Wybrał numer i podał mi aparat. Usłyszałem sygnał wołania, a jednocześnie... zarys psiej sylwetki i całkiem wyraźnie grzbiet porośnięty rudą sierścią... czyżby to była Rudzia? Tak, bez wątpienia Rudzia! Skąd się tu wzięła?

Nie wiem dlaczego, ale przyszła mi taka myśl: „O psa też się Ela martwi...”

Usłyszałem w słuchawce głos:

– Halo?

– Elu, to ja. Przepraszam, ale absolutnie nie zdążę przyjechać, tak jak planowałem. I chyba podróż zajmie mi całą noc.

– Dobrze. Czekam na ciebie. Przyjedź jak najszybciej.

– Przyjadę, ale najpierw muszę do ciebie wysłać psa.

– Psa?

– Rudzię... ale zaraz potem i ja ruszę w drogę...

Dziwna nielogiczna logika snu, czy jak to tam nazwać.

Obudziłem się zmęczony tym majakiem, a i nieco wystraszony.

„– Czekam na ciebie. Przyjedź jak najszybciej” – wciąż brzmiało mi w uszach, chociaż siedziałem na brzegu wersalki z otwartymi już oczami...

„– Przyjadę, ale najpierw muszę do ciebie wysłać psa” – wzdrygnąłem się na wspomnienie tych słów. Co miały znaczyć? Dokąd miałem wysyłać Rudzię? Przecież Ela nie żyła. Ja tak, to co innego, pewnie kiedyś, wcześniej czy później do niej dołączę, ale pies?... Pies nie może trafić w zaświaty... tak przynajmniej mnie uczono...

Wszystko to nie miało sensu. A właściwie to by miało i odczytanie snu byłoby proste – Ela na mnie czeka, a ja za niedługo do niej dołączę. Tam... gdzieś... Tam, po drugiej stronie...

Zatem sen mógł być zapowiedzią mojej śmierci i przekroczenia granicy pomiędzy doczesnością a wiecznością.

I raczej nie mogło tu być miejsca na psa...

„– Czy jednak na pewno?” – natrętna myśl zagnieździła mi się w głowie.

* * *

20 listopada. Szary, smutny, późnojesienny dzień. Dął zimny przenikający aż do szpiku kości wiatr, a ołowiane chmury zasnuwały niebieską powałę. Gawrony ochryple złowróżbnie krakały. Kilkoma z nich podmuchy bezładnie miotały ponad wierzchołkami drzew, pędząc je w górę i gwałtownie ciskając w dół, a wówczas one rozpostarłszy skrzydła, szybowały, zda się bezładnie, póki następny gwałtowny poryw nie cisnął nimi w stronę, w którą chyba nie chciałyby się skierować.

Rudzia nie czuła się dobrze. Od dłuższego już czasu. Od wielu miesięcy. Wizyty u weterynarza... i to niejedna... Nie znaleziono niczego niepojącego... Wszystko w normie... Może tylko nadwaga... I zdecydowanie za duży brzuch!... Pewnie uczulenie. Trzeba ją zacząć czym innym karmić.

– Martwię się o Rudzię – powiedziała Marta. – Chyba musimy znów ją zabrać do weterynarza.

– Dobrze, chociaż jak zwykle powie, że nic jej nie jest. Jeśli już mamy ją zawieźć na badanie, to tym razem lekarz powinien jej zrobić RTG brzucha. Wkładaniem termometru do tyłka i zaglądaniem w zęby niczego się nie wykryje.

* * *

Rudzia dreptała posłusznie w kierunku drzwi gabinetu lekarskiego, choć ostry zimny wiatr dmuchał jej prosto w ślepka.

– Najpierw może zrobimy badanie krwi? – zapytał weterynarz.

– Dobrze.

– Osłucham ją jeszcze.

– I?... – zapytałem, gdy skończył.

– Wszystko w porządku.

– To skąd te dolegliwości?

– Może trzeba zmienić dietę?...

– To już przerabialiśmy.

Bezradnie rozłożył ręce.

– Może by trzeba zrobić prześwietlenie tego brzuszka? – zasugerowałem dość stanowczym tonem.

– Właściwie... to chyba można... Niech ja pan trzyma, żeby się nie ruszała.

Trzymałem.

– Wie pan, Rudzia ma ogromną śledzionę. W całej swojej praktyce jeszcze tak powiększonej nie widziałem... Dobrze byłoby zrobić jeszcze USG.

– Niech pan zrobi.

W milczeniu golił Rudzi brzuszek. Pies znosił to w spokoju.

– Teraz trzeba położyć ją na grzbiecie...

– I co? – zapytałem, gdy badanie dobiegało końca.

– Nie mam dobrych informacji... jest guz na „głowie” śledziony i drugi gdzieś w okolicy żołądka.

– Guz... to znaczy, że...

Potwierdził skinieniem głowy.

– A leczenie?

– Leczenie? Można usunąć śledzionę, ale przeżywalność psów po takim zabiegu to na ogół zaledwie kilka miesięcy... Można spróbować leczenia hormonalnego... można, ale przysporzy się psu cierpień...

– Rokowanie?

– Trudno powiedzieć – bezradnie rozłożył ręce. Obecnie obserwuję dwa psy z takim samym schorzeniem. Jeden żyje już półtora roku, drugi rok. Póki więc Rudzia nie ma bólów... to ja bym tego nie ruszał.

* * *

„Więc co, Elu?” – pomyślałem. „Więc co? Co dalej? Czyżby najprostsze wyjaśnienie? Pierwsza odejdzie Rudzia, którą jeszcze ja wyprawię na tę stronę, po której ty już się znajdujesz, a niedługo potem i ja dołączę do was?...”

* * *

I płynął czas, dziwny czas, smutny czas...

* * *

24 kwietnia 2020, wieczór. Rudzia poczuła się bardzo źle. Cierpi. To widać. Jak jej pomóc? Od kilku dni dostaje tabletki chlorelli, sama się o nie upomina, bo pewnie czuje się po nich lepiej. Ale znów się pogorszyło.

Jeszcze jedna porcja chlorelli i – na próbę i ryzyko pyłek pszczeli. Po kilkunastu minutach wyraźna ulga i poprawa. Rudzia śpi spokojnie do rana. Tylko ten bardzo, bardzo ciężki oddech i pochrapywanie...

25 kwietnia 2020, ranek. Kilka tabletek chlorelli i sporo pyłku. Przypiąłem Maluszkowi smycz do obroży, otworzyłem drzwi na dwór.

Rudzia wybiegła na zewnątrz, a potem naszą wąską uliczką popędziła niczym strzała. Biegła i skakała niczym szczeniak, który kiedyś, przed laty trafił tutaj, pod nasz dach.

Ale powrót ze spaceru już nie był tak żwawy i radosny. Zmęczona przysiadała co kilka kroków na poboczu i spoglądała mi w oczy, jakby chcąc prosić o wybaczenie, że nie ma siły iść szybciej. Moja Rudzia...

Południe – może trochę wcześniej, a może trochę później, ale jakoś tak.

Od kilku dni mojej psinie znów nasiliły się dolegliwości, choć przez pewien czas wydawało się, że jest dużo lepiej, że być może nie jest aż tak groźnie, jak usłyszeliśmy na jesieni? Ale nie... nie było lepiej. Jednak nie.

Marta z Asią zabrały Rudzię do lekarza.

W napięciu czekałam, aż wrócą.

Zapytałem:

– I co?

– Doktor Susłowiec zrobił biopsję. Jest płyn w brzuszku i krew w węzłach chłonnych...

* * *

Od czerwca Rudzia zaczęła odmawiać chodzenia na codzienne spacery, więc wędrowaliśmy utartym szlakiem tylko we dwóch – ja i Maluszek. I było nam smutno... i wciąż dręczyła mnie jedna myśl:

„Moja Rudzia... Rudziama raka... kilka lat temu martwiłem się, że to ja umrę pierwszy, a ona zostanie na poniewierkę... ale... ale może jeszcze tak naprawdę nic nie jest przesądzone?...”

Andrzej Juliusz Sarwa

Maluszek

BARDZO KRÓTKA HISTORIA

DOBREGO PIESKA

W sobotę 11 listopada 2017 roku było dość zimno, a powietrze przesycała wilgoć przemieszana z czymś jeszcze, z czymś nieokreślonym... jakby jakimś chwytającym za duszę smutkiem...

Przyszedł cichutki, wystraszony, prowadzony na długiej parcianej smyczy, z przybrudzoną niebieską obróżką na szyi. Chudy kundelek, wynędzniały, z zapadniętymi bokami, ze zmatowiałymi ślepkami.

„Czyżby tracił wzrok? Jak sobie poradzimy ze ślepym psem?... – przemknęło mi przez głowę. – I to jeszcze na dodatek starym, bo – jak określili weterynarze – miał dziesięć, a może nawet jedenaście lat... a na dobitkę chorym i to poważnie chorym na serce”.

Ponieważ sam takiej przypadłości doświadczam, to dobrze wiem, czym ona jest.

Ale decyzja o przygarnięciu sędziwego, słabiutkiego i zabiedzonego psa podjęta była świadomie. Powodów po temu było kilka – leciwy i niezdrowy, więc jest szansa, że mnie nie przeżyje, bo gdyby miało być inaczej, a po mojej śmierci, jeśli by nie miał kto, lub nie chciał się nim nikt zaopiekować, to co by to stworzenie czekało? Jaki los? Co prawda byli tacy, którzy pukali się w głowę, doradzając przyjęcie pod dach szczeniaka, ale nawet ich słuchać nie chciałem.

– Czy udręczonemu zwierzęciu, które w życiu zaznało tylko głodu, i poniewierki, kija i kopniaków nie trzeba dać choćby trochę serca i zapewnić bezpieczny dach nad głową? Czy nie zasługuje na codzienną pełną miseczkę czegoś pożywnego, smakowitego, a nie tylko na skórkę suchego chleba czy resztki z obiadu i – jeśli się „panu” albo „pani” przypomni – może i odrobinę wody?

Tak więc decyzja zapadła. Ostateczna i nieodwołalna.

Dopełniliśmy formalności, a właściwie zrobiła to moja córka Marta, bo to ona – oficjalnie – miała być jego właścicielką. Podpisała papiery i został z nami...

– Nazwałyśmy go Słodziak, bo jego prawdziwego imienia nie udało się nam poznać – powiedziała jedna z pań, które przywiozły psiaka.

– Słodziak? – skrzywiłem się i raz jeszcze bacznie przyjrzałem się kundelkowi. – Dla mnie to Maluszek. Tak właśnie, Maluszek.

– No to... niech będzie Maluszek, jeśli pan woli. I powiem państwu, że naprawdę mu się udało, bo takie psy praktycznie nie mają szansy na adopcję.

– A to czemu?

– Bo stary, bo poważnie chory, bo najwyraźniej po przejściach, bo mały, bo czarny, no i bez ogona.

– No tak – skinąłem głową – jakiś łotr obciął mu ogonek przy samym tyłeczku...

Maluszek jak gdyby zrozumiał, o czym mowa i pewnie chcąc wkupić się w nasze łaski śmiesznie, kilka razy, pokręcił tym swoim kuperkiem, bo zamerdać nie miał przecież czym.

W końcu trzasnęła furtka, samochód parkujący przed naszym domem odjechał...

Zostaliśmy z Maluszkiem sam na sam...

Piesek stanął przede mną i spojrzał mi w oczy, najwyraźniej z obawą co go teraz czeka...

* * *

Nasza kundliczka Rudzia – prawie jamnik! – raz i drugi ostrożnie obwąchała nowego domownika, a potem trąciła go swoim czarnym nochalem, uśmiechając się całym pyskiem i zapraszając Maluszka do zabawy. Poskakali trochę w ogródku na trawniku, udając, że walczą ze sobą, a potem – gdy znudzona Rudzia – zostawiła go samego, zawołałem pieska do domu.

Dreptał posłusznie, trzymając się mojej nogi, jakby był do niej przyklejony i bał się, bardzo się bał, czego nie był w stanie ukryć... chociaż chyba nawet nie próbował...

– Piesku, nie bój się już, nie drżyj – szepnąłem, nachylając się ku niemu, a on ten szept usłyszał, ale czy zrozumiał? Chyba nie. Najpierw bowiem się skulił, a później zadzierając łebek, spojrzał tylko na mnie tymi swoimi zmętniałymi ślepkami, w których była jakaś jedna, jedyna najogromniejsza prośba. Jaka? Tego jeszcze wtedy nie umiałem zgadnąć... i musiało minąć sporo czasu, żebym pojął, o co on wtedy bezgłośnie wylękniony żebrał: „Nie bij mnie...” – takie to, bez wątpienia, było to jego nieme błaganie...

Zdezorientowany rozglądał się po domu.

– Zrobimy eksperyment – powiedziałem. – Zobaczymy, co też on jada. W kuchennej szafce leżała garstka wysuszonych na kamień skórek chleba, które pewnie miały jakieś tam przeznaczenie kulinarne. Wziąłem jedną z nich i podsunąłem Maluszkowi pod nosek. Nieomal rzucił się na nią i w mgnieniu oka rozgryzł, przełknął i patrząc się na mnie, najwyraźniej czekał na więcej. Chudzina...

– Oj bracie! Toś ty musiał mieć w życiu niebywały wręcz dobrobyt! Idziemy!

Podreptał posłusznie, stukając pazurkami o podłogę. Otworzyłem lodówkę, odkroiłem kawał kiełbasy, a on wpatrywał się w nią, z nieskrywaną nadzieją przełykając ślinę.

– Chodźmy dalej, tu cię nie będę karmił.

Rozsiadłem się wygodnie w swoim pokoiku na wersalce, Maluszek zaś przycupnął na swojej chudej, kościstej dupinie tuż przed moimi nogami. Odkrawałem plasterek po plasterku i podawałem mu wprost do pyszczka, a on te kęsy w mgnieniu oka pochłaniał, jakby w obawie, że tylko może raz coś tak niezwykłego mu się przytrafiło, albo, że mu je ktoś odbierze. A może i jedno i drugie.

Zdrętwiała mi noga, więc ją odruchowo wyprostowałem. Pies gwałtownie odskoczył ode mnie, przewrócił się na bok i począł trząść się ze strachu, znów z przerażeniem patrząc mi w oczy. Wyciągnąłem rękę w jego stronę, żeby go pogłaskać, ale jego strach jeszcze się wzmógł. Odwrócił się na grzbiet, podkulił łapy, odsłaniając brzuszek, jakby chcąc mi w ten sposób powiedzieć: „Widzisz, jestem całkiem bezbronny, bez reszty ci się podporządkowuję i oddaję ci moje życie...” Jednocześnie w jego zamglonych ślepkach znów dostrzegłem tę niemą prośbę: „Proszę... nie bij mnie... proszę...”

– Maluszku! Coś ty?! Nie bój się chłopaczyno! Masz tu jeszcze trochę kiełbasy. Nie chcę być twoim panem, ale przyjacielem!

Lecz on wciąż leżał na grzbiecie, odsłaniając najwrażliwsze części ciała, dygocąc ze strachu.

Zamilkłem i zamarłem w bezruchu z tym kawałkiem kiełbasy wyciągniętym w jego stronę.

Uspokajał się. Powoli, z wahaniem usiadł, nieufnie zerknął na moją nogę, ale ostatecznie, przezwyciężywszy strach, zjadł kolejną porcję bynajmniej nie najtańszej z wędlin. Tę gorszą zostawiłem dla ludzi, bo przecież piesek na powitanie musiał być naprawdę godnie przyjęty.

Przydreptała Rudzia, zerknęła na kundelka, zerknęła na mnie, zerknęła na kiełbasę... Swoją porcję ostrożnie wzięła w zęby, jakby niezdecydowana do końca czy aby to jej posmakuje. Ostatecznie jednak pogryzła i przełknęła. Królewna!

* * *

Maluszek dostał – wzgardzone niegdyś przez Rudzię – wygodne, mięciuchne i dość obszerne legowisko, w którym podesłaliśmy mu stary, sprany niebieski ręcznik frotowy, który wypożyczyły nam dziewczyny ze schroniska, żeby zapachem przypominał mu wcześniejsze miejsce – jego klatkę, czy też kojec, bo same nowe zapachy mogłyby niezbyt dobrze wpływać na psiaka, wywołując lęk, niepokój, poczucie zagrożenia.

Ale niezadługo ów ręcznik przestał pełnić funkcję Maluszkowego posłania i został zastąpiony piękną, puszystą, mięciuchną i ciepłą skórką baranią.

Zmieniliśmy mu także obróżkę ze starej niebieskiej, na nowiutką czerwoną.

* * *

Mijał dzień za dniem... jesień się kończyła, zaczynała zima. Codzienne spacery we troje – ja z Maluszkiem na smyczy i Rudzia przodem biegająca wolno. Ach! Co to były za szczęśliwe wyprawy! Ile śladów na śniegu, ile zapachów! Oboje z nosami przy ziemi. Oboje przepełnieni psim szczęściem.

Ale nie zawsze tak było, przychodziły i dni zimne, wietrzne i dżdżyste, słoty ciągnące się tygodniami albo na odmianę ściskał mróz, a zadymka zasypywała nasze spacerowe ścieżki.

I tak to – raz smutniej raz weselej upływał czas. Słońce wschodziło, słońce zachodziło, topniały śniegi, zieleniały trawy, złociły się kępy podbiałów i kaczeńców, żółciły się, oblepione kwiatami, drzewa dereniowe, morelowe sady białe od kwiecia wabiły pierwsze pszczoły, a potem upojnie, gorzkawo, migdałowo pachniały rozkwitłe śliwy, delikatne wonie smużyły się z kremowobiałych kwiatów grusz, różowiły się jabłonie...

Maje oszalałe od barw i zapachów: fioletowych bzów-lilaków, kremowobiałych baldachów bzów dzikich, głogów czerwonych i białych, od kalin, jaśminów, od bladoróżowych róż dzikich, które się porozsiadały po zdziczałych ogrodach, po miedzach i po ugorach...

* * *

Maluszek nabierał ciała, już nie miał zmętniałych ślepek. Coraz częściej się uśmiechał i zdawało się, że teraz wreszcie jest w pełni szczęśliwy.

Cóż, jednak nie. Rudzia w końcu zobaczyła w nim konkurenta, który nie odstępował mnie na krok, a gdy pracowałem przy biurku, nieustannie warował u moich stóp z główką ułożoną na wyciągniętych łapach.

I Rudzia zaczęła przepędzać Maluszka z każdego miejsca. Najpierw odebrała mu wymoszczone baranią skórą legowisko. Potem przegnała go z drugiej skórki, którą Marta rozesłała mu gdzie indziej. Ale i stamtąd został wyrugowany. Moja wersalka, gdzie uwielbiał leżeć, także stała się dla pieska zakazana. Ostatecznie zostało mu miejsce na dywanie, ale jeszcze częściej goła podłoga.

W końcu wymyśliliśmy, że w ciasnym kąciku między moim biurkiem a wersalką rozścielemy mu starą narzutę, pod którą ukryjemy miękką i cieplutką skórę baranią. I dopiero na to Rudzia dała się nabrać. Chociaż... chyba nie do końca, ale miejsce było tak mało atrakcjine, że łaskawie go nie zajęła.

Lecz Maluszek, chociaż czasem tam się kładł, robił to jakby ukradkiem i gdy tylko Rudzia pojawiała w pobliżu, dyskretnie opuszczał i to legowisko...

* * *

Choć nie był najważniejszy w naszym małym dwupsowym stadku, gdzie Rudzia wywalczyła sobie pozycję liderki, Maluszek odnosił sukcesy w innych obszarach, ot jak choćby w taki sposób, że jego zdjęcie znalazło się na pierwszej stronie okładki zbiorku opowiadań o psach (i to w trzech językach) zaprezentowanej na targach książki w Krakowie! A gdy dodać do tego e-book i audiobook, to widać było pełen Maluszkowy celebrycki sukces! Tyle że dla piesków takie rzeczy nie mają żadnego, ale to żadnego znaczenia.

Chyba ważniejsze dla niego było to, że założyliśmy naszą chłopacką bandę, której przywódcą został, co oczywiste, Maluszek i razem wędrowaliśmy po dróżkach i ścieżkach, a w domu zawsze trzymaliśmy się razem.

Tak czy inaczej – teraz już nie był sparszywiałym kościotrupkiem bez sierści, jakim go znaleziono, gdy – ponoć – z najwyższym trudem wlókł się środkiem ruchliwej ulicy, która bardziej prowadziła go pod koła rozpędzonych samochodów, niż w jakiekolwiek dobre miejsce, ale widocznie czasem i nieszczęśliwe pieski otrzymują w prezencie od Pana Boga odrobinę ulgi w cierpieniu i garstkę miłości...

* * *

Czas ciągle gnał, gnał nieubłaganie... Minął rok i minęła ta przerażająca hukiem fajerwerków Noc Sylwestrowa, gdy ludzie bezrozumnie się cieszą, iż znów o krok przybliżyli się do śmierci, i gdy to przerażony Maluszek najchętniej skryłby się pod ziemią, lecz najczęściej chował się w brodziku pod prysznicem w łazience, albo przynajmniej na płytkach podłogi w pobliżu umywalki.

Tam był jego azyl, chociaż może to niezbyt odpowiednie słowo, bardziej chyba pasuje tu inne – kryjówka, z której korzystał także, gdy grzmiało za oknem, pioruny z łoskotem uderzały w ziemię, a błyskawice zimnym blaskiem rozświetlały niebo.

A później znów słońce wychodziło spoza chmur, a potem liście dzikiego wina nabierały ciemnopąsowej barwy, klony okrywały się złotem i czerwienią, brzozy i wiązy żółkły, brązowiały dęby, a po wąwozach zbierała się mgła... I znów nieubłaganie zbliżała się kolejna Noc Sylwestrowa...

* * *

Maluszek słabł. Coraz więcej posiwiałych kudełków pojawiało się na jego grzbiecie, kontrastując z czarnym futerkiem, podpalanym na brzuszku i szyi i białawym na pyszczku.

Coraz bardziej słabło Maluszkowe serduszko. Coraz bardziej i coraz częściej kaszlał... a jakby tego było mało, zaczęły się i inne dolegliwości. Być może zaczął mu się formować bolesny guz u wylotu przewodu pokarmowego, bo czynności fizjologiczne sprawiały mu tak dotkliwy ból, że nie umiał pohamować niesamowitego, wręcz przeraźliwego zawodzenia ostatecznie przechodzącego w straszny krzyk, bo inaczej nie dało się tego głosu nazwać.

Weterynarz tylko raz odważył się pieska uśpić i zbadać, co też on ma w tych swoich kiszeczkach. Oczyścił to i owo, ale niczego konkretnego – jak powiedział – nie wymacał. Maluszek z trudem wybudził się z narkozy.

I od tamtej pory już wiedzieliśmy, że nie pozostaje nic innego, jak tylko wspomagać go lekarstwami i oczekiwać, aż nadejdzie ostateczny kres jego chorób... tyle że zdawało się nam, iż to – tak naprawdę – nigdy nie może się wydarzyć.

* * *

Minęła nędzna wiosna 2020 roku – roku diabła, roku dotkniętego przekleństwem obsesyjnego lęku mas przed śmiercią, która rzekomo chciała ich dopaść i unicestwić, anihilować... lęku przed odejściem w niebyt, bo nawet i ci, którzy się uważali za osoby religijne, skłaniali się raczej ku wierze, że po ustaniu krążenia ustaje wszystko i nie ma już niczego...

Przyszedł ładniejszy nieco czerwiec i wtedy Rudzia zaczęła odmawiać wychodzenia na spacery, więc chodziliśmy tylko my dwaj – nasza chłopacka banda, czyli ja i Maluszek.

Ptaki, których trele wiosną niosą się zewsząd, z koron drzew, z zarośli i z jakichś niedookreślonych miejsc teraz zamilkły – zapanowała jakaś i przygnębiająca i jakby groźna cisza.

Było coraz smutniej...

W końcu i Maluszek coraz niechętniej dreptał przede mną, co kilka, kilkanaście kroków przystając zdyszany i bardzo zmęczony... I ten kaszel... kaszel, który go dręczył i za dnia i w nocy... Leki przestawały już skutkować.

Nasze spacery, każdego dnia krótsze, dawały nam coraz mniej przyjemności, a były tylko jakimś codziennym rytuałem i niczym już więcej...

I tak przemijało lato...

* * *

Maluszek jadł coraz mniej. Niby jeszcze w czasie obiadu siadał przy moich nogach i wpatrywał się we mnie, ale już nie prosił o co smakowitsze kąski, jakie mu zwykle podtykałem pod nosek. Siadał tak i patrzył tak, bo to też stanowiło rodzaj pewnego rytuału.

* * *

Niedzielny dzień 6 września 2020 roku obudził się smutny, a z nieba zaciągniętego chmurami zaczął padać drobny deszcz.

Wbrew obawom, że psy nie zechcą pójść na spacer, to jednak wyjątkowo chętnie, jak nigdy od wielu już miesięcy, wybiegły za furtkę.

Rudzia wyprzedzała mnie, jak to miała w zwyczaju, a Maluszek z roześmianą mordką węszył, buszował w trawie i pogryzał jej źdźbła. Tak szczęśliwego nie widziałem go chyba nigdy, od kiedy zamieszkał pod naszym dachem!

„– Mój Boże – pomyślałem – wreszcie mu się poprawiło! Najwyraźniej zdrowieje!”

Ciągnął smycz z takim zapałem, że ledwo mogłem za nim nadążyć! I był to wspaniały spacer, przeszliśmy całą tę trasę, jaką przemierzaliśmy od lat, najpierw z Rudzią, a potem z obojgiem, a która w ciągu ostatniego półrocza skurczyła się nam więcej niż o połowę!

Mżawka się nasiliła, aby dość szybko przejść w spokojny słaby deszcz. Przyśpieszyliśmy.

Gdy dotarliśmy do podwórka i zatrzasnąłem furtkę, do drzwi domu szliśmy już w ulewie.

Poczekaliśmy w przedpokoju, aż Marta powyciera ubłocone łapy i zmoknięte futerka.

Rudzia położyła się zaraz na skórce baraniej w pokoju Marty, a Maluszek nie odstępował mnie nawet na krok. Gdy pracowałem na komputerze, leżał na podłodze obok moich stóp, gdy zaś siadałem na wersalce, żeby rozprostować kręgosłup, wskakiwał i przycupnąwszy obok, wpatrywał mi się w oczy, długo, głęboko, jakoś tak dziwnie, jak nigdy dotąd, aż przechodził mnie dreszcz.

W czasie obiadu zawzięcie się domagał, żeby się z nim dzielić, czego nie robił już od tygodni, więc mu nie skąpiłem najlepszych kąsków, za co dziękował mi uśmiechniętą mordką. Byłem pewny, że on naprawdę zdrowieje...

* * *

Nastawał wieczór. Za oknem deszcz się nasilił. Strugi wody spływały po szybach, grube krople bębniły w parapet.

Gdy zaczęło zmierzchać, psy dostały kolację, którą zjadły ze smakiem.

A potem... potem Maluszek zaczął kaszleć, coraz bardziej i bardziej...

Dżdżysta noc... Mrok jakiś przerażający i to bębnienie kropel w blaszane parapety...

Maluszek kaszlał, już prawie bez przerwy. Noc zgęstniała, a ulewa się nasilała.

W końcu kaszel jakby trochę zelżał. Piesek odrobinę uspokojony położył się na podłodze, wciskając się pod moją wersalkę. Pomyślałem, że może to na dzisiaj koniec jego cierpień, że teraz się uspokoi, uśnie i rano wszystko będzie dobrze, jak każdego wcześniejszego poranka.

Byłem zmęczony, bardzo zmęczony, położyłem się więc i ja. Przyłożyłem głowę do poduszki i po jakimś czasie znalazłem się na pograniczu jawy i snu. Nie wiem, jak długo spałem, ale chyba dość krótko, bo bardzo prędko wróciłem do całkowitej przytomności, kiedy to Marta weszła do pokoju i powiedziała przez łzy:

– Tato... Maluszek umiera...

Podźwignąłem się, usiadłem na wersalce, a potem wstałem i poszedłem za nią.

Leżał w łazience na gołych i zimnych płytkach posadzki tak biedny i wystraszony jak jeszcze chyba nigdy przedtem.

Marta usiadła na podłodze obok niego. Spojrzał na nią z nadzieją, że mu pomoże, że go ochroni, jak zawsze, gdy grzmiało, albo eksplodowały sztuczne ognie. Podźwignął się nawet nieco, przytulił się pyszczkiem do jej policzka, a potem znowu osunął się na płytki, na gołe białe, zimne płytki i ułożył głowę na wyciągniętych łapach.

Piesek bardzo chciał odpocząć, ale wrócił kaszel tak straszny, że aby się nie udusić musiał siadać. I tak to trwało i trwało... aż zaczęła się agonia... a gdy zaczął już charczeć... było jasne, że jego psia droga ostatecznie dobiega kresu, lecz było też widać, jak bardzo i boi się i nie chce umierać...

A podobno psy mają tylko instynkt i nie mają samoświadomości, rozumu, uczuć ani duszy... Skąd zatem ten lęk przed umieraniem, przed śmiercią? No skąd? Odpowiedzcie mi nieprzyjemni mądrale!

Przykucnąłem naprzeciw Maluszka, a on od czasu do czasu resztką sił kierował swoje brązowe ślepka to na mnie, to na Martę, jakby prosząc, byśmy go osłonili przed tym, co nadchodziło groźne i przerażające, tak jak zawsze dotąd chroniliśmy go przed pomrukami burzy, czy hukiem noworocznych fajerwerków...

  A może miał nadzieję, że to jeszcze nie teraz? Przecież był w tym swoim schowanku, w swojej – jak dotąd zawsze bezpiecznej skrytce, w tym swoim azylu, a my byliśmy przy nim, tuż obok, obydwoje.

Ale to już było dogasanie...

Odchodzenie się przeciągało, za oknem mroczyła się długa noc i straszna ulewa potokami spływała z chmur.

Patrzyłem przez łzy na Maluszka i doszedłem do przekonania, że on chyba już pogodził się z losem i że gotów byłby umrzeć, ale teraz trzymał się życia wyłącznie dla nas – dla mnie i dla Marty, najwyraźniej nie chcąc nam sprawić zawodu, bo widząc nas czuwających obok, uznał, że swoim odejściem przysporzyłby nam smutku i pewnie jeszcze więcej łez... więc cierpiał i walczył z agonią...

– Martuniu – powiedziałem, idąc do swojego pokoju – zostaw go samego, on przy tobie nie odejdzie.

Więc z mokrymi oczami zostawiła go w tej łazience na tych zimnych płytkach obok umywalki, podniosła się z posadzki i odeszła, ale on jeszcze resztką sił dźwignął się na łapy i przywlókłszy do mojego pokoju, usiadł tuż przed moimi stopami i spojrzał mi w oczy.

  A ja... a ja niczego nie mogłem... bezsilny...

– Maluszku-Paluszku... zostawiasz mnie samego... nie będzie już naszej chłopackiej bandy... Maluszku kochany... chłopaczyno... – szeptałem.

Już nie mógł dłużej siedzieć i gdzieś odszedł, a ja nie podążyłem za nim, bo wiedziałem, że jeśli pójdę, to znowu agonia się przeciągnie...

W końcu ze zmęczenia przysnąłem i znowu obudził mnie głos Marty:

– Tato... Maluszek... tym razem już...

Tak... już. Teraz wiedziałem, że to już...

Nie było go w łazience. Leżał w saloniku pod oknem, na gołych deskach podłogi, tam, gdzie nigdy się nie kładł ani on, ani Rudzia... tam sobie znalazł ostatnie miejsce pod naszym dachem...

Jego ostatni wydech był podzielony jakby na trzy odrębne – pierwszy był najsilniejszy, drugi słabszy, a wraz z trzecim wyszła z niego resztka powietrza razem z małą dobrą psią duszyczką... a małe schorowane serduszko wreszcie przestało go boleć... i opuściły go już wszystkie lęki.

Był poniedziałek 7 września, godzina 1:20.

Za oknem nieustający szum ulewy... woda wciąż spływała potokami z chmur... więc nie można go było wynieść na dwór, musiał zostać do rana tu, gdzie odszedł poza granicę życia. Więc został.

Marta owinęła go narzutą, którą kładła na tej jego baraniej skórce... na tej skórce, na której nawet bał się leżeć.

Był u nas przez dwa lata i niespełna dziewięć miesięcy...

Płakałem, Marta płakała, niebo płakało... Rudzia obwąchała tego małego trupka i odeszła na bok i też miała jakieś takie wilgotne oczy.

I to był koniec.

Została po nim czerwona obróżka, której nie pozwalał sobie zdejmować, bo była dla niego jakby symbolem tego, że jest nasz, a my należymy do niego.

Wahałem się, czy mu nie zostawić tej obróżki, ale ostatecznie zdjąłem ją rano ze stężałej już pośmiertnie szyi.

Nie, ja nie wierzę, że ta obróżka ta stara czerwona obróżka to wszystko, co zostało po Maluszku, a jego już nie ma... że go w ogóle nie ma, że się rozpłynął w nicości, że żył owe trzynaście czy czternaście lat, z czego dziesięć w nieopisanej nędzy i udręczeniu, a potem po prostu przestał istnieć...

Czy cierpienia zwierząt niezawinione, niezasłużone nie mają żadnego znaczenia i żadnego sensu?...

Mam nadzieję, że Pan Bóg patrzy na to wszystko inaczej niż my i że w swoim domu ma tyle miejsca, że może tam dać schronienie wszystkim dobrym ludziom i wszystkim zwierzętom.

Czy zatem spotkamy się jeszcze mój mały przyjacielu – Maluszku-Paluszku, chłopaczyno kochana? Czy kiedyś spotkamy się jeszcze? Bo z oczu ciągle płyną te łzy głupie, jakbyś najbliższą był dla mnie rodziną...

A gdy już przycupniesz u stóp Najwyższego, popatrz mu głęboko w oczy i wstaw się za mną... On zrozumie... i może cię wysłucha?...

I to już koniec historii małego dobrego pieska, który miał tak smutne życie i tyle krzywdy doznał od ludzi, że nigdy nie przestał się ich bać...

* * *

To co Rudziu? Komu teraz z brzegu?

W tej wędrówce we mgle i pomroce

Albo w słońcu po puszystym śniegu

Po tej drodze ludzkiej i sobaczej?

Już Maluszek wyprzedził nas w biegu...

Moje serce zdławione wciąż płacze...

Chodź kochana! Biegnijmy za psiną!

Dobiegnijmy za nim do bram raju,

Za którymi już nic nie zaboli,

Gdzie psy dobre anieli witają!...

Lew Tołstoj

Wiatronogi

Zorza...

Sklepienie nieba stawało się coraz głębsze, zorza rozlewała się szerzej i szerzej, bielało matowe srebro rosy, sierp księżyca stawał się coraz bledszy, las rozbrzmiewał coraz donośniej. Na wsi wszczynał się hałas i ruch, a w dworskiej zagrodzie dawało się słyszeć parskanie stadniny, szelest słomy, a czasem gniewny, przeraźliwy kwik tłoczących się u wnijścia koni.

– No! Zdążysz – przegłodziłyśta się – mruczał stary pastuch Fedź, otwierając szeroko wrota. – A pójdziesz! – krzyknął, zamierzając się na jedną z klaczy, która parła naprzód.

Fedź miał na sobie wyszarzaną ściągniętą pasem koszulę, za pasem węzełek z chlebem, w ręku siodło i uzdeczkę i, oznakę swej władzy – bat, zarzucony przez plecy.

Konie zachowały się dość obojętnie wobec łajań pastucha: nie okazały mu ani śladu obrazy lub obawy, lecz udając, że je to nic nie obchodzi, odeszły powoli od wrót; jedna tylko stara patłata – po naszemu kudłata – klacz, położywszy uszy po sobie, szybko odwróciła się tyłem, przy czym któraś z młodszych kobyłek, kwiknąwszy, szturchnęła zadem pierwszą lepszą ze swych towarzyszek.

– Ano! – z groźbą w głosie huknął jeszcze donośniej Fedź, po czym skierował się w kąt zagrody, gdzie pod daszkiem stał samotnie stary, srokaty wałach.

Koń ten wbrew reszcie stada nie okazywał najmniejszego zniecierpliwienia, lecz zmrużywszy oczy, lizał dębową belkę stodoły. Co za smak znajdował srokacz w tej operacji – trudno określić, dość, że czynił to z powagą i z namaszczeniem.

– Może i ty jeszcze będziesz brykał – mruknął pastuch, kładąc koło niego na ziemi natartą łojem derkę i siodło.

Srokacz przestał lizać i, jakby w osłupieniu, wpatrywał się w Fedzia. W tym jego spojrzeniu niepodobna było wyczytać – ani radości, ani smutku, ani gniewu; patrzał długo, po czym wciągnąwszy brzuch, westchnął niezwykle ciężko i odwrócił się. Pastuch objął go za szyję i, zakładając tręzlę, rzekł: „Czemu wzdychasz”?

Wałach machnął niedbale ogonem, jakby chciał powiedzieć: „Ot, nic! Tak sobie – Fedziu”!

Fedź tymczasem włożył nań derkę i siodło – przy czym srokacz na znak niezadowolenia skulił uszy, za co otrzymał epitet – psiakrew! – i poczuł ściąganie popręgi, wobec czego zaczął się nadymać – ale wsunięty między zęby palec i uderzenie kolana w brzuch, zmusiło go wypuścić powietrze. Pomimo to, gdy pastuch podciągnął zębami popręgi, srokacz raz jeszcze skulił uszy, a nawet się obejrzał, bo, chociaż wiedział, że to wszystko do niczego nie doprowadzi, uważał za stosowne objawić swe niezadowolenie i dać do zrozumienia, że zawsze protestować będzie.

Po osiodłaniu srokacz, odstawiwszy w bok swą prawą spuchniętą nogę, zaczął żuć wędzidło, nie wiadomo po co, gdyż miał aż nadto sposobności przekonać się, że żucie wędzidła nie przedstawia dla smaku żadnej przyjemności. Fedź tymczasem wgramolił się po krótkim strzemieniu na siodło, rozplątał bat, wyciągnął spod kolan fałdy swej świty, po czym usadowiwszy się w specyficzny sposób, właściwy pastuchom, zebrał cugle. Wałach podniósł głowę na znak, że gotów do drogi nie myślał jednak ruszać, wiedząc, że jeszcze nie czas, że jeszcze będzie dużo krzyku, nawoływań i wymyślań pod adresem koni oraz młodszego pastucha Stefana.

Jakoż rzeczywiście – Fedź zaczął wołać: „Stefan, Stefan – puszczaj matki, gdzieżeś się podział u licha – śpisz psiakrew! Otwieraj! Naprzód matki”!

Po chwili, prowadząc konia za tręzlę, ukazał się Stefan zły i zaspany i zbliżył się do wrót.

Skrzypnęły wierzeje i wnet cała stadnina: młode klaczki, ogierki, źrebięta i ciężarne matki, stąpając ostrożnie i obwąchując po drodze słomę, zaczęły mijać kolejno wrota. Młodsze konie tłoczyły się u wyjścia i, zakładając jedne drugim na szyję głowy, przebierały kopytami na progu, za co im co chwila wymyślał parobczak.

Źrebięta rzucały się ku własnym, a nieraz i cudzym matkom i odzywały się rżeniem donośnym na wołania swych rodzicielek.

Jedna młoda kobyła, łobuz jakich mało, minąwszy wierzeje, zagięła szyję i kwiknąwszy, wierzgnęła raz i drugi, nie ośmieliła się jednak wyprzedzić szpakowatą, popstrzoną hreczką Żułdykę, która powolnym ciężkim krokiem poważnie stąpała, jak zwykle, na czele stada.

W parę minut zagroda, przed chwilą tak pełna życia, opustoszała zupełnie, pozostały jedynie smutnie sterczące słupy i stratowana, powalana gnojem słoma.

Wałacha, chociaż był przyzwyczajony do tego widoku, obraz ten napełnił widocznie smutkiem, gdyż westchnął, o ile mu pozwoliły ściągnięte popręgi, machnął parę razy głową i wlokąc swe osłabione i popsute nogi, ruszył za stadniną, unosząc na kościstym grzbiecie starego Fedzia.

– Wiem teraz – myślał sobie wałach – jak tylko wyjedziemy na drogę, zacznie się krzesanie ognia i zapalenie drewnianej fajki z miedzianą skuwką i łańcuszkiem; no, to jeszcze nieźle – zapach ten przy rannej rosie jest dość przyjemny, a jeszcze przyjemniejsze związane z nim wspomnienia. Zło się kryje w tym, że paląc fajkę, stary nabiera animuszu i dla fanfaronady siada bokiem, a nie ulega wątpliwości, że siądzie na prawą stronę, gdzie mam tę nieznośną ranę. Choć – niech go tam! – dla mnie to nie nowina cierpieć dla cudzej przyjemności, zaczynam nawet znajdować w tym jakąś dziwną, końską przyjemność... ergo udawaj sobie zucha, siadaj bokiem – filozofował wałach i stawiając ostrożnie nogi, kroczył środkiem gościńca.

Pastwisko nad rzeką...

Przypędziwszy stadninę na pastwisko nad rzeką – Fedź zsiadł i rozsiodłał wałacha, stado zaś zaczęło się rozpraszać po niestratowanej łące, pokrytej rosą i oparami, które się podnosiły od opasującej łąkę rzeki. Po zdjęciu tręzli Fedź podrapał srokacza pod brodę, w zamian za co wałach przez wdzięczność przymknął oczy.

– Lubisz, bestio! – zaśmiał się Fedź.

Jakkolwiek wałach nie znajdował żadnej przyjemności w owym drapaniu – przez delikatność zaczął udawać, że mu to sprawia niewypowiedzianą rozkosz i kiwnął potakująco głową. Gdy naraz bez żadnego wyraźnego powodu, a może zgorszony tą chwilową poufałością, która mogła wbić wałacha w zbytnią dumę – Fedź szturchnął srokacza pięścią w nos i ściągnął go sprzączką uzdy po żebrach, po czym w milczeniu odwrócił się i oddalił w kierunku pagórka, na którym zwykle siadywał... Wałach nie dał poznać po sobie, że jest dotkniętym tym, co zaszło, powoli powlókł się w kierunku rzeki, szczypiąc dla rozrywki pobliskie trawy. Stary wiedział z doświadczenia, że najhigieniczniej, zwłaszcza w jego wieku, naprzód napoić się do syta, a potem brać się do jedzenia. W tym celu wyszukał brzeg jak najmniej stromy, wszedł po pęciny w rzekę i począł ciągnąć wodę przez popękane wargi, robiąc z lekka bokami i machając z rozkoszą przerzedzonym ogonem.

Spostrzegłszy go wilczata klaczka, która miała pasję dokuczać staremu, nie omieszkała i tym razem przebrnąć mu pod nosem, by zmącić wodę – srokacz jednak zdążył już ukoić pragnienie, więc udając, że nie zauważył jej złych zamiarów, flegmatycznie powyciągał z błota swe więznące nogi i jął się paść w odosobnieniu od reszty stada. Jadł, nie prostując się trzy godziny z okładem, aż mu brzuch napęczniał i obwisł jak worek na wygiętych żebrach – po czym umieściwszy się jak można najwygodniej na wszystkich czterech obolałych nogach, z których przednia prawa dokuczała mu najwięcej – spróbował zasnąć.

Zdarzają się rozmaite rodzaje starości. Bywa starość wspaniała, starość brzydka lub godna politowania.

Czasem jednak zdarza się starość i brzydka i wspaniała zarazem. Taką właśnie była starość srokatego wałacha.

Był to koń rosły – trzy werszki z górą. Niegdyś musiał być srokato gniady; dziś gniade jabłka stały się brudnoburego koloru. Długa poskręcana grzywa była również pstra, w przerzedzonym ogonie widniały pasma włosienia siwe i bure.

Na wyniosłej, wychudłej, rzekłbyś drewnianej, szyi wisiała niezgrabnie wielka koścista głowa z dołami nad oczyma i obwisłą, spękaną, niegdyś czarną wargą, spoza której wyglądał ciemny zwinięty na bok język i żółte resztki spiłowanych zębów. Uszy, z których jedno było rozdarte, spuszczały się nisko i przy zbytniej dokuczliwości much poruszały się leniwie. Za uchem sterczały długie końce grzywy nastroszonej nad czołem. Na wielkich szczękach wisiała workowata skóra, spod której na mordzie i szyi przeglądały żylaste węzły, drgające nerwowo przy każdym dotknięciu owadów.

W wyrazie twarzy malowała się niezwykła cierpliwość, bolesny smutek i zamyślenie. Przednie nogi były kolankowate z opojami na obu kopytach, a powyżej pęciny prawej, łysej widniała narośl wielkości pięści. Zadnie – przedstawiały się znacznie lepiej, choć również były mocno wytarte na udach, widać bardzo dawno, gdy sierść już nie porastała na bliznach. Wszystkie cztery nogi w stosunku do chudego korpusu raziły nieproporcjonalną długością. Wygięte żebra wystawały tak mocno i tak szczelnie były obciągnięte skórą, iż zdawało się, że skóra przyschła między żebrami. Nogi i krzyż były pełne blizn dawnych, a z tyłu widać było świeżą, opuchniętą ranę; prócz tego na zadzie, z którego wystawała prawie naga, karbowana nasada ogona, widniała głęboka, jakby wydarta zębami, jamka, porosła rzadką, białą sierścią. Ogon i kolana tylnych nóg były stale powalane z powodu wiecznie popsutego żołądka.

Pomimo wszystkich tych wstrętnych cech starości ogólny wygląd wałacha dawał wiele do myślenia; znawca odgadłby od pierwszego rzutu oka, że w swoim czasie był to koń nie lada. Dobry znawca powiedziałby nadto, iż w całym kraju istniała jedna rasa, jedno jedyne stado, które mogło wyprodukować taką mocną kość, tak potężne ścięgna i cienką nogę, tak osadzoną szyję, a zwłaszcza taką głowę, wielkie i jasne oko i owe wysoce rasowe węzły żył na szyi, delikatną skórę i miękki włos. W istocie było coś wspaniałego w postawie tego konia, w owym dziwnym połączeniu wstrętnych cech zgrzybiałości, spotęgowanych pstrokacizną maści, ze znamionami pewności siebie i spokoju, płynącego z poczucia własnego piękna i świadomej siły.

W pobliżu srokacza słychać było tętent, prychania i młode rżenie rozsypanej po pastwisku stadniny – on zaś stał pośród posrebrzonej rosą łąki samotny i nieruchomy, jak żywa i nieruchoma ruina, obojętna na gwar i zgiełk nowego życia.

Rosa schła...

Słońce wytoczyło się ponad las i silnie błyszczało na trawie i skrętach rzeki, rosa schła, jak dym rozpływały się ostatnie mgły poranne; obłoki marszczyły się, lecz wiatru jeszcze nie było. Za rzeką sterczały zielone poskręcane w rurki źdźbła żyta i unosił się zapach świeżej zieloności i siana.

Z gęstwiny lasu odzywała się kukułka, a Fedź, leżąc do góry brzuchem, liczył, ile mu lat życia jeszcze pozostało.

Skowronki z pieśnią wzbijały się ponad łanem zboża i łąkami.

Jakiś śpioch zając, spłoszony przez pasący się tabun, wyskoczył na otwarte miejsce, przycupnął pod krzakiem i nadsłuchiwał; w końcu, przyczaiwszy się w trawie, zasnął na nowo.

Konie, chcąc go ominąć, rozeszły się po większej jeszcze przestrzeni i rozsypały się po dolinie. Starsze klacze parskając i znacząc po rosie błyszczący ślad za sobą, szukały odosobnienia, chociaż właściwie już się nie pasły, a tylko wybierały na deser najsmaczniejsze trawki. Całe stado powoli posuwało się w jednym kierunku, który wskazywała stara Żułdyka, krocząc jak zwykle na czele.

Zachowanie się koni w stadzie było bardzo rozmaite, stosowne do wieku, stanu i usposobienia.

I tak kara Muszka, źrebna po raz pierwszy wciąż drżała cichutko i, podnosząc ogon, prychała na swego liliowego źrebaka. Gdzie indziej znów cokolwiek starszy źrebak, zadarłszy swój krótki, kędzierzawy ogonek, coś po raz dwudziesty któryś galopował wokoło swej matki, która znając już widocznie temperament syna, spokojnie szczypała trawę, mierząc go tylko od czasu do czasu ukośnym spojrzeniem wielkich czarnych oczu.

Za to jeden z najmłodszych źrebaków – kary pędrak z wielką głową, sterczącą nad czołem grzywką i ogonkiem, zwiniętym jeszcze na tę stronę, na którą był zagiętym w łonie matki, nastawiwszy uszy i wytrzeszczywszy bezmyślnie oczy, patrzał w ogłupieniu na niezmordowany galop kolegi, zazdroszcząc mu, czy też się dziwiąc, po co tak się trudzi.

Na ogół źrebięta ssą, niektóre tylko nie wiadomo, z jakiego powodu, pomimo nawoływań matek, biegną drobnym, niezgrabnym truchtem w przeciwną stronę, jakby czegoś szukały, i raptem bez wyraźnej przyczyny zatrzymują się i rżą rozpaczliwie przeraźliwym głosem.

Niektóre znów leżą drapiąc się tylną nogą za uchem lub ucząc się szczypać trawę.

Dwie jeszcze źrebne klacze spacerują oddzielnie, stąpają ostrożnie i pasą się jeszcze. Widać, że ich stan wzbudza ogólny szacunek, bo nikt z młodszych nie śmie im przeszkadzać – a jeśli nawet któryś przysunie się w ich stronę – dość jednego ruchu ogona lub ucha, by zrozumiał całą niestosowność swego postępku.

Starsze źrebaki i klaczki udają powagę dorosłych: rzadko podskakują i nie zadają się z tak zwaną „wesołą paczką”, którą stanowią dwuletnie, trzechletnie i jeszcze jałowe kobyłki.

Paczka ta odznacza się niezwykłą wesołością – kwik, tętent, rżenie i parskanie rozlega się pośród niej bez ustanku.

Chwilami skupiają się, zakładając jedna drugiej głowy na karki, obwąchują się i brykają – to znów, zadarłszy ogony, lekkim truchtem w kokieteryjnych lansadach defilują przed resztą koni.

Prawdziwą ślicznotką, a zarazem prowodyrem całej tej paczki była bura kobyłka, znana swawolnica.

Każdy jej wybryk powtarzały wszystkie towarzyszki; gdy ona biegła ciągnął za nią cały tłum dziewiczy.

Swawolnica dzisiejszego ranka była w niezwykle hulaszczym usposobieniu. Jeszcze przy pojeniu stada, wypłatawszy figla srokaczowi, popędziła po wodzie w dół rzeki.

Później, udając, że się czegoś spłoszyła, rzuciła się w bok i rwała w cwał przez pola, tak, że parobczak musiał dosiąść konia, by ją zawrócić.

Potem, popasłszy się trochę, zaczęła się tarzać i drażnić starsze konie; w końcu odbiła od matki małego źrebaka i zaczęła go pędzić, udając, że chce go ugryźć. Wystraszona matka przestała się paść; źrebak darł się jak opętany, tymczasem swawolnica nawet go nie ruszyła, chciała tylko w ten sposób wyprawić widowisko swym towarzyszkom, które z uznaniem przyglądały się jej figlom.

Po chwili, spostrzegłszy w oddali chłopską szkapę, która hen za rzeką wlokła po ugorze pług drewniany, zapragnęła zawrócić jej głowę: wyprężyła się dumnie, podniosła łeb, dreszcz przebiegł po jej ciele i zarżała przeciągle, słodko i tkliwie, a w głosie jej z pewną dozą swawoli zmieszał się dziwny ton smutku, drgnęła w nim żądza, obietnica miłości i tęsknota za jej czarem. Zdawało się, że mówi: „Oto i derkacz w gęstych oczeretach, biegając z miejsca na miejsce, nawołuje namiętnie; kukułka i przepiórka nucą hymn miłości, kwiaty nawet ślą sobie nawzajem smugi pyłków wonnych – a ja, choć jestem młoda, pełna siły i piękna, dotychczas nie tylko nie kosztowałam miłosnych rozkoszy, ale ani jeden kochanek nie widział mnie nigdy, nigdy”. I wymowne rżenie, młode i smutne, rozchodziło się po dolinie i polu – aż doszło do uszu chłopskiej szkapy.

Koń drgnął i zatrzymał się nagle. Chłop szturchnął go nogą, lecz ten stał, jakby zaklęty czarem srebrnych tonów odległego głosu – aż zarżał sam. Chłop rozgniewany szarpnął za lejce i tak dzielnie kopnął w brzuch swego rumaka, że ten nie mógł dokończyć rozpoczętego wołania i powlókł się dalej z uczuciem dziwnej słodyczy i smutku.

Jeżeli dźwięk jednego głosu mógł doprowadzić zapracowaną szkapę aż do zaniedbania swych obowiązków, cóż by się z nią stało, gdyby mogła zobaczyć, jak wygląda ta piękna zalotnica, jak strzyże uszami, wciąga powietrze w rozdęte chrapy i gdzieś się rwie i drży całym swym młodym i pięknym ciałem.

Bura klacz nie miała zwyczaju zastanawiać się dłużej nad swymi wrażeniami, zaledwie więc zamarł ostatni odgłos chłopskiej szkapy, zarżała raz jeszcze z akcentem drwiny w głosie, spuściła głowę, pogrzebała nogą ziemię – i po chwili poszła się droczyć ze srokatym wałachem.

Stary wałach był wiecznym kozłem ofiarnym szczęśliwej młodzieży, która mu dokuczała więcej niż ludzie, choć ani jednym, ani drugim nie zamącił nigdy wody. Ludziom był potrzebny – za cóż jednak dręczyły go konie?

I on był koniem...

On był stary – one młode; on chudy – one zaś syte; był nudny – one zaś wesołe. Jednym słowem wałach dla nich był zgoła czymś obcym, intruzem, zupełnie odmienną istotą, nad którą się litować niepodobna, gdyż konie są zdolne do litości jedynie w stosunku do siebie, a czasem tylko i w stosunku do tych, w czyjej skórze bez trudu mogą siebie wyobrazić. Więc chociaż trudno było obwiniać srokatego wałacha o to, że jest stary, chudy i śmiesznej maści – w rozumieniu koni on był winien, a rację mają ci, po czyjej stronie jest siła, młodość i szczęście, ci, przed którymi cały świat leży otworem, którym od nadmiaru zdrowia drżą muskuły, a ogony dumnie wznoszą się w górę.

Być może, że srokacz rozumiał ten sens świata i w cichości ducha poczuwał się do tej winy, iż przeżył już to, co mu się należało, a teraz musi pokutować.

Wszelako i on był koniem, więc często ogarniało go uczucie krzywdy i oburzenia wobec prześladowań młodzieży, którą na końcu życia czekały koleje podobne jego losowi.

Jedną z przyczyn okrucieństwa koni była pycha arystokratyczna, gdyż każdy z nich wyprowadzał swój ród od znakomitej Śmietanki; srokacz zaś był niewiadomego pochodzenia, uchodził za przybłędę kupionego za 80 rubli trzy lata temu na jarmarku.

Otóż, gdy bura klacz, niby to spacerując, podsunęła się pod sam nos wałacha i szturchnęła go z lekka