Ustawa Wilczka 2.0. Raport z eksperymentu (symulacji) ebook

Paweł Blajer „Ustawa Wilczka 2.0. Raport z eksperymentu (symulacji)”

Copyright © by Paweł Blajer, 2021

Copyright © by Wydawnictwo Psychoskok Sp. z o.o. 2021

Wszelkie prawa zastrzeżone. 

Żadna część niniejszej publikacji nie

 może być reprodukowana, powielana i udostępniana 

w jakiejkolwiek formie bez pisemnej zgody wydawcy.

Redaktor prowadząca: Renata Grześkowiak

Projekt okładki: Kamil Skitek

Skład epub, mobi i pdf: Kamil Skitek

ISBN: 978-83-8119-883-7

Wydawnictwo Psychoskok Sp. z o.o.

ul. Spółdzielców 3, pok. 325, 62-510 Konin

tel. (63) 242 02 02, kom. 695-943-706

http://www.psychoskok.pl/http://wydawnictwo.psychoskok.pl/ e-mail:[email protected]

1. Wprowadzenie

Celem niniejszego raportu jest przedstawienie wyników eksperymentu (symulacji) dotyczącej możliwości adaptacji do współczesnych warunków prawnych i ekonomicznych ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. 1988 nr 41 poz. 324). W bezpośredni sposób opracowanie odnosi się do pytania, czy możliwe jest przywrócenie regulacji działalności gospodarczej z przeszłości i jak taka adaptacja powinna wyglądać w praktyce.

Zakres przedmiotowy przeprowadzonego badania  wiąże się z zasadniczymi,  prawnymi warunkami przedsiębiorczości, która jest ściśle związana z podejmowaniem, wykonywaniem i zakończeniem działalności gospodarczej[1]. Bazowym dokumentem eksperymentu (symulacji) jest regulacja z 1988 r., zaś jego wynikiem projekt nowej regulacji dotyczący działalności gospodarczej uwzględniający współczesne uwarunkowania. Oba dokumenty stanowią załącznik do niniejszego opracowania. Raport zawiera wyjaśnienie zasadniczej idei badania, omówienie jego celu, postawionej tezy, sposobu przeprowadzenia badania eksperymentu (symulacji) oraz szczegółowe omówienie jego najważniejszych wyników.

2. Zasadnicza koncepcja badania

W dyskusji dotyczącej warunków rozwoju przedsiębiorczości w Polsce pojawia się co pewien czas idea powrotu do regulacji warunków podejmowania i prowadzania działalności gospodarczej w oparciu o ustawę z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, zwanej od nazwiska autora projektu „ustawą Wilczka”[2]. Wskazuje się, że był to krótki akt prawny – zarówno pod względem treści i liczby przepisów -  ale zarazem konkretnie odnoszący się do najważniejszych kwestii związanych z przedsiębiorczością oraz zawierający minimalny poziom uregulowania aktywności gospodarczej, co doprowadziło do wspominanej z rozrzewnieniem eksplozji aktywności gospodarczej na początku okresu transformacji[3]. Traktuje się jako swego rodzaju niedościgniony wzór dla współczesnej legislacji prawa gospodarczego[4]. Publicystyczne postulaty sprowadzają się do „przywrócenia” regulacji z 1988 r., co – według intencji autorów takiej opinii - ponownie powinno przełożyć się na radykalną poprawę warunków rozwoju przedsiębiorstw, a co za tym idzie także przyśpieszenia wzrostu gospodarczego.

Oczekiwania takie, mimo że nie jest to często wprost formułowane, bazują na traktowaniu wolności gospodarczej jako kategorii ekonomicznej[5] oraz modelu powstawania innowacji Schumpetera i kluczowej w nim roli przedsiębiorców[6] lub ekonomicznych teoriach instytucji, które mogą być istotnymi czynnikami wzrostu gospodarczego, przy czym niekiedy w literaturze dokonuje się ich podziału i odrębnie umiejscawia szczególną rolę instytucji ochrony własności oraz samej przedsiębiorczości[7]. Rola podstaw wobec przedsiębiorczości wskazywana jest w endogenicznym modelu wzrostu jako czynnik mający wpływ na  wydajność pracy[8], przy czym mieć trzeba na uwadze badania dotyczące zróżnicowanego charakteru nowych podmiotów gospodarczych i ich wpływu na innowacyjność[9]. Niezależnie od roli przypisywanej przedsiębiorczości we wzroście gospodarczym ma ona zawsze jakieś podstawy prawne, które same przez się należy rozpatrywać jako czynnik wpływający na tworzenie warunków do rozwoju gospodarczego. W literaturze prawniczej znajduje to odzwierciedlenie w tym, że za jeden z kluczowych instrumentów kształtujących stan przedsiębiorczości uznawane jest prawo[10].

Zasady wolności gospodarczej mają współcześnie wyraźne umocowanie konstytucyjne[11]. Mocniejsze z całą pewnością niż w okresie wprowadzania ustawy z 1988 r., kiedy konstytucyjna zasada swobody działalności gospodarczej w ogóle nie istniała. Teraz treści zasady wolności działalności gospodarczej nie budzą wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie[12]. W literaturze wskazuje  się, że zasada wolności gospodarczej powinna być rozumiana jako nakaz skierowany do  organów  stanowiących i stosujących prawo do zapewnienia jak największej swobody działalności gospodarczej (wolność działalności gospodarczej to publiczne prawo podmiotowe o charakterze negatywnym i obronnym w stosunku do organów władzy publicznej)[13]. Nie może więc być wątpliwości co do kierunku regulacji prawa  działalności gospodarczej, a oceniać można tylko czy zasadnicze regulacje w tym przedmiocie mieszczą się w kierunku obejmującym dążenie do zapewnienia jak największej przestrzeni aktywności ekonomicznej, przy czym rozumieć ją należy szeroko, na bardzo wielu poziomach,  nie wyłączając zwięzłości prawa, wykonywania obowiązków informacyjnych władzy publicznej, relacji między władzą a przedsiębiorcą i stopnia złożoności procedur administracyjnych. Ważną, aczkolwiek nie zawsze wprost podnoszoną kwestią w przypadku prawa działalności gospodarczej, jest konieczność odwoływania się do pojęcia i funkcji gospodarczych działalności gospodarczej w naukach ekonomicznych a nie prawnych, co determinuje specyfikę regulacji prawa gospodarczego[14]. Otwiera to drogę do oceny regulacji z punktu widzenia efektywności i równowagi ekonomicznej na poziomie mikroekonomicznym, gdyż państwo nie może pozwolić sobie na neutralność wobec przedsiębiorcy z uwagi na to jakie funkcje realizuje gospodarka[15].

Faktem jest, że współcześnie podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej uregulowane jest bardziej rozlegle niż było to w ustawie z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej.  Zasadniczym aktem prawnym w tej materii jest obecnie ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców[16], która zastąpiła ustawę o swobodzie działalności gospodarczej[17]. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że regulacja ta ma zasadniczą rolę, co jednak nie oznacza ujęcia innych zagadnień związanych z rozpoczęciem działalności w przepisach odrębnych, zaczynając od kwestii prozaicznych jak ewidencja przedsiębiorców, po systemowe i strategiczne, jak np. różne definicje przedsiębiorcy, na co zwraca się dużą uwagę w literaturze[18]. Starając się uchwycić istotę, w ustawie – Prawo przedsiębiorców i jej poprzedniczkach -  mimo ambitnych zamiarów jej twórców[19] - pozostaje sporo (w porównaniu do ustawy o działalności gospodarczej z 1988 r.) obszarów objętych regulacjami związanymi z podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej, czego często wskazywaną przyczyną była m.in. konieczność implementacji prawa UE.

Na to zagadnienie trzeba spojrzeć szerzej. Historia pokazuje, że proces regulacji prawa gospodarczego odnoszący się bezpośrednio do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej wiązał się z reguły z wprowadzeniem nowych przepisów, a nie ich minimalizacją. Z założenia jest to dyskusyjne wobec pożądanego kierunku tworzenia prawa sprzyjającego prowadzeniu działalności gospodarczej, którego (niejako z definicji) przejawem powinna być deregulacja[20].  Co prawda, co pewien czas wskazywane były i są nadal różne koncepcje ułatwień dla przedsiębiorców, także tych małych i średnich, nie dotyczą one jednak fundamentalnych kwestii związanych z kompleksowym przygotowaniem na nowo, niejako od początku,  regulacji dotyczącej podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. A jeśli takie prace są inicjowane to swego rodzaju wzorzec lub podstawę stanowi poprzednia regulacja w tym zakresie. Dobrym tego przykładem jest, obowiązująca obecnie, ustawa – Prawo przedsiębiorców. Takie działanie jest oczywiście poprawne z uwagi na zasady legislacji, spójność prawa i potrzebę jego zachowania. Byłoby jednak nadużyciem uznanie, że takie podejście stanowi wyraz reformatorskiego nurtu mającego w efekcie spowodować zupełnie nową zmianę jakościową. Dodać trzeba, że w procesie takiej zmiany chodzi nie tylko  o oderwanie się od poprzedniej regulacji w tym zakresie, lecz oparcie się o całkiem nowy schemat. Naturalnie, taki schemat może pochodzić z bardzo różnych źródeł. Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej nasuwa się jako jeden z wielu z uwagi na efektywność (skuteczność) jaką przyniosła dla rozwoju przedsiębiorstw na początku transformacji.  Na marginesie, zwrócić trzeba uwagę, iż od kilku lat nie był weryfikowany poziom uregulowania aktywności gospodarczej wynikający z prawa UE.

W przypadku aktu prawnego, który związany jest z regulacją przedsiębiorczości nawiązywanie do regulacji obowiązującej w przeszłości nie powinno być z góry odrzucane, ale przynajmniej stanowi asumpt do analiz badawczych.  Mieć trzeba na uwadze naturalnie bardzo różne czynniki, jak moment wejścia w życie i okres obowiązywania, niemniej z jurydycznego punktu widzenia znaczenie ma przede wszystkim struktura i treść regulacji. Mimo dyskusji (o różnej intensywności, w różnych okresach) dotyczących prawa działalności gospodarczej paradoksalnie można obserwować, że koncepcjom ułatwień w prowadzeniu działalności gospodarczej towarzyszy jednocześnie wprowadzenie wielu nowych  obowiązków. Nie powinno jednak wzbudzać kontrowersji, że stan częstych zmian prawa nie daje podstaw do tworzenia warunków rozwoju przedsiębiorczości. Odkrywcze nie będzie też, że potrzebna jest kompleksowa analiza otoczenia prawnego i ekonomicznego, ale – wobec powtarzalnego schematu tworzenia zasadniczej regulacji – pragmatyczne jest zweryfikowanie, czy kształt pierwotnych przepisów, które stanowi ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (będąca zarazem pierwszą pełną regulacją prawnych warunków przedsiębiorczości) jest nadal zachowany. Siłą rzeczy takie badanie musi być umiejscowione we współczesnych uwarunkowaniach, co pośrednio przynosi odpowiedź na pytanie jaki zakres takiej regulacji może nadal obowiązywać obecnie i w jakim kształcenie.

Ideą badania nie była weryfikacja efektywności ekonomicznej jego wyników, czy też dokonywane na ich podstawie oceny skutków regulacji. Wykraczałoby to poza zadanie o prawnym charakterze. Mieć trzeba jednak na względzie, że do przeprowadzenia takiego badania konieczne byłoby zestawienie go z podobnymi danymi z okresu obowiązywania ustawy w przeszłości. Choć nie było to celem opracowania, że dane takie nie są dostępne do przeprowadzenia  pełnej porównawczej analizy ekonomicznej (wątpliwy byłby wynik takiej analizy biorąc pod uwagę uwarunkowania transformacji), wątpliwe jest także czy takie badanie byłoby możliwe do wykonywania w warunkach transformacji gospodarczej. Brak danych do analizy ilościowej nie stanowi jednak przeszkody w uwzględnieniu w badaniu uwarunkowań i ekonomicznych regulacji prawnych związanych z zasadniczym prawem działalności gospodarczej.

Koniec Wersji Demonstracyjnej

[1] Por. P. Horosz, J.R. Antoniuk, Prawne podstawy przedsiębiorczości, Wolters Kluwer, Warszawa 2007, str. 16.

[2] Por. R. Skibicki, Skutki prawne i ekonomiczne tzw. ustawy Wilczka w trzydziestolecie jej uchwalenia, Wrocławskie Studia Erazmiańskie 2019, Zeszyt XIII, str. 471.

[3] Por. A. Szafrański, Konstytucyjna wolność gospodarcza na tle historii idei i gospodarki, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2018, str. 41.

[4] Por. R. Skibicki, Skutki prawne i ekonomiczne tzw. ustawy Wilczka w trzydziestolecie jej uchwalenia, Wrocławskie Studia Erazmiańskie 2019, Zeszyt XIII, str. 470.

[5] Por. A. Kondratowicz, Wolność gospodarcza. Pomiar, percepcja, zmiany instytucjonalne, Towarzystwo Ekonomistów Polskich, Warszawa 2013, str. 15.

[6] Por. S. Marciniak, Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010

[7] Por. L. Balcerowicz, A. Rzońca, Zagadki wzrostu gospodarczego. Siły napędowe i kryzysy – analiza porównawcza, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, str. 42.

[8] Por. D. Romer, Makroekonomia dla zaawansowanych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, str. 44.

[9] Por. J Tyrowicz, B. Liberda, M. Smyk, Talent workers as entrepreneurs: a new approach to aspirational self-employment, Working Papers, Nr 18//2015, WNE UW.

[10]  Por. M. Etel, Prawo działalności gospodarczej jako instrument rozwoju przedsiębiorczości [w:] A. Powałowski (red.), Prawne instrumenty oddziaływania na gospodarkę, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, str. 29; M. Bidziński, Pojęcie, istota, zasady prawa gospodarczego [w:] M. Bidziński, D. Jegiełło (red.),Prawo gospodarcze. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, str. 16 -17; A. Brzezińska – Rawa, D. Sylwestrzak, Wolność działalności gospodarczej i jej ograniczenia oraz metody i środki prawne wpływu państwa na gospodarkę jako punkt wyjścia do rozważań nad rolą państwa w kształtowaniu konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorców [w:] Rola państwa w procesach podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw. Diagnoza istniejących uwarunkowań i barier prawnych – perspektywy rozwoju, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015, str. 7 – 8; Por. P. Horosz, J.R. Antoniuk, Prawne podstawy przedsiębiorczości, Wolters Kluwer, Warszawa 2007, str. 18.

[11] Por. J. Kozaczek, Nowe Prawo przedsiębiorców – dobre zmiany czy zagrożenia [w:] A. Powałowski (red.), H. Wolska (red.), Przedsiębiorcy i ich działalność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2019, str. 17.

[12]  Por. K. Klecha, Wolność działalności gospodarczej w Konstytucji RP, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, str. 42, 63; P. Czarnek. Wolność gospodarcza. Pierwszy filar społecznej gospodarki rynkowej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014, str. 225 – 227; Por. K. Strzyczkowski, Konstytucyjna zasada społecznej gospodarki rynkowej jako podstawa tworzenia i stosowania prawa [w:] C. Kosikowski (red.), Zasady ustroju społecznego i gospodarczego w procesie stosowania konstytucji str. 21 – 24.

[13]  Por. K. Klecha, Wolność działalności gospodarczej w Konstytucji RP, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, str. 33.

[14]  Por. W. Małecki, Czy prawo gospodarcze ma swoistą metodę regulacji?, [w:] A. Powałowski (red.), Prawne instrumenty oddziaływania na gospodarkę, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, str. 27.

[15] Por. M. Etel, Prawo działalności gospodarczej jako instrument rozwoju przedsiębiorczości [w:] A. Powałowski (red.), Prawne instrumenty oddziaływania na gospodarkę, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, str. 28 – 29.

[16]  Tekst jedn. Dz. U. 2019 poz. 1292 z późn. zm.

[17]  Tekst jedn. Dz. U. 2017 poz. 2168 z późn. zm.

[18]  Por. F. Grzegorczyk, M. Targosz, Prawo przedsiębiorców – przełom czy kontynuacja [w:] . Powałowski (red.), H. Wolska (red.), Przedsiębiorcy i ich działalność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2019, str. 12 oraz B. Wiklański, Pojęcie przedsiębiorcy w świetle przepisów Prawa przedsiębiorców [w:] A. Powałowski (red.), H. Wolska (red.), Przedsiębiorcy i ich działalność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2019, str. 41.

[19]  Por. J. Hausner, Pętle rozwoju. O polityce gospodarczej lat 2001 - 2005, Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe Scholar, str. 25 - 27.

[20]  Por. F. Grzegorczyk, M. Targosz, Prawo przedsiębiorców – przełom czy kontynuacja [w:] A. Powałowski (red.), H. Wolska (red.), Przedsiębiorcy i ich działalność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2019, str. 12, 13.

Wydawnictwo Psychoskok