Stosunki polsko-niemieckie po II wojnie światowej: historia, kontekst i polityki pamięciowe ebook

Historia Niemiec i Polski po II wojnie światowej

Wstęp

Polityki pamięciowe Niemiec i Polski po II wojnie światowej były kształtowane przez różne uwarunkowania historyczne, polityczne i kulturowe. W Niemczech i Polsce procesy te przebiegały w odmienny sposób i z różną intensywnością, zwłaszcza w okresie transformacji ustrojowej w Polsce i zjednoczenia Niemiec.

W Niemczech polityka pamięciowa po II wojnie światowej była w znacznej mierze kształtowana przez obowiązującą władzę oraz przez zachodnioniemieckie społeczeństwo, które musiało zmierzyć się z ciężką dziedzictwem III Rzeszy i zbrodniami popełnionymi podczas wojny. Władze Niemiec Zachodnich skupiały się przede wszystkim na odbudowie kraju, przywróceniu normalnego funkcjonowania życia społecznego i gospodarczego oraz integracji z zachodnimi państwami. Wiele wysiłku pochłaniała też walka z narastającym w skali globalnej zagrożeniem ze strony Związku Radzieckiego i bloku wschodniego.

W Polsce natomiast polityka pamięciowa po II wojnie światowej była silnie związana z polityką państwa, które od samego początku miało do czynienia z brutalnymi zmianami politycznymi, narzuconymi przez władze sowieckie. Pierwszym etapem w kształtowaniu polityki pamięciowej w Polsce były działania związane z odbudową kraju, której niemożliwe było dokonanie bez przeprowadzenia reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu. W kolejnych latach polityka pamięciowa w Polsce była silnie związana z ideologią komunistyczną i staraniami władz o legitymizację swojego rządzenia.

W okresie transformacji ustrojowej w Polsce, której kulminacją był przemiany demokratyczne w 1989 roku, nastąpiła zmiana podejścia do polityki pamięciowej. Władze postkomunistyczne zaczęły odsuwać się od dotychczasowej retoryki ideologicznej i zwracać uwagę na potrzebę upamiętnienia ofiar okresu stalinowskiego oraz zbrodni popełnionych przez niemieckich okupantów podczas II wojny światowej. W Polsce pojawiła się też nowa kultura pamięci, która wyrażała się m.in. w organizowaniu uroczystości, odsłanianiu pomników, budowie muzeów i innych instytucji zajmujących się badaniem i propagowaniem historii Polski[1].

[1] Mariusz Wołoszański, Polska i Niemcy: między wojną apokojem, 2005r.

Ogólny kontekst polityk pamięciowych w Niemczech i Polsce po II wojnie światowej

Polityki pamięciowe w Niemczech i Polsce po II wojnie światowej były zdominowane przez różne perspektywy i cele narodowe.

W Niemczech, po przegranej wojnie, pojawiła się potrzeba zmiany sposobu myślenia o narodzie niemieckim i jego roli w historii Europy. W wyniku tego narodziła się koncepcja Vergangenheitsbewältigung, czyli „pokonywania przeszłości”. To pojęcie odnosi się do niemieckiej refleksji nad przeszłością, w szczególności nad okresem narodowego socjalizmu, który doprowadził do tragedii holokaustu i wojny. Niemcy zdecydowali się na przyjęcie zasad demokracji i prawa, co skłoniło ich do uznania odpowiedzialności za swoją przeszłość i zobowiązania do zapewnienia, że takie wydarzenia nigdy się już nie powtórzą. W efekcie powstały liczne instytucje i inicjatywy, takie jak Muzeum Żydowskie w Berlinie, które mają na celu uczyć ludzi o historii Niemiec i przestrzegać przed repetycją takich zbrodni.

W Polsce, po II wojnie