Opowieści biblijne oczami kobiet ebook

Na po­cząt­ku my­śla­łam, że ugry­zł mnie ja­kiś dzi­ki zwierz, bo bar­dzo spu­chłam. Nie bo­la­ło mnie wca­le, ale nie­po­ko­iłam się, że opu­chli­zna robi się co­raz wi­ęk­sza, ja co­raz szyb­ciej się męczę, a za­miast po­zna­wać nowe te­ry­to­ria, mu­szę po­świ­ęcać czas na prze­ra­bia­nie swo­ich okryć. Po­tem za­częłam czuć dziw­ne po­ru­sze­nie w brzu­chu i uzna­łam, że czy­mś się za­tru­łam.

W Ogro­dzie nie mie­li­śmy ta­kich pro­ble­mów. Tam prze­cha­dza­łam się rów­nie swo­bod­nie wśród de­li­kat­nych wa­żek i mo­ty­li co wśród sza­blo­zęb­nych ty­gry­sów. Tu mu­szę wci­ąż upo­mi­nać się przed wy­ci­ągni­ęciem ręki w stro­nę roz­chi­cho­ta­nej hie­ny lub grze­jące­go się w sło­ńcu skor­pio­na. Oprócz jed­ne­go nie­szczęsne­go owo­cu nic nie mo­gło nam tam za­szko­dzić. Tu mu­si­my ostro­żnie kosz­to­wać wszyst­kich no­wych ro­ślin.

Wresz­cie, po kil­ku mie­si­ącach za­dzi­wie­nia, prze­szył mnie ból, ja­kie­go nie za­zna­łam ni­g­dy do­tąd. Moje pod­brzu­sze pło­nęło ogniem, a ja by­łam prze­ko­na­na, że za­raz mnie ro­ze­rwie. Kie­dy po­czu­łam, że nie znio­sę tego ani chwi­li dłu­żej, z mo­ich trze­wi wy­do­był się czło­wiek. Za­sko­cze­nie jego wi­do­kiem spra­wi­ło, że od razu za­po­mnia­łam o cier­pie­niu. Choć był ma­le­ńki jak ma­łp­ka i nie miał pra­wie owło­sie­nia, in­stynk­tow­nie po­zna­łam, że jest tego sa­me­go ro­dza­ju co Adam.

– Na­zwij­my go Kain – za­pro­po­no­wa­łam.

Adam zmarsz­czył czo­ło.

– Czy my­ślisz, że wszyst­ko z nim w po­rząd­ku? – za­py­tał, przy­gląda­jąc się no­we­mu czło­wie­ko­wi. – Ma dwie nogi, a nie po­tra­fi cho­dzić. Ma usta, a nie po­tra­fi mó­wić.

Za­tro­ska­na spoj­rza­łam na Ka­ina. Choć ró­żnił się od nas nie tyl­ko wiel­ko­ścią, od razu po­czu­łam z nim moc­ną więź i gwa­łtow­ne pra­gnie­nie za­spo­ka­ja­nia wszyst­kich jego po­trzeb. Nie miał ich zresz­tą wie­le. Z jego ust nie tyl­ko nie wy­do­by­wa­ły się żad­ne sło­wa, ale w ogó­le rzad­ko wy­da­wał z sie­bie dźwi­ęki. Je­śli już zda­rzy­ło mu się za­pła­kać, co tchu bie­głam z nim pod ko­ły­sa­ne wia­trem ga­łęzie drzew, żeby uspo­ko­ił się, za­cie­ka­wio­ny. Poza tym, chcąc mieć go bli­sko przy so­bie, pra­wie nie wyj­mo­wa­łam go z chu­s­ty, a on ob­ser­wo­wał mnie wiecz­nie sku­pio­nym spoj­rze­niem spod buj­nej czar­nej grzyw­ki.

Wresz­cie za­czął sta­wiać pierw­sze kro­ki na swo­ich smu­kłych, opa­lo­nych nó­żkach.

– Naj­wy­ższa pora – sko­men­to­wał ów wy­czyn Adam, a ja ode­tchnęłam z ulgą, gdyż zno­wu spu­chłam i z wiel­kim tru­dem pod­no­si­łam na­wet nie­wiel­kie ci­ęża­ry.

Tym ra­zem z mo­ich trze­wi wy­sko­czył pulch­ny blon­dy­nek, któ­re­mu Adam nadał imię Abel. Nie mo­głam uwie­rzyć, że moje cia­ło zro­dzi­ło dwie tak ró­żne od sie­bie isto­ty. Kain mógł go­dzi­na­mi ba­wić się, sie­dząc spo­koj­nie w jed­nym kąci­ku izby. Abel, wręcz prze­ciw­nie, za­wsze był w ru­chu i to ja mu­sia­łam nadążać wzro­kiem za jego pod­ska­ku­jący­mi zło­ty­mi locz­ka­mi. Wszędzie go było pe­łno: na grzbie­cie kozy, przy prze­wró­co­nym dzban­ku z mle­kiem. Od­kąd go uro­dzi­łam, nie za­zna­li­śmy ci­szy, gdyż nie­ustan­nie za­ska­ki­wał nas swo­im to doj­mu­jącym pła­czem, to per­li­stym śmie­chem. Adam uwa­żał to za za­baw­ne, a mnie pęka­ła od tego gło­wa.

Ni­g­dy nie za­pom­nę, kie­dy nie­mal w tym sa­mym cza­sie chłop­cy za­częli skan­do­wać „ma-ma”. Kain po­wta­rzał te sy­la­by ci­cho i de­li­kat­nie, jak­by tyl­ko do sie­bie, le­pi­ąc w sku­pie­niu wa­łecz­ki z gli­ny i roz­gnia­ta­jąc w pal­cach ro­snące wo­kół na­szej chat­ki zio­ła. Abel wy­ma­wiał je gło­śno i zde­cy­do­wa­nie, cze­ka­jąc, aż za­re­agu­ję i dam mu to, na co miał ocho­tę. Adam tak się z tego śmiał, że sam za­czął mnie tak na­zy­wać. Tak zy­ska­łam swo­je nowe pi­ęk­ne imię. Mama.

Po chłop­cach za­częły wy­cho­dzić ze mnie dziew­czyn­ki. Od razu po­zna­łam, że są mo­je­go ro­dza­ju. Po pierw­szym szo­ku na­wet od­ta­ńczy­łam ta­niec ra­do­ści na myśl, że nie je­stem już je­dy­ną ko­bie­tą na świe­cie. Wci­ąż jed­nak by­łam je­dy­ną ro­dzi­ciel­ką i czu­łam wiel­ką od­po­wie­dzial­no­ść za swo­je dzie­ci. A ro­dzi­ło się ich co­raz wi­ęcej. Mo­czy­ły po­wi­cie, prze­wra­ca­ły się w bło­to, cho­ro­wa­ły, da­rły ubran­ka, pisz­cza­ły, pła­ka­ły i za­śmie­wa­ły się wnie­bo­gło­sy. A przede wszyst­kim ci­ągle cze­goś ode mnie chcia­ły. „Mamo, jeść!”, „mamo, patrz na to!”, „mamo, on mnie po­pchnął!”, „mamo, mogę wy­jść?”, „mamo, nu­dzi mi się!”, „mamo, zrób z nim coś!”.

Nie raz my­śla­łam, że dłu­żej już nie dam rady. Że przez te ci­ągłe na­wo­ły­wa­nia w ko­ńcu za­pom­nę, jak się na­praw­dę na­zy­wam i jak wy­gląda­ło moje ży­cie przed wy­gna­niem z Ogro­du. Że wsta­jąc przed brza­skiem, kła­dąc się po zmro­ku i bu­dząc się po kil­ka razy w świe­tle gwiazd, nie tyl­ko za­nie­dbam sie­bie, ale też nie będę mia­ła siły, żeby trosz­czyć się o swo­je ma­le­ństwa.

Ale na­bie­ra­łam wpra­wy. Dzień w dzień za­dzi­wia­łam samą sie­bie, kła­dąc wszyst­kie dzie­ci spać czy­ste, na­je­dzo­ne i chy­ba na­wet szczęśli­we. Wbrew swo­im oba­wom i zmu­szo­na sy­tu­acją, na­uczy­łam się jed­ną ręką prze­wi­jać, dru­gą przy­go­to­wy­wać stra­wę, a jed­no­cze­śnie od cza­su do cza­su ko­ły­sać naj­młod­sze dzie­cię do snu. Pie­lęgna­cja, kar­mie­nie czy uspo­ka­ja­nie nie­mow­lęcia prze­sta­ły sta­no­wić dla mnie wy­zwa­nie. Wci­ąż jed­nak stąpa­łam po nie­pew­nym grun­cie, zaj­mu­jąc się naj­star­szy­mi sy­na­mi – ich po­czy­na­nia za­wsze były dla mnie no­wo­ścią.

Kie­dy chłop­cy pod­ro­śli, Adam – aby mnie tro­chę od­ci­ążyć – za­pro­po­no­wał im wspól­ną wy­pra­wę. W Ogro­dzie to ja zwy­kle mu to­wa­rzy­szy­łam, kie­dy prze­mie­rzał gór­skie prze­łęcze, pły­nął z nur­tem rze­ki lub po­ko­ny­wał wpław je­zio­ra. Te­raz jed­nak – wiecz­nie spuch­ni­ęta – nie mia­łam na to siły.

– Hur­ra! – szyb­ko od­po­wie­dział ojcu Abel. – Nowe szczy­ty do zdo­by­cia i kra­iny do od­kry­cia – wy­krzy­ki­wał śpiew­nie, prze­ska­ku­jąc z nogi na nogę, aż po­tknął się o wy­sta­jący ka­mień i upa­dł na tra­wę. – Na­praw­dę nas we­źmiesz, oj­cze? – za­py­tał, roz­ma­so­wu­jąc kost­kę. Kain zaś za­sta­na­wiał się nad czy­mś ze wzro­kiem utkwio­nym w ho­ry­zont.

– Sam nie wiem. Nie po­zna­łem jesz­cze do­kład­nie wszyst­kie­go, co mnie ota­cza. A czy tam da­le­ko może być coś cie­kaw­sze­go? Poza tym, chy­ba za­no­si się na deszcz.

Mia­łam na­dzie­ję, że pój­dą ra­zem, a ja będę mo­gła sku­pić się na młod­szych dzie­ciach, jed­nak szyb­ko do­szłam do wnio­sku, że Kain nie będzie mi prze­szka­dzał. Mach­nęłam więc tyl­ko ręką, da­jąc znać Ada­mo­wi, żeby go nie zmu­szał, i z lek­ką oba­wą od­pro­wa­dzi­łam Ka­ina wzro­kiem na wierz­cho­łek jego ulu­bio­nej gru­szy, z któ­rej z nie­prze­nik­nio­ną twa­rzą ob­ser­wo­wał ode­jście ojca i bra­ta.

Jesz­cze kil­ka razy Adam po­na­wiał swo­ją pro­po­zy­cję – za ka­żdym ra­zem z tym sa­mym skut­kiem. Od cza­su do cza­su pró­bo­wał za­in­te­re­so­wać się tym, co tak zaj­mo­wa­ło Ka­ina – zio­ła czy cykl ży­cia drzew – ale wi­dać było, że wy­pra­wy z młod­szym sy­nem spra­wia­ją mu wi­ęk­szą przy­jem­no­ść. Cza­sem za­sta­na­wia­łam się, czy mina Ka­ina pod­czas jego wni­kli­wych, sa­mot­nych ob­ser­wa­cji lub snu­cia pla­nów wy­ra­ża je­dy­nie po­wa­gę i sku­pie­nie, czy jed­nak też żal i smu­tek. Raz czy dwa wspo­mnia­łam na­wet o swo­ich wąt­pli­wo­ściach Ada­mo­wi, ale tyl­ko obej­mo­wał mnie czu­le w miej­scu, gdzie kie­dyś ry­so­wa­ła się wy­ra­źnie moja ta­lia, i ba­ga­te­li­zo­wał je wszyst­kie. Po­mi­mo uro­dze­nia kil­ka­na­ścior­ga dzie­ci, by­łam jesz­cze wci­ąż bar­dzo nie­do­świad­czo­ną mat­ką.

Na­sze po­cie­chy ro­sły. Wkrót­ce nad­sze­dł czas, kie­dy Kain i Abel uzna­li, że jest im już z nami za cia­sno i wy­bu­do­wa­li so­bie wła­sne sza­ła­sy. Kain za­czął upra­wiać rolę, a Abel za­jął się ho­dow­lą trzo­dy. Roz­pie­ra­ła mnie duma. W wol­nym cza­sie, kie­dy star­sze dzie­ci za­stępo­wa­ły mnie w go­spo­dar­stwie, a Adam po­lo­wał, uwiel­bia­łam prze­cha­dzać się wśród ła­nów jęcz­mie­nia, prze­my­kać mi­ędzy ja­błon­ka­mi w sa­dzie, gła­skać we­łnia­ne głów­ki owiec albo czuć na swo­jej skó­rze cie­pły od­dech z noz­drzy nowo­na­ro­dzo­nych cie­ląt.

Chłop­cy na szczęście nie wy­pro­wa­dzi­li się bar­dzo da­le­ko i często spo­ty­ka­li­śmy się ra­zem na wspól­nym uczto­wa­niu. Mój pier­wo­rod­ny przy­no­sił wte­dy świe­że wa­rzy­wa, naj­przed­niej­sze zmie­lo­ne zbo­ża, z któ­rych wy­pie­ka­łam chle­by, i doj­rza­łe owo­ce, któ­re mo­żna było jeść na su­ro­wo lub prze­ro­bić na słod­kie na­po­je. Adam jed­nak pre­fe­ro­wał mi­ęsi­wo od Abla, któ­re ja ja­dłam tyl­ko z grzecz­no­ści i któ­re­go nie dało się po­dać naj­młod­szym dzie­ciom.

Pew­ne­go dnia po wspól­nym po­si­łku Kain zwle­kał z po­wro­tem do sie­bie. Szyb­ko od­ga­dłam, że cze­ka na oka­zję, by po­mó­wić ze mną na osob­no­ści.

– Nie ro­zu­miem, jak on może to ro­bić – za­czął.

– Co ta­kie­go, ko­cha­nie? – za­py­ta­łam, kła­dąc mu rękę na ra­mie­niu i za­chęca­jąc ge­stem, żeby usia­dł ze mną na ła­wie. Kie­dyś spró­bo­wa­ła­bym roz­go­nić jego ciem­ne my­śli, wi­chrząc mu czu­pry­nę gęstych, czar­nych wło­sów, ale te­raz mu­sia­ła­bym wspi­ąć się w tym celu na pal­ce.

– Za­bi­jać.

Ci­szę, któ­ra za­pa­dła po jego sło­wach, mąci­ło je­dy­nie brzęcze­nie tłu­stej mu­chy, któ­ra upar­cie po­lo­wa­ła na reszt­ki z na­szej wie­cze­rzy.

Wcze­śniej Kain dał się na­mó­wić ojcu i bra­tu na pó­jście do rze­źni. Tak na­zwa­li­śmy miej­sce, w któ­rym Abel ko­ńczył ży­cie zwie­rząt. Kain opie­rał się przed we­jściem, ale w ko­ńcu jego cie­ka­wo­ść zwy­ci­ęży­ła. Wi­dzia­łam jed­nak, jak po wy­jściu dłu­go szo­ro­wał dło­nie nad stru­mie­niem z wy­ra­zem obrzy­dze­nia na twa­rzy.

– W Ogro­dzie do ży­cia wy­star­cza­ły nam ro­śli­ny. Tu jed­nak kli­mat jest bar­dziej su­ro­wy i wol­no nam za­bi­jać zwie­rzęta, żeby się nimi po­ży­wić – uspra­wie­dli­wia­łam młod­sze­go z sy­nów, uśmie­cha­jąc się mi­mo­wol­nie na myśl o sa­tys­fak­cji, z jaką dzie­lił się z nami owo­ca­mi swo­jej pra­cy. – Wasz oj­ciec też po­lu­je.

– Na stwo­rze­nia, z któ­ry­mi ży­li­ście kie­dyś w zgo­dzie – do­dał z za­ci­śni­ęty­mi szczęka­mi Kain, po czym od­go­nił mu­chę sprzed oczu. – Wiem, że to nie te same zwie­rzęta. Upo­lo­wa­ne przez ojca sar­ny, kró­li­ki i ku­ro­pa­twy są dzi­kie. Ale ni­g­dy nie poj­mę, jak mo­żna za­bić stwo­rze­nie, któ­re­mu to­wa­rzy­szy­ło się od uro­dze­nia.

Przy­par­ta do muru roz­chy­li­łam usta, szy­ku­jąc się do od­po­wie­dzi, ale żad­ne sło­wa nie wy­da­wa­ły się od­po­wied­nie. Ja też nie ro­zu­mia­łam, jak Adam i Abel mo­gliw ten spo­sób zdo­by­wać po­ży­wie­nie. Do­świad­cze­nie na­uczy­ło mnie jed­nak, że cza­sem le­piej nie wie­dzieć wszyst­kie­go. Opu­ści­łam więc bez­rad­nie ręce i uśmiech­nęłam się bla­do do syna. Kain po­kręcił tyl­ko gło­wą i wzru­szył ra­mio­na­mi. Na­stęp­nie jed­nym szyb­kim ru­chem za­mknął brzęczącą mu­chę w ga­rści, od­wza­jem­nił mój wy­mu­szo­ny uśmiech i od­sze­dł z wci­ąż ży­wym in­sek­tem w ciem­ną noc.

Jesz­cze przez chwi­lę zo­sta­łam sama, roz­ko­szu­jąc się ci­szą, aż wpa­da­jące z ja­snym świa­tłem ksi­ęży­ca noc­ne po­wie­trze prze­szy­ło mnie chło­dem. Na­pręd­ce owi­nęłam się we­łnia­nym ko­cem, któ­ry spre­zen­to­wał mi Abel. Uspo­ko­jo­na, w cie­płym okry­ciu, uda­łam się na spo­czy­nek i ani przez chwi­lę nie po­my­śla­łam, że kie­dyś mój pier­wo­rod­ny sam od­po­wie so­bie na swo­je py­ta­nie, a ja nie zro­bię ni­cze­go, żeby zmie­nić bieg wy­da­rzeń i unik­nąć nad­cho­dzącej tra­ge­dii.

Tego roku pa­no­wał nie­uro­dzaj. Od­kąd nie miesz­ka­my w Ogro­dzie, mu­si­my się z ta­ki­mi la­ta­mi li­czyć. Kain był przy­go­to­wa­ny. Już daw­no wy­ko­pał sieć ro­wów na­wad­nia­jących na swo­ich po­lach. Część upraw osło­nił od wia­tru, część za­bez­pie­czył przed chło­dem. W tym cza­sie Abel z oj­cem po­lo­wa­li, żeby zwi­ęk­szyć li­czeb­no­ść jego sta­da. Gdy jed­nak przy­szła pora su­cha, zwie­rzęta za­częły gi­nąć z gło­du. Czu­łam się wte­dy wy­jąt­ko­wo zmęczo­na po uro­dze­niu mo­ich pierw­szych bli­źni­ąt, więc chłop­cy nie chcie­li mnie mar­twić. Nie prze­sta­ję jed­nak wi­nić sie­bie za tę sła­bo­ść, kie­dy nie pod­jęłam wy­si­łku, by do­wie­dzieć się o ich pro­ble­mach.

– Wpu­ść moje zwie­rzęta na swo­je upra­wy – usły­sza­łam któ­re­goś ran­ka, ro­bi­ąc pra­nie w ko­ry­cie rze­ki. Od razu po­zna­łam gło­sy sy­nów, do­cho­dzące zza wznie­sie­nia.

– Ja­kim pra­wem się tego do­ma­gasz? – od­pa­rł star­szy z bra­ci.

– Wszyst­kie pola i łąki wy­schły na pieprz. Tyl­ko two­je upra­wy przy­no­szą plo­ny.

– Może więc tak jak ja po­wi­nie­neś był za­wcza­su po­my­śleć o tym, żeby za­pew­nić zwie­rzętom żyw­no­ść?

– Je­śli mi nie po­mo­żesz, zgi­ną! – pod­nió­sł głos Abel.

– Gro­zisz mi?

Nie mo­głam uwie­rzyć, że słu­cham wła­snych sy­nów. Chłop­ców, któ­rzy do­ra­sta­li prze­cież ra­zem, choć ka­żdy cha­dzał wła­sny­mi dro­ga­mi. Może i nie ba­wi­li się zbyt często ze sobą, ale też ni­g­dy nie wda­wa­li się w bój­ki, nie ob­rzu­ca­li wy­zwi­ska­mi i nie mu­sia­łam wy­słu­chi­wać ich kłót­ni. Do tej pory, je­śli się w czy­mś nie zga­dza­li, po pro­stu scho­dzi­li so­bie z dro­gi. Kain za­ci­skał w zło­ści szczękę i uda­wał się nad stru­mień nie­opo­dal, a Abel ko­pał ja­kiś ka­myk i bie­gł przed sie­bie. Czy to dla­te­go, że po­zwa­la­li­śmy im na ta­kie roz­wi­ązy­wa­nie kon­flik­tów, ni­g­dy nie na­uczy­li się wspó­łpra­co­wać?

Za­nie­po­ko­jo­na, chcia­łam słu­chać ich da­lej, ale moją uwa­gę od­wró­cił płacz naj­młod­sze­go z dzie­ci, a kie­dy je uci­szy­łam, bra­cia zdąży­li się ro­ze­jść. Sko­ńczy­łam więc płu­kać pra­nie, a za­nim wró­ci­łam do domu i zo­ba­czy­łam któ­re­goś z nich po­now­nie, całe to za­jście wy­le­cia­ło mi z gło­wy, zwłasz­cza że na na­sze wie­cze­rze wró­ci­ło so­czy­ste mi­ęso. Zu­pe­łnym przy­pad­kiem do­wie­dzia­łam się z bez­tro­skiej pa­pla­ni­ny młod­szych po­ciech, że Kain udo­stęp­nił zwie­rzętom część swo­ich pól. Abel jed­nak ani sło­wem nie wspo­mniał nam o po­mo­cy bra­ta, a i Ka­ino­wi duma nie po­zwa­la­ła o tym mó­wić. Kry­zys wy­da­wał się za­że­gna­ny, ale ani mnie, ani Ada­mo­wi nie przy­szło na myśl, że wy­trzy­ma­ło­ść Ka­ina była już na gra­ni­cy.

Tym­cza­sem sło­ńce wscho­dzi­ło na wscho­dzie i za­cho­dzi­ło na za­cho­dzie jak za­wsze. Nie lśni­ło tak zło­ci­ście, nie­ska­zi­tel­nie i nie­zmien­nie jak w Ogro­dzie, ale ogląda­nie jego świe­żych na­ro­dzin o brza­sku oraz so­czy­stych, doj­rza­łych barw, kie­dy że­gna­ło się ze świa­tem o zmierz­chu, wci­ąż na­pa­wa­ło mnie za­chwy­tem. Na­wet gdy wie­lo­krot­nie re­pe­ro­wa­ny sza­łas gro­ził za­wa­le­niem pod na­po­rem wi­chu­ry albo w po­kry­cie bęb­ni­ły kro­ple desz­czu, czu­łam, że sło­ńce musi skry­wać się za chmu­ra­mi ta­kże wte­dy, kie­dy go nie wi­dać, i je­śli nie tego dnia, to na­stęp­ne­go jego cie­płe pro­mie­nie osu­szą ście­żki i ogrze­ją na­sze po­sza­rza­łe twa­rze, a nam nic złe­go się nie przy­da­rzy.

Czy tak samo my­ślał Abel, kie­dy mimo na­po­mnień Ka­ina nie zro­bił za­pa­sów? Roz­my­śla­łam wie­lo­krot­nie nad tym, co wy­da­rzy­ło się przy ko­lej­nym nie­uro­dza­ju i do­my­śli­łam się, jak do tego do­szło. Abel mu­siał zno­wu po­pro­sić bra­ta o po­moc, ale tym ra­zem uzy­skał od­po­wie­dź od­mow­ną. Za­sko­czo­ny spędził kil­ka dni w obo­rze, prze­ka­zaw­szy przez jed­ną z sióstr wia­do­mo­ść, że jest cho­ry. Sku­lo­ny w kącie, obej­mu­jąc ra­mio­na­mi ko­la­na, sie­dział nie­ru­cho­mo, jak nie on, po­grąża­jąc się w roz­pa­czy. W ko­ńcu, któ­re­jś nocy, kie­dy wi­dział już, że nie zdo­ła ura­to­wać swo­ich zwie­rząt, pu­ścił je wol­no, a te po­bie­gły pro­sto w upra­wy Ka­ina.

Rano mój pier­wo­rod­ny mu­siał zo­ba­czyć sta­ra­no­wa­ne ogro­dze­nie, po­ła­ma­ne pod­pór­ki do wa­rzyw, zdep­ta­ne zbo­ża i wy­je­dzo­ne sa­dzon­ki. Na wi­dok tego spu­sto­sze­nia za­pew­ne po­my­ślał, że brat zła­mał jego za­kaz i sam za­pro­wa­dził tam zwie­rzęta na po­pas. Za­śle­pio­ny żądzą ze­msty wpa­dł do jego obo­ry i...