N.P. ebook

Banana Yoshimoto

N.P.

Przekład z języka japońskiego

Katarzyna Tran Trang

Od tłumaczki

W tekście zastosowano polską normę zapisu nazwisk, tj. imię przed nazwiskiem.

Nazwy japońskie — z wyjątkiem najpopularniejszych w naszym kraju i już spolszczonych, takich jak Tokio, Jokohama — zapisane są w międzynarodowej transkrypcji.

Główne zasady wymowy:

ch czytamy jak polskie ć

j czytamy jak polskie dź

sh czytamy jak polskie ś

w czytamy jak polskie ł

y czytamy jak polskie j

z czytamy jak polskie dz

Kreska nad samogłoską oznacza jej przedłużenie (wymawiamy jedną długą samogłoskę).

Przykłady wymowy:

Yoshimoto – jośimoto

Shōji – śioodźi

Kazami Kanō – kadzami kanoo

Minowa – minoła

Setagaya – setagaja

*

O pisarzu Sarao Takase wiedziałam dokładnie tyle:

Mieszkał w Stanach Zjednoczonych, a pisał w lepszych chwilach swego ponurego życia.

W wieku 48 lat popełnił samobójstwo.

Z żoną, z którą się rozwiódł, miał dwoje dzieci.

Jego książka przez chwilę była w Stanach hitem. Nosiła tytuł N.P.

Być może brakowało pisarzowi cierpliwości, gdyż jego dzieło składało się z wyjątkowo krótkich historii pisanych prozą. Zawierało 97 opowiadań.

Opowiedział mi o nim kiedyś Shōji, mój chłopak. Tłumaczył niepublikowane Opowiadanie 98, które sam odnalazł.

Tego roku znalazłam się w samym środku Opowiadania 100. Muszę o tym opowiedzieć. Wciąż czuję się tak, jakby niebo upalnego lata chciało mnie pochłonąć. To, co opowiem, wydarzyło się w naprawdę krótkim czasie.

*

Dzieci Sarao Takase spotkałam jeden raz, ponad pięć lat temu, gdy chodziłam jeszcze do liceum.

Shōji zabrał mnie na przyjęcie w wydawnictwie. W sali na wielkim, szerokim stole ułożono różnokolorowe potrawy w srebrnych naczyniach; tłum wesoło gawędzących gości oświetlały małe żyrandole w kształcie katlei.

Na przyjęciu brakowało młodzieży, więc nawet się ucieszyłam na widok dwójki rodzeństwa.

Gdy Shōji pogrążył się z kimś w rozmowie, znalazłam miejsce, z którego mogłam lepiej ich obserwować. Ogarnęło mnie dziwne uczucie — jakby tych dwoje już wiele razy odwiedziło mnie we śnie. Jednak szybko wróciłam do rzeczywistości i stwierdziłam, że każdy, kto na nich patrzy, musi odnosić podobne wrażenie. Ta para wywoływała w patrzących uczucie nostalgii.

Gdy gapiłam się na nich, Shōji zagadnął mnie:

— Oto żywa pamiątka po Takase.

— Obydwoje? — zapytałam.

— Są bliźniętami, zdaje się, dwujajowymi.

— Chyba mi mówiłeś.

— Przedstawić cię?

— Ale powiedz, że mam dwadzieścia lat. Wstydzę się! — roześmiałam się.

— Zgoda, chodźmy! Przedstawię cię. — Shōji również się roześmiał.

— Dobrze, ale jeszcze przez chwilę na nich popatrzę.

Oglądanie ich z tej odległości było najbardziej interesujące. W trakcie rozmowy nie mogłabym ich już tak swobodnie obserwować.

Wiedziałam, że są dziećmi Sarao Takase z małżeństwa zawartego we wczesnej młodości. Mieli mniej więcej tyle lat co ja. Ojciec opuścił ich, gdy byli mali. Po śmierci Takase, wraz z matką, przenieśli się do jego rodziny w Japonii.

Ciekawie tak ich obserwować, pomyślałam.

Obydwoje byli wysocy i mieli brązowe włosy. Dziewczyna kruchej budowy, o pięknej cerze. Miała na nogach czarne buty na wysokim obcasie mocno opinające łydki, a znad rozdekoltowanej sukienki spoglądała niewinna buzia. Była niesamowicie, olśniewająco seksowna. Chłopak miał miłą twarz i wyglądał zdrowo, ale patrzył nieco chmurnie… W jego spojrzeniu błyskało pewne szaleństwo, wyczuwało się w nim dziedziczny rys po ojcu.

Obydwoje wciąż się uśmiechali. Cały czas rozmawiali, promiennie się uśmiechając.

Pamiętam, że gdy ich obserwowałam, udzielił mi się ich nastrój.

Kiedyś spacerowałam w ogrodzie botanicznym w pobliżu domu. Na trawniku odpoczywała matka z dzieckiem. W ogrodzie prawie nikogo nie było, a trawnik oświetlały złote promienie wieczornego słońca. Na rozścielonym białym ręczniku młoda matka ułożyła do snu ledwie półroczne malutkie dziecko. Nie pieściła go ani się nie uśmiechała do niego; po prostu uważnie mu się przyglądała. Od czasu do czasu spoglądała w niebo, jakby sobie o czymś przypominając. I matce, i dziecku jednakowo powiewały włosy na wietrze; przeświecało przez nie słońce. W jego promieniach wyglądali jak zatrzymani na obrazie Wyetha.

W tym wieczornym, statycznym obrazie połączyły się szczę­ście i melancholia. Bóg ogarnął spojrzeniem matkę i dziecko.

Podobną aurą promieniowało rodzeństwo Takase — melancholią słonecznego wieczoru. Młodość, radość odsunęły się na drugi plan, w ich żyłach płynął talent.

— Tłumaczysz teraz książkę Sarao Takase? — zapytałam Shōjiego.

— Tak — odparł tryumfalnie Shōji i spojrzał na mnie.

— Jaki jest jej tytuł? Zdaje się, że to jakieś inicjały?

— N.P.

— Co to jest N.P.?

— To skrót od North Point.

— Co to znaczy?

— To tytuł starej piosenki.

— Jakiej piosenki?

— Strasznie smutnej — powiedział Shōji.

*

Telefon zadzwonił nagle, wyrywając mnie ze snu.

— Halo? — Wysunęłam rękę z łóżka i chwyciłam słuchawkę.

— Kazami? To ja. Jak się masz? — Usłyszałam niski głos mojej siostry. Charakterystyczne trzaski przerywające dźwięk rozbudziły mnie. Oznaczały połączenie międzynarodowe.

— Czy coś się stało?

W pokoju było ciemno i cicho jak w grobie, zegarek wskazywał piątą rano. Przez szparę między zasłonami dojrzałam ciężkie, ołowiane, świtające niebo. Wciąż pada, pomyślałam z roztargnieniem.

— Nic, po prostu dzwonię — odparła siostra.

— Wciąż zapominasz o różnicy czasu, tutaj jest piąta rano — powiedziałam.

— Sorry, sorry — roześmiała się siostra. Po ślubie z obcokrajowcem zamieszkała w Londynie.

— A u ciebie która godzina?

— Ósma wieczorem.

Zawsze popadam w dziwny nastrój na myśl o różnicy czasu. Doceniam linię telefoniczną, która nas z takim trudem łączy.

— Jakieś zmiany? — zapytałam.

— Prawdę mówiąc, śniłaś mi się — powiedziała siostra. — Śniło mi się, że byłaś blisko domu. Szłaś pod ramię z dużo starszym od siebie mężczyzną.

— Blisko, to znaczy w Londynie?

— Tak. W pobliżu kościoła za domem.

— Jak się spełni, to świetnie! — ucieszyłam się. Sny siostry od dawna często się sprawdzały.

— Ale obydwoje byliście smutni. Nie słyszałam, o czym mówicie. Mężczyzna był wysoki i wyglądał na nerwowego. Miał na sobie biały sweter. Nie wiem, dlaczego ty byłaś ubrana w szkolny mundurek. Wiesz, ta scena wyglądała trochę podejrzanie.

— Wszystko w porządku — mówiąc to, zadrżałam. Bez cienia wątpliwości we śnie siostry spacerowałam z Shōjim.

Ale siostra nie znała Shōjiego.

— No cóż, straciłam intuicję.

— Może to i lepiej… — W głowie miałam burzę myśli. Czy to jakiś omen? Ostatnio Shōji wciąż zwraca na siebie moją uwagę. Zresztą nie tylko myślę o nim, ale widzę go wszędzie: w zachmurzonym niebie, w mokrym czarnym asfalcie, w szybach wystaw sklepowych. A przecież już o nim zapomniałam. — A co u twojego męża?

— W porządku. Zimą przyjeżdżamy do Japonii. Spotykasz się z mamą?

— Aha, od czasu do czasu. Tęskni za tobą.

— Pozdrów ją ode mnie. Przepraszam, że cię obudziłam. Zadzwonię jeszcze.

— Wcześniej oblicz sobie różnicę czasu.

— Jasne. Ale trzymaj się z daleka od nieszczęśliwych i nielegalnych związków miłosnych, dobrze? — roześmiała się siostra.

— Dobrze, dobrze — powiedziałam i rozłączyłam się.

Gdy odłożyłam słuchawkę, przytłoczyła mnie cisza w pokoju, która nabrała realnych kształtów. Pokój wypełnił się błękitem świtającego nieba.

Odechciało mi się spać. Wyszłam z łóżka, otworzyłam dolne drzwiczki biurka i wyjęłam pudełko, do którego rzadko zaglądałam. W środku leżało stare broszurowe wydanie N.P., skoroszyt i ciężki zegarek marki Rolex — pamiątki po Shōjim.

Cztery lata temu popełnił samobójstwo, zażywając środki nasenne. Jego rzeczy stały się moimi ukrytymi skarbami. Myślałam o nich, na przykład, w południe w trakcie pracy na uniwersytecie. Gdy nagle z daleka słyszałam dźwięk syreny wozu strażackiego, pędzącego przez miasto, wtedy odruchowo martwiłam się o pamiątki po Shōjim.

Trzymałam je w ręce, upewniając się o ich istnieniu. W końcu schowałam wszystko na swoje miejsce i wskoczyłam do łóżka. Znów zasnęłam.

*

Do dziewiętnastego roku życia mieszkałam z mamą i siostrą.

Rodzice rozwiedli się, gdy miałam dziewięć lat, a siostra jedenaście. Ojciec miał kochankę.

Mama była tłumaczem i w związku z pracą dużo czasu spędzała poza domem, ale po rozwodzie ze względu na nas zaczęła pracować w domu. Tłumaczyła dosłownie wszystko, co jej się trafiło.

Było nam smutno bez ojca, miałyśmy jednak ciekawe życie. W ciągu jednego dnia wiele razy zamieniałyśmy się rolami. Gdy jedna z nas płakała, druga ją pocieszała; gdy jedna narzekała, druga dodawała otuchy; gdy jedna się przymilała, druga serdecznie tuliła ją w ramionach; gdy jedna się gniewała, druga naprawiała błędy. Przywykłyśmy do takiego życia.

Pewnego razu mama stwierdziła, że poświęca nam za mało czasu i dlatego zaczęła nas uczyć angielskiego. Co wieczór, po dziesiątej, rozkładałyśmy w kuchni na stole zeszyty i uczyłyśmy się przez godzinę — wymowy, podstawowych słów, prostych dialogów. Byłyśmy jeszcze dziećmi i wcale nas to nie bawiło, jednak z zapałem przystępowałyśmy do lekcji, aby tylko sprawić mamie przyjemność.

Dlatego, gdy teraz myślę o mamie, to nie jak o osobie pochylonej nad kuchennym blatem. Widzę ją, gdy uczy nas angielskiego… widzę z profilu jej nieumalowaną twarz w srebrnych okularach, jej białe palce z niezwykłą prędkością wertujące słownik. Ucząc nas, z cudowną determinacją wracała do początku swej drogi życiowej. Jeszcze raz przechodziła przez bardziej niż elementarne podstawy, jeszcze raz wyrzynała je w sercu.

Nie mieszkam już z mamą, ale zawsze, gdy się spotykamy, z radością wspominamy dawne czasy. To dzięki jej wspaniałym lekcjom pracuję na wydziale anglistyki, a siostra wyszła za mąż za Anglika. I za to mamę najbardziej kocham.

*

Tego ranka obudziłam się nagle. Ujrzałam czyste letnie niebo i słońce przeświecające przez szparę w zasłonach. Tak jak w moim śnie. We śnie płakałam. A teraz poczułam się, jakbym przyniosła do domu złoty pył z czystej rzeki snu.

Dlaczego płakałam? Spotkało mnie coś przykrego czy po prostu było mi smutno? Ale mimo wszystko nie mam zamiaru jeszcze wstawać, pomyślałam z roztargnieniem.

Przez uchylone okno powiał chłodny wiatr.

Przez cały dzień w pracy nie opuszczało mnie to uczucie, jakie mną zawładnęło w czasie snu.

— Dziwne — wyrywało mi się, gdy rozbiłam filiżankę, pomieszałam kopie i przy każdej podobnej wpadce.

Z pewnością coś było nie tak. Czułam się, jakby nastrój ze snu przeniknął do rzeczywistości. Zastanawiałam się, co to w ogóle był za sen. Dlatego omal nie zawyłam, gdy nie zdążyłam odebrać telefonu. Było to dziesiąte potknięcie tego ranka. Telefon odebrał profesor, patrząc na mnie ze zdumieniem.

— Słucham? — po czym zwrócił się do mnie. — Kanō, to do pani.

Z wymuszonym uśmiechem przekazał mi słuchawkę.

— Przepraszam — powiedziałam, podchodząc do telefonu. — Halo? — jak tylko się odezwałam, rozmówca się rozłączył. Odwróciłam się do profesora. — Czy ten ktoś się przedstawił? — zapytałam.

— Nie, tylko zapytał, czy jest pani Kanō. To była kobieta — powiedział profesor. — Kanō, zmęczona jest pani dzisiaj, niech sobie pani zrobi przerwę obiadową.

— Dobrze, ale jeszcze nie ma jedenastej. — Gdy to powiedziałam, wszyscy, których dziś w pracowni nawet nie zauważałam, również dodali, że to świetny pomysł. Niemal wyrzucili mnie z sali.

.

Rozmyślając nad tym, co się dzisiaj ze mną działo, przeszłam przez opustoszałe boisko i wyszłam za bramę uniwersytetu. Byłam nieprzytomna. Dopiero zaczynałam wracać do rzeczywistości i patrzeć jasno na świat. Może to był sen o przychodzeniu na świat?

Po drodze na wzgórze za uniwersytetem znajdowała się księgarnia. Postanowiłam coś w niej kupić do poczytania na dwugodzinną przerwę obiadową i pójść na wzgórze. I wtedy wpadłam na Otohiko. Widziałam go drugi raz w życiu. Akurat mijałam stary sklep, nieprzytomnie patrzyłam na witrynę, obserwując z zafascynowaniem jak błękit nieba miesza się z różem i srebrem kwiatów na wystawie. Pamiętam, że przed oczyma jeszcze tańczyły mi kolory. I nagle przede mną wyrósł człowiek, który schodził ze wzgórza.

— To ty! — wykrzyknęłam odruchowo. — Syn pana Takase.

— Słucham?

Spojrzał na mnie podejrzliwie. Naturalnie… Zmieszana przedstawiłam się.

— Spotkaliśmy się kiedyś na przyjęciu w wydawnictwie. Nazywam się Kazami Kanō.

Przyjrzał mi się dokładnie.

— A tak… byłaś razem z tłumaczem, Shōjim Todą.

— Dobrze pamiętasz — powiedziałam.

— Byliśmy tam jedynymi młodymi ludźmi — uśmiechnął się.

— Mieszkasz tutaj? — zapytałam.

— Tak, wprawdzie mój dom jest w Jokohamie, ale teraz pomieszkuję u siostry. Siostra mieszka na wzgórzu, robi studia podyplomowe z psychologii na tutejszym uniwersytecie.

— Tutaj?

— Właśnie.

— Co za zbieg okoliczności! Ja pracuję na wydziale literatury angloamerykańskiej.

— Ach, tak? Siostra była wtedy ze mną na przyjęciu. Nazywa się Saki.

— Na pewno nie raz się mijałyśmy.

— Masz czas? Napijemy się herbaty? — zapytał.

Miałam mnóstwo czasu.

— Jasne, chodźmy — powiedziałam.

Usiedliśmy naprzeciw siebie w pustej o tej porze kawiarni i zamówiliśmy kawę. Nie odnosiłam już wrażenia, że jest postacią z powieści. Dziwne. Całkowicie się zmienił. Miał na sobie białą koszulkę polo, a w wyrazistej twarzy królowało ciemne, bezkompromisowe spojrzenie. Za pierwszym razem tak nie wyglądał.

— Otohiko, całkiem się zmieniłeś.

— Naprawdę?

— Wyglądasz tak dojrzale. A przecież między nami są tylko dwa lata różnicy. Patrz, wszystko o tobie wiem.

— To znaczy, że ty masz teraz dwadzieścia dwa?

— Właśnie.

— Czyli wtedy byłaś jeszcze w liceum, prawda?

— Tak.

— To już pięć lat… Jeśli o mnie chodzi, wcale nie chciałem dojrzewać, może to dlatego, że byłem za granicą.

— Gdzie?

— W Bostonie. Wróciłem dopiero w kwietniu.

Był typem człowieka, który z desperacją zachowywał dumę w popychającym go, wypaczonym życiu; niewyraźnie, w charakterystyczny sposób zamykał się w sobie. Za pierwszym razem tego nie odczułam.

— Do tej pory cały czas mieszkałeś w Japonii?

— Tak, u dziadków w Jokohamie.

— Od śmierci ojca?

— Tak, wprawdzie ojciec nas opuścił, gdy byliśmy mali, jednak wciąż należeliśmy do rodziny. Dziadkowie czuli się samotni i dlatego zaprosili nas do siebie.

— Kiedy to było?

— Mieliśmy czternaście lat. Na wieść o śmierci ojca mama doznała szoku, a my udawaliśmy dorosłych i nakłanialiśmy ją do podróży. Gdy już trochę pojeździliśmy, zaczęliśmy rozważać, co dalej, czy nie wrócić do Japonii. Mama się wahała, ale udało nam się ją namówić. Twierdziliśmy wspaniałomyślnie, że u dziadków otworzy się przed mamą przyszłość… mieliśmy na myśli powtórne małżeństwo, bo wtedy, po śmierci ojca, mama się załamała, miała dosyć mieszkania tylko z dziećmi. Wykazaliśmy się odwagą, udając, że chcemy wyjechać, bo w rzeczywistości nie chcieliśmy opuszczać kraju, w którym się wychowaliśmy.

— Rozumiem cię, u mnie było podobnie. Rodzice się rozwiedli i w domu zostały trzy kobiety: mama, siostra i ja.

— Niezdrowo jest żyć z problemami.

— Właśnie, ciężko jest sobie uświadamiać nieobecność ojca.

— Wszyscy popadają w nerwice.

— Znam to — powiedziałam. — Ja na jakiś czas straciłam głos.

— Z powodu ojca? — zapytał z żywym zainteresowaniem.

— Tak to wyglądało. Bez wyraźnej przyczyny przestałam mówić i niespodziewanie zaczęłam na nowo.

— Tak, z całą pewnością w twoim małym ciele toczyła się ostra walka — powiedział.

Trzy miesiące po odejściu ojca straciłam głos, tak jakbym chciała wymusić, aby zestresowana mama zaopiekowała się mną.

Tamtego dnia napadało dużo śniegu. Po szkole zbyt długo bawiłam się na dworze, a wieczorem dostałam wysokiej gorączki. Nie poszłam do szkoły, kilka dni przeleżałam w łóżku. Bolało mnie całe ciało, a gardło miałam ściśnięte od opuchlizny.

Któregoś dnia, gdy leżałam osłabiona gorączką, usłyszałam strzępek rozmowy mamy z siostrą.

— …dlaczego tak myślisz? — powiedziała mama.

— Nie wiem, ale tak myślę — odparła siostra.

— Kazami nie wydaje żadnego głosu? — zapytała mama. Wypowiedziała to głośno, histerycznie.

— Tak, tak mi się wydaje — powiedziała spokojnie siostra.

Siostra była obdarzona wyjątkową intuicją, wiedziała, kto zadzwoni, jak zmieni się pogoda, potrafiła przewidzieć różne rzeczy. W takich sytuacjach była nad podziw zrównoważona, zachowywała się jak dorosła.

— Zabraniam mówić o tym przy Kazami — powiedziała mama trochę przerażona.

— Dobrze — zgodziła się siostra.

Nie mam głosu, czyżby?, pomyślałam dziwnie opanowana. Przy próbie wyduszenia dźwięku z wyschniętego gardła, nie wydobył się nawet najcichszy szept.

Zimny kompres ograniczał mi w połowie pole widzenia, jednak gdy wyciągnęłam szyję i spojrzałam przez okno, ujrzałam cudowny zachód słońca, różowe chmury tworzyły apetyczne stopnie, ciągnące się daleko na zachód. W tamtym momencie, owładnięta gorączką, nie byłam w stanie pojąć, co się stało…

…tata, który odszedł i gdzieś tam miał inną rodzinę…

…cowieczorne lekcje angielskiego…

…ogród przy szkole zasnuty na biało śniegiem…

…rozmywające się ostre światło latarni ulicznych, gdy wracałam w gorączce do domu.

Aaa… chodzi chyba o to, że wszystko wydarzyło się w jednym czasie, pomyślałam poważnie.

.

W rzeczywistości, gdy choroba minęła, nie odzyskałam głosu. I mama, i siostra zachowywały się niezwykle delikatnie. Ale po wizycie u specjalisty mama się załamała, ponieważ lekarz sugerował u mnie oczywiście neurozę na tle seksualnym.

Wszystkie straciłyśmy poczucie bezpieczeństwa, więc i ja wpadłam w panikę — przeraziłam się, że nie potrafię już kontrolować własnego organizmu. Jednak dzięki czułej i kochającej mamie stopniowo zaczęłam wracać do zdrowia, mimo iż na początku byłam zła i poirytowana brakiem głosu. W południe siedziałam w domu, przestałam chodzić do szkoły, na spacery wychodziłam wczesnym rankiem lub wieczorem.

Nie mogłam mówić, więc zaczęłam zapominać słowa. Po dwóch dniach milczenia wpadłam w nawyk wypowiadania się w myślach. Na przykład, odruchowo wołałam w myślach „boli!”, gdy siostra nadepnęła mi na nogę. A gdy w telewizji pokazywano znane mi miejsce, myślałam: „Aaa… to tam, ciekawe kiedy tam byłam ostatni raz?”, zupełnie tak, jakbym mówiła.

Z powodu niemoty zaszła we mnie dziwna zmiana. Potrafiłam dostrzec barwy ukryte w słowach. Gdy siostra dotykała mnie czule, jej postać spowijało jasne różowe światło. Wyraz twarzy i słowa mamy, gdy uczyła nas angielskiego, miały przyjemny złoty kolor, a gdy mama pochylała się nad kotem przy drodze i głaskała go, wokół rozprzestrzeniała się radość w kolorze jasnego złota.

Wydawać by się mogło, że w ten sposób żyłam pod presją poważnych ograniczeń, jakie niosły ze sobą słowa.

W tamtym czasie poważnie zainteresowałam się językiem jako narzędziem porozumiewania się. Byłam dzieckiem i na własnej skórze doświadczałam zaniku mowy — narzędzia, które zawierało w sobie wieczność i przemijanie.

Cała sprawa skończyła się równie nagle, jak się zaczęła. Tego dnia padał deszcz. Siedziałyśmy z siostrą, która wróciła już ze szkoły, przy piecyku kotatsui czekałyśmy na mamę. Leżałam i, nie mogąc zasnąć, z roztargnieniem obserwowałam siostrę, która czytała czasopismo. Siostra przewracała strony z regularnością spadających kropli. Przez szum deszczu docierał do nas dźwięk telewizora z sąsiedniego domu. W pokoju zrobiło się niemal gorąco, szyby w oknie zaparowały. Zatopiłam się w myślach.

Za chwilę wróci mama, jak zwykle trochę zmęczona, w każdej ręce przyniesie torbę z zakupami z supermarketu. Będzie zupa, która została ze śniadania, jakaś prosta potrawa, specjalnie przygotowana przez mamę sałatka, owoce. Cały dom wypełni się zapachem potraw, a gdy mama skończy je przygotowywać, siostra i ja nakryjemy do stołu. Po kolacji będziemy się uczyć angielskiego, obejrzymy telewizję, umyjemy się, a potem powiemy dobranoc i pójdziemy spać. A gdy będziemy zasypiać, z sąsiedniego pokoju dobiegnie nas odgłos kroków mamy… Przytulne szczęście. Ogromne poczucie bezpieczeństwa tworzone przez trzy osoby.