Matura. Wiedza o społeczeństwie. Poziom podstawowy ebook

Matura. Wiedza o społeczeństwie. Poziom podstawowy

Arkusze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej

Strona redakcyjna

2014

Zadanie 1. (3 pkt)

Do każdego opisu przyporządkuj właściwą nazwę postawy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: altruizm, internalizacja, ksenofobia, nonkonformizm

A. Postawa charakteryzująca się nieuleganiem wpływom grupy, krytycyzmem wobec norm grupowych. > ?

B. Postawa charakteryzująca się niechętnym, wrogim stosunkiem do cudzoziemców. > ?

C. Postawa wyrażająca się gotowością niesienia pomocy innym ludziom. > ?

Poprawna odpowiedź

A. nonkonformizm

B. ksenofobia

C. altruizm

Zadanie 2. (3 pkt)

Do każdego opisu przyporządkuj właściwą nazwę rodziny zgodną z podanym kryterium. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: monogamiczna, matrylinearna, patrylinearna, partnerska, poliandryczna.

A. (dziedziczenie) > Rodzina, w której dziedziczenie nazwiska i majątku występuje wyłącznie w linii męskiej. > ?

B. (relacje interpersonalne) > Rodzina, w której decyzje podejmowane są wspólnie przez małżonków. > ?

C. (małżeństwo) > Rodzina oparta na małżeństwie, zawartym przez dwie osoby. > ?

Poprawna odpowiedź

A. patrylinearna

B. partnerska

C. monogamiczna

Zadanie 3. (3 pkt)

Na podstawie wykresu rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe. Obok każdego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fałsz.

Wykres. Ocena sytuacji materialnej własnego gospodarstwa domowego w Polsce w 1992 i 2012 roku

A. W 2012 roku w stosunku do roku 1992 odsetek badanych dobrze oceniających swoje warunki materialne wzrósł o 34%. > prawda? / fałsz?

B. Na wykresie ukazano odpowiedzi wszystkich respondentów badanych w 1992 roku. > prawda? / fałsz?

C. Odsetek ocen negatywnych sytuacji materialnej własnego gospodarstwa domowego spadł w latach 1992–2012 o ponad 40%. > prawda? / fałsz?

Poprawna odpowiedź

A. fałsz

B. fałsz

C. prawda

Zadanie 4. (4 pkt)

Na podstawie tekstu źródłowego podaj cztery różnice między narodem a społeczeństwem.

Społeczeństwo nie budzi emocji. Z narodem wiążą się niezwykle silne uczucia. Dla narodu ludzie oddają własne życie i w imię narodu odbierają je innym. Naród jest wartością autoteliczną. Społeczeństwo ma wartość instrumentalną, jako forma organizacji życia zbiorowego w obrębie jakiegoś terytorium [...].

W realnej rzeczywistości zakresy zbiorowości określanej mianem społeczeństwa i mianem narodu zazwyczaj krzyżują się. Społeczeństwa są najczęściej złożone z członków różnych narodów i grup etnicznych, a członkowie jednego narodu wchodzą w skład różnych społeczeństw.

Społeczeństwo jest wielorako zróżnicowaną i często rozdzieraną konfliktami całością. Nie tylko konfliktami o podłożu ekonomicznym, ale również narodowościowymi. Naród jest postrzegany jako jednolita całość, jako wspólnota, której wszyscy członkowie są braćmi bez względu na to, pod jaką szerokością geograficzną żyją i czym się zajmują; także jako całość jednorodna etnicznie [...]. Niemniej pojęcie narodu jest ściśle związane z pojęciem etniczności i zbiorowości etnicznej, określanej najczęściej mianem grupy etnicznej, chociaż nie spełnia ona wszystkich kryteriów grupy w ścisłym, socjologicznym rozumieniu.

Źródło: B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 240–241.

1. ?

2. ?

3. ?

4. ?

Przykład poprawnej odpowiedzi

* Pojęcie naród jest bardziej związane z emocjami niż pojęcie społeczeństwo.

* Naród jest wartością autoteliczną, a społeczeństwo – instrumentalną.

* W skład społeczeństwa wchodzą różne narody, ale w skład narodu nie wchodzą różne społeczeństwa.

* Naród, w przeciwieństwie do społeczeństwa, jest związany z etnicznością.

Zadanie 5. (3 pkt)

Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Od spisu w 2002 roku liczba ludności Polski wzrosła o 271 tys. Obecnie jest nas 38,5 mln, ale z wyliczeń demografów wynika, że była to ostatnia dekada z przyrostem ludności. Teraz będzie nas już tylko coraz mniej i za pół wieku liczba mieszkańców Polski spadnie do 32,6 mln. Nowy spis powszechny wykazał, że ok. 1,94 mln Polaków przebywało za granicą powyżej 3 miesięcy, a 2/3 z nich pozostawało tam już 12 miesięcy i dłużej. W Polsce jest już 107 kobiet na 100 mężczyzn. Spada też dzietność kobiet. Badania GUS dotyczące przynależności narodowo-etnicznej wykazały, że jesteśmy krajem, w którym dominuje jednorodna polska tożsamość narodowa (91,56%). Najliczniej deklarowaną inną tożsamością była tożsamość śląska – 809 tys., kaszubska – 212 tys. i niemiecka – 109 tys.

Na podstawie: „Polityka” 2012, nr 13.

A. Podaj nazwę wymienionej w tekście grupy posługującej się językiem regionalnym w rozumieniu prawodawstwa Rzeczypospolitej Polskiej. > ?

B. Podkreśl dwie przyczyny spadku tempa wzrostu liczby ludności Polski.

1. Deklarowanie innej niż polska identyfikacji narodowo-etnicznej.

2. Wzrost liczby kobiet w stosunku do liczby mężczyzn.

3. Emigracja zarobkowa Polaków.

4. Spadek dzietności kobiet.

5. Prognozy demografów.

Poprawna odpowiedź

A. kaszubska

B. 3, 4

Zadanie 6. (2 pkt)

Na podstawie wykresu porównaj zdanie respondentów na temat postulowanego wpływu społeczeństwa na rządzenie krajem z poczuciem rzeczywistej sytuacji w ich państwie. W odpowiedzi wykorzystaj dane liczbowe.

Wykres. Światowa opinia publiczna o postulowanym i postrzeganym wpływie społeczeństwa na rządy

Skala od 0 (wcale się z tym nie zgadzam) do 10 (całkowicie się z tym zgadzam)

Na podstawie: Przestrzeganie praw człowieka w świecie, Komunikat z badań CBOS BS/192/2008.

Przykład poprawnej odpowiedzi

Postulowany wpływ społeczeństwa na rządy jest znacznie większy niż ocena realnego wpływu. W pierwszym przypadku średnia ocen z badania respondentów (w skali 0–10) wynosi 8, w drugim – 4,6.

Zadanie 7. (2 pkt)

Podaj nazwę ideologii, której założenia przedstawiono w tekście źródłowym, oraz imię i nazwisko jej współtwórcy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych.

Nazwy ideologii: komunizm, konserwatyzm, liberalizm, socjaldemokracja.

Współtwórcy powyższych ideologii: Eduard Bernstein, Edmund Burke, John Locke, Karol Marks.

Założenia:

* dążenie do zachowania istniejącego stanu rzeczy, rozumianego jako ład i porządek;

* postrzeganie społeczeństwa jako organizmu składającego się z wielu części współpracujących ze sobą dla osiągnięcia celu;

* przywiązanie do idei silnej władzy opartej na praworządności i przestrzeganiu praw obywateli;

* antyegalitaryzm.

Na podstawie: R. Tokarczyk, Współczesne doktryny polityczne, Warszawa 2010, rozdz. III.

A. Nazwa tej ideologii > ?

B. Współtwórca tej ideologii > ?

Poprawna odpowiedź

A. konserwatyzm

B. Edmund Burke

Zadanie 8. (2 pkt)

Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Jest to forma uczestnictwa w procesie legislacji. Polega ona na uprawnieniu określonej prawnie liczby obywateli do wszczęcia postępowania ustawodawczego.

Na podstawie: B. Banaszak, A. Preisner, Wprowadzenie do prawa konstytucyjnego, Wrocław 1992, s. 137–138.

A. Podaj nazwę opisanej powyżej formy demokracji bezpośredniej. > ?

B. Podaj minimalną liczbę obywateli uprawnionych do realizacji opisanej powyżej formy demokracji bezpośredniej w Rzeczypospolitej Polskiej. > ?

Poprawna odpowiedź

A. inicjatywa ludowa (obywatelska inicjatywa ustawodawcza)

B. 100 tysięcy

Koniec wersji demo