Tytuł oryginału: Let’s Talk: Conversation Starters for Dads and Daughters

Copyright © 2020 by Michelle Watson Canfield, PhD

Copyright for Polish Edition © 2025 Dariusz Cupiał

© Fundacja Cyryla i Metodego

All rights reserved

Całość niniejszej publikacji podlega ochronie prawami autorskimi. Kopiowanie i rozpowszechnianie całości lub jakiejkolwiek części niniejszej publikacji w celach komercyjnych jakąkolwiek metodą poligraficzną, czy elektroniczną wymaga wcześniejszej, pisemnej zgody właściciela praw autorskich.

Tłumacz:Alicja LiburaRedakcja: Małgorzata Wilk, firmaverbum.plProjekt graficzny, łamanie:Krzysztof Słomka, At Work

Wszystkie cytaty z Pisma Świętego pochodzą z Biblii Paulistów, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2005.

Wydawca:

Fundacja Cyryla i Metodego – Tato.Nettel. (+48) 81 527 99 13www.tato.net, [email protected]

Nr rachunku bankowego:Santander: PL32 1090 2688 0000 0001 3274 5411Zamówienia:www.tato.net/sklepe-mail: [email protected]

ISBN 978-83-966956-8-0

Spis treści

WSTĘP DO WYDANIA POLSKIEGO........................................................11

PRZEDMOWA.............................................................................................17

DLACZEGO TA KSIĄŻKA? .......................................................................21

WPROWADZENIE......................................................................................27

CZĘŚĆ PIERWSZA

BUDOWANIE FUNDAMENTU: Przygotowanie do nawiązania głębszej więzi z córką

1. MASZ WSZYSTKO, CZEGO POTRZEBUJESZ ...............................33

2. JAKIE KORZYŚCI PRZYNOSI BUDOWANIE WIĘZI Z CÓRKĄ ...37

3. CO MÓWIĄ OJCOWIE I CÓRKI O WYKORZYSTANIU PLANÓW DZIAŁANIA DO PROWADZENIA ROZMÓW ..................................42

4. DLACZEGO SŁUCHANIE CÓRKI JEST WAŻNE ............................45

5. JAK ZAPROSIĆ CÓRKĘ DO UDZIAŁU W TYM PROCESIE........49

6. SAMOOCENA Z POMOCĄ

„LISTY KONTROLNEJ ZAANGAŻOWANEGO TATY”...................51

7. JAK KORZYSTAĆ Z TEJ KSIĄŻKI.....................................................55

CZĘŚĆ DRUGA

PLAN DZIAŁANIA: Pytania i ćwiczenia, które pomogą ci zbudować głębszą więź z córką

8. NAUCZ JĄ ŚMIAĆ SIĘ .........................................................................63

8Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

„RANDKI” TATY Z CÓRKĄ

#1: Zabawne i proste pytania o teraźniejszość ...................................65

#2: Zabawne i proste pytania o przeszłość ........................................66

#3: Zabawne i proste pytania o przyszłość .........................................67

#4: Rozmowa na temat pierwszych wspomnień.................................69

#5: Chciałabym mieć odwagę zrobić tych dziesięć szalonych rzeczy ................................................................................70

#6: Spojrzenie na siebie z różnych perspektyw..................................71

#7: Definiowanie siebie............................................................................74

#8: Zabawne pytania o filmy, programy telewizyjne lub książki.....75

#9: ABC na temat twojej córki................................................................76

#10: ABC na temat Pana Boga ...............................................................77

#11: Wyrażanie siebie i swojego stylu....................................................79

#12: Najlepsze zdjęcie dnia – zabawa z telefonem.............................81

#13: Całodobowe wyzwanie: zero telefonu ........................................82

9. NAUCZ JĄ KOCHAĆ............................................................................84

„RANDKI” TATY Z CÓRKĄ

#14: Rozmowa na temat profilu osobowości........................................85

#15: Rozmowa na temat języków miłości.............................................90

#16: Rozmowa na temat poczucia własnej wartości..........................93

#17: Rozmowa na temat obrazu ciała....................................................95

#18: Rozmowa na temat jej stylu ubierania się....................................97

#19: Rozmowa na temat tęsknoty

za romantyczną miłością i byciem księżniczką........................102

#20: Rozmowa na temat bycia singielką............................................103

#21: Dziesięć życiowych celów, które chcę zrealizować................107

#22: Rozmowa na temat likwidacji luki w marzeniach....................109

#23: Rozmowa na temat nadziei na zmianę świata..........................112

#24: Rozmowa na temat wspólnego projektu wolontariackiego:Działamy w świecie ........................................................................114

10. NAUCZ JĄ OBSERWOWAĆ.............................................................117

„RANDKI” TATY Z CÓRKĄ

#25: Rozmowa na temat odkrywania własnego głosu....................119

#26: Rozmowa na temat odwagi, stanowczości i samodzielnego

stawania na własnych nogach....................................................122

#27: Rozmowa na temat fałszywego i prawdziwego „ja”...............125

#28: Rozmowa na odwagi i mierzenia się z lękiem..........................128

#29: Rozmowa na temat lęku.................................................................131

#30: Rozmowa na temat depresji.........................................................133

#31: Rozmowa na temat używek (narkotyki, alkohol)......................136

#32: Rozmowa na temat duchowości.................................................140

#33: Rozmowa na temat zasad korzystania

z urządzeń cyfrowych.....................................................................144

#34: Rozmowa na temat chłopaków i randkowania........................148

#35: Rozmowa na temat seksu.............................................................149

#36: Rozmowa na temat sekstingu......................................................154

#37: Rozmowa na temat molestowania i napaści seksualnej........158

#38: Rozmowa na temat znęcania się i cyberprzemocy.................165

#39: Rozmowa na temat pornografii...................................................170

#40: Rozmowa na temat pociągu seksualnego

do osób tej samej płci...................................................................172

#41: Rozmowa na temat zaburzeń odżywiania i/lub

nieprawidłowych nawyków żywieniowych................................175

#42: Rozmowa na temat samookaleczania

(zachowań autoagresywnych)......................................................179

#43: Rozmowa na temat samobójstwa

i myśli samobójczych. .....................................................................181

11. NAUCZ JĄ WYRAŻAĆ BÓL............................................................185

„RANDKI” TATY Z CÓRKĄ

#44: Rozmowa na temat zadośćuczynienia

za krzywdzące słowa, które wypowiedziałeś...........................189

#45: Pytania córki o rany, które jej zadałeś........................................191

#46: Pytania córki o to, czego zabrakło jej w waszej relacji..........193

spis treści9

10Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

#47: Rozmowa na temat ojców,

którzy często się rozpraszają......................................................196

#48: Rozmowa na temat tego, czy ty lub mama mieliście romans pozamałżeński.................................................................199

#49: Rozmowa na temat rozwodu jej rodziców................................201

#50: Rozmowa na temat ciebie w roli jej ojczyma..........................205

#51: Pytania do córek, które zerwały kontakt,

ale są gotowe porozmawiać........................................................206

#52: Rozmowa na temat rywalizacji między rodzeństwem............210

#53: Rozmowa na temat adopcji..........................................................212

#54: Rozmowa na temat śmierci bliskiej osoby................................215

CZĘŚĆ TRZECIA

ODWRACAMY PLAN DZIAŁANIA: Córki zadają pytania ojcom

12. NAUCZ JĄ SŁUCHAĆ ......................................................................221

„RANDKI” TATY Z CÓRKĄ

#55: Rozmowa na temat tego, jakim byłeś dzieckiem...................223

#56: Rozmowa na temat twoich rodziców,

dzieciństwa i życia rodzinnego...................................................225

#57: Rozmowa na temat tego,

jak wpłynęły na ciebie relacje z ojcem......................................226

#58: Rozmowa na temat twojej historii z narkotykami,

alkoholem i uzależnieniami..........................................................228

#59: Rozmowa na temat twojej historii miłosnej.............................229

#60: Rozmowa na temat twojego stosunku do Boga .....................231

KILKA SŁÓW OD DR MICHELLE WATSON DO CIEBIE, TATO....232

DODATEK A: Przygotowanie do pojednania z córką, z którą straciłeś kontakt .................................................................235

DODATEK B:Twoja karta samooceny .........................................239

PRZYPISY...........................................................................................243

Wstęp do wydania polskiego

Let’s Talk . 60 pomysłów na rozmowy taty z córką to coś wię-cej niż książka – to zaproszenie do wyjątkowej podró-ży, jaką jest ojcostwo. Każdy ojciec pragnie być blisko swojej córki, ale nie zawsze wie, jak rozmawiać z nią w sposób, który buduje zaufanie i naprawdę otwiera serce. Dr Michelle Watson Canfield stworzyła ten poradnik, aby pomóc Ci odkryć język rozmowy, który łączy, a nie dzieli.

W Tato.Net od lat pomagamy ojcom dostrzegać, jak wielką i niezastąpioną rolę odgrywają w życiu swoich dzieci. To właśnie dlatego powstały nasze warsztaty „Tato & Córka – nowe spojrzenie”, które – podobnie jak ta książka – otwie-rają oczy na nieograniczony potencjał więzi między ojcem a córką. Każda rozmowa, każde pytanie i każda chwila uwagi mogą pomóc zbudować mosty, które przetrwają całe życie.

Z wielką satysfakcją, właśnie w dwudziestym, jubile-uszowym roku misji Tato.Net, oddaję w ręce ojców i córek tę niezwykłą publikację. Trudno mi znaleźć właściwe słowa, aby wyrazić wdzięczność – dla autorki, dla wspaniałego ze-społu oraz partnerów i mecenasów tego projektu. To dzięki ich pasji, zaangażowaniu i hojności książka ta może stać się inspiracją dla wielu rodzin. Wdzięczność czyni przeszłość sen-sowną, teraźniejszość spokojną, a przyszłość pełną nadziei – te słowa najlepiej oddają to, co dziś czuję.

12Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

Poradnik oferuje setki pytań – od lekkich i zabawnych, po głębokie i pełne refleksji. Pomaga przełamywać mil-czenie, uczy słuchania i pokazuje, jak codzienne rozmowy mogą stać się fundamentem zaufania. Nie chodzi o wiel-kie gesty, ale o małe, regularne kroki, które tworzą bliskość i bezpieczeństwo. Autorka dzieli się zarówno swoim boga-tym doświadczeniem psychoterapeutki, jak również osobi-stym świadectwem wiary w Dobrego Ojca. Zamieszcza pełne zachęty cytaty z Biblii, które mogą okazać się cennym wspar-ciem dla czytelników wierzących, a jednocześnie pozostają wartościowe i pomocne dla osób niepraktykujących.

Wierzę, że to nie jest zwykła książka, lecz narzędzie zmieniające życie. Jeśli podejmiesz zaproponowane tu wy-zwanie, odkryjesz, że silna więź z córką to jeden z najpięk-niejszych i najbardziej trwałych darów, jakie możesz jej ofia-rować.

dr Dariusz Cupiał

założyciel Tato.Net

„Dr Michelle Watson od lat pomaga mężczyznom i kobietom przezwyciężać bolesne doświadczenia, które utrudniają im czerpanie radości z życia oraz psują ich wzajemne relacje. W tej książce autorka skupia się na głównym źródle takich destrukcyjnych doświadczeń – zajmuje się wspieraniem ojców, pomagając im tworzyć pozytywne rozdziały w historii życia córek. Genialne! Odważne! i bardzo śmiałe!”.

Phil i Diane Comer, współzałożyciele/nauczyciele Intentional Parents

„Badania pokazują, że ojcowie mają ogromny wpływ na życie swoich córek. Michelle stworzyła swoiste źródło, które pomoże ojcom i córkom budować silniejsze więzi poprzez stosowanie komunikacji sprzyjającej głębszemu zaufaniu i zrozumieniu”.

Shaunti Feldhahn, badaczka społeczna, mówczyni i autorka bestsellerów The Kindness Challenge, For Women Only oraz For Parents Only

”

14Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

„W dzieciństwie mieliśmy z tatą bardzo bliską więź, byłam «córeczką tatusia», ale kiedy przyszło dojrzewanie, nasze relacje stały się dziwne i bolesne. Ja zaczęłam się buntować, a u niego na pierwszy plan wysunęły się problemy z przesadną kontrolą. W wyniku tego konfliktu ojciec wyrzekł się mnie. Ta książka stanowi dobry przewodnik dla córek i ojców, którzy pragną głębszych i serdeczniejszych relacji. Pomoże wam osiągnąć ten cel. Świetna lektura dla ojca i córki – niezależnie od wieku!”.

Delilah Rene, prezenterka radiowa, autorka książki One Heart at a Time

„Jako ojciec trzech córek uważam, że ta książka to istny przełom. Tak wielu ojców dorastało bez swojego taty, więc potrzebuje poradnika, jak kochać i doceniać swoje córki, jak im pokazać, że powinny oczekiwać ze strony mężczyzny miłości oraz właściwego traktowania. Dzięki praktycznym, mądrym radom książka Let’s Talkmoże zmienić twoje życie i ojcowską spuściznę. Powinien ją przeczytać każdy ojciec, który ma córkę!”.

John Finch, narrator i twórca filmu The Father Effect

„Nowa książka dr Michelle Watson Let’s Talk. 60 pomysłów na rozmowy taty z córką zawiera mądre rady, wzbogacające ojców w umiejętności, dzięki którym zdobędą serca swoich córek. Michelle oferuje też wnikliwe plany działania, pomocne w budowaniu zaufania, otwieraniu się i pogłębianiu więzi córki z tobą, czyli własnym tatą i najważniejszym mężczyzną w jej życiu. Profesjonalne przygotowanie Michelle do pracy z dziećmi oraz jej doświadczenie płynące z zajęć z ojcami sprawiły, że ma ona wyjątkowy dar pomagania nam w prowadzeniu

rozmów, które odmieniają życie – abyśmy strzegli serc naszych ukochanych córek i byli ich przewodnikami!”.

Stephen Kendrick, założyciel Kendrick Brothers Productions współautor scenariusza filmów War Room i Facing the Giants oraz współautor bestsellera The Love Dare

„Jestem ojczymem siedemnastoletniej córki, którą opuścił ojciec biologiczny. Budowanie zaufania w relacji z nią przypominało wspinaczkę na Mount Everest. Choć w końcu udało mi się zdobyć ten szczyt, to droga byłaby o wiele łatwiejsza, gdybym miał wtedy poradnik „Let’s Talk”.

dr Joe Martin, gospodarz podcastu Real Men Connect

„To książka, którą powinien przeczytać każdy ojciec. Komunikacja między ojcami a córkami może być bardzo trudna, ale ten poradnik pomoże ci pokonać przeciwności. Michelle jest jednym z czołowych amerykańskich ekspertów pomagających ojcom sprostać najwyższemu powołaniu mężczyzny: byciu ojcem! Kup tę książkę, przeczytaj ją, przeczytaj ponownie, a kiedy już wydaje ci się, że ją zrozumiałeś, przeczytaj ją jeszcze raz!”.

Jason Noble, pastor, mówca motywacyjny, autor książki Breakthrough to Your Miracle

”

PRZEDMOWA

Ojciec to jedyny mężczyzna, którego kobieta nie za-pomina do końca życia. Jeśli mieli świetne relacje, pragnie spędzić z nim jak najwięcej czasu. Jeśli te kontakty były bolesne, pragnie ich uleczenia. Zdro-wa więź między ojcem i córką – lub jej brak – to tak silne do-świadczenie, że ma ono moc zmienić tożsamość kobiety, jej postrzeganie siebie. Niestety, zbyt wielu ojców nie wie, jak budować relację z córką, a wielu z nich czuje się onieśmie-lonych, co prowadzi do dystansu w kontaktach. Ojcowie nie zdają sobie sprawy, co tracą, ulegając obawie przed popełnia-niem błędów.

Książka Let’s Talkpokaże ci, jak nawiązać relacje z córką i wesprze w radzeniu sobie z najtrudniejszymi problemami, przed jakimi oboje stajecie. Wyposaży cię również w umie-jętności potrzebne do zbudowania z nią takiej więzi, jakiej naprawdę pragniesz. Jest to najlepszy dostępny na rynku po-radnik zachęcający ojców do tego, żeby zakasali rękawy i za-dbali o relację, która będzie trwała do końca życia.

Przez ponad trzydzieści lat pracy w charakterze leka-rza pediatry zauważyłam, że dziewczynki postrzegają swoje matki zupełnie inaczej niż ojców. Żywią one przekonanie, że

18Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

matki nigdy ich nie opuszczą. Podświadomie zakładają, że choćby nikt inny na świecie ich nie kochał, to mama musi je kochać. Natomiast miłość ojca uważają za coś opcjonalnego. Choćby był wspaniałym, zaangażowanym tatą, dziewczynka ma podświadome przekonanie, że on może ją opuścić, jeśli tylko będzie miał na to ochotę. W rozumieniu młodej dziew-czyny matka musimówić miłe rzeczy, ale uznanie ze strony ojca nigdy nie jest oczywiste. Kiedy więc wyraża on swoją aprobatę, uczucie i afirmację, dziewczynka wierzy, że może osiągnąć wszystko. Powód jest jasny i intuicyjny: gdy córka doświadcza bezpieczeństwa, które tylko ojciec może jej za-pewnić, czuje się zakorzeniona.

Tato, musisz wiedzieć trzy rzeczy. Po pierwsze, to ty wprowadzasz córkę w męski styl miłości. Wyznaczasz kieru-nek jej relacji z mężczyznami na resztę życia. Jeśli okazujesz córce miłość, bezpieczeństwo i życzliwość, uczy się ufać mę-skiej miłości. Jeśli ty jesteś godzien zaufania, będzie też ob-darzać nim swojego brata, nauczyciela, a nawet Boga Ojca.

Po drugie, córka pragnie twojej obecności. Niezależnie od tego, czy ma trzy, trzynaście, czy trzydzieści lat, desperac-ko tęskni za twoją miłością i akceptacją. Łaknie tego, abyś ją lubił i pragnął spędzać z nią czas. Chce wiedzieć, że twoja miłość do niej się nie zachwieje.

Po trzecie, córka cię potrzebuje. Badania jednoznacz-nie pokazują, że jeśli dziewczynka ma zapewnioną obecność ojca, jest mniej narażona na depresję i lęki, rzadziej angażuje się w zachowania ryzykowne i zyskuje większe szanse na od-niesienie sukcesów w nauce oraz życiu społecznym.

Zdobycie wiedzy o tym, czego chce i potrzebuje twoja córka, jest bardzo ważne, ale stanowi jedynie punkt wyjścia. Nie oznacza to, że masz stać się odtąd całkowicie kimś in-nym, niż jesteś, ale ojcostwo z pewnością wymusza opusz-czenie strefy komfortu i podjęcie wielu drobnych zmian, które będą miały duży wpływ na twoje relacje z córką. Podjęcie ich poprowadzi was do silniejszej więzi, której nigdy wcze-

śniej nie uważałeś za możliwą. Aby to się stało, potrzebujesz tego niezwykłego poradnika.

W książce Mocni ojcowie, mocne córkiwyjaśniam, dla-czegotak jest, a w książce Let’s Talkdr Michelle Watson po-kazuje, jakto zrobić. Dowiesz się, jak rozmawiać z córką, jak jej słuchać i jak się z nią bawić.

Tato, jesteś w życiu swojej córki niezastąpiony. Miłość i więź, która was łączy, nie ma sobie równych w świecie. Książka Let’s Talkpokaże ci dokładnie, jak macie zbudować solidną relację. Nie pozostawiaj córce cienia wątpliwości, że jesteś jej całkowicie oddany.

Meg Meeker, lekarka, autorka bestsellera pt. Mocni ojcowie, mocne córki: dziesięć sekretów ojcostwa (meekerparenting.com).

DLACZEGO TA KSIĄŻKA?

Mieszkam w samym sercu stanu, w którym mieści się koncern Nike. Kościół, do którego chodzę od ponad dwudziestu pięciu lat, znajduje się przy tej samej ulicy, przy której mieści się światowa siedziba fir-my. Mam tak wielu przyjaciół należących do ro-dziny Just Do It, że nie potrafię ich wszystkich zliczyć. Jedni projektują buty lub ubrania, kilku kieruje międzynarodowy-mi zespołami, a inni zajmują pośrednie stanowiska. Można powiedzieć, że symbol Nikejest bardzo mocno obecny w mo-jej okolicy! Być może czytaliście Shoe Dog, bestsellerową au-tobiografię Phila Knighta, jednego ze współzałożycieli Nike. W swojej książce dzieli się on historią założenia borykającej się z trudnościami firmy start-upowej i opisuje stworzenie przedsiębiorstwa wartego obecnie trzydzieści miliardów do-larów, największego na świecie dostawcy obuwia i odzieży sportowej.

Zauważyłam, że kiedy pan Knight mówi, ludzie słuchają. A kiedy pan Knight opowiada o lekcjach, jakie przyniosło mu życie – zwłaszcza trudne momenty – ludzie naprawdęsłucha-ją. Jego refleksje, zamieszczone przy końcu książki, są szcze-gólnie godne uwagi:

Może warto zaprezentować historię firmy „Nike”. Wielu już ją opowiadało, a przynajmniej próbowało opowiedzieć, jed-nak zawsze przedstawiano ją połowicznie, nie oddając jej ducha.

22Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

Albo odwrotnie. Mógłbym zacząć tę opowieść lub zakończyć ją narzekaniem. Setki – może tysiące – złych decyzji. […] Oczywi-ście ponad wszystko żałuję, że nie spędziłem więcej czasu z mo-imi synami. Być może, gdybym to zrobił, udałoby mi się „rozszy-frować kod” Matthew Knighta. A jednak wiem, że ten żal zderza się z innym, bardziej skrytym – że nie mogę cofnąć zegara i prze-żyć tego wszystkiego jeszcze raz¹.

Słowa wypowiedziane przez tego ponad siedemdzie-sięcioletniego ojca, żałującego, że nie był bardziej zaan-gażowanym tatą, poruszają jeszcze mocniej, gdy pozna-my fakt, że syn pana Knighta, Matthew, zginął podczas nurkowania, mając trzydzieści cztery lata. Zachęcam cię, abyś, przyjmując do serca przesłanie pana Knighta, za-dał sobie pytanie: Czy jako ojciec chcę żyć świadomie, czy z poczuciem straty?

Wiem, że pragniesz być świadomym tatą, bo inaczej nie sięgnąłbyś po tę książkę. Wierzę też, że jesteś gotów na to, aby bardziej aktywnie pogłębiać więź z córką, praw-dziwie okazując jej miłość – a konkretnie, rozmawiając z nią i spędzając z nią więcej czasu. Dlatego cieszę się, że tu trafiłeś. Bądźmy jednak szczerzy: kobieta mówiąca ci, jak być lepszym ojcem, to dość nietypowa sytuacja, prawda? Jednak ojcowie, z którymi rozmawiałam w ciągu ostatniej dekady, wielokrotnie powtarzali mi, że zyskują, poznając kobiece spojrzenie na sprawę bardziej świadomego nawią-zywania kontaktu ze swoimi córkami. Jestem kobietą, i do tego najstarszą spośród czterech córek swojego taty. Od ponad czterdziestu lat doradzam też zawodowo paniom w różnym wieku. Mogę więc śmiało powiedzieć, że dość dobrze znam się na tym, co dotyczy kobiet. Taki właśnie jest mój cel w tej książce – pomóc ci „rozszyfrować” córkę.

Widzę to zadanie jako naszą partnerską współpra-cę. Będziemy działać razem, aby wesprzeć i wciągnąć twoją córkę w rozmowy na niemal każdy możliwy te-mat, od zabawnych i śmiesznych, po poważne i głębokie.

A najlepszym sposobem zaproszenia jej do wspólnego wej-ścia w ten proces, jest proste zdanie: Let’s Talk. Te dwa sło-wa, choć niepozorne, doskonale pasują do przesłania mojej książki. Są one:

Zaproszeniem– to okazja do stworzenia przestrzeni, w której twoja córka może się otworzyć przed tobą, tak jak ty otwierasz się przed nią.

Interaktywnością– to dwustronna rozmowa, w której każde z was dzieli się swoimi przemyśleniami i pomysłami, mówiąc i słuchając.

Zaangażowaniem– to sposób, by dać córce pełną uwagę i czas, pogłębiając waszą więź dzięki wspólnym wartościowym chwilom.

Dialogiem – chodzi tu o komunikację między wami, a nie o pouczanie, moralizowanie, dominowanie lub pokonywanie córki.

Zorientowaniem na działanie– książka jest praktyczna, więc pomoże ci zainicjować rozmowę z córką w sposób, którego być może nigdy wcześniej nie stosowałeś. Nie jest to wyłącznie zbiór teoretycznych informacji.

Zamierzam przekazać ci wskazówki, które pomogą ci zbudować zarówno kompetencje, jak i pewność siebie w roli ojca, świadomie i konsekwentnie zabiegającego o więź z własną córką poprzez podnoszenie jakości waszych roz-mów. A dobra wiadomość jest taka, że jeśli córka będzie miała trudności z treścią lub zareaguje negatywnie na któ-rekolwiek z pytań czy podpowiedzi zawartych w tej książce, możesz po prostu zrzucić winę na mnie; będę twoim kozłem ofiarnym. W ten sposób nadal pozostaniesz bohaterem, któ-rym chcesz być, i którego twoja córka potrzebuje!

Podzielę się z tobą też czymś, co nazywam wenusjańskimi tajemni-cami handlowymi. (Przez określenie „wenusjański” odnoszę się do

DLACZEGO TA KSIĄŻKA?23

24Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

koncepcji dra Johna Graya przedstawionej w jego książce pt. Mężczyźni są z Marsa, kobiety z Wenus).

Moja pierwsza wenusjańska tajemnica handlowabrzmi następująco: Kiedy my, kobiety, otwieramy usta, otwie-rają się również nasze serca. Nie musimy nawet o tym myśleć; tak po prostu się dzieje. Ale to nie wszystko. Kiedy otwiera się serce córki, automatycznie otwiera się również serce jej ojca. Wy, ojcowie, nie musicie nawet o tym myśleć; tak po prostu się dzieje. Ta pełna, interaktywna dynamika oznacza, że jeśli zaangażujesz swoją córkę w rozmowy, bę-dzie się przed tobą bardziej otwierać – a wasza więź stanie się silniejsza.

Moja druga tajemnica handlowa z Wenusbrzmi: Więk-szość dziewcząt oraz kobiet pragnie bliższych i lepszych relacji ze swoimi ojcami. Naprawdę żadna kobieta nigdy nie powiedziała mi: Dr Watson, czuję się zbyt związana ze swo-im ojcem, jesteśmy po prostu za blisko siebie. Wręcz przeciwnie, trudno mi nawet zliczyć przypadki rozmów, podczas których słyszałam kobiety dzielące się przez łzy swoim smutkiem z powodu poczucia oddalenia lub zranienia ze strony ojców.

To pokazuje mi, że istnieje pilna potrzeba, aby ojcowie dysponowali jasnym planem działania, który zaprowadzi ich wprost ku głębszej relacji z córkami i nauczy nawiązy-wać z nimi prawdziwy dialog. Chodzi o prowadzenie roz-mów w taki sposób, aby dziewczyny mogły odkryć własne zdanie oraz nauczyć się wyrażać je odważnie i świadomie. Jeśli nie chcesz opierać się wyłącznie na moich zapewnieniach, jak ważna jest twoja głęboka i efektywna rozmowa z córką, przeczy-taj, co pisze na ten temat profesor i naukowiec, dr Linda Nielsen:

Biorąc pod uwagę korzyści, jakie kobieta czerpie z dobrej komunikacji z ojcem i z poczucia bliskości z nim, ich relacje i roz-mowy mają ogromne znaczenie. Mimo to, zarówno synowie, jak i córki, twierdzą zazwyczaj, że czują bliższą więź z matkami i ła-twiej im z nimi rozmawiać, zwłaszcza o sprawach osobistych… [Jednak] większość córek chciałaby, aby również ojcowie rozma-

wiali z nimi więcej o seksie i związkach, choć przyznają, że roz-mowy te prawdopodobnie byłyby na początku krępujące².

Mając na uwadze słowa dr Nielsen, zachęcam cię do od-powiedzi na następujące pytanie: Co masz do stracenia, ucząc się bardziej precyzyjnych sposobów pogłębiania więzi z córką? Inaczej mówiąc: Co możesz zyskać, gromadząc więcej wiedzy w celu nawiązania z nią kontaktu? Podejrzewam, że twoje na-tychmiastowe odpowiedzi brzmią: Nic! i Wszystko! – na co od-powiadam: Świetnie! Zróbmy to!

Zapewniam narzędzia, których potrzebujecie, aby się wam powiodło, tj. propozycje tematów kolejnych rozmów. Kiedy skieruję cię w daną ścieżkę za pomocą planu dzia-łania, możesz pomyśleć o mnie jako o swojej nawigacji sa-telitarnej i wirtualnym asystencie głosowym w jednym. A jeśli wolisz wyobrażać sobie naszą współpracę w sposób bardziej strategiczny, możesz śmiało skorzystać z obrazu, którym niedawno podzielił się na temat naszej wspólnej pra-cy jeden z moich klientów:

Dr Michelle, czas spędzony z Panią w gabinecie uważam za swoje centrum operacyjne. To jak ośrodek dowodzenia, gdzie prawda tworzy mapy i taktyczne plany, które wyposażają mnie w broń i sprzęt ochronny, abym mógł wyjść do świata. Codziennie jestem wdzięczny Bogu, że postawił Panią na mojej drodze jako nauczyciela i mentora.

Tato, bardzo chciałabym, aby twoja córka mogła powie-dzieć to samo o swoich relacjach z tobą. Moja książka dostar-czy skutecznych instrumentów, które pomogą ci osiągnąć ten cel.

WPROWADZENIE

Od rozpoczęciaw 2010 roku ProjektuAbba, corocznie przez 9 miesięcy prowadzę grupy ojców i ich latoro-śli w wieku od trzynastu do trzydziestu lat. Spotka-nia odbywają się raz w miesiącu, wyposażając ojców w umiejętności pozwalające im skuteczniej pogłę-biać relacje z córkami.

Oto dwie kluczowe obserwacje, które poczyniłam na podstawie kontaktów z setkami ojców:

Mężczyźni wolą nie robić nic, niż zrobić coś źle. Jeżeli kiedykolwiek zdecydowałeś się zrezygnować z działania, ponieważ obawiałeś się coś zepsuć, je-steś w tej samej sytuacji, co 99,9% pozostałych męż-czyzn. Musisz jednak wziąć pod uwagę następują-cą rzecz: bierność czy zaniechanie też jest błędem, robieniem czegoś źle. Wiem jednak, że jeśli w grę wchodzi budowanie relacji z córką, chcesz postąpić właściwie, dlatego gratuluję ci podjęcia tego kroku!

Mężczyźni są zazwyczaj motywowani przez kryzysy lub potrzeby. Widziałam, jak to działa: małe dziewczynki, łzy w oczkach – a jeden ojcow-ski pocałunek leczy wszystko w mgnieniu oka. Lecz kiedy córki dorastają i zaczynają prowadzić bardziej skomplikowane życie, ojcowie często odkrywają, że wymaga się od nich dużo więcej w kwestiach komunikacji, interakcji czy budowania więzi. Na-wiązywanie relacji może się wówczas stać przytła-czające i zniechęcające. Jednak, jak wszyscy wiemy, najlepszą obroną jest przemyślany atak.

Zamiast pozostać biernym lub czekać na kryzys, wykorzy-staj zawczasu tę książkę do nawiązania głębszego kontaktu

28Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

z córką. Poradnik został opracowany w taki sposób, by zapewnić ci wszystko, czego potrzebujesz do ukierunko-wania swojej córki i zaangażowania jej na każdym etapie życia: jako małej dziewczynki, nastolatki, młodej kobiety, a nawet mężatki. Zapewniam cię, cokolwiek mówi i ilekol-wiek ma lat – wciąż potrzebuje twojej uwagi, troski i miłości. Bo jesteś jej ojcem.

Faktem jest, że twoja córka nie przyszła na świat w pakiecie z gotowym podręcznikiem strategii wycho-wawczych, ale ja pomogę ci go napisać.Jak wiesz, takie podręczniki opisują i definiują ćwiczenia wykonywane przez sportowca lub drużynę. Jeśli zatem podręcznik strategii kie-ruje i napędza plan działania w sporcie, może warto sięgnąć po podobną instrukcję, która pokierowałaby i napędzała twój plan działania w kontaktach z córką? Niezależnie od tego, czy obecnie w relacjach z nią widzisz siebie jako zawod-nika grającego w ataku, w obronie czy w drużynie specjalnej, podręcznik dostosowany do jej potrzeb zwiększy twoje szan-se na wygranie „meczu” (czyli pogłębienie więzi).

O tym właśnie jest moja książka. Odkryjesz, że zadając córce pytania, które nazywamplanami działania, i zapisując jej dosłowne odpowiedzi w książce lub w materiałach po-mocniczych, zdobędziesz wszystko, czego potrzebujesz, aby napisać własny „podręcznik strategii”.

Istnieje jeszcze jedna kwestia, którą warto rozważyć na początku naszej wspólnej podróży. Przez pierwsze dzie-sięć lat życia twojej pociechy, relacje tato-córka są zazwyczaj stosunkowo łatwe. Jednak później, niemal z dnia na dzień, dziewczynki stają się coraz bardziej reaktywne, ich wrażli-wość się pogłębia, a zrozumienie młodych kobiet staje się dla ojców coraz trudniejsze. Zauważam, że właśnie wtedy tatusiowie zyskują największą motywację do pracy nad poprawą swoich relacji z córkami. Przyznają wówczas, że po-trzebują pomocy. Być może jesteś jednym z tych mężczyzn, którzy chcą stawać się mistrzami ojcostwa, ale nie zawsze

wiedzą, jak to zrobić. W takiej samej sytuacji był Brian, kie-dy zaczął ze mną pracować. Ponieważ miał gotowość, żeby zdobyć więcej narzędzi potrzebnych do wzmocnienia więzi ze swoją piętnastoletnią córką, odważnie wypłynął na nie-znane wody. W rezultacie znacznie wzrosły jego pewność siebie oraz poziom rodzicielskich kompetencji. Wierzę, że to samo będziesz mógł powiedzieć o sobie, gdy podejmiesz wyzwanie.

Historia Briana

Dr Watson, szczerze mówiąc, na początku byłem sceptyczny co do planów działania. Wydawało mi się, iż moja córka będzie mia-ła wrażenie, że czytam z telepromptera. Jednak sposób, w jaki je napisałaś i nauczyłaś przedstawiać naszym córkom, sprawił, że nie brzmiały one ani w sposób sztuczny, ani wymuszony! Nie-które były tak dobrze zredagowane, że w ogóle nie przypominały sztucznego schematu, a bardziej rozmowę. W praktyce stały się one moim głosem, a Megan w taki właśnie sposób je odbierała. Przestały być jedynie sformułowaniami czy pytaniami, które dr Michelle Watson «każe mi powiedzieć», lecz zawierały to, czego sam chciałem dowiedzieć się o swojej córce.

Jeśli zamierzasz podjąć świadome działania, pójść w ślady Briana oraz wielu innych fantastycznych ojców, i rozpocząć rozmowy z córką po to, by pogłębić z nią więź – przedstawiam ci trzy główne części tej książki, które pomo-gą w osiągnięciu celu:

Budowanie fundamentu: Przygotowanie do nawiązania głębszej więzi z córką

Plan działania: Pytania i ćwiczenia, które pomogą ci zbudować głębszą więź z córką

Odwracamy plan działania: Córki zadają pytania ojcom

Wierzę, że dzięki tej książce zrealizujesz marzenie, sta-jąc się dla swojej córki najlepszym ojcem. Zacznijmy więc – porozmawiajmy! Let’s Talk!

MASZ WSZYSTKO, CZEGO POTRZEBUJESZ

Na przestrzeni lat często zadawałam ojcom uczestni-czącym w Projekcie Abbanastępujące pytanie: Dla-czego poświęcasz swój cenny czas i energię, aby tu być i uczyć się nowych umiejętności, które pomogą ci nawią-zać głębszą więź z córką? Dlaczego robisz to, wiedząc, że będziesz zmuszony podjąć działania wykraczające poza osobi-stą strefę komfortu?

Oto, co odpowiada każdy tata bez wyjątku: Ponieważ ko-cham swoją córkę.Wierzę, że i twoja odpowiedź jest identyczna – dlatego właśnie czytasz tę książkę. Niezależnie od tego,jakie-go ty sam miałeś ojca ani jak wyglądało jego zaangażowanie w życie twojej rodziny pochodzenia, z pewnością docenisz opinię eksperta w dziedzinie ojcostwa. Oto słowa dra Kena Canfielda z książki The Heart of a Father(Serce ojca):

Być może zdziwisz się na wieść o  tym, że jedno z  badań prowadzonych przez „National Center for Fathering” pozwo-liło odkryć, iż jakość relacji z własnym ojcem nie jest najważ-niejszym czynnikiem wpływającym na twoją obecną relację z dziećmi. Inaczej mówiąc: pełna bólu przeszłość z całą pew-nością ma znaczenie, ale w  niczym nie przypomina ukrytej bomby zegarowej. Dzięki determinacji, by być spełnionym ojcem, możesz zmniejszyć negatywny wpływ, jaki brak do-brych relacji z  własnym tatą ma na twoje ojcostwo. Możesz dołączyć do wspaniałego szeregu znakomitych ojców, którzy zwyciężyli na tym polu¹.

34Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

Uwielbiam określenie znakomici ojcowie. Użyłabym go bez wahania w odniesieniu do swojego taty, Jima, ponieważ ta definicja idealnie pasuje do niegopod wieloma względa-mi. Ludzie często pytają mnie o moje relacje z ojcem, więc pomyślałam, że na początku trochę wam o nim opowiem.

Historia dr Michelle Watson

Mój tata nie miał łatwego startu do roli rodzica – wszystko zda-wało się działać na jego niekorzyść. Jego własny ojciec – agre-sywny alkoholik – zniknął bez śladu, gdy tata i jego rodzeństwo byli jeszcze młodzi. Musieli radzić sobie sami, co sprawiło, że jako jedenastoletni chłopak dołączył do gangu. Ponieważ w po-łudniowych dzielnicach Chicago lat czterdziestych i pięćdziesią-tych panowała (dosłownie) zasada: Przetrwają tylko najlepiej przystosowani, mój osierocony ojciec przez większość czasu był zmuszony polegać wyłącznie na sobie, co wykształciło w nim niezłomną etykę pracy. Wiedział, że jeśli sam nie zapracuje na coś, to ze względu na skrajną biedę rodziny, nie może sobie na to pozwolić. Rozwinął też niezwykłą umiejętność naprawiania wszystkiego albo – w najgorszym razie – znajdowania metody na naprawę. Nadal nigdy się nie poddaje, dopóki nie wypróbuje wszyst-kich możliwych sposobów pozwalających usunąć uszkodzenie.

Mój tata jest również bardzo bystry – w taki sposób, któ-rego nie można nauczyć się w szkole. To cecha wrodzona. Po-wiedziałabym nawet, że w niektórych dziedzinach jest geniuszem. Kiedy miał zaledwie osiemnaście lat, poszedł w ślady swojego dziadka i wstąpił do wojska. Po ukończeniu pod koniec lat pięć-dziesiątych obozu szkoleniowego w Fort Benning, w Georgii, sta-cjonował w Presidio, w San Francisco, gdzie poznał moją mamę, która była jego szefową! Pod koniec służby zaproponowano mu stypendium w West Point, jednak odmówił, bo wówczas nie umiał jeszcze wyznaczać sobie długoterminowych celów, któ-re przyniosłyby trwałe korzyści. Ponieważ nie miał u swego boku ojca ani też nikogo, kto byłby jego wzorem lub mądrym mentorem,

gotowym pomóc mu w decyzji – uznał, że dalsze pozostawanie w wojsku nie będzie miało sensu. Jeżeli czyjś umysł zaprogramowa-no do wiary w to, że sukces oznacza po prostu unikanie kłopotów i walkę o przetrwanie, to przecież marzenie o czymkolwiek więcej staje się w przypadku takiej osoby niemal niemożliwe – nawet wte-dy, gdy pojawia się wspaniała okazja. Połączenie tych doświadczeń i cech sprawiło, że mój tata jest dzisiaj takim człowiekiem, jakim jest: mężczyzną o silnej etyce pracy i niesamowitej życiowej zarad-ności, błyskotliwym w planowaniu zadań oraz realizowaniu ich w sposób twórczy i skuteczny (nawet jeśli sam w to nie wierzy ani nie postrzega siebie w ten sposób). Jest też osobą, która po-trafi znaleźć sposób na naprawienie absolutnie wszystkiego. To człowiek, który nigdy się nie poddaje i na nic nie narzeka, nawet w najtrudniejszych sytuacjach. Darzę mojego tatę ogromnym szacunkiem za niełatwą drogę, którą przeszedł, i za wybory, których dokonał, żeby żyć inaczej niż pokazano mu to w jego własnym domu.

Pod wieloma względami moja relacja z tatą jest dziś bliższa niż w latach dzieciństwa. Obecnie nasze więzi opierają się bardziej na głębokich rozmowach (Nawet jeśli się nie zgadzamy lub gdy tata mówi mi, że moje słowa go męczą, o czym napisałam w mojej pierw-szej książce pt. „Tato, czy wiesz, czego pragnie twoja córka?”). Nie oznacza to, że nigdy się nie kłócimy – bo kłócimy się (w końcu jestem pierworodną córką, a pierworodni są zazwyczaj uparci, mają silną wolę i własne zdanie!). Jednak wciąż próbujemy jakoś to wszystko poukładać poprzez otwartość na dialog i wspólne mierzenie się z konfliktami, kiedy tylko się pojawią. Nie zawsze jest to łatwe, ale stanowi kluczowy element budowania oraz podtrzymywania więzi.

Historia mojego taty nauczyła mnie kilku rzeczy, które – mam nadzieję – zainspirują cię do pogłębiania więzi z córką, niezależnie od waszych minionych doświadczeń:

Choćby nawet twój własny ojciec nie był dla ciebie pozy-tywnym wzorem, ty i tak nadal możesz stać się, zaangażo-wanym tatą, który dobrze wychowa własną córkę.

MASZ WSZYSTKO, CZEGO POTRZEBUJESZ35

36Michelle Watson-Canfield• Let’s Talk. 60 pomysłów...

Kiedy zaczniesz spędzać z córką czas w sposób wartościowy, kierując całą swoją uwagę wyłącznie na nią – poczuje się ważna.

Jeśli konsekwentnie zaczniesz pogłębiać więź z córką, poniesie twoją miłość głęboko w sobie przez całe życie. Czując twoje wsparcie, będzie zmotywowana do realizacji swoich celów.

Zawsze możesz wejść na wyższy poziom w relacji z córką – nigdy nie jest na to za późno.

Na koniec, zanim wyruszymy we wspólną podróż, chcę jeszcze wspomnieć o jednej ważnej rzeczy: badania naukowe jednoznacznie pokazują, że gdy dziewczęta czują więź ze swoim ojcem, poprawia się praktycznie każda sfera ich życia. Między innymi zyskują one:

lepsze wyniki w nauce,

większe szanse na ukończenie szkoły średniej i pój-ście na studia,

wyższy poziom zadowolenia z własnego ciała,

mniejsze ryzyko depresji,

niższe ryzyko podjęcia prób samobójczych,

większą szansę na znalezienie stałego zatrudnienia,

opóźnienie wieku rozpoczęcia współżycia przed-małżeńskiego,

zdrowsze relacje z mężczyznami,

większą empatię i postawy prospołeczne².

Wszystko to jednoznacznie pokazuje, że twoja rola, tato, jest kluczowa dla zdrowia i dobrostanu córki. Ojcowska obec-ność w jej życiu ma naprawdę ogromne znaczenie. Jeśli choć raz zwątpiłeś w swoją wartość w roli ojca – nadszedł czas, by zmienić ten tok myślenia.

Towarzyszenie ci w tej wyjątkowej podróży, w trakcie któ-rej będziesz usilnie zabiegał o nawiązanie głębszej więzi z cór-ką, podejmując z nią rozmowy pomagające ci ją lepiej poznać i zrozumieć, będzie dla mnie największą radością i zaszczytem.

2. JAKIE KORZYŚCI PRZYNOSI BUDOWANIE WIĘZI Z CÓRKĄ

W poprzednim rozdziale omówiliśmy korzyści, jakie od-nosi córka, gdy ojciec decyduje się na pogłębienie więzi z nią – i trwa na tej drodze. Tato, wierzę głęboko, że jeśli po-dejmiesz wyzwanie opisane w tym poradniku, ujrzysz nie-zwykłe rezultaty, które nie tylko dodadzą ci otuchy, lecz również zadziwią cię. Wkładając w ten proces wysiłek i za-angażowanie, dołączysz do licznego grona mężczyzn, któ-rych z pełnym przekonaniem nazywam bohaterami. I widzę oczami wyobraźni, jak na końcu tej podróży i ty potrafisz streścić całe swoje doświadczenie w jednym słowie – tak jak robili to ojcowie, którzy przeszli już ze mną przez cały pro-ces. Oto niektóre z ich ulubionych określeń tego przeżycia:

• refleksyjne,• rozwojowe,• wartościowe,• wnoszące nowe światło,• intensywne,• autentyczne,• inspirujące (Jeden z ojców dodał nawet z uśmiechem:I wyciskające pot!),• edukacyjne,• zachęcające,• przemieniające,• otwierające