Terror oraz terroryzm międzynarodowy i globalny z prawnego punktu widzenia. Tom I ebook

Wykaz ważniejszych skrótów:

CCIT – Comprehensive Crime of Terrorism

ETPCz – Europejski Trybunał Praw Człowieka i Obywatela

ISIL – Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie

ISIS – Islamic State of Iraq and Sham

k.k. – kodeks karny

k.p.k. – kodeks postępowania karnego

LN – Liga Narodów

MTK – Międzynarodowy Trybunał Karny

RB – Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych

StMTK, Statut MTK – Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego

StMTKJ – Statut Międzynarodowego Trybunału dla byłej Jugosławii

StMTKR – Statut Międzynarodowego Trybunału dla Rwandy

STL – Special Tribunal for Lebanon, Specjalny Trybunał dla Libanu

UE – Unia Europejska

USA – Stany Zjednoczone Ameryki Północnej

ZO, ZO NZ – Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych

ZO MTK – Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Trybunału Karnego

Wstęp

Rozwój prawa karnego międzynarodowego, prawa międzynarodowego publicznego, praw człowieka i prawa humanitarnego w znaczący sposób oddziałuje na obszar badawczy terroryzmu. W ostatnich czasach terroryzm okazał się jednym z największych zagrożeń porządku światowego, a zagrożenie terroryzmu z prawnego punktu widzenia powinno być brane pod uwagę w ramach przygotowywanych bądź aktualnych treści aktów prawnych mogących odnosić się do problematyki terroru, terroryzmu i aktu terrorystycznego. Niniejsze opracowanie dotyczy także pojęć piractwa i terroryzmu, by móc określić znaczenie obu tych pojęć i zweryfikować ich moc prawną. Wzięte pod uwagę zostaną także okoliczności, które mogą mieć wpływ na podjęcie decyzji co do kształtu, formy i wymagań przypisywanych aktowi terroryzmu, a w ich ramach także na prawa człowieka, nie zapominając przy tym o bezpieczeństwie świata. Wzięte pod uwagę zostały także państwa takie jak Afganistan, Syria, w ramach rozważań nad kwestią zagadnień praw człowieka i bezpieczeństwa na świecie. Pozycja ta jest adresowana do prawników, socjologów, psychologów, policjantów i wszystkich, którzy należą do zaatakowanych grup, obawiających się o kolejne ataki terrorystyczne, lub tych, którzy muszą być przygotowani na reakcję w przypadku ataków terrorystycznych w każdym miejscu i w każdym czasie.

Zagadnieniom tym poświęcono początkowe fragmenty pracy, jako że dotyczą one podstawowych pojęć związanych z pojęciem terroru, terroryzmu, piractwa, praw człowieka, bezpieczeństwa i zagrożenia terroryzmem. W pracy tej posłużono się metodą historyczną, próbując ustalić, czy zachodzą związki merytoryczne pomiędzy aktami normatywnymi, metodą porównawczą przy ustalaniu zakresu znaczeniowego pojęcia „terroryzm”, metodą dogmatyczną przy analizie znamion tej zbrodni. Przyglądając się współczesnej historii rozliczeń z przeszłością, by odnaleźć wspólne rozwiązania co do terroryzmu, zwrócić należy uwagę na rozliczenia prawnokarne z terroryzmem, które mogły być podstawą dla rozwiązań krajowych. Zostało wzięte pod uwagę ustawodawstwo Indii, Korei Północnej, Niemiec, Polski, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, by wskazać, w jaki sposób wymienione wyżej państwa starają się rozwiązać pod kątem prawnym zagadnienia związane z terroryzmem.

Pomimo że oceniano wydarzenia w różnych miejscach świata jako mające charakter terrorystyczny, trudno było odnaleźć państwom wspólną międzynarodową koncepcję aktu terroryzmu. Na potrzeby stworzenia aktu terroryzmu powstawała jego definicja przy zgodzie państw na świecie, która to definicja miała odnosić się w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) do konkretnej sytuacji międzynarodowej, dla której odpowiedzią w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku było następnie wprowadzenie takich aktów terroryzmu do krajowych porządków prawnych.

Akt terroryzmu jest aktem prawnym popełnionym indywidualnie lub wielostronnie, może być także aktem prawnym przypisywanym przywódcy państwa za terrorystyczne czyny lub przywódcom kontrolujących lub kierujących bezpośrednio działaniami państwa zasiadającym w rządzie państwa lub dowódcom armii tego państwa. Obecnie postrzegany jest przede wszystkim przez międzynarodowe konwencje ONZ odnoszące się do aktu terroryzmu lub przez Statut MTK oraz sądy krajowe państw na świecie, które postrzegają akty prawne związane z terroryzmem jako przestępstwa bądź zbrodnie krajowe lub międzynarodowe.

Akt terroryzmu stworzony na podstawie wspomnianych międzynarodowych Konwencji ONZ jest częścią krajowych systemów prawnych po ich implementacji do krajowych porządków prawnych. Funkcjonowanie Międzynarodowych Trybunałów Karnych było dalekie od zamieszczania aktu terroryzmu jako zbrodni traktatowej ONZ, choć pojęcie terroryzmu mogło się pojawiać przy funkcjonowaniu tych trybunałów lub została stworzona taka możliwość, z której trybunały te mogłyby skorzystać, gdyby zaszła taka potrzeba.

Terroryzm był już traktowany w Statucie MTK tak samo jak niegdyś ludobójstwo przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (MTW)1, skoro obecnie nie ma jeszcze jego formalnej definicji aktu terroryzmu, podobnie jak ówcześnie w przypadku ludobójstwa2, zanim przyjęta została konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa3.

Należałoby zatem dołożyć starań, żeby terroryzm na potrzeby Komitetu Ad Hoc obradującego w ONZ oraz dla Statutu MTK stał się aktem międzynarodowym i zbrodnią międzynarodową, gdy jest popełniany przez państwo i osobę zarządzającą lub kierującą tym państwem. Usiłował dokonać tego prof. Roger Clark, odwołując się do Komitetów zajmujących się aktem terroryzmu w latach 70. ubiegłego wieku, jednak funkcjonującym Komitetem zajmującym się problematyką aktów terroryzmu jest obecnie działający od 1982 r. Komitet ds. aktu terroryzmu przy Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych.

Powinno się brać pod uwagę także definicję terroryzmu zamieszczoną na potrzeby Komitetu ds. aktu terroryzmu. Nieuwzględnienie definicji tego Komitetu może się wiązać z brakiem wzięcia pod uwagę okoliczności takich jak samoobrona i zagrożenie wojną przewidzianych w Karcie Narodów Zjednoczonych, których zaistnienie powinno być uwzględnione w przypadku aktu terroryzmu.

Podobnie w przypadku Statutu MTK te dwie okoliczności powinny wykluczać możliwość zaakceptowania projektu zbrodni terroryzmu, skoro zaistniała taka potrzeba w przypadku zbrodni agresji. Akt terroryzmu powinien zostać uwzględniony na potrzeby Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. W projekcie definicji tej zabrakło do tej pory odwołania się do samoobrony i zagrożeń, możliwość powołania się na które byłaby podstawą do wykluczenia projektu zbrodni terroryzmu dla Rady Bezpieczeństwa i MTK.

Przedmiotem rozważań uczyniono zatem:

1.

Przepisy prawa międzynarodowego zakazujące terroryzmu;

2.

Definicje terroryzmu zawarte w piśmiennictwie przedmiotu;

3.

Metody zapobiegania terroryzmowi w teorii i praktyce.

Hipotezą tej pracy jest natomiast wykazanie, że aby móc włączyć akt terroryzmu, zbrodnię terroryzmu do Komitetu Ad Hoc przy Zgromadzeniu Ogólnym oraz do Statutu MTK, należałoby uwzględnić także okoliczności takie jak samoobrona i zagrożenia, które byłyby podstawą z jednej strony do wzięcia pod uwagę bieżącej, rozgrywającej się sytuacji na świecie, a z drugiej dla nieuwzględnienia zbrodni terroryzmu.

Podstawowym celem tej pracy jest też ukazanie, w jaki sposób rozstrzygnięcia prawno-polityczne towarzyszące utworzeniu kolejnych przestępstw międzynarodowych mogą ukształtować dobór konstrukcji prawnych przy tworzeniu przestępstwa terroryzmu, zwłaszcza gdy Zgromadzenie Ogólne podjęło już decyzję o Globalnej Strategii Zwalczania Terroryzmu, która stanowi o zerwaniu z elementami politycznymi, religijnymi, etnicznymi i narodowowyzwoleńczymi w definicji aktu terroryzmu4. Ponieważ obradujące w Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych państwa zgodziły się na takie zmiany także w swoich ustawodawstwach, można też uznać, że kolejną decyzją dla tych państw będzie zaakceptowanie i przyjęcie w swoim ustawodawstwie efektu decyzji Komitetu ds. aktu terroryzmu i w Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego.

Prace Komitetu Ad Hoc przy Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych na temat aktu terroryzmu nadal nie zostały zakończone. Dlatego też niniejsze opracowanie jest próbą odpowiedzi na pytanie, czym jest terroryzm i akt terroryzmu; jest kontynuacją pracy związanej z taką tematyką, która w opracowaniu Terrorismin the 21st century in the light of law wskazała zwłaszcza na tematykę terroryzmu w pracach Zgromadzenia Ogólnego NZ, a opracowanie Terroryzm i akt terroryzmu na świecie odniosło się do takiej problematyki, zwłaszcza z punktu widzenia Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, która to problematyka będzie podniesiona również w tej pracy.

Praca powstaje jako zwieńczenie długoletniego procesu zajmowania się zagadnieniami związanymi z prawem karnym międzynarodowym. Fenomen terroryzmu i aktu terroryzmu jest rozważany na podstawie dokumentów, które świadczą zwłaszcza o potrzebie zwalczania terroryzmu. Dają też temu wyraz wypowiedzi przedstawicieli nauki w literaturze przedmiotu, w tym doktryny, na temat potrzeby zwalczania terroryzmu oraz potrzeby rozliczenia i osądzenia popełnionych aktów terroryzmu. Moje spotkania z Prof. Krzysztofem Indeckim (odwiedzał w celach naukowych w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku Komisje ds. Zwalczania Terroryzmu ONZ), Prof. Rogerem Clarkiem i Prof. Ramą Rao skłoniły mnie do zgłębienia problemu terroryzmu i aktu terroryzmu na świecie. Naukowcy ci, zainspirowani tematem terroryzmu, mieli bowiem wpływ na przedstawienie tego tematu zarówno z punktu widzenia prawa międzynarodowego publicznego, jak i prawa karnego międzynarodowego (uwzględniając rolę Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych i jego Komitetu Ad Hoc5 oraz biorąc pod uwagę Statut MTK wraz z zasygnalizowaniem potrzeby jego ewentualnych zmian w 2009 r. w Kampali). W konsekwencji podjęłam analizę tematu terroryzmu zwłaszcza z prawnego punktu widzenia. Do tej pory powstały dwa opracowania mojego autorstwa związane z zagadnieniami terroryzmu (Terrorism inthe 21st century in the light of law, Wydawnictwo My Book, Szczecin 2018; Terroryzm i akt terroryzmu na świecie w świetleprawa, Wydawnictwo My Book, Szczecin 2018). Profesorowie ci pracowali nad zdefiniowaniem zbrodni terroryzmu, dla potrzeb Komisji Ad Hoc ds. aktu terroryzmu i Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, do którego w przyszłości definicja takiego przestępstwa powinna być wprowadzona. Mogłam liczyć na pomoc i wsparcie ze strony wymienionych Profesorów, za co jestem im wdzięczna.

Monografia ma charakter interdyscyplinarny, jednak jedynie w niezbędnym zakresie poruszono tematykę pozostającą w związku z między innymi: funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych zajmujących się działalnością antyterrorystyczną, w tym antycyberterrorystyczną z wykorzystaniem techniki informatycznej oraz internetu, która to problematyka zostanie zapewne ujęta w innych opracowaniach.

Uznano za zbędne zamieszczenie w pracy w formie aneksu tekstów aktów prawnych dotyczących problematyki terroryzmu. Zamieszczony został wykaz najważniejszych skrótów pochodzenia polskiego i angielskiego. Zwrócić trzeba uwagę także na zamieszczone w tekście angielskie skróty rezolucji Zgromadzenia Ogólnego czy judykatury trybunałów.

Przypisy

1Pojęcie terroryzmu zostało przypisane jednostce w ramach osądzaniaza zbrodnie wojenne w MTK. Zob. Dominika Dróżdż, Państwa kontynentuafrykańskiego a Międzynarodowy Trybunał Karny – wybrane zagadnienia,[w:] A. Kordonska, R. Kordonski, Danuta Kamilewicz-Ricińska (red.),Transformacja środowiska międzynarodowego i jego wielowymiarowość, tom 5,Lwowski Uniwersytet Narodowy, Lwów-Olsztyn 2017, s. 174.

2Dominika Dróżdż, Zbrodnia ludobójstwa w międzynarodowym prawiekarnym, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 40-43.

3Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa,uchwalona została przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 9grudnia 1948 r. Polska ratyfikowała zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 1950 r.(Dz.U. 1952 nr 2 poz. 9).

4Por. Bunon Hołyst, Terroryzm, LexisNexis, Warszawa, 2011, s. 1135.

5United Nations General Assembly’s Ad Hoc Committee establishedby Resolution 51/210 of 17 December 1996 on Terrorism and UnitedNations General Aassembly Sixth Committee. Prof. Rama RAO pracowałw takim Komitecie funkcjonującym przy Zgromadzeniu Ogólnym NarodówZjednoczonych, reprezentował stanowisko związane z pojęciem terroryzmui aktu terroryzmu podczas obrad Rady Bezpieczeństwa.

Spis treści - fragment

Strona tytułowa

Wykaz ważniejszych skrótów:

Wstęp

Przypisy