Pianistka ebook

Je­ste­śmy roz­dzie­le­ni

ni­czym dwie gwiaz­dy na fir­ma­men­cie.

Jed­na podąża za dru­gą,

dniem i nocą.

Z li­stu Ro­ber­ta do Cla­ryWie­deń, 1 grud­nia 1838 roku

Po­rów­na­ła­bym mu­zy­kę do mi­ło­ści!

Za­da­je ból, gdy sta­je się zbyt pi­ęk­na.

Cza­sa­mi ser­ce chce wy­sko­czyć z mo­jej pier­si.

Z pa­mi­ęt­ni­ka Cla­ryBer­lin, 20 wrze­śnia 1839 roku

I

...od daw­na czu­łam, że to się musi udać.

Nic na tym świe­cie nie może mnie zwie­ść.

Po­ka­żę ojcu, iż mło­dzie­ńcze ser­ce może być nie­złom­ne!

Z li­stu Cla­ry do Ro­ber­ta15 sierp­nia 1837 roku

ROZDZIAŁ 1

Ham­burg, po­czątek kwiet­nia 1835 roku

Sala wi­bro­wa­ła od ner­wo­we­go wy­cze­ki­wa­nia pu­blicz­no­ści.

Cla­ra sta­ła za kur­ty­ną, zza któ­rej do­cie­ra­ły przy­tłu­mio­ne dźwi­ęki z wi­dow­ni. Ci­che roz­mo­wy, po­je­dyn­cze śmie­chy i po­ka­sły­wa­nia, sze­lest su­kien i pa­pie­ro­wych pro­gra­mów – wszyst­ko to wy­wo­ła­ło w pi­ęt­na­sto­let­niej dziew­czy­nie mie­sza­ni­nę zde­ner­wo­wa­nia i pod­nie­ce­nia, któ­rą Cla­ra uwiel­bia­ła, od­kąd czte­ry lata wcze­śniej po raz pierw­szy pu­blicz­nie wy­stąpi­ła w ro­dzin­nym Lip­sku. Obec­nie znaj­do­wa­ła się w Ham­bur­gu, na ko­lej­nym przy­stan­ku trwa­jącej już pi­ąty mie­si­ąc pod­ró­ży kon­cer­to­wej przez pó­łnoc­ne Niem­cy. Dziew­czy­na za­sta­na­wia­ła się, czy pu­blicz­no­ść po­ko­cha ją tak bar­dzo, jak trzy lata temu po­ko­cha­ła ją wi­dow­nia w Pa­ry­żu, w któ­rym to Cla­ra po­zna­ła Cho­pi­na. Albo czy jej wy­stęp oka­że się tak do­bry jak ten w Ha­no­we­rze, gdzie nie­daw­no przyj­mo­wa­no ją na dwo­rze kró­lew­skim jak ksi­ężnicz­kę.

– Je­steś go­to­wa? – Oj­ciec sta­nął obok niej i wyj­rzał przez szpa­rę w kur­ty­nie. – Cała sala pe­łna – wy­mam­ro­tał z ulgą.

Frie­drich Wieck jak za­wsze sam wy­na­jął salę i za­an­ga­żo­wał or­kie­strę ka­me­ral­ną. Sam or­ga­ni­zo­wał kon­cer­ty i brał ry­zy­ko fi­nan­so­we ca­łko­wi­cie na sie­bie.

– Za­czy­na­my? – In­spi­cjent żuł ty­toń, prze­su­wa­jąc go z jed­nej stro­ny ust na dru­gą, a ręką chwy­cił za linę, by w ka­żdej chwi­li móc unie­ść kur­ty­nę.

Frie­drich Wieck spoj­rzał na ze­ga­rek, któ­ry już od kwa­dran­sa trzy­mał w dło­ni.

– Pil­nuj tem­pa – wy­szep­tał do cór­ki – żeby prze­bie­gi nie były tak dłu­gie jak pod­czas ostat­nie­go wy­stępu w Ha­no­we­rze.

Cla­ra od­wró­ci­ła się od ojca. Była na nie­go wście­kła. Nie z po­wo­du nie­ustan­ne­go stro­fo­wa­nia, po­nie­waż za­wsze miał ja­kieś za­strze­że­nia, na­wet je­śli gra­ła bar­dzo do­brze. Wy­ty­kał błędy w tem­pie, ude­rze­niach w kla­wi­sze, po­sta­wie, kry­ty­ko­wał ją za spo­ra­dycz­ne złe ak­cen­ty. Nie mia­ła mu za złe tych przy­ty­ków, w ko­ńcu za­wsze taki był. W grun­cie rze­czy wie­dzia­ła też, że za­szła tak da­le­ko wy­łącz­nie dzi­ęki temu, że ojca nic w pe­łni nie za­do­wa­la­ło. Mia­ła jed­nak do nie­go żal o to, że nie prze­ka­zy­wał jej ko­re­spon­den­cji od Ro­ber­ta Schu­man­na oraz czy­tał li­sty, któ­re Cla­ra pi­sa­ła do chło­pa­ka, a ta­kże za to, że kon­tro­lo­wał ka­żdy jej krok. Le­d­wie tego sa­me­go po­po­łud­nia do­szło mi­ędzy nimi do ostrej sprzecz­ki o pi­ęk­ną li­to­gra­fię wy­ko­na­ną przez Ju­liu­sa Gie­re­go. Od­bit­ki sprze­da­wa­no we foy­er, ale Cla­rze nie wol­no było wy­słać jed­nej z nich Ro­ber­to­wi. Dla­cze­go cały świat mógł mieć ko­pię, ale Ro­bert nie?

– Prze­ma­wia przez cie­bie pró­żno­ść – skar­cił ją oj­ciec.

Gdy­by fak­tycz­nie tak było, nie zgo­dzi­ła­by się na to, by już ko­lej­ny ty­dzień z rzędu kon­cer­to­wać w tej sa­mej suk­ni. Nie była pró­żna, co to, to nie. Po pro­stu za­ko­cha­na...

Kur­ty­na się pod­nio­sła, a świa­tła na wi­dow­ni zga­sły. Ser­ce Cla­ry za­bi­ło moc­niej i wez­bra­ło w niej to cu­dow­nie ła­sko­czące na­pi­ęcie, jak wte­dy, gdy ukrad­kiem wy­pi­ła łyk szam­pa­na z kie­lisz­ka ojca. Nad­sze­dł ten mo­ment – jej mo­ment. I znów wy­da­rzy­ło się to, co Ro­bert na­zy­wał ma­gią. Od ma­łe­go pal­ca u sto­py aż po mi­ster­nie upi­ęte wło­sy za­częła prze­pły­wać przez Cla­rę ener­gia, któ­rej dziew­czy­na nie po­tra­fi­ła ująć w sło­wa.

Cla­ra wy­szła na oświe­tlo­ną sce­nę i ukło­ni­ła się. Z do­świad­cze­nia wie­dzia­ła, że pu­blicz­no­ść mu­sia­ła naj­pierw oswo­ić się z jej wy­glądem. Dziew­czy­na wręcz czu­ła zdzi­wie­nie ham­bur­czy­ków ze­bra­nych na sali kon­cer­to­wej. Zda­wa­li się za­sta­na­wiać, czy ta­kie de­li­kat­ne dziec­ko zdo­ła grać przez cały wie­czór. Cla­ra mia­ła na so­bie ja­sno­żó­łtą suk­nię, lek­ko przy­cia­sną w biu­ście. Bu­fia­ste ręka­wy nie­co prze­szka­dza­ły pod­czas gry, ale dziew­czy­na prze­nig­dy by się do tego nie przy­zna­ła. Gdy­by oj­ciec o tym wie­dział, by­łby skłon­ny ka­zać jej wy­stępo­wać w sta­ro­mod­nym stro­ju w sty­lu em­pi­re. Mod­ny de­kolt jej kre­acji od­sła­niał ra­mio­na, a marsz­czo­ny ma­te­riał na pier­siach pod­kre­ślał roz­kwi­ta­jącą ko­bie­co­ść. Na­wet je­śli co wie­czór Cla­ra wkła­da­ła tę samą suk­nię, któ­rą w ci­ągu dnia po­rząd­nie wie­trzo­no, to jej strój był zgod­ny z naj­now­szą modą.

Gdy aplauz wy­brzmiał, dziew­czy­na po­de­szła do sto­łka, przy­su­nęła go do for­te­pia­nu, roz­ło­ży­ła ob­szer­ną spód­ni­cę i za­jęła miej­sce. Unio­sła dło­nie nad kla­wia­tu­rę. Na sali pa­no­wa­ła ci­sza jak ma­kiem za­siał. Cla­ra przez chwi­lę de­lek­to­wa­ła się tym na­pi­ęciem. W ko­ńcu za­częła grać.

Jak za­wsze za­częła od wir­tu­ozow­skie­go utwo­ru. Pu­blicz­no­ść win­na od po­cząt­ku wie­dzieć, z jak wiel­ką ar­tyst­ką ma do czy­nie­nia. Żad­na inna kom­po­zy­cja nie nada­wa­ła się do tego celu bar­dziej niż Va­ria­tions bril­lan­tes Hen­rie­go He­rza. Pod­czas kon­cer­tu Cla­rze uda­ło się na­wet za­po­mnieć, że gry­wa­ła na lep­szych in­stru­men­tach niż ten for­te­pian, któ­ry oj­ciec wy­po­ży­czył z kon­ser­wa­to­rium. W ci­ągu mi­nio­nych dni dziew­czy­na ćwi­czy­ła na nim co­dzien­nie. Po­zna­ła go na wy­lot, aż po lek­ko za­blo­ko­wa­ny tłu­mik – za­przy­ja­źni­ła się z nim. Dwa lata wcze­śniej w Pa­ry­żu mu­sia­ła grać na zde­cy­do­wa­nie gor­szych eg­zem­pla­rzach.

Naj­szczęśliw­sza czu­ła się wte­dy, kie­dy gra­ła. Od­kąd si­ęga­ła pa­mi­ęcią, gra na for­te­pia­nie da­wa­ła jej uko­je­nie i po­czu­cie bez­pie­cze­ństwa i tyl­ko dzi­ęki niej Cla­ra była w sta­nie prze­ko­nać ojca, aby ob­da­rzył ją mi­ło­ścią. On jed­nak nie po­tra­fił oka­zać jej uczu­cia; gdy w jego opi­nii ro­bi­ła coś do­brze, za­miast chwa­lić, na­gra­dzał cór­kę pie­ni­ędz­mi. Ona oraz jej dwóch młod­szych bra­ci mu­sie­li za­słu­żyć grą za­rów­no na kie­szon­ko­we, jak i na sym­pa­tię ojca. To jed­nak Cla­ra za­wsze mia­ła naj­wi­ęcej szczęścia w sto­sun­kach z oj­cem. Często dzie­li­ła się z chłop­ca­mi sło­dy­cza­mi ku­pio­ny­mi za otrzy­ma­ne pie­ni­ądze. Ja­kże tęsk­ni­ła za ro­dze­ństwem!

„Je­steś wy­jąt­ko­wa, Cla­ro” – po­wta­rzał często oj­ciec. Zwłasz­cza po tym, gdy tra­cił nad sobą pa­no­wa­nie i nie­raz z wście­kło­ści darł kart­ki z nu­ta­mi, bo zda­wa­ło mu się, że cór­ka gra­ła nie­chluj­nie. Zmu­szał ją, by ca­ły­mi dnia­mi ćwi­czy­ła je­dy­nie gamy i ka­den­cje, za­nim po­zwo­lił jej znów grać całe kom­po­zy­cje. „Je­steś stwo­rzo­na do tego, by wspi­ąć się na sam szczyt, tam, do­kąd do­cie­ra­ją mi­strzo­wie. Imię Cla­ra ozna­cza «ja­śnie­jąca», «sław­na». My­ślisz, że dla­cze­go wła­śnie tak cię na­zwa­łem?”

Wa­ria­cje He­rza za­ko­ńczy­ła wir­tu­ozow­ską ka­den­cją, tak trud­ną, że nie­mal nie­mo­żli­wą do za­gra­nia. Utwór wy­brzmiał per­li­ście i lek­ko, jak­by Cla­rze przy­szło to z ła­two­ścią. Ci­sza, któ­ra po­tem za­pa­dła, przy­po­mi­na­ła pró­żnię, mo­żna było się w niej za­tra­cić. Jed­nak po chwi­li roz­le­gł się aplauz i spro­wa­dził dziew­czy­nę na zie­mię.

Au­to­rem ko­lej­ne­go utwo­ru z pro­gra­mu był Cho­pin. Cla­ra mu­sia­ła sto­czyć z oj­cem bi­twę, by po­zwo­lił jej na za­gra­nie kom­po­zy­cji pol­skie­go pia­ni­sty. Oj­ciec wy­ra­ził bo­wiem prze­ko­na­nie, że pu­blicz­no­ść z Ham­bur­ga jest zbyt kon­ser­wa­tyw­na i nie do­ce­ni tego no­we­go sty­lu mu­zy­ki. Świat znaj­do­wał się wów­czas w mo­men­cie mu­zycz­ne­go prze­ło­mu. Część osób uzna­wa­ła tyl­ko do­brze zna­nych kom­po­zy­to­rów: Mo­zar­ta, Hayd­na, Hum­me­la i Scar­lat­tie­go. Na­wet Beetho­ven wie­lu wy­da­wał się zbyt re­wo­lu­cyj­ny. Cla­ra i Ro­bert uwa­ża­li jed­nak, że przy­szło­ść na­le­ża­ła do mło­dych: Lisz­ta, Cho­pi­na, Ber­lio­za, Men­dels­soh­na, a ta­kże Schu­man­na, a więc do ta­kiej mu­zy­ki, w któ­rej w rów­nym stop­niu prze­pla­ta­ły się wir­tu­oze­ria oraz emo­cjo­nal­no­ść, po­tra­fi­ącej wy­ra­żać uczu­cia, któ­rych nie spo­sób od­dać sło­wa­mi. Zresz­tą Cla­ra nie ufa­ła sło­wom. Może wła­śnie dla­te­go aż do czwar­te­go roku ży­cia nie mó­wi­ła, a wszyst­kim wy­da­wa­ło się, że jest głu­cho­nie­ma?

Dziew­czy­na nie mia­ła żad­nych wspo­mnień z wcze­sne­go dzie­ci­ństwa, wie­dzia­ła wy­łącz­nie to, co opo­wie­dział jej oj­ciec. Gęsta mgła za­po­mnie­nia osnu­wa­ła daw­ne ży­cie, czas, gdy miesz­ka­ła z nimi jesz­cze mat­ka Cla­ry, oraz ból, jaki wte­dy czu­ła. Oj­ciec wci­ąż nie­po­chleb­nie wy­ra­żał się o Ma­ria­ne, któ­ra obec­nie miesz­ka­ła w Ber­li­nie wraz z dru­gim mężem. Ko­bie­ta de­cy­du­jąca się po­rzu­cić męża i dzie­ci ucho­dzi­ła za ko­goś ab­so­lut­nie nie­go­dzi­we­go. Cla­ra nie wi­dzia­ła mat­ki od roz­wo­du ro­dzi­ców. Pi­sy­wa­ły do sie­bie li­sty, któ­re oj­ciec, rzecz ja­sna, kon­tro­lo­wał. Z wie­kiem dziew­czy­na co­raz le­piej ro­zu­mia­ła mat­kę. Frie­drich Wieck był trud­nym, po­ryw­czym, żąd­nym wła­dzy czło­wie­kiem, wtrąca­jącym się we wszyst­ko i nie­zno­szącym żad­ne­go sprze­ci­wu. Być może Ma­ria­ne bra­ko­wa­ło siły, by wy­trwać u boku ta­kie­go mężczy­zny? W ka­żdym ra­zie była wy­star­cza­jąco sil­na, by od nie­go ode­jść. O ile oj­ciec w ostat­niej chwi­li nie zmie­ni zda­nia, zo­ba­czą się nie­ba­wem po wie­lu la­tach roz­łąki. Ko­lej­ny kon­cert Cla­ry miał się bo­wiem od­być w Ber­li­nie.

Po Nok­tur­nie Es-dur op. 9 nr 2, pod­czas któ­re­go spra­wi­ła, że in­stru­ment nie­ma­lże śpie­wał, dziew­czy­na oszo­ło­mi­ła pu­blicz­no­ść dwo­ma nie­sa­mo­wi­cie wir­tu­ozer­ski­mi pre­lu­dia­mi Cho­pi­na, jed­nym w to­na­cji C-dur, a dru­gim w to­na­cji F-dur. Za­gra­nie ta­kich utwo­rów wy­ma­ga­ło siły, któ­rej Cla­rze nie bra­ko­wa­ło, na­wet je­śli nie było tego po niej wi­dać. Zdo­by­ła ją pod­czas co­dzien­nych wędró­wek, na któ­re od dziec­ka za­bie­rał ją oj­ciec. Ka­żde­go dnia przez trzy go­dzi­ny dziew­czy­na ma­sze­ro­wa­ła dziar­skim kro­kiem na świe­żym po­wie­trzu, ko­lej­ne trzy go­dzi­ny ćwi­czy­ła, a przez resz­tę dnia po­bie­ra­ła lek­cje śpie­wu i gra­ła na skrzyp­cach. Hi­sto­rii mu­zy­ki i ra­cho­wa­nia uczył ją oj­ciec. Mężczy­zna przy­wi­ązy­wał też dużą wagę do tego, żeby cór­ka uczy­ła się ob­cych języ­ków. Gdy trzy lata wcze­śniej pró­bo­wał wpro­wa­dzić ją w Pa­ry­żu na sa­lo­ny, do­tkli­wie prze­ko­nał się o wła­snych bra­kach języ­ko­wych. Oprócz fran­cu­skie­go Cla­ra uczy­ła się an­giel­skie­go. Lek­cji udzie­la­ła jej Emi­lie List, któ­ra wraz z ro­dzi­ną przez pe­wien czas miesz­ka­ła w Ame­ry­ce. Frie­drich Wieck snuł wiel­kie pla­ny wo­bec cór­ki. Chciał wraz z nią pod­bić świat, a pod­czas mi­ędzy­na­ro­do­wych to­ur­née kon­cer­to­wych, któ­re pla­no­wał, mu­sia­ła prze­cież umieć się ko­mu­ni­ko­wać.

Pierw­sza część kon­cer­tu do­bie­gła ko­ńca. Cla­ra wsta­ła, po­de­szła do kra­wędzi po­de­stu i ni­sko się ukło­ni­ła. Trwa­jąc w tej po­zy­cji, ka­żdą ko­mór­ką cia­ła z dumą na­pa­wa­ła się aplau­zem. Wy­pro­sto­wa­ła się, po­now­nie się ukło­ni­ła i ze­szła ze sce­ny.

Wra­ca­ła na nią jesz­cze trzy razy. W ko­ńcu kur­ty­na opa­dła, żeby or­kie­stra mo­gła się prze­or­ga­ni­zo­wać. Pod­czas dru­giej części kon­cer­tu Cla­ra mia­ła za­grać nie tyl­ko Kon­cert for­te­pia­no­wy d-moll Frie­dri­cha Kalk­bren­ne­ra, lecz ta­kże – jako zwie­ńcze­nie – swój wła­sny utwór, któ­ry miał się nie­gdyś stać częścią pe­łne­go wy­stępu na naj­wy­ższym po­zio­mie. Je­śli or­kie­stra się spi­sze, ten wie­czór po­wi­nien oka­zać się suk­ce­sem.

– Je­steś roz­ko­ja­rzo­na – wark­nął oj­ciec, gdy Cla­ra we­szła do po­miesz­cze­nia słu­żące­go jako gar­de­ro­ba. – Cie­kaw je­stem, gdzie tak błądzisz my­śla­mi. Prze­cież po­tra­fisz grać le­piej.

Dziew­czy­na zo­ba­czy­ła w lu­strze od­bi­cie swo­jej twa­rzy, bla­dej z wście­kło­ści. Mimo to nie od­po­wie­dzia­ła ani sło­wem. Mil­cze­nie za­wsze było sku­tecz­nym spo­so­bem na sprze­ci­wie­nie się ojcu. Trud­no opi­sać, jak bar­dzo dzia­łał jej na ner­wy. Gdy­by tyl­ko do­sta­ła ja­kiś znak od Ro­ber­ta. Była prze­ko­na­na, że na­pi­sał do niej już daw­no temu, choć oj­ciec po ty­si­ąc­kroć temu za­prze­czał.

Opa­dła na krze­sło i za­mknęła oczy. Gdy sie­dzia­ła za for­te­pia­nem, wy­da­wa­ło się, jak­by jej dło­nie bez tru­du ta­ńczy­ły nad kla­wi­sza­mi. Mimo to ka­żdy kon­cert wy­ma­gał od niej du­że­go wy­si­łku. Roz­lu­źni­ła ra­mio­na i wy­pi­ła na­par z mal­wy, o któ­ry pro­si­ła. Wy­sty­gł i na­brał kwa­śna­we­go sma­ku, był też nie­po­sło­dzo­ny. Cla­ra za­częła prze­glądać par­tię kon­cer­tu, któ­rą nie­ba­wem mia­ła za­grać z pa­mi­ęci – si­ęgnęła po nuty nie z oba­wy, że utknie przy ja­ki­mś frag­men­cie, lecz by móc sku­pić my­śli. Ode­tchnęła z ulgą, gdy oj­ciec wy­sze­dł z gar­de­ro­by, żeby na­stro­ić for­te­pian i omó­wić z ka­pel­mi­strzem ostat­nie szcze­gó­ły. „Ro­ber­cie – po­my­śla­ła – gdy­byś tyl­ko mógł mi to­wa­rzy­szyć”. Wy­obra­zi­ła so­bie, jak by to było, gdy­by rze­czy­wi­ście po­ta­jem­nie przy­je­chał za nią do Ham­bur­ga i sie­dział gdzieś wśród pu­blicz­no­ści...

Dźwi­ęk dzwon­ka wy­rwał Cla­rę z za­my­śle­nia. Usły­sza­ła stu­kot kro­ków na ko­ry­ta­rzu. „Pa­nie Boże, spraw, żeby or­kie­stra pi­ęk­nie za­gra­ła dzi­siej­sze­go wie­czo­ru” – mo­dli­ła się w du­chu. Po­po­łu­dnio­wa pró­ba szła opor­nie, ale Cla­ra mia­ła na­dzie­ję, że ko­niec ko­ńców wy­stęp jak za­wsze oka­że się uda­ny.

Or­kie­stra za­jęła miej­sca, wkrót­ce na sce­nę wy­szła Cla­ra, ukło­ni­ła się i usia­dła przy for­te­pia­nie. Ka­pel­mistrz unió­sł smy­czek i dał nim znak do roz­po­częcia kon­cer­tu. Mu­zy­cy gra­li z pa­mi­ęci ni­czym na­kręco­ne ka­ta­ryn­ki. Na szczęście trzy­ma­li w mia­rę jed­no­li­te tem­po. Po­tem przy­szła ko­lej na wy­stęp Cla­ry. Jej pal­ce ni­czym gi­lo­ty­na opa­dły na kla­wia­tu­rę, gra­ły ko­lej­ne okta­wy, a wir­tu­ozow­skie pa­sa­że udo­wod­ni­ły, że był to pierw­szo­rzęd­ny kon­cert, a nie ja­kieś jar­marcz­ne przy­gryw­ki. We­rwa Cla­ry udzie­li­ła się resz­cie. Uda­ło się jej po­rwać za­rów­no or­kie­strę, jak i ospa­łą pu­blicz­no­ść. W dru­giej części wy­stępu, już spo­koj­niej­szej, na­wet mu­zy­cy gra­jący na in­stru­men­tach dętych dali z sie­bie wszyst­ko, a pod­czas fi­na­ło­wej par­tii sami wy­da­wa­li się za­sko­cze­ni tym, jak wie­le ra­do­ści może im spra­wić kon­cert, któ­ry wy­wo­łu­je w pu­blicz­no­ści za­chwyt, a nie jest za­gra­ny byle jak.

W ko­ńcu nad­sze­dł kul­mi­na­cyj­ny punkt wie­czo­ru – czas na za­gra­nie pierw­szej istot­nej kom­po­zy­cji Cla­ry. Choć już w wie­ku dzie­wi­ęciu lat dziew­czy­na pi­sa­ła utwo­ry na for­te­pian, a pod­czas za­jęć z kie­row­ni­kiem mu­zycz­nym He­in­ri­chem Do­rnem, u któ­re­go po­bie­ra­ła na­uki kon­tra­punk­tu i har­mo­nii, ta­kże inne kom­po­zy­cje, dla niej li­czy­ła się wy­łącz­nie ta sym­fo­nia, przy któ­rej in­stru­men­ta­cji po­ma­gał jej sam Ro­bert. Ko­cha­ła tego mło­dzie­ńca, od­kąd kil­ka lat wcze­śniej wpro­wa­dził się do ich domu, by pod okiem Frie­dri­cha Wiec­ka stać się tym, kim w za­sa­dzie już był – ge­niu­szem.

Aplauz nie był tak hucz­ny jak w Ha­no­we­rze, ale wci­ąż dość en­tu­zja­stycz­ny. Pięć razy Cla­ra mu­sia­ła wy­cho­dzić na sce­nę, a na ko­niec – po krót­kiej, acz burz­li­wej wy­mia­nie zdań z ka­pel­mi­strzem – po­wtó­rzy­ła sym­fo­nię. Dała z sie­bie wszyst­ko, jak zwy­kle, za­tra­ca­jąc się w dźwi­ękach, akor­dach, try­lach i mo­du­la­cjach, a gdy jej ka­den­cja za­brzmia­ła tak lek­ko i nad­zwy­czaj­nie jak ni­g­dy wcze­śniej, w za­po­mnie­nie ode­szły tru­dy pod­ró­ży, nu­żące spo­ry z oj­cem, fa­tal­ne je­dze­nie i nie­wy­god­ny kwa­te­ru­nek. Żad­na z tych rze­czy nie mia­ła zna­cze­nia w ob­li­czu szczęścia pły­nące­go z fak­tu, że Cla­ra mo­gła się dzie­lić swo­ją mu­zy­ką z tak wie­lo­ma oso­ba­mi.

– W ja­kim wie­ku za­częła pani grać na for­te­pia­nie?

– Pi­ęciu lat – od­pa­rła Cla­ra i w du­chu ci­ężko wes­tchnęła. Czy już za­wsze będzie mu­sia­ła udzie­lać od­po­wie­dzi na te same nud­ne py­ta­nia?

– Czy od tego ca­łe­go gra­nia nie bolą pa­nią pal­ce?

We foy­er tło­czy­li się cie­kaw­scy wi­dzo­wie i przy­gląda­li się jej jak zwie­rzęciu w zoo.

– Czy nie gra pani żad­nych utwo­rów Hum­me­la, Mo­zar­ta ani Hayd­na?

– Na pew­no musi pani co­dzien­nie dużo ćwi­czyć. Bie­dac­two.

W tym mo­men­cie wtrącił się oj­ciec.

– Moja cór­ka nie jest bie­dac­twem – oznaj­mił gniew­nie.

Cla­ra do­da­ła:

– Ni­g­dy nie ćwi­czy­łam dłu­żej niż trzy, czte­ry go­dzi­ny dzien­nie. Zresz­tą ro­bię to z praw­dzi­wą przy­jem­no­ścią.

– W ubie­głym roku w Ham­bur­gu od­wie­dzi­ła nas Bel­le­vil­le. Ta pia­nist­ka gra prze­pi­ęk­nie. Czy sły­sza­ła ją pani?

Cla­rze z tru­dem przy­szło za­cho­wa­nie przy­ja­zne­go tonu. Anna Ca­ro­li­ne de Bel­le­vil­le była od niej o je­de­na­ście lat star­sza i cały świat uwa­żał ją za praw­dzi­wy pia­ni­stycz­ny cud. Ro­bert pi­sał o niej Cla­rze, po­rów­nu­jąc ze sobą grę ich obu. Dziew­czy­na nie wie­dzia­ła jed­nak, czy chciał ją tą ana­lo­gią roz­zło­ścić, czy po­win­na się czuć miło po­łech­ta­na. „Gra Bel­le­vil­le jest da­le­ce pi­ęk­niej­sza, je­śli cho­dzi o tech­ni­kę; ka­żdy jej pa­saż wy­da­je się dzie­łem sztu­ki do­pra­co­wa­nym w naj­mniej­szym szcze­gó­le”. Uwa­żał, że tech­ni­ka Bel­le­vil­le jest pi­ęk­niej­sza niż jej. Te sło­wa ją za­bo­la­ły. Od razu za­częła pra­co­wać nad swo­im kunsz­tem, ma­jąc w gło­wie to, co na­pi­sał pó­źniej: „Dźwi­ęki Bel­le­vil­le łech­cą uszy, nie za­prząta­ją jed­nak dal­szej uwa­gi; dźwi­ęki Cla­ry za­pa­da­ją w ser­ce i prze­ma­wia­ją do du­cha. Pierw­sza z nich jest po­etyc­ka, dru­ga jest po­et­ką”. Obie­ca­ła so­bie, że pew­ne­go dnia strąci ry­wal­kę z pie­de­sta­łu.

– Nie, nie­ste­ty nie – od­pa­rła i ode­szła od ko­bie­ty, któ­ra za­da­ła py­ta­nie.

W ko­ńcu po­ja­wi­ła się grup­ka do­stoj­ni­ków wraz z ma­łżon­ka­mi oraz cór­ka­mi. Na stro­nę wzi­ęła Cla­rę pew­na miła dama, któ­rą przed­sta­wio­no jej jako żonę jed­ne­go z wa­żniej­szych kon­su­li.

– Jest pani cu­dow­na – stwier­dzi­ła ko­bie­ta. – Jak pani to robi? Prze­cież taki wie­czór przy for­te­pia­nie musi być sza­le­nie męczący. Jest pani tak de­li­kat­ną oso­bą.

– Moja Cla­ra w isto­cie jest cu­dow­na – oznaj­mił Wieck z sak­so­ńskim ak­cen­tem, któ­ry od cza­su pod­ró­ży do Fran­cji wy­da­wał się Cla­rze aż za­nad­to sły­szal­ny. W Ha­no­we­rze podśmie­wa­no się z jej ojca. Jed­nak wszyst­kim prze­cho­dził na­strój do żar­tów, gdy tyl­ko za­czy­na­ła grać.

– Ja już ni­g­dy nie do­tknę for­te­pia­nu – za­ko­mu­ni­ko­wa­ła z pe­łnym prze­ko­na­niem cór­ka ko­bie­ty, dziew­czy­na mniej wi­ęcej w wie­ku Cla­ry. – Po tym, jak pa­nią usły­sza­łam, re­zy­gnu­ję z dal­szej na­uki.

– Co ty opo­wia­dasz, Hen­ri­ke? – upo­mnia­ła ją mat­ka. – Pro­szę mi po­wie­dzieć, pan­no Wieck, czy uda­ło się pani już zo­ba­czyć choć tro­chę Ham­bur­ga?

– Nie, nie mia­łam jesz­cze oka­zji.

Cla­ra po­my­śla­ła o mo­zol­nych przy­go­to­wa­niach po­prze­dza­jących wszyst­kie kon­cer­ty w ka­żdym z miast. Na po­cząt­ku ona i oj­ciec mu­sie­li so­bie zjed­nać wa­żne oso­bi­sto­ści, któ­rych sym­pa­tia mo­gła otwo­rzyć im ko­lej­ne drzwi. Frie­drich Wieck spo­ty­kał się z wie­lo­ma oso­ba­mi, pro­wa­dził roz­mo­wy, ne­go­cjo­wał i pro­mo­wał cór­kę. Z ko­lei Cla­ra gry­wa­ła pod­czas to­wa­rzy­skich spo­tkań, po­cząt­ko­wo nie­od­płat­nie – za ko­la­cję bądź łyk wody – w na­dziei, że zy­ska no­wych mi­ło­śni­ków swo­jej twór­czo­ści. Dzia­ło się tak do cza­su, aż zna­la­zł się ktoś, kto wspie­ra­jąc ją w pla­nach, prze­ko­ny­wał in­nych do wy­na­jęcia im sali kon­cer­to­wej, prze­ka­za­nia kon­tak­tów do mu­zy­ków czy po­da­nia w pra­sie in­for­ma­cji o niej. Za­in­te­re­so­wa­nie w Ham­bur­gu wy­da­wa­ło się duże, więc Frie­drich Wieck uznał za sto­sow­ne, by zor­ga­ni­zo­wać cór­ce aż osiem kon­cer­tów.

– Ojej, nie wi­dzia­ła pani jesz­cze żad­nej z na­szych atrak­cji? – Żona kon­su­la wy­da­wa­ła się nie­mal zdu­mio­na. – Z przy­jem­no­ścią opro­wa­dzi­my pa­nią ju­tro po mie­ście – za­pro­po­no­wa­ła. – Po­tem mo­że­my wy­brać się na pro­me­na­dę Jung­fern­stieg i na­pić się go­rącej cze­ko­la­dy.

– Z wiel­ką chęcią – od­po­wie­dzia­ła pręd­ko Cla­ra, za­nim oj­ciec zdo­łał za­opo­no­wać. Ro­bił to z czy­stej prze­ko­ry. – Spra­wi mi to wiel­ką przy­jem­no­ść.

– A za­tem po­sta­no­wio­ne. – Ko­bie­ta się roz­pro­mie­ni­ła. – Czy pa­su­je pani wpół do je­de­na­stej? Po­pro­szę, by pa­nią ode­bra­no...

– Pro­szę mi wy­ba­czyć, ale mu­szę po­rwać cór­kę – prze­rwał sta­now­czo Frie­drich Wieck. – Musi udać się do po­ko­ju i od­po­cząć.

– Ależ oczy­wi­ście. – Kon­su­lo­wa uśmiech­nęła się, a na jej twa­rzy ma­lo­wa­ła się mie­sza­ni­na po­dzi­wu i wspó­łczu­cia. – Do ju­tra. Niech się pani po­rząd­nie wy­śpi.

– Ten szel­ma, kon­cert­mistrz, chce re­ne­go­cjo­wać cenę – wy­kli­nał Wieck w dro­dze do go­spo­dy, w któ­rej no­co­wa­li. Do­ro­żka wje­cha­ła w dziu­rę i oj­cem i cór­ką za­te­le­pa­ło. – A to wszyst­ko dla­te­go, że ko­niecz­nie mu­sia­łaś po­wtó­rzyć tę sym­fo­nię. „Nie uzgad­nia­li­śmy tego” – drwi­ąco na­śla­do­wał sło­wa mu­zy­ka. – Tak jak­by te pięć mi­nut mia­ło go zba­wić.

– Dwa­na­ście mi­nut – po­pra­wi­ła ojca Cla­ra. – Moja sym­fo­nia trwa dwa­na­ście mi­nut. – Cza­sa­mi nie po­tra­fi­ła się po­wstrzy­mać i była rów­nie pe­dan­tycz­na jak oj­ciec. – Poza tym to nie ja o tym za­de­cy­do­wa­łam, lecz ty.

– Czy ostat­nie sło­wo za­wsze musi na­le­żeć do cie­bie?

– Po­do­ba­ła ci się? – Cla­ra nie­na­wi­dzi­ła się za to py­ta­nie. Kie­dy wresz­cie prze­sta­nie za­bie­gać o uzna­nie ojca? To prze­cież Ro­bert był oso­bą, któ­rej uzna­nia łak­nęła. Ale jego tu nie było. – Czy sym­fo­nia nie wy­pa­dła do­brze? – do­da­ła. Na­gle po­czu­ła, że łzy na­pły­wa­ją jej do oczu.

– Oczy­wi­ście, że wy­pa­dła do­brze. Przy­naj­mniej tyle! W prze­ciw­nym ra­zie na cóż tra­ci­łbym te wszyst­kie lata mo­je­go ży­cia? Czy na to, żeby się oka­za­ło, że źle grasz? – Oj­ciec bacz­nie się jej przy­glądał, by zro­zu­mieć, co w nią wstąpi­ło. Cla­ra od­wró­ci­ła gło­wę. – Czy­żbyś pła­ka­ła?

– Nie pła­czę – wy­mam­ro­ta­ła, zresz­tą zgod­nie z praw­dą. Na­wet je­śli mia­ła na to ocho­tę, już od wie­lu lat nie uro­ni­ła ani jed­nej łzy.

Dla­cze­go ży­cie nie skła­da się wy­łącz­nie z kon­cer­tów? Gdy­by tyl­ko mo­gła, gra­ła­by bez ustan­ku. I ra­zem z dźwi­ęka­mi uda­ła się gdzieś da­le­ko.

– To chy­ba oczy­wi­ste, że ni­g­dzie nie idziesz – za­ko­mu­ni­ko­wał oj­ciec, gdy le­że­li już w łó­żkach. – Cóż to za sza­lo­ny po­my­sł dla ar­tyst­ki ta­kiej jak ty, żeby iść z ob­cy­mi lu­dźmi na go­rącą cze­ko­la­dę? Masz od­wo­łać spo­tka­nie.

– Nie zro­bię tego!

– A więc ja je od­wo­łam! – Oj­ciec ze zło­ścią prze­wra­cał się po sien­ni­ku. – Nie masz cza­su na ta­kie głup­stwa. Cze­ko­la­dy mo­żesz się na­pić w Cof­fe Baum, gdy już wró­ci­my do domu. Ju­tro rano będziesz ćwi­czy­ła, po­tem wyj­dziesz na świe­że po­wie­trze, a po po­łud­niu od­pocz­niesz. Tak jak zwy­kle. Ko­niec krop­ka.

– Na nic mi nie po­zwa­lasz! – za­rzu­ci­ła ojcu Cla­ra. – Przez je­den dzień obędę się bez ćwi­czeń.

– I to wła­śnie do­wód na to, jak nie­roz­sąd­nym dziec­kiem na­dal je­steś – wy­tknął cór­ce Frie­drich. – W wie­ku pi­ęt­na­stu lat uda­jesz do­ro­słą, a ole­ju w gło­wie masz nie­wie­le. Nie za­po­mi­naj, że sta­jesz na sce­nie, a lu­dzie pła­cą, żeby usły­szeć, jak grasz, po­nie­waż je­steś wy­bit­na. Cia­ło jest le­ni­we i je­śli tyl­ko po­zwo­lić mu na od­po­czy­nek, sta­je się oty­łe i ospa­łe. Za­miast pić go­rącą cze­ko­la­dę, uda­my się na ener­gicz­ny spa­cer. Je­śli chcesz, mo­że­my się wy­brać na prze­chadz­kę po Jung­fern­stie­gu albo po jed­nym z tu­tej­szych for­tów. Je­dy­nie sil­ne cia­ło spra­wi, że będziesz go­to­wa na to, co cię cze­ka...

Cla­ra we­tknęła gło­wę pod po­dusz­kę i z wście­kło­ści za­ci­snęła zęby na sztyw­nym lnie. Oj­ciec mógł tak mó­wić bez ko­ńca, zna­ła ka­żde z tych zdań na pa­mi­ęć. Sły­sza­ła już od nie­go ta­kże, że wy­łącz­nie dys­cy­pli­na i wy­trwa­ło­ść za­pro­wa­dzą ją na szczyt. Albo że wszyst­ko za­wdzi­ęcza wy­łącz­nie jemu, swo­je­mu ojcu, któ­ry po­świ­ęcił dla niej ży­cie, od­kąd uko­ńczy­ła pięć lat. I co otrzy­my­wał w po­dzi­ęce?

– Je­steś upar­tą, nie­roz­wa­żną i nie­dba­łą cór­ką. Je­steś ze wszech miar nie­po­słusz­na, krnąbr­na i pe­łna bez­my­śl­ne­go sprze­ci­wu. – Tymi sło­wa­mi za­ko­ńczył ty­ra­dę. – Ni­g­dzie ju­tro nie pój­dziesz. To moje ostat­nie sło­wo.

W imie­niu Cla­ry Frie­drich na­pi­sał do żony kon­su­la wia­do­mo­ść, że bar­dzo ubo­le­wa, ale z po­wo­du mi­gre­ny dziew­czy­na musi nie­ste­ty od­rzu­cić to ja­kże miłe za­pro­sze­nie. Sztu­ka po­nad wszyst­ko, pod­kre­ślił i do­dał, że nie mo­żna za­wie­ść pu­blicz­no­ści dzi­siej­sze­go kon­cer­tu. Bla, bla, bla. Z wy­ra­za­mi sza­cun­ku, Cla­ra Wieck.

Po­go­da do­pi­sa­ła, więc aby nie na­tknąć się na kon­su­lo­wą, oj­ciec opła­cił do­ro­żkę, któ­ra za­wio­zła ich do sa­me­go dwor­ca Dam­m­tor. Wspól­nie prze­cha­dza­li się po jed­nym z wie­lu for­tów oto­czo­nych wodą. Cla­ra nie pa­mi­ęta­ła, czy był to ka­nał, je­zio­ro Bin­ne­nal­ster albo Aus­se­nal­ster, czy może Łaba. Nie mia­ło to dla niej zna­cze­nia.

Szli w mil­cze­niu. Cla­ra była za­prząt­ni­ęta wła­sny­mi my­śla­mi. Je­śli mia­ła być szcze­ra, to ani tro­chę nie ubo­le­wa­ła, że omi­nęła ją prze­chadz­ka po Espla­na­de czy Jung­fern­stie­gu i nie od­da­wa­ła się po­ga­węd­kom z kon­su­lo­wą i jej cór­ką. Tak wła­ści­wie to lu­bi­ła te swo­je co­dzien­ne wędrów­ki sta­no­wi­ące pew­ną od­mia­nę od sie­dze­nia w do­ro­żce czy przy for­te­pia­nie. Jej cia­ło już do nich przy­wy­kło, dzi­ęki nim wy­ostrza­ły jej się zmy­sły, a my­śli po­rząd­ko­wa­ły naj­pó­źniej po prze­by­ciu przez nią pierw­sze­go ki­lo­me­tra. Na szczęście oj­ciec nie bu­rzył jej spo­ko­ju i cały czas mil­czał. Sło­ny po­dmuch wia­tru do­stał się pod jej bud­kę – no­wo­cze­sny słom­ko­wy ka­pe­lusz po­zo­sta­wia­jący z tyłu wy­star­cza­jąco dużo miej­sca na wy­so­kie upi­ęcie, a z przo­du wy­ko­ńczo­ny le­jo­wa­tym rond­kiem. Cla­ra cia­śniej za­wi­ąza­ła pod bro­dą je­dwab­ne ta­siem­ki. Wiatr pach­niał wiel­kim nie­zna­nym świa­tem i prze­ga­niał wio­sen­ne chmu­ry po sta­lo­wo­nie­bie­skim nie­bie. Ze zre­zy­gno­wa­niem po­my­śla­ła, że na do­brą spra­wę pod wie­lo­ma względa­mi była po­dob­na do ojca. Nie zga­dza­ła się z nim tyl­ko w naj­wa­żniej­szej kwe­stii, do­ty­czącej jej przy­szło­ści. Był nią Ro­bert.

Gdy wró­ci­li do swo­je­go lo­kum, w po­ko­ju cze­ka­ły na nich bu­kie­cik fio­łków i ma­lut­ka fiol­ka z fio­le­to­wą za­war­to­ścią. Na do­łączo­nej kar­tecz­ce znaj­do­wa­ła się wia­do­mo­ść. „Naj­dro­ższa pa­nien­ko Wieck. Moja cór­ka i ja z ubo­le­wa­niem przy­jęły­śmy wia­do­mo­ść, iż do­skwie­ra pani złe sa­mo­po­czu­cie. Na pani do­le­gli­wo­ści naj­lep­sza będzie tynk­tu­ra z dzi­kich fio­łków. Gdy na­nie­sie się ją na czo­ło, ból gło­wy na­tych­miast usta­je, wie­dzia­ła to już Świ­ęta Hil­de­gar­da z Bin­gen”.

Wzru­szo­na Cla­ra unio­sła bu­kiet do twa­rzy, wci­ągnęła w płu­ca woń kwia­tów i po­czu­ła ukłu­cie wy­rzu­tów su­mie­nia.

– Mam na­dzie­ję, że ta dur­na ko­bie­ta nie roz­po­wie o tym wszyst­kim – wy­bur­czał oj­ciec. – Ostat­nie, cze­go po­trze­bu­je­my, to plot­ki o mi­gre­nach sław­nej Cla­ry Wieck.

– Nie po­wi­nie­neś był wy­pi­sy­wać jej tych bzdur – od­pa­rła szorst­ko Cla­ra. – Czy przy­szła do mnie jesz­cze ja­kaś ko­re­spon­den­cja?

Oj­ciec ob­rzu­cił ją dłu­gim, prze­ni­kli­wym spoj­rze­niem.

– Two­ja mat­ka przy­sła­ła list – od­po­wie­dział w ko­ńcu. – W domu wszy­scy zdro­wi. Ale to chy­ba cię nie in­te­re­su­je, nie mam ra­cji?

Usta Cla­ry za­drża­ły. Ow­szem, to, co pi­sa­ła jej ma­co­cha Cle­men­ti­ne – rap­tem je­de­na­ście lat od niej star­sza – nie in­te­re­so­wa­ło jej ani odro­bi­nę. Gdy­by tyl­ko mia­ła pew­no­ść, że oj­ciec ukry­wa przed nią li­sty od Ro­ber­ta, nie mu­sia­ła­by za­dręczać się wąt­pli­wo­ścia­mi. Czy­żby mło­dzie­niec o niej za­po­mniał? A może jed­nak w plot­ce, któ­ra do­ta­rła do niej przed wy­jaz­dem, tkwi­ło ziar­no praw­dy?

– Je­śli masz na my­śli pana Schu­man­na – ci­ągnął sro­go oj­ciec – to nie ma żad­nej pocz­ty od nie­go. I do­brze. W ko­ńcu to nie jest od­po­wied­nie to­wa­rzy­stwo dla cie­bie.

– Czy­żby? A dla­cze­go nie? Czy to nie ty sam mó­wi­łeś, ja­kiż jest z nie­go wy­śmie­ni­ty mu­zyk? – od­gry­zła się ze zło­ścią.

Wieck z uwa­gą przy­glądał się cór­ce i nie spie­szył się z od­po­wie­dzią.

– Może i by­łby wy­śmie­ni­tym mu­zy­kiem, gdy­by nie jego le­ni­stwo i sza­le­ństwo. Za­miast stu­dio­wać, cho­dzi po karcz­mach i prze­sia­du­je z in­ny­mi człon­ka­mi Zwi­ąz­ku Da­wi­da. – Krót­ko się za­śmiał.

– Bądź co bądź sam do nie­go do­łączy­łeś – za­rzu­ci­ła ojcu Cla­ra.

Przed ro­kiem Ro­ber­to­wi przy­sze­dł do gło­wy po­my­sł za­ło­że­nia sto­wa­rzy­sze­nia mu­zycz­ne­go, w któ­rym zwo­len­ni­cy wspó­łcze­snych nur­tów sztu­ki mie­li­by po­łączyć siły prze­ciw­ko fi­li­ster­stwu kon­ser­wa­ty­stów. Ka­żdy z człon­ków nadał so­bie imię: Wieck na­zwał się Mi­strzem Raro, Cla­ra – Chia­ri­ną, a Ro­bert wy­brał dwa imio­na od­zwier­cie­dla­jące ró­żne ce­chy jego cha­rak­te­ru – Eu­ze­biusz oraz Flo­re­stan. Dla­cze­go oj­ciec te­raz na­rze­kał na Zwi­ązek Da­wi­da, sko­ro sam za­si­lał jego sze­re­gi?

– Ow­szem, po­nie­waż my­śla­łem, że przy­nie­sie to ja­kiś po­ży­tek – wy­ja­śnił. – Tym­cza­sem wiem już, że jego człon­ko­wie to ban­da dur­niów, dla któ­rych sto­wa­rzy­sze­nie to je­dy­nie wy­mów­ka, by do pó­źnej nocy upa­jać się nie tyl­ko wła­sny­mi prze­mo­wa­mi, ale przede wszyst­kim pi­wem, za­miast ro­bić coś słusz­ne­go dla spra­wy. Nie­ste­ty, mu­szę przy­znać, że Ro­bert Schu­mann wie­dzie w tych dzia­ła­niach prym. Cla­ro, wszyst­ko wska­zu­je na to, że do­bry Bóg ca­łko­wi­cie nie­po­trzeb­nie ob­da­rzył tego czło­wie­ka swo­imi da­ra­mi. Wy­trwa­ła pra­ca wy­da­je się nie od­po­wia­dać panu Schu­man­no­wi. Wierz mi, dro­ga cór­ko, na­wet ge­niu­szo­wi po­trze­ba wy­trwa­ło­ści i pra­co­wi­to­ści. A więc wy­ko­rzy­staj czas spędzo­ny na sali kon­cer­to­wej i ćwicz. I wy­bij so­bie z gło­wy tego Schu­man­na. Le­piej skup się na dzi­siej­szym wie­czo­rze oraz na pu­blicz­no­ści. I żeby jed­no było ja­sne – dzi­siej­sze­go wie­czo­ru na bis za­grasz jed­ną z fan­ta­zji albo któ­ryś z so­lo­wych utwo­rów. W prze­ciw­nym ra­zie po ośmiu kon­cer­tach po­zo­sta­nie nam nie­ca­łe pi­ęćdzie­si­ąt ta­la­rów.

W oka­za­łej sali kon­cer­to­wej pa­no­wa­ła ciem­no­ść, gdy Cla­ra wy­szła na ca­łko­wi­cie pu­stą sce­nę, usia­dła do for­te­pia­nu i obu­dzi­ła in­stru­ment do ży­cia. Po­zwo­li­ła so­bie na luk­sus i za­gra­ła kil­ka ulu­bio­nych utwo­rów, a na­stęp­nie prze­ćwi­czy­ła cały pro­gram kon­cer­tu. Za­sta­na­wia­ła się też, któ­re z wła­snych kom­po­zy­cji po­win­na przy­go­to­wać, na wy­pa­dek gdy­by pu­blicz­no­ść po­pro­si­ła o bis.

Wzro­kiem wo­dzi­ła po rzędach pu­stych fo­te­li znaj­du­jących się na wi­dow­ni. Ro­bert tak bar­dzo za­przątał jej my­śli, że na­gle wy­da­ło jej się, że sie­dzi gdzieś z tyłu, w pó­łm­ro­ku, zu­pe­łnie sam, ma jed­ną nogę za­ło­żo­ną na dru­gą, a gło­wę lek­ko prze­chy­lo­ną.

Oczy­wi­ście był to je­dy­nie wy­twór jej wy­obra­źni. Ale wtem do gło­wy przy­sze­dł jej po­my­sł. Po­sta­no­wi­ła za­grać na­pi­sa­ną przez Ro­ber­ta Toc­ca­tę op. 7, któ­rej oj­ciec tak nie cier­piał z po­wo­du śmia­łych sze­re­gów har­mo­nicz­nych. Ten utwór był nie­sły­cha­nie trud­ny tech­nicz­nie, trwał nie­mal pięć mi­nut i zda­wał się naj­wła­ściw­szym wy­bo­rem, by ocza­ro­wać pu­blicz­no­ść, a ta­kże do­pro­wa­dzić ojca do bez­gra­nicz­nej wście­kło­ści. Tak, wła­śnie tę kom­po­zy­cję za­gra.

– Ależ z cie­bie głu­pia gęś! – wy­rze­kał oj­ciec. – Za­miast wy­ko­rzy­stać ka­żdą spo­sob­no­ść, żeby za­pre­zen­to­wać się jako kom­po­zy­tor­ka, ser­wu­jesz pu­blicz­no­ści ten non­sen­sow­ny utwór. Jest to ca­łko­wi­cie nie­prze­my­śla­na kom­po­zy­cja, któ­ra jak żad­na inna udo­wad­nia, ja­kim po­my­le­ńcem jest Ro­bert Schu­mann.

Na do­miar złe­go na ko­niec w for­te­pia­nie ze­rwa­ła się stru­na ba­so­wa, więc Frie­drich Wieck mu­siał za­dbać o to, by do ko­lej­ne­go wie­czo­ru na­pra­wić in­stru­ment. Na ta­kie wy­pad­ki za­wsze wo­ził ze sobą wa­li­zecz­kę ze spe­cjal­ny­mi na­rzędzia­mi, w ko­ńcu ni­g­dy nie wia­do­mo, czy na miej­scu za­sta­nie się po­rząd­ny in­stru­ment, a nie ja­kiś ru­pieć, któ­ry na­le­ża­ło­by pod­dać re­no­wa­cji. Wieck pro­wa­dził w Lip­sku sklep z mu­zy­ka­lia­mi i sprze­da­wał for­te­pia­ny, więc w co wa­żniej­sze miej­sca po­le­cał trans­por­to­wać swój in­stru­ment, któ­ry stał w jego domu. Cza­sa­mi też z wy­prze­dze­niem wy­sy­łał for­te­pia­ny do kon­kret­nych miast, w któ­rych mia­ły się od­by­wać kon­cer­ty, ży­wi­ąc uza­sad­nio­ną na­dzie­ję, że po uda­nym wy­stępie uda mu się sprze­dać in­stru­men­ty za do­brą cenę. Jed­nak tym ra­zem, chcąc unik­nąć kosz­tów, wy­po­ży­czył wy­słu­żo­ny for­te­pian z kon­ser­wa­to­rium. Szyb­ko tego po­ża­ło­wał i li­czył, że tą de­cy­zją nie wy­rządzi wi­ęk­szych szkód.

– Lu­dziom się po­do­ba­ło. – Cla­ra już od daw­na nie czu­ła ta­kie­go za­do­wo­le­nia. Wy­stęp oka­zał się try­um­fem za­rów­no Ro­ber­ta, jak i jej.

Nie wy­słu­chi­wa­ła już wszyst­kich tych rze­czy, któ­re wy­ty­kał jej oj­ciec. Gdy ogar­niał go gniew, sta­wał się nie­spra­wie­dli­wy. Cla­ra od daw­na sama do­sko­na­le wie­dzia­ła, co wy­cho­dzi­ło jej zna­ko­mi­cie, a co mo­gła zro­bić le­piej. W żad­nym ra­zie nie była głu­pią gęsią, bar­dzo do­brze zna­ła swo­je moc­ne i sła­be stro­ny. Oj­ciec nie mu­siał jej za­chęcać, zresz­tą nikt nie mu­siał, gdyż dla niej nie ist­nia­ło nic pi­ęk­niej­sze­go, nic po­tężniej­sze­go ani­że­li mu­zy­ka w swo­jej naj­czyst­szej po­sta­ci. Już jako małe dziec­ko mia­ła we­wnętrz­ne wy­obra­że­nie – a może ra­czej we­wnętrz­ne brzmie­nie – tego, co inni na­zy­wa­li per­fek­cją. W tam­tym cza­sie lu­dziom z jej oto­cze­nia wy­da­wa­ło się, że jest głu­cha. Jed­nak nie mie­li ra­cji. Mia­ła świet­ny słuch, aż za do­bry. Sły­sza­ła krzy­ki ojca, płacz ro­dze­ństwa, któ­re zbie­ra­ło ci­ęgi. W ko­ńcu na­uczy­ła się wszyst­ko to wy­pie­rać, za­my­kać na to uszy, do któ­rych do­bie­ga­ła je­dy­nie mu­zy­ka wy­pe­łnia­jąca dom Wiec­ków od rana do wie­czo­ra. To wła­śnie za spra­wą dźwi­ęków, har­mo­nii i za­le­żno­ści, któ­re in­tu­icyj­nie wy­ła­py­wa­ła, szyb­ciej na­uczy­ła się grać na for­te­pia­nie niż mó­wić. W świat dźwi­ęków wpro­wa­dził ją oj­ciec, wspie­rał ją w na­uce, pchał do przo­du, wy­pra­co­wał z nią pa­le­tę brzmień, ko­ry­go­wał ją, dla­te­go wie­dzia­ła, kie­dy były po­praw­ne. Oczy­wi­ście wie­dzia­ła też, kie­dy po­win­na była coś po­pra­wić.

– Dziś nie za­grasz tych dur­not.

Ona jed­nak nie po­słu­cha­ła i wy­ko­ny­wa­ła kom­po­zy­cję ka­żde­go ko­lej­ne­go wie­czo­ru. Miesz­ka­ńcy Ham­bur­ga – choć zda­wa­li się szor­st­cy i na­stręcza­li ojcu wie­lu trud­no­ści – gdy Cla­ra gra­ła, wpa­da­li w za­chwyt i wręcz wy­cze­ki­wa­li tego wspa­nia­łe­go za­ko­ńcze­nia. Ro­ze­szła się bo­wiem wie­ść, że naj­bar­dziej za­ska­ku­jący ele­ment kon­cer­tu na­stępu­je na jego ko­ńcu, a po­nie­waż ka­żde­go wie­czo­ru sala była za­jęta do ostat­nie­go miej­sca, ojcu Cla­ry sko­ńczy­ły się ar­gu­men­ty.

Gdy sie­dzie­li w dy­li­żan­sie pocz­to­wym ja­dącym do Ber­li­na, mie­li za sobą kon­cert po­że­gnal­ny, któ­ry oka­zał się ogrom­nym suk­ce­sem. Po nim uda­li się jesz­cze na przy­jęcie do se­na­to­ra He­in­ri­cha Merc­ka, na któ­rym zja­wi­ła się eli­ta han­ze­atyc­kich kup­ców. Spo­tka­li tam rów­nież prze­mi­łą kon­su­lo­wą oraz jej cór­kę Hen­ri­ke. Cla­ra mia­ła więc spo­sob­no­ść, by po­dzi­ęko­wać za śro­dek na ból gło­wy.

– Wy­bra­ły­śmy się na pani kon­cert jesz­cze dwa razy – oznaj­mi­ła ko­bie­ta. – Nie mogę na­sy­cić uszu pani grą. Ubo­le­wam je­dy­nie nad tym, że nie mia­ły­śmy oka­zji po­znać się bli­żej – po­wie­dzia­ła i rzu­ci­ła Wiec­ko­wi zna­czące spoj­rze­nie. – Mło­da dziew­czy­na, taka jak pa­ńska cór­ka, po­win­na chy­ba spędzać choć tro­chę cza­su z ró­wie­śni­ka­mi, nie uwa­ża pan?

Na twa­rzy ojca po­ja­wił się jego naj­bar­dziej szar­manc­ki uśmiech.

– Ge­niu­sze mają inne obo­wi­ąz­ki, sza­now­na pani. – Na­stęp­nie uprzej­mym to­nem Frie­drich zwró­cił się do Hen­ri­ke: – A co pani obec­nie ćwi­czy na for­te­pia­nie?

– Pró­bo­wa­łam zdo­być par­ty­tu­ry nie­ja­kie­go Ro­ber­ta Schu­man­na – wy­zna­ła dziew­czy­na i nie­śmia­łym wzro­kiem spoj­rza­ła na Cla­rę. – Ale wy­da­je się, że ich na­kład się wy­czer­pał.

– Je­śli so­bie pani ży­czy, do­py­tam Ro­ber­ta, czy nie prze­sła­łby pani ko­pii – za­pro­po­no­wa­ła Cla­ra.

Twarz Hen­ri­ke roz­pro­mie­ni­ła się.

– Zna go pani? – Cla­ra skrom­nie przy­tak­nęła, a Hen­ri­ke ci­ągnęła: – By­ło­by cu­dow­nie!

– To nie­do­rzecz­ne – wtrącił się Wieck. Ob­rzu­ciw­szy dło­nie Hen­ri­ke wpraw­nym spoj­rze­niem, do­dał: – Już po­mi­ja­jąc to, że nie zdo­ła­ła­by pani za­grać tak sza­le­nie bra­wu­ro­we­go utwo­ru.

Twarz Hen­ri­ke sta­wa­ła się co­raz bar­dziej czer­wo­na. Cla­ra nie wie­dzia­ła, czy ze wsty­du, czy z po­wo­du aro­ganc­kich słów ojca. Oczy­wi­sto­ścią było to, że dziew­czy­na nie udźwi­gnęła­by nie­by­wa­le pręd­kich oktaw i de­cym – do tego po­trzeb­ne są duże dło­nie o ogrom­nej roz­pi­ęto­ści pal­ców. Cla­ra, choć była ob­da­rzo­na fi­li­gra­no­wą po­stu­rą, mia­ła wła­śnie ta­kie dło­nie. Od dziec­ka de­li­kat­nie wy­ci­ąga­no jej je i ćwi­czo­no, na całe szczęście pal­ce mia­ła nie­spo­ty­ka­nie dłu­gie. Na­to­miast dło­nie Hen­ri­ke były drob­ne i szczu­płe. Dla­cze­go oj­ciec mu­siał w taki spo­sób ze­psuć wie­czór tej mi­łej dziew­czy­nie?

– Mimo to za­py­tam pana Schu­man­na – oznaj­mi­ła po tym, gdy jej oj­ciec od­wró­cił się, żeby po­roz­ma­wiać z kimś in­nym. – A je­śli po pro­stu po­mi­nie pani okta­wy...

– Wy­da­je mi się, że le­piej będzie, je­śli w ogó­le za­prze­sta­nę dal­szych prób – prze­rwa­ła jej zre­zy­gno­wa­na Hen­ri­ke.

– Słów mo­je­go ojca nie po­win­no się brać do sie­bie – pró­bo­wa­ła po­cie­szyć ją Cla­ra. – Grunt, że mu­zy­ka spra­wia pani ra­do­ść.

„Naj­wy­ższy czas się od nie­go uwol­nić” – po­my­śla­ła, gdy je­cha­li do Ber­li­na. Tam w ko­ńcu mia­ła spo­tkać się z mat­ką – nie Cle­men­ti­ne, pia­stu­jącą w Lip­sku gro­ma­dę dzie­ci, lecz Ma­ria­ne Bar­giel – ta­kie bo­wiem na­zwi­sko no­si­ła po za­war­ciu dru­gie­go ma­łże­ństwa – śpie­wacz­kę i pia­nist­kę, od­wa­żną ko­bie­tę, któ­rej uda­ło się wy­zwo­lić od Frie­dri­cha Wiec­ka. On i Cla­ra to­czy­li dłu­gie spo­ry, nim oj­ciec w ko­ńcu przy­zwo­lił na spo­tka­nie mat­ki i cór­ki. Ja­kim czło­wie­kiem była Ma­ria­ne? W li­stach za­wsze zwra­ca­ła się do Cla­ry przy­ja­źnie i z czu­ło­ścią. Może dziew­czy­na będzie mo­gła się jej zwie­rzyć i opo­wie­dzieć o swo­jej mi­ło­ści?

Cla­ra wie­dzia­ła, że pew­ne­go dnia po­ślu­bi Ro­ber­ta Schu­man­na, była tego pew­na od mo­men­tu, gdy z im­pe­tem wtar­gnął do jej ży­cia, z tymi jego roz­wi­chrzo­ny­mi wło­sa­mi i prze­ni­kli­wie błękit­ny­mi ocza­mi. Mia­ła wów­czas je­de­na­ście lat, on – dwa­dzie­ścia; jego ob­li­cze pro­mie­nia­ło i wy­da­wał się pe­łen we­rwy. Do Lip­ska przy­je­chał z He­idel­ber­gu, gdzie stu­dio­wał pra­wo, a zja­wił się po to, żeby po­bie­rać lek­cje u jej ojca. Przy oka­zji wnió­sł do ich domu ra­do­ść i lek­ko­ść, za­ba­wę i śmiech, a przede wszyst­kim – opo­wie­ści. Co wie­czór Cla­ra oraz jej młod­si bra­cia słu­cha­li ba­jek, le­gend czy praw­dzi­wych i zmy­ślo­nych hi­sto­rii nie­rzad­ko trak­tu­jących o zja­wach. Ro­bert opo­wia­dał je do cza­su, aż całe ro­dze­ństwo bało się już tak bar­dzo, że le­ża­ło w łó­żkach, kur­czo­wo wcze­pio­ne w sie­bie na­wza­jem, i nie mia­ło od­wa­gi cho­ćby wy­su­nąć głów spod ko­łdry. Wła­śnie wte­dy po­sta­no­wi­ła, że ni­g­dy nie po­zwo­li Ro­ber­to­wi ode­jść, po­nie­waż on był ksi­ęciem, a ona ksi­ężnicz­ką, choć jesz­cze uwi­ęzio­ną w cie­le ma­łe­go brzyd­kie­go ka­cząt­ka. Albo była ła­będziem, któ­ry chciał, by go ura­to­wa­no. Od za­wsze wie­dzia­ła, że są so­bie z Ro­ber­tem prze­zna­cze­ni, już przez sam wzgląd na mu­zy­kę, któ­ra ich łączy­ła, zbli­ża­ła do sie­bie, wza­jem­nie zo­bo­wi­ązy­wa­ła. Któż bo­wiem pi­sał cu­dow­niej­sze utwo­ry niż on i kto grał je do­sko­na­lej niż ona? Po­sta­no­wi­ła o wszyst­kim tym opo­wie­dzieć mat­ce i tym sa­mym uczy­nić ją swo­im sprzy­mie­rze­ńcem, gdyż do prze­ko­na­nia ojca do Ro­ber­ta po­zo­sta­ła jesz­cze dłu­ga dro­ga.

Cla­ra zer­k­nęła w jego stro­nę. Przed od­jaz­dem ode­brał z urzędu pocz­to­we­go plik li­stów, któ­re wła­śnie prze­glądał. Cla­ra pró­bo­wa­ła doj­rzeć, czy w któ­re­jś z ko­pert nie znaj­do­wał się skie­ro­wa­ny do niej list mi­ło­sny, ale nie uda­ło się jej to. Pi­smo, po któ­rym oj­ciec wła­śnie prze­bie­gał wzro­kiem, wy­sto­so­wał dy­rek­tor mu­zycz­ny lip­skiej ope­ry He­in­rich Dorn, na­uczy­ciel teo­rii mu­zy­ki Cla­ry. Dziew­czy­na od razu roz­po­zna­ła cha­rak­ter pi­sma mężczy­zny. Tyl­ko dla­cze­go oj­ciec za­czął się na­gle tak sze­ro­ko uśmie­chać? Dla­cze­go spo­glądał na nią z try­um­fem? Ja­kież to no­wi­ny mo­gły go roz­ra­do­wać bar­dziej niż jej suk­ces w Ham­bur­gu?

Ogar­nął ją nie­po­kój. Wie­ści wy­da­wa­ły się mieć ja­kiś zwi­ązek z nią, w prze­ciw­nym ra­zie oj­ciec by tak na nią nie pa­trzył. Czy­żby do­sta­ła ja­kieś wa­żne za­pro­sze­nie, na przy­kład na drez­de­ński dwór? Ale prze­cież nie przy­sła­łby go Dorn. I dla­cze­go oj­ciec wy­glądał, jak­by cie­szył się z czy­je­goś nie­szczęścia?

Cla­ra opa­rła się i za­mknęła oczy. Prędzej czy pó­źniej i tak wszyst­kie­go się do­wie. Z do­świad­cze­nia wie­dzia­ła, że ojca dra­żni­ła jej cie­ka­wo­ść. Gdy oka­zy­wa­ła za­in­te­re­so­wa­nie, po­tra­fił przez cały dzień ukry­wać przed nią wia­do­mo­ści, żeby na­uczyć ją dys­cy­pli­ny.

– Pro­szę – po­wie­dział oj­ciec i po­dał jej list. – Prze­czy­taj.

Za­sko­czo­na Cla­ra si­ęgnęła po sze­lesz­czącą kart­kę, po­ło­ży­ła ją so­bie na ko­la­nach i wy­gła­dzi­ła dło­nią.

– Mo­żesz po­mi­nąć pierw­szą stro­nę, tyl­ko cię wy­nu­dzi. Mo­żesz od razu prze­jść do ko­lej­nej – do­dał.

Gdy do­strze­gła szy­der­czy błysk w oczach ojca, jej ser­ce za­częło ło­mo­tać. Wzra­sta­ło w niej prze­czu­cie zbli­ża­jące­go się nie­szczęścia.

Po­spiesz­nie prze­bie­gła wzro­kiem po dru­giej stro­nie li­stu. Nadaw­ca zwró­cił się do Frie­dri­cha z pro­śbą o re­ko­men­da­cję kan­dy­da­ta na pew­ną po­sa­dę. To nie­mo­żli­we! Trzy li­nij­ki ni­żej w oczy rzu­ci­ło jej się na­zwi­sko Ro­ber­ta Schu­man­na. Sta­ran­ne pi­smo na chwi­lę sta­ło się roz­my­te, ale Cla­ra zmru­ży­ła oczy i znów wi­dzia­ła wy­ra­źnie.

„Poza tym do­szły mnie wie­ści, że Ro­bert Schu­mann za­ręczył się z Pa­ńską uczen­ni­cą Er­ne­sti­ne von Fric­ken. Cho­dzą słu­chy, że po­da­ro­wał dziew­czy­nie pie­rścio­nek i udał się do jej ojca, by po­pro­sić o rękę dziew­czy­ny. Za­gad­ką po­zo­sta­je jed­nak, z cze­go pla­nu­je żyć wraz ze swo­ją przy­szłą ma­łżon­ką...”

– Mu­sisz chy­ba za­tem po­grze­bać swo­je na­dzie­je po­kła­da­ne w Ro­ber­cie Schu­man­nie – za­drwił oj­ciec. – Na­praw­dę nie poj­mu­ję, co wy, mło­de dziew­częta, wi­dzi­cie w tym nic­po­niu.

ROZDZIAŁ 2

Ber­lin i Lipsk, od kwiet­nia do lip­ca 1835 roku

Dni spędzo­ne w pod­ró­ży jesz­cze ni­g­dy nie wy­da­wa­ły się Cla­rze tak dłu­gie i nu­żące. Le­d­wie wy­trzy­my­wa­ła w tej ter­ko­cącej skrzy­ni, więc za ka­żdym ra­zem, gdy ko­nie mu­sia­ły zwal­niać tem­pa z po­wo­du ja­kie­jś prze­szko­dy bądź kiep­skiej na­wierzch­ni, dziew­czy­na wy­sia­da­ła z po­wo­zu i szła obok nie­go. Nie mia­ło dla niej zna­cze­nia, że grzęzła w bło­cie, któ­re wno­si­ła po­tem do dy­li­żan­su. Na­stał kwie­cień i przy­ro­da bu­dzi­ła się do ży­cia, jed­nak Cla­rę prze­pe­łnia­ło przy­gnębie­nie.

Że też mu­sia­ła to być wła­śnie jej przy­ja­ció­łka Er­ne­sti­ne, przez wszyst­kich na­zy­wa­na Tine. Dziew­czy­na była o trzy lata star­sza od Cla­ry i pi­ęk­na jak z ob­raz­ka. Przy­je­cha­ła do Lip­ska za­le­d­wie rok temu i za­jęła po­kój, któ­ry zwol­nił Ro­bert, po tym, jak ten zna­la­zł wła­sne miesz­ka­nie. Zna­ko­mi­cie gra­ła na for­te­pia­nie, a Frie­drich Wieck miał wy­kszta­łcić ją na pia­nist­kę. Ja­kże Cla­ra była głu­pia. Nie po­dej­rze­wa­jąc, ja­kie mogą być tego kon­se­kwen­cje, z za­chwy­tem opo­wia­da­ła Tine o Ro­ber­cie, sama zwró­ci­ła na nie­go jej uwa­gę i za­po­zna­ła ich ze sobą. A te­raz się za­ręczy­li.

– Włóż je – za­ko­men­de­ro­wał oj­ciec i z wnętrza po­wo­zu po­dał jej ręka­wicz­ki z glan­so­wa­nej skó­ry.

– Nie jest mi zim­no.

– Wszyst­ko mi jed­no, czy jest ci zim­no, czy nie. Mu­sisz dbać o dło­nie.

Wes­tchnęła i si­ęgnęła po ręka­wicz­ki, wło­ży­ła je i ode­szła na tyle da­le­ko od po­wo­zu, by nie sły­szeć, co mówi oj­ciec. Po pro­stu nie mo­gła go już znie­ść.

A więc to taki ból to­wa­rzy­szył zła­ma­ne­mu ser­cu. Cla­ra czu­ła, jak­by ja­kieś zwie­rzę po­że­ra­ło jej trze­wia, a ser­ce roz­ci­na­no na małe ka­wa­łecz­ki. Ból był tak duży, że chcia­ło jej się cały czas krzy­czeć i ude­rzać na oślep do­oko­ła sie­bie.

Przed nimi ci­ągnęła się świe­żo wy­bru­ko­wa­na uli­ca. Do­ro­żkarz ostro­żnie kie­ro­wał ci­ężkim po­wo­zem, by nie wpa­ść w jed­ną z wyrw, któ­re osta­ły się w na­wierzch­ni. Oj­ciec wy­chy­lił gło­wę z okna do­ro­żki.

– Czy mo­gła­byś z ła­ski swo­jej wró­cić do środ­ka? Za­raz będzie­my kon­ty­nu­ować pod­róż.

Czo­ło osło­ni­ęte miał dużą chust­ką, po­nie­waż cier­piał na neu­ral­gię twa­rzy. Cla­ra z ko­lei cie­szy­ła się zna­ko­mi­tym zdro­wiem. Gnębi­ły ją je­dy­nie ta głębo­ko sie­dząca wście­kło­ść i ból. Nie, nie za­mie­rza­ła się tak szyb­ko pod­dać!

Z tru­dem prze­łk­nęła gulę w gar­dle, przez któ­rą ci­ężko jej się od­dy­cha­ło. To mu­sia­ło być ja­kieś nie­po­ro­zu­mie­nie, Ro­bert nie za­ręczył się z Er­ne­sti­ne, to po pro­stu nie­mo­żli­we. Cla­ra my­śla­ła o li­stach, któ­re przed jej wy­jaz­dem pi­sał do niej z miesz­ka­nia w lip­skiej dziel­ni­cy Con­ne­witz. W jed­nym z nich po­pro­sił ją o to, by o kon­kret­nej go­dzi­nie wraz z nim za­gra­ła ten sam utwór Cho­pi­na, tak by „ich du­sze spo­tkać się mo­gły w pół dro­gi, mniej wi­ęcej nad bra­mą To­ma­sza”. Czy to nic nie zna­czy­ło? Prze­cież za­de­dy­ko­wa­ła Ro­ber­to­wi skom­po­no­wa­ny przez sie­bie Ro­man­ce va­ri­ée op. 3, jak mógł o tym za­po­mnieć? Na­gle za­częła przy­po­mi­nać so­bie pew­ne de­ta­le: spoj­rze­nia, któ­re wy­mie­niał z Er­ne­sti­ne, żar­to­bli­we słów­ka wy­po­wia­da­ne na po­wa­żnie, dło­nie złączo­ne w uści­sku odro­bi­nę za dłu­go. Wszyst­ko to Cla­ra po­czy­ty­wa­ła za ge­sty przy­ja­źni, była pew­na swo­jej uprzy­wi­le­jo­wa­nej po­zy­cji. „Cla­ro, moja Cla­re­ńko...” Może oj­ciec miał ra­cję, mó­wi­ąc, że Ro­bert Schu­mann jest jak cho­rągiew­ka na wie­trze?

My­śli w jej gło­wie wi­ro­wa­ły ni­czym mły­ny na tym bez­kre­snym, pła­skim kra­jo­bra­zie. Kręci­ły się bez ustan­ku i Cla­ra nie była w sta­nie od­zy­skać spo­ko­ju.

– Do­brze się czu­jesz?

Ma­ria­ne Bar­giel sta­ła obok Cla­ry i bacz­nie się jej przy­gląda­ła. Wresz­cie mat­ka i cór­ka mia­ły oka­zję, by spędzić kil­ka go­dzin tyl­ko we dwie. Od przy­jaz­du do Ber­li­na oj­ciec za­cho­wy­wał się po­dejrz­li­wie i nie od­stępo­wał ich na krok. Tego po­po­łud­nia po­sta­no­wił udać się do le­ka­rza, li­cząc, że me­dyk po­mo­że mu uwol­nić się od bóli gło­wy.

Ma­ria­ne wy­bra­ła się z naj­star­szą cór­ką do Tier­gar­te­nu, nie tak daw­no temu prze­pro­jek­to­wa­ne­go przez ogrod­ni­ka Pe­te­ra Jo­se­pha Len­négo. Nie­któ­re części par­ku wy­łączo­no z użyt­ku, ale do­stęp­na prze­strzeń na­dal była wy­star­cza­jąca, by spa­ce­ro­wać po niej do utra­ty sił. Cla­ra za­uwa­ży­ła, że mat­ka – ko­bie­ta w za­awan­so­wa­nej ci­ąży – z tru­dem za nią nadąża­ła, więc dziew­czy­na zwol­ni­ła tem­po i szła nor­mal­nym, spa­ce­ro­wym kro­kiem.

– Tak – od­po­wie­dzia­ła z wa­ha­niem. – Czu­ję się do­brze, pani mat­ko.

– Ach, po­rzuć ten for­mal­ny ton – po­pro­si­ła Ma­ria­ne. – Czy do nie­go mu­sisz się zwra­cać per „pa­nie oj­cze”? – Par­sk­nęła, gdy Cla­ra ski­nęła gło­wą. – Do mnie mo­żesz mó­wić „mamo” – do­da­ła z tro­ską. Po­tem spo­wa­żnia­ła. – Wy­glądasz na zmar­twio­ną – ci­ągnęła. – Coś cię tra­pi?

Cla­ra się za­wa­ha­ła. Mat­ka spra­wia­ła wra­że­nie, jak­by mia­ła dość wła­snych pro­ble­mów. Szko­ła mu­zycz­na, któ­rą za­ło­ży­ła ra­zem z Adol­phem Bar­gie­lem kil­ka lat wcze­śniej, po­pa­dła w fi­nan­so­we kło­po­ty z po­wo­du epi­de­mii cho­le­ry i w ko­ńcu ją za­mkni­ęto. Za kil­ka ty­go­dni Ma­ria­ne mia­ła uro­dzić czwar­te dziec­ko z tego ma­łże­ństwa, będzie to jej dzie­wi­ąty po­ród. Bu­dy­nek, w któ­rym miesz­ka­li pa­ństwo Bar­gie­lo­wie, mie­ścił się wpraw­dzie w do­brym miej­scu – przy Unter den Lin­den 27, gdzie tuż za ro­giem znaj­do­wał się te­atr ope­ro­wy Ko­mi­sche Oper – lecz w sa­mym miesz­ka­niu pa­no­wa­ła strasz­li­wa cia­sno­ta. O tym, że mat­ka była zna­ko­mi­tą pia­nist­ką i śpie­wacz­ką, Cla­ra mo­gła się prze­ko­nać dzień wcze­śniej, gdy Ma­ria­ne so­pra­nem za­śpie­wa­ła par­tię so­lo­wą w kan­ta­cie wy­sta­wia­nej w Ko­mi­sche Oper. Za ja­kieś mar­ne gro­sze, jak się oka­za­ło. Ma­ria­ne i jej mąż wci­ąż udzie­la­li lek­cji, a mimo to pie­ni­ędzy cały czas bra­ko­wa­ło.

– By­łaś już kie­dyś za­ko­cha­na? Na pew­no masz mnó­stwo ad­o­ra­to­rów. A może oj­ciec ta­kże przed nimi cię pil­nu­je?

Cla­ra od­wró­ci­ła się w stro­nę mat­ki. Może to wła­śnie była oka­zja, żeby otwo­rzyć przed nią ser­ce?

– Cza­sa­mi pi­sa­łaś mi o nie­ja­kim Ro­ber­cie Schu­man­nie – kon­ty­nu­owa­ła Ma­ria­ne, jak­by czy­ta­ła w Cla­rze jak w otwar­tej ksi­ędze. – Jego kom­po­zy­cje są wspa­nia­łe. Ostat­nio stu­dio­wa­łam jego opus pi­ąte. Czy nie pod­jął w nim jed­ne­go z two­ich te­ma­tów? Mam na my­śli twój ro­mans. – Rzu­ci­ła cór­ce ba­daw­cze spoj­rze­nie. – Wy­da­je­cie się bli­ski­mi przy­ja­ció­łmi. Ja­kim on jest czło­wie­kiem?

– Nie chcę o nim roz­ma­wiać. – Cla­ra sama sły­sza­ła, jak bar­dzo ła­mał jej się głos. Brzmiał, jak­by za­raz mia­ła się udu­sić.

Ma­ria­ne się za­trzy­ma­ła.

– Prze­ży­łaś za­wód ser­co­wy. – Chwy­ci­ła dłoń Cla­ry, pe­łna wspó­łczu­cia. – Przy­kro mi.

– On... się za­ręczył. Z inną ko­bie­tą. – Dziew­czy­na w ko­ńcu po­wie­dzia­ła to na głos.

Wte­dy Ma­ria­ne zro­bi­ła coś, co Cla­rze zda­rza­ło się ro­bić, gdy któ­reś z ro­dze­ństwa pła­ka­ło i dziew­czy­na chcia­ła je po­cie­szyć. Jed­nak tym ra­zem to mat­ka wzi­ęła Cla­rę w ra­mio­na i de­li­kat­nie do sie­bie przy­tu­li­ła, a na­wet odro­bi­nę ją po­ko­ły­sa­ła. Mimo że po­cząt­ko­wo Cla­ra ka­żdą ko­mór­ką cia­ła wzbra­nia­ła się przed tą bli­sko­ścią, któ­rej nie zna­ła, osta­tecz­nie się pod­da­ła – przy­lgnęła do za­okrąglo­ne­go cia­ła mat­ki i po­zwo­li­ła, by ko­bie­ta gła­dzi­ła jej ple­cy. Mo­gła­by się na­wet roz­pła­kać, ale łzy nie chcia­ły pły­nąć.

– Mi­ło­ść to naj­trud­niej­sza rzecz w ży­ciu – wy­szep­ta­ła Ma­ria­ne do ucha cór­ki. – Mu­sisz być sil­na i podążać za gło­sem ser­ca. I ni­g­dy nie mo­żesz stra­cić w nią wia­ry. Ro­zu­miesz? Ni­g­dy.

Le­karz nie po­tra­fił ulżyć Frie­dri­cho­wi Wiec­ko­wi w bólu, a wła­dze w Ber­li­nie tak bar­dzo do­pie­kły mu na­ka­za­mi i za­rządze­nia­mi, że zro­bił coś, cze­go ni­g­dy nie brał pod uwa­gę – od­wo­łał wszyst­kie kon­cer­ty.

– Tyle będą z tego mieć ci nadęci Pru­sa­cy – sark­nął. – Nie usły­szą mo­jej cór­ki. Wra­ca­my do domu.

Cla­rze bar­dzo to od­po­wia­da­ło. Pod­róż ci­ągnęła się w nie­sko­ńczo­no­ść. Gdy za­my­ka­ła oczy, wi­dzia­ła sale kon­cer­to­we pe­łne lu­dzi, pry­wat­ne sa­lo­ny, te­atry, go­spo­dy, sale ta­necz­ne. Gra­ła wszędzie: w Hal­le, Mag­de­bur­gu, Schön­bec­ku, Hal­ber­stad­cie, Brunsz­wi­ku, Ha­no­we­rze, Bre­mie, a na ko­ńcu w Ham­bur­gu. Mia­ła już dość. Ona ta­kże chcia­ła jak naj­szyb­ciej wró­cić do domu, na­wet je­śli z in­nych niż oj­ciec po­wo­dów.

„Mu­sisz być sil­na” – po­wie­dzia­ła jej mat­ka. Cla­ra wie­dzia­ła, jak to zro­bić. Po­sta­no­wi­ła, że ni­ko­mu nie oka­że, jak bar­dzo cier­pi. Tine była jej przy­ja­ció­łką przez jed­ną krót­ką wio­snę. Cla­ra po­dzi­wia­ła osiem­na­sto­let­nią ko­le­żan­kę i cie­szy­ło ją to, że ta trak­to­wa­ła ją jak ró­wie­śnicz­kę. Te­raz dziew­czy­na mu­sia­ła jed­nak za­ak­cep­to­wać fakt, że Ro­bert naj­wy­ra­źniej na­dal wi­dział w niej tyl­ko dziec­ko. Cla­ra uwa­ża­ła Tine za atrak­cyj­ną, w so­bie sa­mej zaś nie po­tra­fi­ła zna­le­źć nic ład­ne­go i w du­chu była prze­ko­na­na, że na­ma­lo­wa­ny przez Ju­liu­sa Gie­re­go jej por­tret, któ­ry oj­ciec da­wał ka­żdej na­po­tka­nej oso­bie, był zbyt po­chleb­ny. Nie wspo­mi­na­jąc już o tym, że Tine mia­ła ob­fi­te pier­si, w prze­ci­wie­ństwie do młod­szej od niej Cla­ry.

Tak, Tine była cza­ru­jącą isto­tą, nie tyl­ko pi­ęk­ną – mia­ła ta­kże uj­mu­jący spo­sób by­cia. Dla­te­go Cla­ry nie dzi­wi­ło to, że Ro­bert za­ko­chał się wła­śnie w niej. Z jed­ne­go z na­pi­sa­nych przez ma­co­chę li­stów, któ­ry otrzy­ma­ła pod­czas po­by­tu w Ber­li­nie, wy­ni­ka­ło, że Er­ne­sti­ne von Fric­ken prze­rwa­ła stu­dia i wró­ci­ła do Czech, do ro­dzi­ców. Może już roz­po­częła przy­go­to­wa­nia do we­se­la? W trak­cie pod­ró­ży do Lip­ska Cla­ra na pró­żno pró­bo­wa­ła sku­pić swo­je my­śli na czy­mś in­nym.

Chcia­ła wró­cić do domu i wresz­cie po­ło­żyć się do swo­je­go łó­żka, znów zo­ba­czyć młod­sze ro­dze­ństwo, a przede wszyst­kim przy­tu­lić małą Ma­rie. Oj­ciec od razu za­czął ła­jać je­de­na­sto­let­nie­go Gu­sta­va, któ­ry pod­czas jego nie­obec­no­ści ca­łkiem – w jego opi­nii – zdzi­czał. Cla­ra pró­bo­wa­ła ochro­nić bra­ta przed nie­słusz­nym gnie­wem ojca, lecz jej sta­ra­nia oka­za­ły się, jak za­wsze, bez­ce­lo­we. Choć bar­dzo ubo­le­wa­ła nad lo­sem bied­ne­go Gu­sta­va, to świa­do­mo­ść, że nie była już je­dy­ną oso­bą znaj­du­jącą się w cen­trum uwa­gi ojca, przy­nio­sła jej bez­gra­nicz­ną ulgę.

– Gdzie jest Chri­stel? – za­py­ta­ła ma­co­chę, roz­pa­ko­wu­jąc ku­fer pod­ró­żny.

– Mu­sie­li­śmy ją zwol­nić – od­pa­rła szorst­ko Cle­men­ti­ne. – Ona... no cóż, nie była z nami szcze­ra. Za­miast niej pra­cu­je u nas te­raz Au­gu­ste. Po­znasz ją ju­tro, dziś wzi­ęła wol­ne na wie­czór.

Pierw­szej nocy spędzo­nej w wiel­kim domu u zbie­gu ulic Re­ich­stras­se i Grim­ma­ische, w któ­rym miesz­ka­ła ro­dzi­na Wiec­ków i w któ­rym znaj­do­wał się sklep ojca z mu­zy­ka­lia­mi, Cla­ra spa­ła głębo­kim snem. Od razu po śnia­da­niu po­szła do po­ko­ju mu­zycz­ne­go, by móc w ko­ńcu znów za­grać na po­rząd­nym for­te­pia­nie. Na­gle na­prze­ciw niej sta­nął Ro­bert Schu­mann i spo­glądał na nią swo­imi wiel­ki­mi błękit­ny­mi ocza­mi, któ­rych tęczów­ka oto­czo­na była oso­bli­wą ciem­ną ob­wód­ką.

– Wi­tam z po­wro­tem w Lip­sku – po­wie­dział i od­wró­cił wzrok, cze­go ni­g­dy wcze­śniej nie ro­bił. – Jak mi­nęła pod­róż?

– Pod­róż upły­nęła do­brze – od­pa­rła i na­pręży­ła cia­ło. „Mu­sisz być sil­na”, po­wie­dzia­ła mat­ka. – Dzi­ęku­ję, że pan pyta – do­da­ła uprzej­mie. – Uwa­żam, że da­łam z sie­bie wszyst­ko.

Dla­cze­go mu­siał wy­glądać tak nie­sa­mo­wi­cie atrak­cyj­nie? Stał non­sza­lanc­ko, opie­ra­jąc cia­ło na jed­nej no­dze, dru­gą swo­bod­nie wspa­rł na pal­cach sto­py. Na ja­sne blond wło­sy padł pro­mień sło­ńca i nadał im bla­sku. Cla­ra do­sko­na­le zna­ła rysy Ro­ber­ta, jego wy­so­kie czo­ło, cha­rak­te­ry­stycz­ne brwi wy­gi­ęte w de­li­kat­ny łuk przy­po­mi­na­jący skrzy­dła ja­skó­łki, pe­łne usta i wy­ra­źny do­łe­czek na bro­dzie, któ­ry tak uwiel­bia­ła...

– Moja Cla­ra przy­spo­rzy­ła panu sła­wy w świe­cie – za­ko­mu­ni­ko­wał oj­ciec, któ­ry wła­śnie wsze­dł do po­ko­ju. – Nie dała się od­wie­ść od po­my­słu, by na bis za­grać pa­ńską toc­ca­tę.

– Czy to praw­da? – Ro­bert de­li­kat­nie się za­czer­wie­nił. Czy­żby po­czuł się nie­zręcz­nie?

– Je­dy­nie w Ham­bur­gu – po­wie­dzia­ła od nie­chce­nia. – Szcze­rze mó­wi­ąc, do­pie­ro wte­dy przy­szło mi to do gło­wy.

Usia­dła do no­we­go for­te­pia­nu z fa­bry­ki Graf i za­częła grać. Nie był to ża­den kon­kret­ny utwór, ro­bi­ła wła­ści­wie to, cze­go ocze­ki­wa­no od niej pod­czas spo­tkań w ka­me­ral­nych gro­nach: im­pro­wi­zo­wa­ła i gra­ła fan­ta­zje. Kla­wi­sze mi­ęk­ko ugi­na­ły się pod jej pal­ca­mi, a dźwi­ęki się per­li­ły.

– Czy w tym cza­sie skom­po­no­wał pan coś no­we­go? – za­py­tał Wieck swe­go nie­gdy­siej­sze­go ucznia.

– Tak – od­pa­rł roz­ko­ja­rzo­ny Schu­mann, ode­rwaw­szy się od gry Cla­ry. – Je­śli chcia­łby pan rzu­cić okiem na par­ty­tu­rę, mogę ją przy­nie­ść przy naj­bli­ższej oka­zji.

Wte­dy zja­wił się pra­cow­nik skle­pu i po­pro­sił Wiec­ka, żeby przy­sze­dł do skle­po­we­go ma­ga­zy­nu. Nie prze­ry­wa­jąc gry, Cla­ra za­py­ta­ła Ro­ber­ta:

– Jak się mie­wa Er­ne­sti­ne? – I od razu ugry­zła się w język.

Po­cząt­ko­wo Schu­mann spra­wiał wra­że­nie, jak­by jej nie usły­szał. Wyj­rzał przez okno i spló­tł dło­nie za ple­ca­mi. Ro­bił tak za­wsze, gdy nad czy­mś roz­my­ślał.

– Dla­cze­go pani mnie o to pyta?

– Jako jej na­rze­czo­ny po­wi­nien pan to chy­ba wie­dzieć?

Rzu­cił jej smut­ne spoj­rze­ne, nie­mal z wy­rzu­tem.

– Ach, Cla­ro – po­wie­dział.

Czy miał to być po­czątek wy­ja­śnień? Tego już się nie do­wie­dzia­ła. Za­nim bo­wiem Ro­bert zdążył coś do­dać, wró­cił oj­ciec.

Cla­ra jesz­cze przez chwi­lę przy­słu­chi­wa­ła się roz­mo­wie mężczyzn. Na­stęp­nie za­ko­ńczy­ła im­pro­wi­za­cję ka­den­cją i wy­szła z po­ko­ju.

Je­den z utwo­rów, któ­re Ro­bert skom­po­no­wał pod­czas jej nie­obec­no­ści, no­sił ty­tuł Kar­na­wał. Jesz­cze tego sa­me­go dnia, w któ­rym spo­tkał się z Cla­rą i jej oj­cem, prze­słał Wiec­ko­wi par­ty­tu­rę. Był to zbiór krót­kich utwo­rów cha­rak­te­ry­stycz­nych. Cla­ra od razu usia­dła do for­te­pia­nu, żeby je prze­grać. Ty­tu­ły pierw­szych kom­po­zy­cji – Pier­rot i Ar­le­kin – ła­two było roz­szy­fro­wać, Val­se no­ble rów­nież. Imio­na Eu­ze­biusz i Flo­re­stan sym­bo­li­zo­wa­ły sa­me­go kom­po­zy­to­ra, ale kim była Co­qu­et­te? Naj­wi­ęk­szą za­gad­kę sta­no­wił jed­nak dzie­si­ąty utwór za­ty­tu­ło­wa­ny A.S.C.H.-S.C.H.A. Cla­ra wie­lo­krot­nie wy­ko­ny­wa­ła tę prze­dziw­ną kom­po­zy­cję, aż w ko­ńcu do­strze­gła, że jej ty­tuł to wy­ko­rzy­sta­ne w utwo­rze dźwi­ęki A, S, C oraz H. Co jed­nak ozna­cza­ło sło­wo „Asch”?

Po­iry­to­wa­na odło­ży­ła par­ty­tu­ry na bok. Wie­czo­rem, gdy chcia­ła na­pi­sać mat­ce o szczęśli­wym po­wro­cie do domu i szu­ka­ła pa­pie­ru, w ręce wpa­dł jej sta­ry list od Er­ne­sti­ne. Wte­dy wresz­cie zro­zu­mia­ła. Asch to miej­sco­wo­ść, w któ­rej miesz­ka­li ro­dzi­ce Tine, a obec­nie ta­kże i ona sama, miej­sce, do któ­re­go Ro­bert uda­wał się w od­wie­dzi­ny do Tine, ba­ro­no­wej i ba­ro­na von Fric­ken. I do­kąd je­ździł w za­lo­ty.

Dla­cze­go więc na py­ta­nie o Er­ne­sti­ne od­po­wie­dział nie­mal z wy­rzu­tem, sło­wa­mi: „Ach, Cla­ro”? Dla­cze­go nie przy­znał się, że jest za­ręczo­ny?

Gdy ko­lej­ne­go po­po­łud­nia Cla­ra spa­ce­ro­wa­ła w to­wa­rzy­stwie Gu­sta­va po par­ku Ro­sen­tal, na­gle u jej boku po­ja­wił się Ro­bert. Chłop­cu, któ­ry przy­wi­tał go ra­do­śnie ni­czym star­sze­go bra­ta, dał kil­ka mo­net, żeby ku­pił so­bie coś słod­kie­go w jed­nym z kio­sków.

Tym­cza­sem Cla­ra szła da­lej, jak­by obec­no­ść Ro­ber­ta ani tro­chę jej nie in­te­re­so­wa­ła, choć jej ser­ce biło jak sza­lo­ne. Do­go­nił ją w oka­mgnie­niu.

– Cla­ro – po­wie­dział, a jej ser­ce na uła­mek chwi­li się za­trzy­ma­ło. – Oba­wiam się, że pod­czas pani nie­obec­no­ści, gdy prze­by­wa­ła pani gdzieś po­mi­ędzy Lip­skiem a Ham­bur­giem, do­szło do nie­po­ro­zu­mie­nia. Nie za­ręczy­łem się z Er­ne­sti­ne.

Cla­ra spoj­rza­ła na nie­go, a w jej oczach po­ja­wi­ły się iskry.

– Cały świat o tym mówi – od­pa­rła, sta­ra­jąc się brzmieć su­cho i obo­jęt­nie. – Po­da­ro­wał jej pan pie­rścio­nek. I udał się w od­wie­dzi­ny do jej ro­dzi­ców.

„Po­wiedz, pro­szę, że to nie­praw­da” – bła­ga­ła w du­chu. „Po­wiedz mi, że to wszyst­ko to tyl­ko zły sen. Ja­kaś in­try­ga uknu­ta je­dy­nie po to, by nas po­ró­żnić”.

– Zga­dza się, po­da­ro­wa­łem jej pie­rścio­nek – wy­znał Ro­bert, a Cla­ra po­czu­ła, jak­by jej ser­ce roz­to­pi­ło się ni­czym me­tal i spły­wa­ło do jej żo­łąd­ka, wy­wo­łu­jąc skur­cze. – Nie my­śla­łem o nim jed­nak jak o pie­rścion­ku za­ręczy­no­wym. W ko­ńcu ja ta­ko­we­go nie no­szę.

Na do­wód wy­ci­ągnął przed sie­bie dło­nie. Cla­ra wbi­ła w nie wzrok, tak do­brze je zna­ła. Ro­bert rów­nież miał na­dzie­ję, że zro­bi wiel­ką ka­rie­rę pia­ni­stycz­ną, lecz przed kil­ko­ma laty do­znał pa­ra­li­żu środ­ko­we­go pal­ca pra­wej ręki. Żeby roz­ru­szać pa­lec, wy­my­ślił me­cha­nizm, za po­mo­cą któ­re­go nie­ustan­nie go tre­no­wał. Po ja­ki­mś cza­sie tych ćwi­czeń prze­ci­ążył pa­lec i tym sa­mym po­gor­szył spra­wę. Oj­ciec Cla­ry nie prze­pusz­czał żad­nej oka­zji, by z tego po­wo­du z nie­go szy­dzić, oczy­wi­ście wy­łącz­nie za ple­ca­mi Ro­ber­ta. W jego to­wa­rzy­stwie Frie­drich za­wsze za­cho­wy­wał się uprzej­mie i ob­ma­wiał mło­dzie­ńca je­dy­nie wte­dy, gdy ten wy­cho­dził.

Cla­ra chcia­ła za­py­tać Ro­ber­ta o cho­ry pa­lec, ale wci­ąż mil­cza­ła, wpa­tru­jąc się w te ubó­stwia­ne przez nią dło­nie, na któ­rych rze­czy­wi­ście nie było żad­ne­go pie­rścion­ka.

– Co pan po­ra­biał w Asch? – za­py­ta­ła po­dejrz­li­wie. – I dla­cze­go po­świ­ęcił pan temu miej­scu je­den ze swo­ich utwo­rów?

Ro­bert uśmiech­nął się, a w jego po­licz­kach uka­za­ły się do­łecz­ki.

– Cla­re­ńko, Cla­re­ńko – po­wie­dział z za­do­wo­le­niem. – Uda­je pani oschłą, a po­mi­mo to naj­wy­ra­źniej prze­stu­dio­wa­ła pani mój Kar­na­wał z naj­wi­ęk­szą uwa­gą. Czy rzu­ci­ło się pani w oczy ta­kże to, że je­den z utwo­rów nosi ty­tuł Chia­ri­na?

Cla­ra przy­sta­nęła zdzi­wio­na. Nie, na ten nie zwró­ci­ła uwa­gi. Zro­zu­miaw­szy, że ty­tuł jed­nej z kom­po­zy­cji to na­zwa ro­dzin­ne­go mia­sta Er­ne­sti­ne, po­czu­ła się do­tkni­ęta. Te­raz spoj­rza­ła na Ro­ber­ta – jego spoj­rze­nie wy­ra­ża­ło za­ra­zem czu­ło­ść i śmiech.

– Chy­ba nie jest pani za­zdro­sna?

Cla­ra z całą ener­gią po­kręci­ła prze­cząco gło­wą.

– Ani odro­bi­nę! – od­pa­rła z obu­rze­niem i zde­cy­do­wa­nym kro­kiem ru­szy­ła przed sie­bie. – Skąd przy­sze­dł panu do gło­wy taki po­my­sł?

Przez chwi­lę szli obok sie­bie w mil­cze­niu.

– Pro­szę mi opo­wie­dzieć o to­ur­née kon­cer­to­wym – ode­zwał się w ko­ńcu Ro­bert. – Do­szły mnie słu­chy, że za­ko­cha­ła się pani w pew­nym wio­lon­cze­li­ście z Brunsz­wi­ku.

– Kto tak po­wie­dział? – za­py­ta­ła obo­jęt­nie, ale w środ­ku ki­pia­ła z wście­kło­ści.

Ow­szem, z ogrom­nym en­tu­zja­zmem na­pi­sa­ła w li­ście do ma­co­chy, że jesz­cze ni­g­dy nie spo­tka­ła ko­goś, kto gra­łby na wio­lon­cze­li tak znie­wa­la­jąco, jak The­odor Mül­ler. Praw­dą było też to, że przez kil­ka dni wzdy­cha­ła do The­odo­ra. Czy­żby ma­co­cha to roz­po­wie­dzia­ła? Cla­ra po­sta­no­wi­ła w du­chu, że już ni­g­dy z ni­cze­go nie zwie­rzy się Cle­men­ti­ne i będzie się pil­no­wa­ła w jej to­wa­rzy­stwie.

– Pan Mül­ler gra do­praw­dy wspa­nia­le, to fakt. To on pod­su­nął mi po­my­sł, by w dru­giej części kon­cer­tu nadać par­tii wio­lon­cze­li szcze­gól­ną rolę, dzi­ęki cze­mu od­no­si­ło się wra­że­nie, jak­by pia­ni­no i wio­lon­cze­la pro­wa­dzi­ły ze sobą roz­mo­wę. Co pan o tym sądzi?

Rzu­ci­ła Ro­ber­to­wi prze­bie­głe spoj­rze­nie. Sko­ro już uwie­rzył w to, że za­ko­cha­ła się w wio­lon­cze­li­ście, to dla­cze­go by go tym fak­tem tro­chę nie pod­ra­żnić? Po­ka­że mu, że nie jest je­dy­nym mężczy­zną, któ­ry mó­głby się jej spodo­bać. Na­wet je­śli The­odor Mül­ler był dla niej zde­cy­do­wa­nie za sta­ry, a jej za­uro­cze­nie już daw­no mi­nęło, nie za­szko­dzi po­trzy­mać Ro­ber­ta w nie­pew­no­ści.

– To dość nie­spo­ty­ka­ny, ale bar­dzo do­bry po­my­sł – od­po­wie­dział. – Z chęcią obej­rzę ten utwór, gdy tyl­ko zo­sta­nie uko­ńczo­ny. Na pew­no oka­że się zna­ko­mi­ty, jak wszyst­ko, co wy­cho­dzi spod pani pal­ców.

Pod­bie­gł do nich Gu­stav i za­ofe­ro­wał sio­strze ku­pio­ne kar­mel­ki. Cla­ra od­mó­wi­ła, dzi­ęku­jąc. Wie­dzia­ła, jak bar­dzo jej brat lu­bił słod­ko­ści i jak rzad­ko miał oka­zję skosz­to­wać ich w domu. Z ja­kie­goś po­wo­du to wła­śnie w sto­sun­ku do nie­go oj­ciec miał wci­ąż ja­kieś obiek­cje. Po­nad­to Cla­ra nie była już dziew­czyn­ką, któ­ra pod­ja­da­ła ła­ko­cie.

– Wy­da­je się pani doj­rzal­sza – po­wie­dział Ro­bert za­my­ślo­ny. – Wy­je­cha­ła pani jako pod­lo­tek, a wró­ci­ła jako dama. Co ta­kie­go wy­da­rzy­ło się w tej pod­ró­ży?

Spoj­rza­ła na nie­go, a ich oczy się spo­tka­ły. Cla­ra naj­chęt­niej za­py­ta­ła­by o to, co się z nim sta­ło. Ona gra­ła kon­cer­ty, zno­si­ła ojca, uści­snęła dło­nie ty­si­ęcy osób, prze­je­cha­ła do­ro­żka­mi nie­zli­czo­ne ki­lo­me­try. Cóż mia­ło­by się wy­da­rzyć?

– Nie jest pani już małą dziew­czyn­ką – od­pa­rł nie­mal rzew­nie. – Wszyst­ko prze­mi­ja. Ale niech nie tra­ci pani sym­pa­tii do mnie.

Po­wie­dziaw­szy to, ski­nął gło­wą w jej kie­run­ku i dał Gu­sta­vo­wi czu­łe­go pstrycz­ka w gło­wę, któ­ry nie bo­lał ani tro­chę, sta­no­wił ra­czej piesz­czo­tę. Na­stęp­nie skręcił w bocz­ną ulicz­kę i znik­nął im z oczu.

Mi­nęła wio­sna. Cla­ra ćwi­czy­ła grę na for­te­pia­nie, uczy­ła się no­wych utwo­rów, przede wszyst­kim Kar­na­wa­łu Ro­ber­ta. O Er­ne­sti­ne i jej za­ręczy­nach z Schu­man­nem już nie mó­wio­no. Lip­skie kręgi to­wa­rzy­skie, w któ­rych się ob­ra­ca­ła, żyły już in­ny­mi wy­da­rze­nia­mi. Na dy­rek­to­ra or­kie­stry Ge­wan­dhaus pró­bo­wa­no po­zy­skać sa­me­go Fe­li­xa Men­dels­soh­na-Bar­thol­dy’ego, co sta­no­wi­ło­by nie lada sen­sa­cję.

Frie­drich Wieck naj­wy­ra­źniej był prze­ko­na­ny, że Ro­bert Schu­mann zwi­ązał się z Er­ne­sti­ne von Fric­ken, i nie po­świ­ęcał mu wi­ęcej uwa­gi. Z ko­lei Cla­ra ży­wi­ła głębo­ką na­dzie­ję, że mło­dzie­niec po­wie­dział jej praw­dę i jego „za­ręczy­ny” były tyl­ko nie­po­ro­zu­mie­niem. Co ja­kiś czas spo­ty­ka­li się pod­czas spa­ce­rów – Ro­bert znał ulu­bio­ne ście­żki Cla­ry, szcze­gól­ną sym­pa­tią da­rzy­ła zwłasz­cza te wio­dące przez Ro­sen­tal. Tam nie spo­sób było bo­wiem na sie­bie nie tra­fić, co li­czy­ło się dla niej dla­te­go, że Cla­ra mia­ła dni za­pla­no­wa­ne co do mi­nu­ty.

Roz­ma­wia­li o utwo­rach, któ­re wła­śnie ćwi­czy­li, albo o tym, nad czym pra­co­wa­li. Cla­ra z ogrom­nym za­pa­łem roz­pra­wia­ła o za­ko­ńcze­niu kon­cer­tu for­te­pia­no­we­go.

– Chy­ba zmie­nię ko­lej­no­ść par­ty­tur – po­wie­dzia­ła w jed­no ze wspól­nie spędzo­nych przed­po­łud­ni w maju, cie­ka­wa zda­nia Ro­ber­ta. – Go­to­wa część będzie sta­no­wić fi­nał.

– Czy ozna­cza to, że wła­śnie pra­cu­je pani nad nową pierw­szą częścią sym­fo­nii?

– Nie, nad po­wol­ną częścią środ­ko­wą. Tą z par­tią wio­lon­cze­li...

– A więc pra­cu­je pani, za­czy­na­jąc od ko­ńca – stwier­dził Ro­bert roz­ba­wio­ny.

– Usi­łu­ję upo­rać się z par­tią or­kie­stry – przy­zna­ła. – W ta­kich mo­men­tach prze­ko­nu­ję się, że je­stem so­list­ką...

– Uda się pani – od­pa­rł z prze­ko­na­niem. – A je­śli będzie pani po­trze­bo­wa­ła po­mo­cy, wie pani, gdzie mnie zna­le­źć.

Ob­da­ro­wa­ła go uśmie­chem, któ­ry – jak się jej zda­wa­ło – go ocza­ro­wał. Ro­bert od­wza­jem­nił go.

– Po­win­na ro­bić to pani częściej – wy­szep­tał. – Gdy się pani uśmie­cha, na nie­bie po­ja­wia się sło­ńce. A wraz z nim sta­ją się wi­docz­ne wszyst­kie cia­ła nie­bie­skie. Pani oczy błysz­czą jak gwiaz­dy. Czy ktoś już to pani mó­wił? Nie? Ten cu­dow­ny wio­lon­cze­li­sta tego nie spo­strze­gł?

Po po­wro­cie do domu przy­gląda­ła się swo­je­mu od­bi­ciu w lu­strze. Ro­bert po­wie­dział, że jej oczy błysz­czą jak gwiaz­dy. Cla­rze wy­da­wa­ło się, że jej oczy były ra­czej dziw­ne, gdyż nie mia­ły jed­nej wy­ra­źnej bar­wy. Nor­mal­ni lu­dzie mie­li oczy brązo­we albo nie­bie­skie, ja­śniej­sze albo ciem­niej­sze, nie­kie­dy zie­lon­ka­we, jak jej oj­ciec. A je­śli przyj­rzeć się bli­żej oczom Cla­ry, ich tęczów­ki po­ły­ski­wa­ły we wszyst­kich ko­lo­rach rów­no­cze­śnie. Z da­le­ka wy­da­wa­ły się srebr­no­sza­re, a w za­le­żno­ści od stro­ju, któ­ry Cla­ra mia­ła na so­bie, ich od­cień wpa­dał w zie­leń, nie­bie­ski, brąz... Nikt nie po­tra­fił uchwy­cić ich bar­wy.

Były duże i pe­łne wy­ra­zu. Bez tru­du dało się z nich wy­czy­tać my­śli i uczu­cia dziew­czy­ny. Cla­rze ni­g­dy nie przy­szło­by do gło­wy, że mo­gły­by błysz­czeć jak gwiaz­dy. Wzi­ęła do ręki lu­ster­ko i po­de­szła do okna. Kry­tycz­nie przy­gląda­ła się sre­brzy­stej grze barw tęczów­ki. „Czło­wiek nie wy­bie­ra so­bie ko­lo­ru oczu” – po­my­śla­ła i odło­ży­ła lu­ster­ko. Po­dob­nie zresz­tą jak nie wy­bie­ra oso­by, któ­rą ob­da­rza mi­ło­ścią. Dziew­czy­na wkra­cza­ła w ży­cie, nie było od­wro­tu.

– Żeby się od­prężyć, na­pi­sa­łam kil­ka krót­kich utwo­rów na for­te­pian – zdra­dzi­ła Ro­ber­to­wi kil­ka ty­go­dni pó­źniej. – Czy chcia­łby pan rzu­cić na nie okiem?

Ro­bert przy­tak­nął. Czte­rem krót­kim kom­po­zy­cjom nada­ła – zgod­nie z pa­nu­jącą modą – fran­cu­ski ty­tuł Qu­atre pi­èces ca­rac­téri­sti­qu­es, czy­li czte­ry utwo­ry cha­rak­te­ry­stycz­ne.

– Za­in­spi­ro­wa­łam się hi­sto­ria­mi, któ­re kil­ka lat temu opo­wia­dał pan mi oraz moim bra­ciom. Pa­mi­ęta pan? Jesz­cze wte­dy, gdy miesz­kał pan z nami.

Ro­bert po­spiesz­nie przej­rzał kart­ki i zwró­cił uwa­gę na ty­tu­ły, któ­re Cla­ra na nich za­pi­sa­ła.

– Sa­bat cza­row­nic – prze­czy­tał na głos i uśmiech­nął się. – A czy ten ostat­ni utwór na­praw­dę na­zy­wa się Ta­niec du­chów?

Za­śmiał się, a Cla­rze zro­bi­ło się go­rąco. Czy­żby się z niej na­śmie­wał?

– Pod­jęła pani bła­he te­ma­ty i przed­sta­wi­ła je w spo­sób, w moim od­czu­ciu, bar­dzo doj­rza­ły. – Zwi­nął par­ty­tu­ry z po­wro­tem w ru­lon i wsu­nął do we­wnętrz­nej kie­sze­ni cien­kie­go płasz­cza. – Pro­szę wzi­ąć w za­mian to – po­wie­dział i na­gle w rękach mężczy­zny po­ja­wi­ły się zu­pe­łnie inne za­pi­sy nu­to­we. – Cie­ka­wy je­stem, co pani po­wie.

– Co to ta­kie­go? – Cla­ra przyj­rza­ła się pierw­szej stro­nie.

– Jesz­cze nie wiem. Na ra­zie za­ty­tu­ło­wa­łem je Etiu­dy na or­kie­strę o Flo­re­sta­nie i Eu­ze­biu­szu.

– Na for­te­pian?

Ro­bert przy­tak­nął i rzu­cił jej nie­śmia­łe spoj­rze­nie.

– Sta­ram się uchwy­cić w tych utwo­rach ca­łe­go Ro­ber­ta Schu­man­na, ro­zu­mie pani? Flo­re­sta­na oraz Eu­ze­biu­sza. Tra­dy­cję oraz to, co nie­zna­ne, co jesz­cze przed nami, a co na­zy­wa­my no­wo­cze­sno­ścią, nie wie­dząc do­kład­nie, jaka ona będzie. – Za­trzy­mał się i spoj­rzał na Cla­rę. – Ro­zu­mie pani, co mam na my­śli? – Przy­glądał jej się nie­mal bła­gal­nie. – Czu­ję to ka­żdą cząst­ką swo­je­go cia­ła. Czy pani rów­nież?

– Wy­da­je mi się, że tak – od­pa­rła. – Prze­ko­nam się, gdy już prze­stu­diu­ję te utwo­ry. Ile ich jest?

– Na ra­zie tyl­ko czte­ry, ale doj­dę do tu­zi­na, przy­naj­mniej taką mam na­dzie­ję. Taki mam plan.

Od­gar­nął wło­sy z czo­ła i do­pie­ro w tym mo­men­cie Cla­ra spo­strze­gła ciem­ne cie­nie wo­kół oczu mężczy­zny. Po­wie­ki miał lek­ko za­czer­wie­nio­ne.

– Chy­ba pra­co­wał pan do pó­źna w nocy? – za­py­ta­ła ze wspó­łczu­ciem.

Spoj­rzał na nią tak, jak­by go przy­ła­pa­ła, i chciał coś od­po­wie­dzieć. Po chwi­li chy­ba jed­nak zmie­nił zda­nie i tyl­ko przy­tak­nął.

– Mówi się, że Schu­mann co noc jako ostat­ni opusz­cza Piw­ni­cę Au­er­ba­cha – po­wie­dział oj­ciec pod­czas ko­la­cji. – Jego kom­pa­ni od kie­lisz­ka często­kroć mu­szą go od­pro­wa­dzać do domu, po­nie­waż sam by do nie­go nie tra­fił. – Frie­drich Wieck za­śmiał się po­gar­dli­wie, a Cle­men­ti­ne z dez­apro­ba­tą po­kręci­ła gło­wą.

Cla­ra chcia­ła sta­now­czo za­prze­czyć, ale w ostat­niej chwi­li się po­wstrzy­ma­ła. Prze­cież to je­dy­nie podłe po­mó­wie­nia. Ro­bert kom­po­no­wał, skąd miał mieć czas, żeby cho­dzić po go­spo­dach. Po chwi­li przy­po­mnia­ła so­bie jego za­czer­wie­nio­ne po­wie­ki i cie­nie pod ocza­mi. Jego twarz wy­da­wa­ła się opuch­ni­ęta.

– Er­ne­sti­ne na pew­no będzie mia­ła po­cie­chę z ta­kie­go męża – rzu­ci­ła oschle ma­co­cha.

Cla­ra po­chy­li­ła gło­wę nad ta­le­rzem. Ści­ska­ło ją w żo­łąd­ku. Po chwi­li oj­ciec znów wzi­ął ją za cel.

– Dziś po po­łud­niu pój­dziesz do ma­da­me Vo­igt – po­in­for­mo­wał. – Py­ta­ła o cie­bie i na­rze­ka­ła, że w ogó­le się już u niej nie po­ka­zu­jesz.

– Tak, pa­nie oj­cze – od­pa­rła Cla­ra.

– Za­bierz ze sobą nuty do utwo­rów cha­rak­te­ry­stycz­nych, że­byś mia­ła co grać. Swo­ją dro­gą, jak ci idzie przy­go­to­wy­wa­nie kon­cer­tu? Czy dru­ga część jest już go­to­wa? Nie? – Twarz ojca zro­bi­ła się czer­wo­na. – Jesz­cze w tym roku ma się od­być jego pra­wy­ko­na­nie, zro­zu­mia­no? Mu­si­my na­dal sta­rać się ści­ągać na cie­bie uwa­gę. Cza­sy, w któ­rych ucho­dzi­łaś za cu­dow­ne dziec­ko, już mi­nęły. Któż by za­in­te­re­so­wał się ta­kim nie­do­wa­rzo­nym pod­lot­kiem jak ty? Za ka­żdym ra­zem mu­sisz za­ska­ki­wać świat na nowo, Cla­ro. A więc do­pil­nuj, żeby pra­ce nad utwo­ra­mi kon­cer­to­wy­mi szły do przo­du!

– Tak, pa­nie oj­cze – po­wtó­rzy­ła Cla­ra i ucie­szy­ła się, gdy oj­ciec zwró­cił się do żony w in­nej spra­wie.

Jak Cle­men­ti­ne to wy­trzy­my­wa­ła?

Cla­ra chęt­nie od­wie­dza­ła Hen­riet­te Vo­igt, przede wszyst­kim dla­te­go, że ist­nia­ła duża szan­sa na spo­tka­nie wła­śnie tam Ro­ber­ta, któ­ry często go­ścił w pro­gach domu Hen­riet­te. Od­kąd parę lat wcze­śniej ma­da­me Vo­igt spro­wa­dzi­ła się do Lip­ska i tu też wy­szła za mąż, jej sa­lon stał się jed­nym z cie­kaw­szych cen­trów ży­cia mu­zycz­ne­go w mie­ście. O dwa lata star­sza od Ro­ber­ta ko­bie­ta była wy­śmie­ni­tą pia­nist­ką. Za­miast roz­wi­jać wła­sną ka­rie­rę, wo­la­ła na­uczać gry na for­te­pia­nie, wspie­rać młod­szych ar­ty­stów i upo­wszech­niać wy­mia­nę po­glądów, co wy­ni­ka­ło z jej za­chwy­tu nad no­wy­mi nur­ta­mi mu­zycz­ny­mi. Za­rów­no Cla­ra, jak i Ro­bert na­le­że­li do jej pod­opiecz­nych. Er­ne­sti­ne rów­nież – w cza­sie, gdy jesz­cze miesz­ka­ła w Lip­sku.

– Cóż za wspa­nia­ły po­my­sł – po­wie­dzia­ła pani domu do Ro­ber­ta Schu­man­na, gdy Cla­ra we­szła do sa­lo­nu. Ko­bie­ta sie­dzia­ła przy for­te­pia­nie i gra­ła mo­tyw z naj­now­szej kom­po­zy­cji Ro­ber­ta. – Tę me­lo­dię skom­po­no­wał pa­ński przy­szły teść, zga­dza się? Za­grał mi ją kie­dyś na fle­cie. Uwa­żam, że wy­szło mu to ca­łkiem do­brze jak na la­ika. Er­ne­sti­ne bar­dzo się ucie­szy, że wy­ko­rzy­stał pan ten mo­tyw.

Ro­bert przy­tak­nął, roz­ko­ja­rzo­ny, gdyż w tym sa­mym mo­men­cie spo­strze­gł Cla­rę.

– Niech pani zo­ba­czy, kto przy­sze­dł! – rzu­cił i ru­szył w stro­nę Cla­ry. Ser­decz­nie ją przy­wi­tał i z ra­do­ścią spoj­rzał na nią błękit­ny­mi jak nie­bo ocza­mi. – I od razu wze­szło sło­ńce!

Hen­riet­te Vo­igt uśmiech­nęła się, pod­nio­sła z ta­bo­re­tu i rów­nież po­de­szła do dziew­czy­ny.

– Jest w tym dużo ra­cji – po­wie­dzia­ła uprzej­mie. – Wspa­nia­le, że uda­ło się pani przy­jść. Czy­żby ten sta­ry byk, pani oj­ciec, dał dziś pani dzień wol­ny? Ach, zresz­tą nie­wa­żne, wszy­scy wie­dzą, jak wiel­ką wagę przy­kła­da do pani edu­ka­cji. Jed­nak tu, w na­szym to­wa­rzy­stwie, pani czas nie idzie na mar­ne. Pro­szę usi­ąść ze mną do for­te­pia­nu. Czy wi­dzia­ła już pani nowe utwo­ry skom­po­no­wa­ne przez na­sze­go przy­ja­cie­la?

Cla­ra rzu­ci­ła Ro­ber­to­wi krót­kie spoj­rze­nie.

– Tak, wi­dzia­łam je już – od­pa­rła, pró­bu­jąc spra­wiać wra­że­nie ca­łko­wi­cie spo­koj­nej i obo­jęt­nej.

– Jak się ma Er­ne­sti­ne? – do­py­ty­wa­ła Hen­riet­te i spoj­rza­ła na Cla­rę mądry­mi ocza­mi, któ­re zda­wa­ły się wszyst­ko wie­dzieć.

Hen­riet­te nie na­le­ża­ła do ko­biet pi­ęk­nych – nie­co przy­po­mi­na­ła su­ro­wą na­uczy­ciel­kę, choć była uoso­bie­niem życz­li­wo­ści. Po­sia­da­ła jed­nak nie­mal nie­po­ko­jący dar prze­ni­ka­nia umy­słów in­nych lu­dzi.

– W ko­ńcu to pani przy­ja­ció­łka. Już nie pi­sze do pani li­stów?

Cla­ra od­wró­ci­ła gło­wę. Nie, Er­ne­sti­ne już od daw­na do niej nie pi­sa­ła. Zresz­tą o czym mia­ły­by ze sobą roz­ma­wiać?

– Nie mia­łam po­jęcia, że ba­ron von Fric­ken kom­po­nu­je – po­wie­dzia­ła Cla­ra, chcąc unik­nąć od­po­wie­dzi na py­ta­nie ma­da­me Vo­igt.

– Cóż, z re­gu­ły chy­ba tego nie robi, mam ra­cję, dro­gi pa­nie Schu­mann?

Ro­bert wy­glądał na za­kło­po­ta­ne­go, ale ma­da­me Vo­igt zda­wa­ła się tego nie za­uwa­żać. A może tyl­ko uda­wa­ła?

– Ca­łkiem do­brze gra na fle­cie i chy­ba tro­chę za­im­pro­wi­zo­wał. W ka­żdym ra­zie wy­ko­rzy­sta­nie jego mo­ty­wu to miły gest i pa­ński teść in spe na pew­no go do­ce­ni. – Ma­da­me Vo­igt wy­da­wa­ła się nad wy­raz za­do­wo­lo­na. – Kie­dy od­będzie się ślub? Czy jesz­cze w tym roku?

– My... nie... – jąkał się Ro­bert. – Ta­kich pla­nów... jesz­cze nie mamy. – Prze­łk­nął śli­nę i po­słał Hen­riet­te pro­mien­ny uśmiech. – Już od daw­na chcia­łem pa­nią o coś za­py­tać. Czy ze­chcia­ła­by pani na­pi­sać ar­ty­kuł do na­szej ga­ze­ty?

– Do „No­we­go Cza­so­pi­sma Mu­zycz­ne­go”? – Wy­da­wa­ło się, że pro­po­zy­cja schle­bia ma­da­me Vo­igt. – A o czym mia­ła­bym na­pi­sać?

– O czym pani ze­chce.