Pasieka 2025 nr 6 ebook

Table of Contents

Dwumiesięcznik „Pasieka” - czasopismo dla pszczelarzy z pasją

W telegraficznym skrócie

POLSKA

ŚWIAT

Ul pszczeli wytworzony na bazie surowców naturalnych

Kosmetyczna moc miodu – dar pszczół dla urody

Miodowe cukry – nawilżenie i ochrona skóry

Lecznicze właściwości miodu w kosmetyce

Miód w kosmetykach – ilość ma znaczenie

Jak wykorzystać miód w domowej pielęgnacji?

Patoka czy krupiec?

Krystalizacja miodu – proces naturalny

Rodzaj krystalizacji – swoista cecha miodów odmianowych?

Czy po krystalizacji miód traci swoje właściwości?

Dekrystalizacja i wtórna krystalizacja (rekrystalizacja)

Podsumowanie

Izolacja matek dla początkujących

Zwiększenie wydajności miodowej

Walka z nastrojem rojowym

Moje doświadczenie z izolowaniem matek

Ogłoszenia drobne (listopad-grudzień 2025)

• Produkty pszczele

• Sprzęt pszczelarski

• Rośliny miododajne

• Pszczoły

• Inne

Wykorzystywanie przewagi kontraktowej wobec producentów miodu

Czy ustawa znajduje zastosowanie na rynku miodu?

Czym są praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową?

Jakie są praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową?

Co grozi za złamanie zakazu?

Czy można zgłosić podejrzenie naruszenia zakazu?

Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej a inne przepisy

Podsumowanie

Wzbogacanie bazy pokarmowej: miododajne rabaty z natury – wzdłuż leśnych ścieżek

Kompozycje miododajne

Dolina Czosnkowa w Rdzawie na Pogórzu Wiśnickim

Kompozycja 1

Kompozycja 2

Chobot w Puszczy Niepołomickiej

Kompozycja 3

Kompozycja 4

Ojcowski Park Narodowy

Kompozycja 5

Kompozycja 6

Okolice Chabówki

Kompozycja 7

Magura Małastowska w Beskidzie Niskim

Kompozycja 8

Kompozycja 9

Bzy Sambucus spp.) – rośliny cenione przez pszczelarzy, choć mniej przez same pszczoły, cz. 1.

Bez florydzki (Sambucus simpsonii Rehder)

Rabata na wilgotne stanowisko przy ogrodowej ścianie wodnej

Jak działa pszczela demokracja?

Podglądanie pszczół

„Kompromis jest zgniły”

Czas to pieniądz

Powinniśmy iść w kierunku utrzymywania mniejszej liczby rodzin pszczelich, ale w o wiele lepszym zdrowiu – wywiad z Hajnalką Szentgyörgy, cz. 2.

Niejasności związane z terminami „pszczoła” i „zapylacz” w kampaniach społecznych: uproszczenia, pomyłki, beewashing, cz. 3.

Pszczoła (ang. bee)

Zapylacz

Gość kwiatowy (ang. flower visitor, floral visitor)

Złodziej kwiatowy (rabuś kwiatowy, ang. nectar thieve)

Kwiat

Kłos zarodnionośny (kłos zarodniowy, sporofilostan, strobil, strobila)

Przegląd prasy światowej

„American Bee Journal” 10/2025

„Nature” (dostęp 02.09.2025)

„Journal of Economic Entomology” (dostęp 18.09.2025)

Ceny sprzedaży i skupu produktów pszczelich (stan na 08.10.2025)

Średnie ceny miodów oferowanych w polskich sklepach internetowych

Ceny skupu miodu i pyłku pszczelego

Pobierz aplikację mobilną "Pasieka24"

Czym jest e-Prenumerata?

Jak mogę rozpocząć e-Prenumeratę?

Jak uzyskać dostęp do e-Prenumeraty na www.pasieka24.pl?

Jak uzyskać dostęp do e-Prenumeraty w aplikacji mobilnej?

Korzyści, jakie niesie ze sobą e-Prenumerata:

Masz pytania?

Prenumerata „Pasieki”

e-Book

sklep.pasieka24.pl

Landmarks

Spis treści

Cover

Dwumiesięcznik „Pasieka” - czasopismo dla pszczelarzy z pasją

Adres redakcji: Pasieka, 34-124 Klecza Dolna, ul. Pszczela 2 tel. 33 845-10-11 tel. 33 873-51-40 tel. 33 330-00-32 e-mail: [email protected]

Copyright: Pasieka 2003-2025 ISSN 1730-7619

Redaktorka naczelna: Teresa Kobiał[email protected]

Wydawca: BEE & HONEY Sp. z o.o.

Korekta: Teresa Kobiałka

Skład: Roman Dudzik, Teresa Kobiałka

Reklama: Elżbieta Kadłuczka, Roman [email protected]

Drogie Czytelniczki, drodzy Czytelnicy!

To już ostatnie wydanie „Pasieki” w tym roku. Mam nadzieję, że przyjemnie spędzili Państwo czas przy lekturze naszego czasopisma i że zechcą Państwo zostać z nami dłużej. W tym wydaniu polecamy publikacje na temat ula wykonanego z surowców naturalnych oraz izolacji matek pszczelich dla początkujących. To dobry moment, aby zaplanować kolejny sezon pasieczny i już teraz rozglądać się za nowymi rozwiązaniami i możliwościami. Warto poczytać także o wykorzystaniu przewagi kontraktowej wobec producentów miodu. A skoro już o miodzie mowa, to warto uzupełnić wiedzę na temat jego właściwości, jak to się w ogóle dzieje, że krystalizuje i w której formie jest lepszy – jako patoka czy jako krupiec? Ponadto dowiedzą się Państwo jak najlepiej go wykorzystać, w tym także jako domowy kosmetyk. Życzę przyjemniej lektury!

Redaktorka naczelnaTeresa Kobiałka

WIADOMOŚCI Z POLSKI

WIADOMOŚCI ZE ŚWIATA

Teresa Kobiałka

W telegraficznym skrócie

POLSKA

Kraków

5–7 września odbyło się 32. Krakowskie Miodobranie. Podczas otwarcia można było wysłuchać wykładu dra hab. Przemysława Mieszka Płonki z Uniwersytetu Jagiellońskiego pt. „Pszczele kląski – o śpiewach, tańcach i kodach pszczół”, a uroczystość uświetniła także Agata Ślazyk – wokalistka i artystka krakowskiej Piwnicy pod Baranami. Jak co roku odbyła się także akcja krwiodawstwa – tym razem 33 dawców oddało łącznie 14,85 l krwi. Wydarzenie to wsparły wolontariuszki Weronika, Basia i Rita. W imieniu organizatorów już teraz zapraszamy na kolejne Krakowskie Miodobranie!

Roztoczański Park Narodowy

Na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego zaobserwowano zadrzechnię fioletową (Xylocopa violacea), zwaną potocznie czarną pszczołą. To niezwykle rzadki i ściśle chroniony gatunek, który przez lata był uważany w Polsce za wymarły. Według pracowników parku narodowego do powrotu czarnej pszczoły przyczynia się m.in. lepsza ochrona starych, obumierających drzew. Pamiętajmy, że zadrzechnia jest objęta ścisłą ochroną i widnieje w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Zadrzechnie, w przeciwieństwie do innych pszczół samotnic, są bardziej skore do obrony swoich gniazd, a zaniepokojone mogą nawet użądlić. Należy więc zachować ostrożność. Pod żadnym pozorem nie należy ich zabijać!

Wrocław

Naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu opracowali skuteczną metodę walki z inwazyjnymi nawłociami. Rośliny te bardzo szybko się rozprzestrzeniają, wypierając inne gatunki, w tym także nawłoć pospolitą (ta nie jest inwazyjna). Mimo że na jesień dostarczają nektaru i pyłku, to tereny, które porastają nawłocie kanadyjska i późna, stają się pustyniami pożytkowymi w pozostałych okresach. W zwalczaniu nawłoci kluczowe okazało się nie tylko regularne koszenie, ale także dostarczanie nasion rodzimych gatunków, najlepiej w postaci świeżego pokosu ze „zdrowej” łąki. Ponadto nadal najlepiej jest zapobiegać rozprzestrzenianiu się nawłoci niż je zwalczać.

ŚWIAT

Kopenhaga

23–27 września 2025 w Kopenhadze odbył się Międzynarodowy Kongres Pszczelarski Apomondia. Wydarzenie to cieszyło się ogromnym zainteresowaniem polskich delegacji. Kongres był organizowany wspólnie przez stowarzyszenia pszczelarskie Danii, Norwegii i Szwecji, promując tym samym skandynawskie tradycje pszczelarskie i kładąc nacisk na koncepcję „społecznego kongresu” sprzyjającego wymianie wiedzy, doświadczeń i budowaniu sieci kontaktów. Nowością było miejsce do degustacji miodów z różnych krajów świata, promujące różnorodność miodów i ich walory smakowe.

USA/Wielka Brytania

Najnowsze badania naukowe dowodzą, że indywidualne geny pszczół robotnic mają kluczowy wpływ na ich towarzyskość i komunikację. Naukowcy zidentyfikowali aż 18 wariantów genów bezpośrednio wpływających na skłonność pszczoły do interakcji społecznych.

Francja/Australia

Naukowcy odkryli, że pszczoły miodne mają zaawansowane zdolności matematyczne i potrafią rozróżniać liczby parzyste od nieparzystych. To odkrycie wskazuje, że te małe owady opanowują abstrakcyjne reguły kategoryzacji. Co ciekawe, pszczoły łatwiej przyswajają koncepcję liczb nieparzystych niż parzystych, co sugeruje, że ich mózg wykorzystuje proste, ale wysoce efektywne strategie obliczeniowe.

USA

Przyczyną rekordowych strat rodzin pszczelich w USA, sięgających aż 62%, najprawdopodobniej jest pasożyt Varroa destructor, a właściwie jego oporność na amitraz. Analiza wykazała, że oporność ta jest zróżnicowana geograficznie – rozwija się lokalnie, tworząc jakby wyspy, a nie rozprzestrzenia się równomiernie.

NAUKA W PASIECE

GOSPODARKA PASIECZNA

Innowacje pasieczne

Wybór ula

Dr Jacek Kołodziej dr inż. Anna Kicińska-Jakubowskamgr inż. Barbara Romanowska

Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich – Państwowy Instytut Badawczy

Z artykułu dowiesz się m.in.:

czy ul wytworzony z wapna, paździerzy konopnych oraz wełny owczej dobrze znosi warunki atmosferyczne;

dlaczego zdecydowano się na wybór tego typu materiałów naturalnych;

czy zaobserwowano jakieś nieprawidłowości po zasiedleniu tych uli.

Ul pszczeli wytworzony na bazie surowców naturalnych

W ostatnim czasie obserwuje się wzrost zainteresowania ekologicznymi materiałami wytwarzanymi z surowców odnawialnych, takich jak włókna naturalne czy paździerze. W myśli powyższej idei, badacze z Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich – PIB w Poznaniu, opracowali innowacyjną technologię wytwarzania ekologicznych uli pszczelich na bazie naturalnych surowców, takich jak wapno, paździerze konopne oraz wełna owcza.

Fot. 1. Ekologiczny ul pszczeli wytworzony z wapna, paździerzy konopnych oraz wełny owczej.

Fot. A. Kicińska – Jakubowska

Wapno otrzymywane z naturalnych skał wapiennych ma właściwości wiążące, bakterio- i grzybobójcze, działa dezynfekująco, zapobiegając rozwojowi grzybów i pleśni, a także pozwala utrzymać korzystny poziom wilgotności. Paździerze konopne powstają w procesie wydobywania włókien łykowych ze słomy konopnej i stanowią około 75% masy rośliny. Wykorzystywane są np. do produkcji tzw. betonu konopnego, który jest lekkim, trwałym i termoizolacyjnych materiałem budowlanym. Wełna owcza, zwłaszcza pochodząca od ras owiec wyróżniających się wełną grubą i sztywną, nienadającą się do wytwarzania wysokojakościowych wyrobów tekstylnych, coraz częściej traktowana jest jako kłopotliwy produkt hodowli tych zwierząt, dla którego wskazane jest poszukiwanie nowych zastosowań. Posiada między innymi doskonałe właściwości izolacyjne oraz zdolność regulacji temperatury. Połączenie powyższych składników i ichcennych właściwości stanowi doskonały i nowatorski komponent w produkcji materiałów do budowy uli pszczelich.

Fot. 2. Rodzina pszczela bytująca w ekologicznym ulu pszczelim wytworzony z wapna, paździerzy konopnych oraz wełny owczej.

Fot. A. Kicińska – Jakubowska

Zważywszy na fakt, iż w ostatnich latach obserwuje się trend spadku populacji pszczół na świecie, co może stanowić zagrożenie dla bioróżnorodności czy funkcjonowania ekosystemów, ważnym jest podejmowanie działań mających na celu zarówno ochronę pszczół, jak i ich siedlisk np. poprzez poprawę warunków ich bytowania, co może przyczynić się do zwiększenia ich populacji. Opracowana w Instytucie innowacyjna technologia produkcji materiałów na bazie surowców naturalnych do budowy uli pszczelich może być potencjalnym źródłem do zastąpienia powszechnie stosowanych uli produkowanych z drewna bądź syntetycznych materiałów takich jak styropian czy poliuretan. Drewno jest materiałem deficytowym, natomiast styropian czy poliuretan jako materiały syntetyczne nie są obojętne dla środowiska naturalnego, gdyż ich produkcja, użytkowanie i utylizacja wiążą się z szeregiem negatywnych dla środowiska skutków. Wykorzystanie odnawialnych i biodegradowalnych surowców do produkcji uli ułatwia ich sposób utylizacji po okresie użytkowania, nie obciążając środowiska naturalnego. Dalsze badania wykażą, jaki jest okres żywotności uli wykonanych w tej technologii.

Fot. 3. Rozkład temperatur w opracowanym ulu.

Fot. J. Kołodziej

Fot. 4. Rozkład temperatury w ulu wykonanym ze styropianu.

Fot. J. Kołodziej

W ramach podjętych prac nad innowacyjnym rozwiązaniem zaprojektowano, wykonano oraz testowano ule pszczele. W pierwszym etapie pozyskano i przygotowano paździerze konopne oraz wełnę. Paździerze doczyszczono z włókien krótkich, wełnę oczyszczono z tłuszczopotu oraz pozostałości roślinnych obecnych w runie owczym. W kolejnym etapie surowce zostały rozdrobnione na zadane frakcje, co ułatwiło wiązanie z zaprawą wapienną. Następnie uformowano elementy składowe stanowiące korpus ula. Dennica, powałki oraz daszek są to gotowe, dostępne na rynku elementy drewniane. W ulu wykorzystano również włókninę lniano-konopną, która stanowi izolację cieplną. Gotowe ule zasiedlono. Z przeprowadzonych dotychczas obserwacji wynika, że rodzina pszczela funkcjonuje prawidłowo. Nie zaobserwowano padłych pszczół i innych nieprawidłowości w rozwoju zasiedlonej w badanym ulu rodziny pszczelej. Ul dobrze zachowuje się podczas opadów atmosferycznych, nie występuje problem z namakaniem i rozmiękczaniem ścian wykonanych z opracowanego kompozytu. W zasiedlonym ulu temperatura utrzymuje się na stałym poziomie. Zdjęcie nr 1 prezentuje wytworzony ekologiczny ul umieszczony w pasiece. Zdjęcie nr 2 prezentuje rodzinę pszczelą bytującą w ulu. Na zdjęciuach nr 3 i 4 zaprezentowano porównanie rozkładu temperatury w ulu wykonanym z kompozytu wapna, paździerzy i wełny oraz ulu styropianowym. Zdjęcia zostały wykonane w pierwszej połowie maja, przy temperaturze otoczenia 14°C, miesiąc po zasiedleniu ula. Obecnie trwają badania użytkowe celem określenia kondycji rodziny pszczelej w porównaniu do uli wykonanych ze styropianu.

Według danych Instytutu Ogrodnictwa na koniec roku 2023 w rejestrach weterynaryjnych znajdowało się 97 tysięcy pszczelarzy i jednocześnie odnotowano wzrost tej liczby o 6,5% w porównaniu z rokiem 2022. Można przypuszczać, że zainteresowanie pszczelarstwem w Polsce będzie nadal wzrastać. Trend ten napędzany jest nie tylko rosnącą świadomością ekologiczną społeczeństwa, ale także regulacjami prawnymi wspierającymi zrównoważony rozwój oraz poszukiwaniem nowych, alternatywnych, przyjaznych dla środowiska rozwiązań dla różnych sektorów gospodarki. Opracowana technologia dedykowana jest zarówno dla producentów uli pszczelich, jak i pszczelarzy. Prowadzone w Instytucie wcześniejsze prace z wykorzystaniem surowców lignocelulozowych z konopi włóknistych w budowie uli wyraźnie wskazują na duże zainteresowanie tematyką alternatywnych materiałów wykorzystywanych do ich budowy. Proponowane rozwiązanie przyniesie wielowymiarowe korzyści dla środowiska i niewątpliwie jest kluczowym krokiem w kierunku bardziej zrównoważonej przyszłości.

Prace zrealizowane w ramach interwencji I.6.6 „Interwencja w sektorze pszczelarskim – wsparcie naukowo-badawcze” w roku pszczelarskim 2025, dofinansowane ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Dr Jacek Kołodziejdr inż. Anna Kicińska-Jakubowskamgr inż. Barbara RomanowskaInstytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich – Państwowy Instytut Badawczy

NAUKA W PASIECE

Miód

Właściwości miodu

PRODUKTY PSZCZELE

Badania produktów pszczelich

Dr Katarzyna Łudzik-Dychto

Uniwersytet Łódzki, Katedra Chemii Fizycznej,ul. Pomorska 163/165 Łódź

Z artykułu dowiesz się m.in.:

co sprawia, że miód jest dobry dla naszej skóry i włosów;

co to oznacza, że miód wykazuje aktywność drobnoustrojową;

czy ilość miodu w kosmetyku ma znaczenie.

Kosmetyczna moc miodu – dar pszczół dla urody

Od zarania dziejów człowiek czerpał z bogactwa natury, poszukując sposobów na zachowanie zdrowia, urody i witalności. Wśród najcenniejszych darów, jakie oferuje nam przyroda, produkty pszczele zasługują na szczególne wyróżnienie. Najbardziej znanym z nich jest oczywiście miód, którego stosowanie dokumentują już malowidła naskalne z epoki mezolitu [Samarghandian i in., 2017].

Fot. fotodrobik

Miód ceniono nie tylko za jego walory smakowe, lecz także za właściwości lecznicze i pielęgnacyjne. W starożytnym Egipcie był nazywany „nektarem bogów” i stosowany zarówno do leczenia ran, jak i w kosmetykach chroniących skórę przed słońcem na pustyni. Grecy i Rzymianie również dostrzegali jego korzystny wpływ na skórę – nawilżający i łagodzący podrażnienia. Sama Kleopatra, symbol kobiecego piękna, dodawała miód do słynnych kąpieli w mleku, które do dziś są symbolem luksusowej pielęgnacji [Handore i in., 2023].

W średniowiecznej Europie wykorzystywano nie tylko miód, ale także wosk pszczeli – jako składnik maści ochronnych – oraz propolis, znany ze swoich właściwości gojących [Handore i in., 2023]. Wraz z rozwojem nauki i kosmetologii produkty naturalne stopniowo wypierane były przez syntetyczne substancje. Na szczęście współczesność przynosi powrót do korzeni – w dobie rosnącej świadomości ekologicznej i zainteresowania naturalną pielęgnacją produkty pszczele znów stają się cenionym składnikiem kosmetyków, zarówno przemysłowych, jak i tych tworzonych domowymi sposobami.

Choć wszystkie produkty pszczele powstają dzięki pracy tych niezwykłych owadów, każdy z nich ma odmienny skład chemiczny, a co za tym idzie – inne właściwości. To właśnie ta różnorodność sprawia, że znalazły one tak szerokie zastosowanie w kosmetologii. Miód nawilża i łagodzi, propolis chroni i działa przeciwzapalnie, wosk tworzy naturalną barierę ochronną, mleczko pszczele wykazuje efekt odmładzający, a pyłek kwiatowy odżywia i wzmacnia. Przyjrzyjmy się bliżej najpowszechniej dostępnemu darowi ula – miodowi: jakie związki zawiera, jak działa na skórę i włosy oraz w jaki sposób wykorzystywany jest zarówno w tradycyjnych recepturach, jak i nowoczesnych kosmetykach.

Miodowe cukry – nawilżenie i ochrona skóry

Głównym składnikiem miodu są cukry – przede wszystkim glukoza i fruktoza. Oprócz słodkiego smaku wyróżnia je zdolność wiązania wody dzięki tworzeniu mostków wodorowych [Burlando i in., 2013]. Zatrzymywanie wilgoci w warstwie rogowej naskórka przekłada się na skuteczne nawilżenie skóry. Dodatkowo działanie to wzmacniają obecne w miodzie aminokwasy (m.in. prolina, arginina, alanina) oraz kwasy organiczne, głównie kwas glukonowy [Dubiago i in., 2018]. Z tego powodu miód jest częstym składnikiem nawilżających balsamów, lotionów, szamponów i masek do włosów.

Fot. Gray StudioPro

Obecność dużej ilości cukrów wpływa także na jego właściwości antybakteryjne – stężone roztwory wyciągają wodę z komórek drobnoustrojów (na drodze osmozy), prowadząc do ich odwodnienia i śmierci. Miód wykazuje aktywność przeciwdrobnoustrojową wobec wielu patogenów – ponad 60 typów bakterii, grzybów i wirusów – także tych szczepów opornych na antybiotyki, jak np. metycylinooporny Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) [Dubiago i in., 2018; Cooper i in., 2002]. Jego działanie antyseptyczne i przeciwzapalne zawdzięczamy obecności kwasów organicznych, które obniżają pH miodu do poziomu 3,2–4,5 (niekorzystnego dla drobnoustrojów), a także nadtlenkowi wodoru. Te właściwości sprawiają, że miód jest cennym składnikiem kosmetyków oczyszczających i peelingujących – łącząc funkcję myjącą i złuszczającą z pielęgnacyjną.

Lecznicze właściwości miodu w kosmetyce