Pasieka 2025 nr 5 ebook

Table of Contents

Dwumiesięcznik „Pasieka” - czasopismo dla pszczelarzy z pasją

W telegraficznym skrócie

POLSKA

ŚWIAT

Rozwój pasieki – kluczowe momenty na inwestycje i sytuacje wymagające ostrożności

Analiza rynku

Planowanie finansowe

Zadłużenie jako narzędzie rozwoju

Czynniki środowiskowe

Podsumowanie

Ekonomiczna ocena gospodarki pasiecznej w sezonie 2023/24 i odniesienie jej do sezonów 2008/09 i 1973/74

Podsumowanie

Jak założyć pasiekę w mieście?

Kryzys to straszna rzecz...

Gdzie postawić ule?

Pomysły na pasiekę w mieście

Co jedzą miejskie pszczoły?

Etykieta pod kontrolą. Jak prawidłowo etykietować miód i kto może to kontrolować?

Etykieta, czyli co?

Kontrola pszczelarza a brak etykiety

Podsumowanie

Od ula do kieliszka: podstawowe zagadnienia prawne miodu pitnego oraz innych miodowych napojów alkoholowych, cz. 4

Etykietowanie miodowych napojów alkoholowych

Sprzedaż – zezwolenia hurtowe i detaliczne

Podatek akcyzowy

Reklama miodowych napojów alkoholowych

Podsumowanie

Wzbogacanie bazy pokarmowej: miododajne pola wspierające organizmy związane z krajobrazem rolniczym, cz. 2.

Zestawienia roślin przeznaczone na miododajne pola

Rabaty z natury – miododajne pólka

Wspomnienie nadmorskich wakacji – miododajna rabata na stanowisko słoneczne na glebach piaszczystych i ubogich

Malta i Apis mellifera ruttneri – wyspa nadziei czy zapomnienia?

Czym jest Apis mellifera ruttneri, skąd pochodzi i co ją wyróżnia?

Pszczoła pod presją – zagrożenia i przyszłość ruttneri

Działania lokalne i międzynarodowe: ochrona genotypu, współpraca z SICAMM, rola naukowców i aktywistów

Malta jako mikromodel: wyspiarskie laboratorium ochrony – czego możemy się nauczyć?

Maltańska lekcja – lokalność jako zobowiązanie

Powinnyśmy iść w kierunku utrzymywania mniejszej liczby rodzin pszczelich, ale w o wiele lepszym zdrowiu – wywiad z Hajnalką Szentgyörgy, cz. 1.

Ogłoszenia drobne (wrzesień-październik 2025)

Produkty pszczele

Sprzęt pszczelarski

Rośliny miododajne

Pszczoły

Inne

Szerszeń azjatycki nadciąga do Polski, cz. 2.

Cykl życiowy szerszenia azjatyckiego

Wielkość i lokalizacja gniazda szerszenia azjatyckiego

Dieta szerszenia Vespa velutina

Pszczoły nie mają szans z szerszeniem azjatyckim

Dlaczego pułapki na szerszenie nie działają?

Ludyczny potencjał pszczoły, cz. 2.

Dylemat w walce ze szkodnikami

Czy świeżo wygryzione robotnice są „czystą kartą”?

Wszolinka: mistrzyni przyczepności – owadzi Pudzian

Cięcia finansowe duetu Trumpa i Muska zagroziły bezcennym zbiorom pszczół

Ceny sprzedaży i skupu produktów pszczelich (stan na 07.08.2025)

Średnie ceny miodów oferowanych w polskich sklepach internetowych

Ceny skupu miodu i pyłku pszczelego

Pobierz aplikację mobilną "Pasieka24"

Czym jest e-Prenumerata?

Jak mogę rozpocząć e-Prenumeratę?

Jak uzyskać dostęp do e-Prenumeraty na www.pasieka24.pl?

Jak uzyskać dostęp do e-Prenumeraty w aplikacji mobilnej?

Korzyści, jakie niesie ze sobą e-Prenumerata:

Masz pytania?

Prenumerata „Pasieki”

e-Book

sklep.pasieka24.pl

Landmarks

Spis treści

Cover

Dwumiesięcznik „Pasieka” - czasopismo dla pszczelarzy z pasją

Adres redakcji: Pasieka, 34-124 Klecza Dolna, ul. Pszczela 2 tel. 33 845-10-11 tel. 33 873-51-40 tel. 33 330-00-32 e-mail: [email protected]

Copyright: Pasieka 2003-2025 ISSN 1730-7619

Redaktorka naczelna: Teresa Kobiał[email protected]

Wydawca: BEE & HONEY Sp. z o.o.

Korekta: Teresa Kobiałka

Skład: Roman Dudzik, Teresa Kobiałka

Reklama: Elżbieta Kadłuczka, Roman [email protected]

Drogie Czytelniczki, drodzy Czytelnicy!

W tym wydaniu poruszyliśmy tematy związane z ekonomią i rozwojem pasieki. Warto się z nimi zapoznać, zwłaszcza że sporo się ostatnio mówi o opłacalności pszczelarstwa. Czy w ogóle warto dążyć do większej liczby rodzin pszczelich? To zależy, i to nie tylko od aspektów ekonomicznych. Nieco do tego nawiązuje dr Hajnalka Szentgyörgy w rozmowie z Jakubem Jarońskim. Jeśli myślicie o rozwoju pasieki, to weźcie pod uwagę też bazę pożytkową, a o tym, jak ją wzbogacić piszą dr Maria Janicka i Zuzanna Szela. Nadal ważnym tematem jest etykietowanie miodu – przeczytajcie, na co zwracać uwagę i kto w ogóle może dokonywać kontroli produktów pszczelich pod tym względem. Życzę przyjemniej lektury!

Redaktorka naczelnaTeresa Kobiałka

WIADOMOŚCI Z POLSKI

WIADOMOŚCI ZE ŚWIATA

Teresa Kobiałka

W telegraficznym skrócie

POLSKA

Słupsk

Policjanci zatrzymali 3 mężczyzn, którzy ukradli 19 uli z terenu jednej z pasiek w powiecie słupskim. Funkcjonariusze Wydziału Kryminalnego Komendy Miejskiej Policji w Słupsku ustalili, że łupem sprawców padły puste ule oraz zasiedlone przez trzy rodziny pszczele, a także ok. 4 litry miodu. Wartość skradzionego mienia oszacowano na ok. 20 tysięcy złotych. Całe mienie zostało już zwrócone prawowitemu właścicielowi. Sprawcom grozi do 5 lat pozbawienia wolności.

Ciechanki

14 czerwca 2025 r. w Centrum Pracy Twórczej w Ciechankach odbył się festiwal pod hasłem „Pszczelarstwo i Bartnictwo. Festiwal”. Wydarzenie, zorganizowane przez Archidiecezję Lubelską oraz Koło Gospodyń Wiejskich w Brzezinach we współpracy z partnerami, zgromadziło liczne grono uczestników – mieszkańców regionu, pasjonatów pszczelarstwa, dzieci, młodzież oraz seniorów. Festiwal został zrealizowany w ramach programu EtnoPolska 2025, przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury.

Polska

Polskie pszczelarstwo, mimo ogólnie dobrej kondycji, w 2024 r. odnotowało spowolnienie rozwoju. Główną przyczyną jest pogorszenie nastrojów w branży, wywołane problemami ekonomicznymi, w tym silną konkurencją ze strony znacznie tańszego miodu z importu. Takie wnioski płyną z najnowszego raportu „Stan pszczelarstwa w Polsce w 2024 r.”, opracowanego przez dra Piotra Semkiwa z Instytutu Ogrodnictwa – Zakładu Pszczelnictwa w Puławach.

Polska

Wydawnictwo Pasieka ponownie partnerem Wielkiej Wystawy Pszczół w ramach akcji Together for Bees, której autorką jest Diana Dyba. Wystawa odbędzie się w przestrzeni Wolnego Jazdowa w Warszawie 8 sierpnia – w Wielki Dzień Pszczół i będzie dostępna dla odwiedzających do 4 października 2025 r.

ŚWIAT

Belgia

Zespół naukowców z Washington State University i APIX Biosciences NV w Wingene w Belgii postanowił sprawdzić, czy możliwe jest stworzenie sztucznej diety, której skład chemiczny w pełni zastąpi naturalny pyłek i jednocześnie określić, które składniki tej diety są kluczowe dla pszczół miodnych. W efekcie powstał preparat zawierający sześć podstawowych steroli występujących w pyłku. Nie jest jeszcze dostępny w Polsce. Warto także pamiętać, że dla pszczół miodnych zawsze lepszy będzie pyłek naturalny niż komercyjne zamienniki, jeśli tylko jest dostępny.

Włochy

Zespół prof. Franceski Barbero z Uniwersytetu w Turynie dowiódł, że popularne w ogrodach lwie paszcze (wyżliny) reagują na dźwięki zapylaczy. Gdy do ich kwiatów dociera charakterystyczne bzyczenie makatki czerwonej (Rhodanthidium sticticum) – rośliny zwiększają stężenie cukru w nektarze oraz produkują go więcej.

Rosja

W południowych republikach Rosji wykryto roztocze Tropilaelaps – przyczynę śmiertelnie groźniej choroby pszczół miodnych. Tropilelapsoza to inwazyjna choroba pszczół miodnych, którą powodują roztocze trzech gatunków: Tropilaelaps clareae (według obserwacji naukowców, w południowych republikach Rosji zauważa się właśnie jego), T. mercedesae, T. thaii, T. koenigerum. Pasożyty żyją w koloniach, żywią się hemofilią larw pszczół i przenoszą choroby bakteryjne i wirusy.

Świat

W publikacji „Technologie cyfrowe i rozwiązania dla pszczelarstwa” opracowanej przez FAO zanalizowano, w jaki sposób innowacyjne technologie wpływają na pszczelarstwo. Stwierdzono, że z jednej strony proste, niedrogie i łatwe w użyciu rozwiązania optymalizują pracę w pasiekach. Z drugiej strony kluczowym czynnikiem wielu decyzji pozostaje ich opłacalność.

NAUKA W PASIECE

EKONOMIA W PASIECE

Dr Justyna Ziobrowska-Sztuczka

Uniwersytet WrocławskiZakład Ekonomii Innowacji i Rozwoju

Z artykułu dowiesz się m.in.:

jaki są czynniki sprzyjające inwestowaniu w pasiekach, a jakie ograniczają te działania;

jak obliczyć, czy inwestycja w nowe ule i sprzęt się zwróci;

czy zadłużenie może sprzyjać rozwojowi gospodarstwa pasiecznego.

Rozwój pasieki – kluczowe momenty na inwestycje i sytuacje wymagające ostrożności

Rozwój pasieki to marzenie wielu pszczelarzy, zarówno tych doświadczonych, jak i początkujących. Jednak inwestowanie w zwiększenie liczby uli, zakup nowoczesnego sprzętu czy poszerzenie oferty produktów pszczelich to decyzje, które wymagają starannego przemyślenia. W branży pszczelarskiej, podobnie jak w każdej innej działalności gospodarczej, kluczowe jest znalezienie równowagi między chęcią rozwoju a koniecznością zachowania płynności finansowej. W artykule przyjrzymy się, kiedy warto podjąć ryzyko inwestycyjne, a w jakiej sytuacji lepiej zachować ostrożność i powstrzymać się lub ograniczyć inwestycje.

Fot. Aga Wielińska

Analiza rynku

Czy lokalny rynek ma potencjał na większą produkcję miodu i produktów pszczelich?

Jakie trendy konsumenckie wpływają na opłacalność inwestycji?

W Tabeli 1. przedstawiono czynniki sprzyjające i ograniczające inwestycje w pasieki, które zostaną szczegółowo omówione w dalszej części.

Tabela 1. Czynniki sprzyjające i ograniczające inwestycje w pasieki

Inwestowanie (+)

Zachowanie ostrożności (-)

Wysoki popyt konsumencki; popyt na zapylanie; niewielka konkurencja

Wahania rynkowe

Opłacalność ekonomiczna

Zbyt duże zadłużenie i wysokie koszty kredytu

Zróżnicowany asortyment produktów

Zbyt szybki rozwój bez doświadczenia

Wsparcie dla lokalnych gospodarek (dostępność dotacji, promowanie rozwoju obszarów wiejskich)

Czynniki środowiskowe

Dostęp do nowoczesnych technologii

Zagrożenie dla zdrowia pszczół

Źródło: opracowanie własne.

Na rentowność produktów pszczelich może mieć wpływ popyt rynkowy i konkurencja, co wymaga dokładnej analizy rynku przed dokonaniem inwestycji [Hassan, Batran, 2023].

Według danych Polskiej Izby Miodu, Polacy spożywają ok. 1 kg miodu na osobę rocznie1. Średnia dla krajów Europy Zachodniej wynosi 1,7 kg, co pokazuje, że rodzimy rynek ma jeszcze spory potencjał pod względem budowania popytu [Polska Izba Miodu, 2024]. W okresie poprzedzającym pandemię COVID-19 oraz w jej trakcie obserwowano wzrost zainteresowania miodem, co było związane z powszechnym dążeniem do wzmacniania odporności organizmu. Po ustąpieniu pandemii zainteresowanie tym produktem uległo jednak osłabieniu. Brakuje precyzyjnych danych ilościowych na ten temat, jednak na podstawie opinii pszczelarzy oraz doniesień z konferencji branżowych można stwierdzić, że obecnie występują trudności ze zbytem miodu. Może to sugerować zmieniające się preferencje konsumentów oraz osłabienie prozdrowotnych trendów konsumpcyjnych związanych z produktami pszczelimi. Szczególnie widoczny jest sezonowy wzrost konsumpcji zimą, gdy popyt na miód jest blisko 80% wyższy niż latem. Rynek miodu nie tylko w Polsce, ale i w całej Unii Europejskiej odzwierciedla zmieniające się nawyki konsumentów, podkreślając znaczenie marketingu obok produkcji [Vida, Ferenczi, 2023]. Obecność różnych kanałów marketingowych, w tym wyspecjalizowanych sklepów zwiększa dostępność i wybór dla konsumentów [Pocol, Marioara, Popa, 2010].

Czynniki takie jak smak, aromat i marka wpływają na decyzje zakupowe konsumentów, przy czym jakość jest istotnym wyznacznikiem ceny rynkowej [Ismaiel i inni, 2014]. Dla konsumentów źródłem wiedzy na temat miodu jest etykieta. Muszą znajdować się na niej takie informacje jak: nazwa produktu (np. miód nektarowy wielokwiatowy, miód nektarowy lipowy, miód spadziowy ze spadzi iglastej), dane producenta, sposób przechowywania, datę minimalnej trwałości, oznaczenie partii produkcyjnej i ilości nominalnej (masy netto) oraz kraju pochodzenia.

Jak wynika z danych Polskiej Izby Miodu, najchętniej wybieranym miodem w Polsce (40% wskazań) jest miód wielokwiatowy. Kolejne miejsca pod względem popularności zajmują miody: lipowy 11%, spadziowy 8%, gryczany 8%, akacjowy 7% [Polska Izba Miodu, 2024].

Warto przy tym podkreślić, że spożycie i produkcja miodu mają w Polsce charakter regionalny ze względu na lokalną florę, tradycje kulinarne, historię i upodobania smakowe mieszkańców. Przykładowo na południu kraju najczęściej wybierany jest miód spadziowy, na północy zaś – miód rzepakowy i wielokwiatowy. W Małopolsce i na Podkarpaciu popularne są miody spadziowe, ponieważ w tych rejonach rosną duże kompleksy drzew iglastych i liściastych. Natomiast północne regiony Polski, zwłaszcza Kujawy, Pomorze i Warmię, charakteryzują rozległe pola uprawne, w tym duże areały rzepaku. Z kolei w części wschodniej Polski triumfy święci miód gryczany, a w zachodniej – lipowy oraz akacjowy [kierunekspozywczy.pl, 2024].

Ważnym czynnikiem jest również struktura rynku w kontekście sposobu organizacji i funkcjonowania branży pszczelarskiej, uwzględniając liczbę producentów, a także wpływ czynników zewnętrznych, takich jak polityka rolna czy import miodu. Należy sprawdzić, jaka jest średnia cena lokalnie produkowanego miodu (czy jest wyższa lub niższa niż na innych rynkach) i czy wskazuje ona na duży popyt, a co za tym idzie – potencjał zysku. Również wzrost popularności miodu ekologicznego może podnosić ceny miodu. Jeśli w danym sezonie produkcja miodu jest wysoka (np. sprzyjająca pogoda, dużo pożytków), cena może spaść. Jeśli miodu jest mało, ceny rosną. Import taniego miodu np. z Chin czy Ukrainy – obniża ceny miodu na rynku krajowym, zwłaszcza w supermarketach.

Współczesne pszczelarstwo to nie tylko produkcja miodu. Dywersyfikacja oferty (czyli wprowadzenie różnorodnych produktów pszczelich) pozwala pszczelarzom zwiększyć dochody, wyróżnić się na rynku i uniezależnić od wahań w produkcji miodu spowodowanych np. zmianami pogodowymi. Oprócz miodu, pszczelarstwo wytwarza cenne produkty uboczne, takie jak wosk, mleczko pszczele i propolis, które cieszą się znacznym popytem na rynku [Waykar, Alqadhi, 2016]. Warto również w tym zakresie zrobić rozeznanie.

Ponadto ważnym czynnikiem jest popyt na zapylanie. Pszczoły zwiększają plony rolne o 20–25%, co czyni je niezbędnymi do produkcji roślinnej [Waykar i Alqadhi, 2016]. Pszczoły miodne stanowią nieocenione wsparcie dla rolnictwa, zwłaszcza w przypadku upraw sadowniczych, warzywnych, roślin oleistych i przemysłowych. W wielu krajach rolnicy chętnie wynajmują ule, aby zwiększyć efektywność zapylania i tym samym uzyskać wyższe plony.

W polskich warunkach jednak współpraca między pszczelarzami a rolnikami nie zawsze jest oparta na zasadach ekonomicznych. Często panuje przekonanie, że obecność uli na polach czy w sadach przynosi korzyść głównie pszczelarzowi w postaci większych zbiorów miodu, co bywa traktowane jako ekwiwalent wynagrodzenia za usługę zapylania. Niejednokrotnie rolnicy oczekują także dodatkowego świadczenia w postaci miodu, co w praktyce oznacza, że to pszczelarz ponosi koszty dostarczania usługi zapylania. Taka percepcja może stanowić barierę dla szerszego wdrażania profesjonalnych usług zapylania w Polsce i ograniczać możliwości rozwoju synergii między pszczelarstwem a rolnictwem.

Planowanie finansowe

Jak określić maksymalny budżet inwestycyjny?

Czy i kiedy warto korzystać z dotacji unijnych na pszczelarstwo?

Projekty pszczelarskie wymagają stosunkowo niskiego kapitału początkowego i mogą szybko przynieść zyski, z cyklami produkcji miodu trwającymi zaledwie cztery miesiące [Hassan i Batran, 2023]. Określenie maksymalnego budżetu inwestycyjnego dla pasieki obejmuje kompleksową analizę ekonomiczną, która uwzględnia koszty początkowe, skalowalność operacji i potencjalne zwroty. Kompleksowa analiza ekonomiczna pomaga w określeniu najskuteczniejszej alokacji zasobów i potencjalnego zwrotu z inwestycji, niezbędnych dla początkujących pszczelarzy borykających się z ograniczeniami finansowymi [Strano i in., 2015].

Warto na samym początku określić, w którym modelu działamy – pasieka jako hobby, dodatkowy dochód czy pomysł na biznes. Za każdym z tych zagadnień idzie bowiem zakup innego usprzętowienia, odmienny kosztorys i różna stopa zwrotu. Budżet inwestycyjny to zestawienie przychodów i rozchodów danego przedsiębiorstwa, określające ile środków finansowych będzie można przeznaczyć na konkretne inwestycje.

Przykładowo inwestycje początkowe obejmują pszczoły, podstawowy sprzęt, grunty i koszty operacyjne. Warto zacząć od małych inwestycji a pszczelarstwo potraktować jako hobby. Praca przy kilku ulach pozwoli ocenić, w jakim stopniu sprawia nam to przyjemność, i czy jest to kierunek, w którym chcemy się rozwijać. Po opanowaniu podstaw, działalność można prowadzić sukcesywnie. Żeby oszacować efektywność mikropasieki, należy wliczyć także bieżące koszty związane z jej prowadzeniem, takie jak zimowe pożywienie dla pszczół, leki, słoiki czy koszty transportu (pszczół i zebranego miodu). Żeby myśleć o większym zarobku, rozważyć należy zakup większej liczby uli. Pod uwagę można wziąć np. 20 uli i więcej.

Wykorzystanie dotacji Unii Europejskiej może znacząco zwiększyć rentowność finansową pszczelarstwa, zwłaszcza gdy jest dostosowane do konkretnych potrzeb, takich jak modernizacja technologiczna lub zapobieganie chorobom czy ich zarządzaniem. Badania pokazują, że dotacje UE znacząco zwiększają liczbę rodzin pszczelich, o czym świadczą wyniki badań przeprowadzonych na przykład w Czechach [Živělová i Svobodova, 2022]. Dotacje są szczególnie korzystne w odniesieniu do konkretnych wyzwań, takich jak zarządzanie chorobami lub postęp technologiczny, zwiększając ogólną produktywność [Živělová i Svobodova, 2022]. W Polsce indywidualni i zrzeszeni hodowcy pszczół mogą się ubiegać o przyznanie pomocy w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Nabór ten realizowany jest dla sektora pszczelarskiego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i obejmuje wszystkie 7 interwencji. Pasieki dzięki wykorzystanym dotacjom mogą tworzyć miejsca pracy i promować rozwój obszarów wiejskich, szczególnie tych o wysokim bezrobociu [Hassan i Batran, 2023].

Fot. Aga Wielińska

Zadłużenie jako narzędzie rozwoju

Kredyt na rozwój pasieki: jakie warunki powinien spełniać, aby inwestycja była opłacalna?

Jak obliczyć, czy inwestycja w nowe ule i sprzęt się zwróci?

Aby kredyt był korzystny, powinien spełniać kilka kluczowych warunków. Pierwszym z nich jest stosunkowo niskie oprocentowanie i korzystne warunki spłaty (niska Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania – RRSO, niskie prowizje za udzielenie kredytu oraz brak ukrytych kosztów). Drugim warunkiem jest okres kredytowania dostosowany do cyklu produkcyjnego pasieki. Pszczelarstwo to rodzaj działalności sezonowej – dochody z miodu pojawiają się w określonych okresach. Optymalne są zatem kredyty z elastycznym harmonogramem spłat (np. niższe raty poza sezonem, wyższe w okresie zbiorów itd.). Trzecim warunkiem jest dopasowanie wysokości kredytu do realnych potrzeb. Nie warto zaciągać zbyt wysokiego kredytu, jeśli istnieje ryzyko, że pasieka nie wygeneruje wystarczających dochodów na jego spłatę. Należy inwestować stopniowo – np. zamiast kupować 50 uli naraz, warto zacząć 10–15 i obserwować, jak rozwija się produkcja. Czwartym warunkiem jest uwzględnienie omówionej w poprzedniej sekcji możliwości skorzystania z dotacji i preferencyjnych pożyczek. W Polsce dostępne są dotacje ARiMR oraz programy wspierające pszczelarzy, które mogą obniżyć koszty inwestycji. Warto sprawdzić, czy w naszym regionie funkcjonują niskooprocentowane kredyty rolnicze na rozwój pasiek.