NLP bez tajemnic: proste triki, wielkie efekty ebook

1. Wstęp

Czy kiedykolwiek zauważyłeś, że niektórzy ludzie potrafią z łatwością przekonać innych do swojego zdania lub zachować stoicki spokój w sytuacjach, które większość z nas stresują? Możliwe, że stosują pewne sprawdzone techniki – być może nieświadomie – które pozwalają im lepiej komunikować się i zarządzać emocjami. Witaj w e-booku „NLP bez tajemnic: proste triki, wielkie efekty”, który odsłoni przed Tobą kulisy tych metod i nauczy Cię, jak wykorzystywać je na co dzień.

NLP, czyli programowanie neurolingwistyczne, dla niektórych jest źródłem zachwytu i przypisują mu niemal magiczną skuteczność, a dla innych tematem budzącym gwałtowne spory. Są też tacy, którzy traktują je po prostu jako praktyczny zestaw narzędzi komunikacji i rozwoju osobiste. Wśród skrajnych opinii łatwo się pogubić, zwłaszcza że sama nazwa brzmi tajemniczo. Ten e-book powstał po to, by rozwiać te tajemnice i pokazać Ci prostymi słowami, czym jest NLP i jak dzięki niemu osiągać wielkie efekty małym nakładem.

Nie znajdziesz tu naukowego żargonu ani długich teorii. Zamiast tego czeka na Ciebie lekki, rozmowny poradnik, pełen praktycznych wskazówek i przykładów z życia. Dowiesz się między innymi, jak wykorzystać NLP w codziennej komunikacji, aby lepiej dogadywać się z ludźmi, jak wzmocnić siłę swojej perswazji (w sposób etyczny!), jak zastosować „programowanie” własnego umysłu do pokonywania stresu czy realizacji celów, a nawet jak techniki NLP mogą pomóc w nauce i rozwoju osobistym. Wszystko to podane będzie przystępnym językiem – tak, byś mógł od razu spróbować nowych trików we własnym życiu.

Co ważne, NLP nie jest czarodziejską różdżką ani manipulacją, o co czasem bywa posądzane. To zestaw technik opartych na psychologii i obserwacji ludzkich zachowań. W kolejnych rozdziałach zobaczysz, że ma to solidne podstawy: nasze myśli, słowa i reakcje są ze sobą powiązane. Jeśli nauczymy się świadomie zmieniać sposób myślenia i komunikacji, możemy „przeprogramować” pewne nawyki – na przykład przekształcić tremę przed wystąpieniem publicznym w pozytywne podekscytowanie albo zamienić codzienne konflikty w konstruktywne rozmowy.

Dlaczego warto poznać NLP? Choć narodziło się w kręgach terapii w latach 70., dziś NLP jest stosowane w wielu dziedzinach: od coachingu i samorozwoju, poprzez sprzedaż i negocjacje, aż po edukację, sport, a nawet terapię fobii. Brzmi niewiarygodnie? Przekonasz się, że wspólnym mianownikiem tych zastosowań jest kilka uniwersalnych zasad skutecznej komunikacji i zmiany sposobu myślenia. W gruncie rzeczy NLP to praktyczne narzędzie do zrozumienia i zmiany ludzkiego doświadczenia – a więc do zmiany Twojego własnego życia tam, gdzie tego potrzebujesz.

Przed Tobą jedenaście rozdziałów pełnych konkretnych porad i przykładów „z życia wziętych”. Pokażemy scenki, z którymi łatwo się utożsamisz – rozmowę z szefem o podwyżce, wystąpienie na ważnym zebraniu, stresującą negocjację, naukę nowej umiejętności czy języka obcego – i zobaczysz krok po kroku, jak proste triki NLP mogą dać wielkie efekty. Na koniec znajdziesz również dodatek ze słowniczkiem pojęć (gdyby jednak coś brzmiało obco) oraz zestawem ćwiczeń, dzięki którym od razu przećwiczysz nowo poznane techniki.

Usiądź wygodnie i przygotuj się na fascynującą podróż w głąb komunikacyjnych sztuczek i mentalnych hacków. Czas odkryć NLP bez tajemnic – tak, byś mógł świadomie korzystać z tych metod każdego dnia. Zaczynajmy!

2. NLP bez tajemnic – podstawy

Zanim przejdziemy do konkretnych trików, warto zrozumieć, co kryje się pod tajemniczą nazwą NLP i skąd w ogóle wzięło się to podejście. Spokojnie – obiecujemy minimum teorii, maksimum jasności. 🙂

Co to właściwie jest NLP? Skrót pochodzi od angielskiego Neuro-Linguistic Programming, czyli programowanie neurolingwistyczne. Brzmi zawile, ale rozbijmy to na części pierwsze. Neuro odnosi się do naszego umysłu i neurologii – tego, jak przetwarzamy doświadczenia za pomocą zmysłów (obrazy, dźwięki, uczucia itp.). Lingwistyczne dotyczy języka, czyli tego, jak słowa kształtują nasze myśli i interakcje z innymi. Programowanie zaś sugeruje, że wzorce myślenia i zachowania można zmieniać, jakby przeprogramować na bardziej korzystne. Innymi słowy, NLP zakłada, że istnieje silny związek między tym, co dzieje się w naszej głowie (neuro) a tym, jak mówimy i komunikujemy się (lingwistyczne), i że poprzez świadome zastosowanie pewnych technik możemy zmodyfikować nasze nawykowe reakcje (przeprogramować się). Brzmi sensownie, prawda?

Krótka historia: NLP powstało w latach 70. XX wieku w Kalifornii. Jego twórcy – Richard Bandler (student psychologii) i John Grinder (lingwista) – zaczęli od fascynującego pytania: co takiego robią wybitni terapeuci i komunikatorzy, że osiągają doskonałe rezultaty? Bandler i Grinder obserwowali sesje psychoterapeutów znanych z niezwykłej skuteczności (m.in. terapeutki rodzinnej Virginii Satir, twórcy Gestalt Fritza Perlsa oraz słynnego hipnoterapeuty Miltona Ericksona) i „modelowali” ich zachowania, czyli próbowali wychwycić i opisać powtarzające się wzorce w sposobie komunikacji. Dzięki połączeniu sił przez dociekliwego psychologa i biegłego lingwistę odkryli oni, że da się te wzorce ująć w konkretne techniki, które mogą być powtarzane przez innych ludzi, by osiągać podobne efekty. Tak narodziło się NLP – początkowo jako metoda podpatrywania mistrzów i programowania własnego umysłu na ich sposób działania.

Od swoich terapeutycznych korzeni NLP szybko wykroczyło poza gabinet psychologa. Okazało się, że te same zasady można zastosować w biznesie, edukacji czy rozwoju osobistym. Techniki NLP zaczęto wykorzystywać w firmach do usprawniania komunikacji wewnętrznej i obsługi klienta, bo zwiększały precyzję przekazu i zapobiegały nieporozumieniom. Znalazły też zastosowanie w radzeniu sobie ze stresem i emocjami, w pobudzaniu kreatywności, zarządzaniu czasem, rozwiązywaniu konfliktów i motywowaniu ludzi. Innymi słowy, choć startowało jako „psychologiczna ciekawostka”, NLP stało się zbiorem praktycznych technik dla każdego – od menedżera, przez nauczyciela, po rodzica.

Podstawowe założenia NLP. Warto poznać dwie–trzy fundamentalne idee NLP, które przewijać się będą w całej książce:

„Mapa to nie terytorium.” To słynna maksyma w NLP (zaczerpnięta zresztą od Alfreda Korzybskiego, filozofa języka). Oznacza ona, że nasze wewnętrzne wyobrażenie świata (mapa) nie jest tym samym co rzeczywistość (terytorium) – każdy z nas ma własny subiektywny obraz sytuacji. Dlaczego to ważne? Bo uświadamia, że ludzie różnie postrzegają te same wydarzenia. To, co dla Ciebie jest „katastrofą”, ktoś inny może uznać za cenną lekcję. Jeśli zrozumiemy, że każdy ma swoją mapę, łatwiej unikniemy nieporozumień i okażemy więcej zrozumienia. Ta idea leży u podstaw reframingu (przeramowania), o którym wkrótce powiemy – czyli sztuki spojrzenia na tę samą sytuację w inny sposób.

Umysł i ciało to system. NLP podkreśla, że to, co myślimy, wpływa na to, jak się czujemy fizycznie i odwrotnie. Przykład: gdy w myślach ciągle mówisz do siebie „Ale jestem zestresowany… Na pewno źle wypadnę”, Twoje ciało reaguje napięciem, serce bije mocniej. A gdy celowo rozluźnisz ciało i weźmiesz kilka oddechów, Twoje myśli się uspokajają. Ta wzajemna zależność to podstawa technik pracy z emocjami – od prostych ćwiczeń oddechowych po tzw. kotwiczenie stanów emocjonalnych (czyli wywoływanie pożądanego stanu umysłu za pomocą jakiegoś bodźca, np. gestu). Będziemy to praktykować!

Zawsze jest feedback, nie porażka. W filozofii NLP często powtarza się zdanie: „Nie ma porażek – są tylko informacje zwrotne (feedback).” Chodzi o przyjęcie takiego nastawienia, że każde niepowodzenie możemy potraktować jako lekcję, a nie koniec świata. Jeśli jakiś sposób działania nie przyniósł skutku, to jest sygnał, by spróbować innego podejścia – a nie dowód, że my jesteśmy do niczego. Taka zmiana myślenia potrafi zdziałać cuda dla naszej motywacji i wytrwałości. W NLP zachęca się, by być elastycznym: jeśli Plan A zawiedzie, wyciągnij wnioski i wprowadź Plan B, zamiast się załamywać.

Ludzie mają w sobie wszystkie zasoby, jakich potrzebują. To kolejne założenie NLP: uważa się, że każdy z nas ma (lub może zdobyć) zasoby potrzebne do dokonania zmiany – czy to cechy charakteru, umiejętności, czy wsparcie innych. Czasem po prostu nie umiemy jeszcze z tych zasobów skorzystać. NLP poprzez swoje techniki pomaga wydobyć te ukryte możliwości. Przykład: ktoś może myśleć „jestem nieśmiały, nigdy nie będę dobrym mówcą”. A NLP mówi: masz w sobie potencjał do bycia świetnym mówcą, musimy tylko znaleźć sposób, by go uruchomić (np. przypomnieć Ci sytuacje, w których czułeś się pewny siebie, i przenieść te odczucia na scenę).

To tylko kilka podstawowych idei, które będą przewijały się w dalszych rozdziałach. W praktyce NLP to po prostu zestaw technik – takich jak wspomniane kotwiczenie, przeramowanie, modelowanie – które pozwalają zastosować powyższe zasady w konkretnych sytuacjach życiowych. NLP nie jest ani religią, ani nauką ścisłą; to praktyczna szkoła myślenia o komunikacji i zmianie. Jak każda metoda, ma swoich zwolenników i krytyków – o tym jeszcze wspomnimy – ale my skupimy się na tym, co działa i jak to wykorzystać dla własnej korzyści.

W następnych rozdziałach przejdziemy do szczegółów: dowiesz się, jak budować lepsze relacje i komunikować się bardziej skutecznie, jak wywierać wpływ nie uciekając się do manipulacji, jak przeprogramować własne ograniczające przekonania, zwiększyć motywację, radzić sobie ze stresem i wiele więcej. Każdy rozdział zawiera praktyczne przykłady i porady „krok po kroku”. Jeśli podczas lektury trafisz na jakiś termin, który brzmi obco (np. „kotwica”, „raport”, „submodalności”), nie martw się – w Dodatku na końcu książki zamieściliśmy mały słowniczek pojęć NLP. Możesz tam zerknąć w razie potrzeby.

Gotowy zgłębić podstawy? Pora przejść do konkretów i zobaczyć NLP w akcji – zaczniemy od komunikacji, bo to przecież podstawa wszystkich relacji.

3. NLP w komunikacji

Komunikacja to serce naszych codziennych relacji – w pracy, w domu, wśród znajomych. Często nie chodzi nawet o to co mówimy, ale jak mówimy. Bywa, że dwie osoby próbują się dogadać, a jednak rozmowa idzie jak po grudzie. NLP oferuje kilka sprytnych trików, które mogą sprawić, że Twoje rozmowy staną się bardziej płynne, zrozumiałe i harmonijne. Dobra wiadomość: wiele z tych technik jest intuicyjna i naturalna, więc gdy zaczniesz je stosować, rozmówcy nawet nie zauważą „co takiego robisz”, ale z pewnością poczują, że rozmawia się z Tobą wyjątkowo dobrze.

3.1 Budowanie raportu – sekret dobrego porozumienia

Na pewno zdarzyło Ci się spotkać kogoś, z kim od razu „zaskoczyło” – rozmowa płynęła swobodnie, czuliście się jak starzy znajomi, nawet jeśli znaliście się od pięciu minut. A może miałeś też kontakt z kimś, przy kim czułeś dystans i chłód, mimo że osoba była miła? W NLP tym magicznym składnikiem, który decyduje o dobrym kontakcie, jest raport (z francuskiego rapport – relacja, porozumienie). Raport to nic innego jak stan głębokiego zrozumienia i synchronii między ludźmi. Gdy raport jest, komunikacja jest łatwa. Gdy go brak – pojawiają się napięcia i nieufność.

Jak zbudować raport? NLP proponuje kilka prostych technik, z których najpopularniejsza to dopasowanie i odzwierciedlanie. Polega to na tym, by w rozmowie subtelnie dostroić się do drugiej osoby na różnych poziomach:

Mowa ciała: Zwróć uwagę na postawę, gesty, mimikę rozmówcy. Staraj się przyjąć podobną postawę. Jeśli Twój rozmówca np. pochyla się do przodu i opiera łokcie na stole, możesz po chwili zrobić podobnie. Jeśli gestykuluje żywo – też używaj gestów (choć nie przesadzaj, nie chodzi o małpie naśladowanie). To nazywa się mirroring (od lustra) – sprawia, że podświadomie druga osoba odbiera Cię jako „podobnego do mnie”, a to budzi sympatię. Ludzie lubią osoby, które są do nich podobne w zachowaniu.

Ton głosu i tempo mówienia: Postaraj się mówić w zbliżonym tempie i tonacji co rozmówca. Jeśli ktoś mówi wolno i cicho, a my odpowiadamy głośno i jak karabin maszynowy, powstaje dysonans. Gdy druga osoba jest entuzjastyczna i pełna energii, dobrze by w Twoim głosie też brzmiała energia. To kolejny aspekt dopasowania – na poziomie dźwięku. Przykład: Twój szef mówi do Ciebie spokojnym, wyważonym tonem – Ty również postaraj się nie wchodzić mu w słowo i utrzymać spokojny tembr. Albo odwrotnie, klient dzwoni i jest bardzo ożywiony – utrzmaj przyjazną żywą intonację, by czuł, że nadajecie na podobnych falach.

Słowa kluczowe: Każdy z nas ma pewne ulubione słowa czy zwroty, a także preferowany styl mówienia. Jeśli uważnie posłuchasz, jak ktoś formułuje myśli, możesz wpleść podobne określenia w swoje wypowiedzi. Na przykład, jeśli klient mówi: „Czuję, że ta oferta jest dobra, ale muszę to przemyśleć”, zauważ, że użył słów sugerujących odczucia (czuję) i myślenie (przemyśleć). Możesz odpowiedzieć: „Rozumiem, że czujesz potrzebę spokojnego namysłu. Proszę pomyśl, jak nasza propozycja brzmi w kontekście Twoich potrzeb, i daj znać.” W tej odpowiedzi zawarliśmy podobne słowa (czujesz, pomyśl, brzmi). Dzięki temu klient podświadomie odbierze komunikat jako bardziej zharmonizowany z jego sposobem myślenia. To nawiązuje do koncepcji systemów reprezentacji – jedni są bardziej „wzrokowi” (mówią np. „widzę, że…”, „zobaczymy jak to będzie”), inni „słuchowi” („to do mnie nie przemawia”, „brzmi dobrze”), jeszcze inni „czuciowi” („mam przeczucie…”, „czuję, że…”). Dopasowanie się do tych preferencji językowych to kolejny poziom budowania raportu.

Początkowo te zabiegi mogą wydawać się nienaturalne – w końcu nie zwykliśmy świadomie myśleć o dopasowywaniu mowy ciała czy tonu głosu. Jednak warto poćwiczyć, bo efekty bywają zdumiewające. Rozmówcy często sami nie wiedzą czemu „tak dobrze im się z Tobą rozmawia”, ale czują sympatię i zaufanie. Oczywiście zachowujemy umiar – subtelność to słowo klucz. Jeśli ktoś gwałtownie gestykuluje ręką, nie musimy natychmiast tego kopiować; wystarczy ogólnie podobny styl ekspresji.

Przykład z życia: Marek miał przed sobą trudną rozmowę ze swoim nowym szefem – chciał zaproponować zmiany w projekcie. Szef był znany z bycia rzeczowym i chłodnym w obyciu, co onieśmielało Marka. Postanowił świadomie zastosować technikę raportu. Gdy wszedł do gabinetu, zauważył, że szef siedzi wyprostowany i mówi wolno, spokojnym tonem. Marek również usiadł prosto (choć naturalnie, bez sztywności) i zwolnił tempo mówienia. Szef prawie się nie uśmiechał, więc Marek też przybrał rzeczowy wyraz twarzy, zachowując jednak uprzejmość. Po kilku minutach dyskusji ku swojemu zdziwieniu zauważył, że szef… zaczął się lekko uśmiechać i pochylił do przodu, wsłuchując się w propozycje. Marek utrzymywał spokojny ton i używał języka liczb i faktów – tak jak lubił szef. W efekcie szef powiedział: „Podoba mi się Pana tok myślenia, proszę to rozwinąć”. Rozmowa zakończyła się sukcesem. Czy samo dopasowanie ciała i tonu zdziałało cud? Być może nie było jedynym czynnikiem, ale z pewnością pomogło zbudować nić porozumienia, na której oprarła się merytoryczna dyskusja.

3.2 Jasne wypowiedzi i słuchanie – klucz do unikania nieporozumień

Dobra komunikacja to gra dwustronna: mówić jasno i słuchać uważnie. NLP kładzie nacisk na oba te aspekty.

Precyzuj, o co Ci chodzi. Czasem wydaje nam się, że przekazaliśmy myśl klarownie, a druga osoba i tak zrozumiała coś innego. W NLP istnieje pojęcie metamodelu języka – to zbiór wskazówek, jak zadawać pytania i doprecyzowywać wypowiedzi, by dotrzeć do sedna znaczenia. Nie musimy teraz wkuwać reguł metamodelu, ale warto zapamiętać parę prostych nawyków:

Unikaj nadmiernych ogólników, gdy coś tłumaczysz. Zamiast powiedzieć szefowi: „Nigdy nie dostaję szansy na trudniejsze zadania”, lepiej doprecyzować: „Od trzech miesięcy nie prowadziłem żadnego większego projektu i obawiam się, że stoję w miejscu”. Słowo „nigdy” to ogólnik, który może zabrzmieć jak oskarżenie – druga strona od razu pomyśli o wyjątku („Jak to nigdy? W zeszłym roku przecież prowadziłeś projekt X!”) i komunikacja idzie w spory o szczegóły. Konkretna informacja (3 miesiące bez projektu) jest uczciwa i otwiera rozmowę na rozwiązanie, np. przydzielenie Ci nowego zadania.

Wyjaśniaj „puste” pojęcia. Jeśli mówisz: „Chciałbym bardziej się rozwijać w pracy”, to stwierdzenie jest bardzo ogólne. Co to znaczy rozwijać się