Nie-Boska komedia ebook i audiobook

„Do błędów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich przodkowie — wahanie się i bojaźń; — i stało się zatem, — że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie milczenie jest po nich1”.

Poświęcone Marii3

Pokój ludziom dobrej woli — błogosławiony pośród stworzeń, kto ma serce11 — on jeszcze zbawion być może. — Żono dobra i skromna, zjaw się dla niego — i dziecię niechaj się urodzi w domu waszym. —

W drogę, w drogę, widma, lećcie ku niemu! — Ty naprzód, ty na czele, cieniu nałożnicy, umarłej wczoraj, odświeżony w mgle i ubrany w kwiaty, dziewico, kochanko poety, naprzód. —

W drogę i ty, sławo, stary orle wypchany w piekle, zdjęty z palu, kędy cię strzelec zawiesił w jesieni — leć i roztocz skrzydła, wielkie, białe od słońca, nad głową poety. — Z naszych sklepów wynidź, spróchniały obrazie Edenu12, dzieło Belzebuba13 — dziury zalepiem i rozwiedziemy pokostem — a potem, płótno czarodziejskie, zwiń się w chmurę i leć do poety — wnet się rozwiąż naokoło niego, opasz go skałami i wodami, na przemian nocą i dniem. — Matko naturo, otocz poetę!

Jeśli dotrzymasz przysięgi na wieki, będziesz bratem moim w obliczu Ojca niebieskiego.

Pamiętajcie na to. —

Zstąpiłem do ziemskich ślubów15, bom znalazł tę, o której marzyłem — przeklęstwo16 mojej głowie, jeśli ją kiedy kochać przestanę. —

Jakżeś mi piękna17 w osłabieniu swoim — w nieładzie kwiaty i perły na włosach twoich — płoniesz ze wstydu i znużenia — o, wiecznie, wiecznie będziesz pieśnią moją. —

Będę wierną żoną tobie, jako matka mówiła, jako serce mówi. — Ale tyle ludzi jest tutaj — tak gorąco i huczno. —

Idź z raz jeszcze w taniec, a ja tu stać będę i patrzeć na cię, jakem nieraz w myśli patrzał na sunących aniołów. —

Pójdę, jeśli chcesz, ale już sił prawie nie mam. —

Proszę cię, moje kochanie. —

Niedawnom jeszcze biegała po ziemi w taką samą porę — teraz gnają mnie czarty i każą świętą udawać. —

Kwiaty, odrywajcie się i lećcie do moich włosów. —

Świeżość i wdzięki umarłych dziewic, rozlane w powietrzu, płynące nad mogiłami, lećcie do jagód moich. —

Tu czarnowłosa się rozsypuje — cienie jej puklów, zawiśnijcie mi nad czołem. — Pod tym kamieniem zgasłych dwoje ócz błękitnych — do mnie, do mnie ogień, co tlał w nich! — Za tymi kraty sto gromnic się pali — księżnę dziś pochowano — suknio atłasowa, biała jak mleko,oderwij się od niej! — Przez kraty leci suknia do mnie, trzepocząc się jak ptak — a dalej, a dalej. —

Skądże przybywasz, nie widziana, nie słyszana od dawna — jak woda płynie, tak płyną twoje stopy, dwie fale białe — pokój świątobliwy na skroniach twoich — wszystko, com marzył i kochał, zeszło się w tobie.

Gdzież jestem! — ha, przy żonie — to moja żona. —

Sądziłem, że to ty jesteś marzeniem moim, a otóż po długiej przerwie wróciło ono i różnym jest od ciebie. — Ty dobra i miła, ale tamta... Boże — co widzę — na jawie —

Zdradziłeś mnie.

Przeklęta niech będzie chwila, w której pojąłem kobietę, w której opuściłem kochankę lat młodych, myśl myśli moich, duszę duszy mojej...

Co się stało — czy już dzień — czy powóz zaszedł? — Wszak mamy jechać dzisiaj po różne sprawunki. —

Noc głucha — śpij — śpij głęboko. —

Możeś zasłabł nagle, mój drogi? Wstanę i dam ci eteru18

Zaśnij. —

Powiedz mi, drogi, co masz19, bo głos twój niezwyczajny i gorączką nabiegły ci jagody20. —

Świeżego powietrza mi trzeba. — Zostań się — przez Boga, nie chodź za mną — nie wstawaj, powiadam ci raz jeszcze. —

Od dnia ślubu mojego spałem snem odrętwiałym, snem żarłoków, snem fabrykanta Niemca22 przy żonie Niemce — świat cały jakoś zasnął wokoło mnie na podobieństwo moje — jeździłem po krewnych, po doktorach, po sklepach, a że dziecię ma się mi narodzić, myślałem o mamce. —

Do mnie, państwa moje dawne, zaludnione, żyjące, garnące się pod myśl moją — słuchające natchnień moich — niegdyś odgłos nocnego dzwonu był hasłem waszym. —

Boże, czyś Ty sam uświęcił związek dwóch ciał? czyś Ty sam wyrzekł, że nic ich rozerwać nie zdoła, choć dusze się odepchną od siebie, pójdą każda w swoją stronę i ciała, gdyby dwa trupy, zostawią przy sobie? —

Znowu jesteś przy mnie — o moja — o moja, zabierz mnie z sobą. — Jeśliś złudzeniem, jeślim cię wymyślił, a tyś się utworzyła ze mnie i teraz objawiasz się mnie, niechże i ja będę marą, stanę się mgłą i dymem, by zjednoczyć się z tobą. —

Pójdzieszli za mną, w którykolwiek dzień przylecę po ciebie? —

O każdej chwili twoim jestem. —

Pamiętaj. —

Zostań się — nie rozpraszaj się jako sen. — Jeśliś pięknością nad pięknościami, pomysłem nad wszystkimi myśli, czegóż nie trwasz dłużej od jednego życzenia, od jednej myśli? —

Mój drogi, chłód nocy spadnie ci na piersi; wracaj, mój najlepszy, bo mi tęskno samej w tym czarnym, dużym pokoju. —

Dobrze — zaraz. —

Znikł duch, ale obiecał, że powróci, a wtedy żegnaj mi, ogródku i domku, i ty, stworzona dla ogródka i domku, ale nie dla mnie.

Zmiłuj się — coraz chłodniej nad rankiem. —

A dziecię moje — o Boże!

Byłam u Ojca Beniamina, obiecał mi się na pojutrze. —

Dziękuję ci.

Posłałam do cukiernika, żeby kilka tort23 przysposobił, boś podobno dużo gości sprosił24 na chrzciny — wiesz — takie czokoladowe25, z cyfrą Jerzego Stanisława26. —

Dziękuję ci.

Bogu dzięki, że już raz się odbędzie ten obrządek — że Orcio nasz zupełnie chrześcijaninem się stanie — bo choć już chrzczony z wody27, zdawało mi się zawsze, że mu nie dostaje czegoś28. —

Śpij, moje dziecię — czy już się tobie coś śni, że zrzuciłeś kołderkę — ot, tak — teraz leż tak. — Orcio mi dzisiaj niespokojny — mój maleńki — mój śliczny, śpij. —

Parno — duszno — burza się gotuje — rychłoż tam ozwie się piorun, a tu pęknie serce moje? —

Dzisiaj, wczoraj ach! mój ty Boże, i przez cały tydzień, i już od trzech tygodni, od miesiąca słowa nie rzekłeś do mnie — i wszyscy, których widzę, mówią mi, że źle wyglądam. —

Nadeszła godzina nic jej nie odwlecze.—

Zdaje mi się owszem, że dobrze wyglądasz.

Tobie wszystko jedno, bo już nie patrzysz na mnie, odwracasz się, kiedy wchodzę, i zakrywasz oczy, kiedy siedzę blisko. — Wczoraj byłam u spowiedzi i przypominałam sobie wszystkie grzechy — a nie mogłam nic znaleźć takiego, co by cię obrazić mogło. —

Nie obraziłaś mnie.

Mój Boże — mój Boże!

Czuję, że powinienem cię kochać. —

Dobiłeś mnie tym jednym: „powinienem”. — Ach! lepiej wstań i powiedz — „nie kocham” — przynajmniej już będę wiedziała wszystko — wszystko. —

Jego nie opuszczaj, a ja się na gniew twój poświęcę — dziecko moje kochaj — dziecko moje, Henryku. —

Nie zważaj na to, com powiedział — napadają mnie często złe chwile — nudy29. —

O jedno słowo cię proszę — o jedną obietnicę tylko — powiedz, że go zawsze kochać będziesz. —

I ciebie, i jego — wierzaj mi.

Co to znaczy?

O mój luby, przynoszę ci błogosławieństwo i rozkosz — chodź za mną. —

O mój luby, odrzuć ziemskie łańcuchy, które cię pętają. — Ja ze świata świeżego, bez końca, bez nocy. — Jam twoja. —

Najświętsza Panno, ratuj mnie! — to widmo blade, jak umarły — oczy zgasłe i głos jak skrzypienie woza, na którym trup leży. —

Twe czoło jasne, twój włos kwieciem przetykany, o luba. —

Całun w szmatach opada jej z ramion. —

Światło leje się naokoło ciebie — głos twój raz jeszcze — niechaj zaginę potem. —

Ta, która cię wstrzymuje, jest złudzeniem. — Jej życie znikome — jej miłość jako liść, co ginie wśród tysiąca zeschłych — ale ja nie przeminę. —

Henryku, Henryku, zasłoń mnie, nie daj mnie — czuję siarkę i zaduch grobowy31. —

Kobieto z gliny i błota, nie zazdrość, nie potwarzaj32 — nie bluźń — patrz — to myśl pierwsza Boga o tobie, ale tyś poszła za radą węża i stałaś się, czym jesteś33. —

Nie puszczę cię. —

O luba! rzucam dom i idę za tobą. —

Henryku — Henryku —

Dziwna rzecz, gdzie Hrabia się podział. —

Zabałamucił się gdzieś lub pisze. —

A Pani blada, niewyspana, słowa do nikogo nie przemówiła.

Chrzest dzisiejszy przypomina mi bale, na które zaprosiwszy gospodarz, zgra się wilią34 w karty, a potem gości przyjmuje z grzecznością rozpaczy. —

Opuściłem śliczną księżniczkę — przyszedłem — sądziłem, że będzie sute śniadanie, a zamiast tego, jako Pismo mówi, płacz i zgrzytanie zębów. —

Jerzy Stanisławie, przyjmujesz olej święty?

Przyjmuję. —

Patrzcie, wstała i stąpa, jak gdyby we śnie. —

Roztoczyła ręce przed się i chwiejąc się idzie ku synowi. —

Co mówicie! — Podajmy jej ramię, bo zemdleje. —

Jerzy Stanisławie, wyrzekasz się Szatana i pychy jego?

Wyrzekam się. —

Cyt — słuchajcie. —

Gdzie ojciec twój, Orcio? —

Proszę nie przerywać. —

Błogosławię cię, Orciu, błogosławię, dziecię moje. — Bądź poetą35, aby cię ojciec kochał, nie odrzucił kiedyś. —

Ale pozwólże, moja Marysiu. —

Ty ojcu zasłużysz się i przypodobasz — a wtedy on twojej matce przebaczy. —

Bój się Pani Hrabina Boga. —

Przeklinam cię, jeśli nie będziesz poetą. —

Coś nadzwyczajnego zaszło w tym domu, wychodźmy, wychodźmy! —

Jerzy Stanisławie, dopiero coś został chrześcijaninem i wszedł do towarzystwa ludzkiego36, a później zostaniesz obywatelem, a za staraniem rodziców i łaską Bożą znakomitym urzędnikiem — pamiętaj, że Ojczyznę kochać trzeba i że nawet za Ojczyznę zginąć jest pięknie...

Tegom żądał, o to przez długie modliłem się lata i nareszciem już bliski mojego celu — świat ludzi zostawiłem z tyłu — niechaj sobie tam każda mrówka bieży i bawi się dźbłem37 swoim, a kiedy go opuści, niech skacze ze złości lub umiera z żalu. —

Tędy — tędy. —

Gdzie mi się podziała — nagle rozpłynęły się wonie poranku, pogoda się zaćmiła — stoję na tym szczycie, otchłań pode mną i wiatry huczą przeraźliwie. —

Do mnie, mój luby.

Jakże już daleko, a ja przesadzić nie zdołam przepaści. —

Gdzie skrzydła twoje? —

Zły duchu, co się natrząsasz ze mnie, gardzę tobą. —

U wiszaru38 góry twoja wielka dusza, nieśmiertelna, co jednym rzutem niebo przelecieć miała, ot kona! — i nieboga twoich stóp się prosi, by nie szły dalej — wielka dusza — serce wielkie. —

Pokażcie mi się, weźcie postać, którą bym mógł zgiąć i obalić. — Jeśli się was ulęknę, bodajbym Jej nie otrzymał nigdy. —

Uwiąż się dłoni mojej i wzleć. —

Cóż się dzieje z tobą — kwiaty odrywają się od skroni twoich i padają na ziemię, a jak tylko się jej dotkną, ślizgają jak jaszczurki, czołgają jak żmije. —

Mój luby! —

Przez Boga, suknię wiatr zdarł ci z ramion i rozdarł w szmaty. —

Czemu się ociągasz? —

Deszcz kapie z włosów — kości nagie wyzierają z łona. —

Obiecałeś — przysiągłeś —

Błyskawica zrzenice39 jej wyżarła40. —

Stara, wracaj do piekła — uwiodłaś serce wielkie i dumne, podziw ludzi i siebie samego. — Serce wielkie, idź za lubą twoją41. —

Boże, czy Ty mnie za to potępisz, żem uwierzył, iż Twoja piękność przenosi o całe niebo piękność tej ziemi — za to, żem ścigał za nią i męczył się dla niej, ażem stał się igrzyskiem szatanów!

Słuchajcie, bracia — słuchajcie! —

Dobija ostatnia godzina. — Burza kręci się czarnymi wiry — morze dobywa się na skały i ciągnie ku mnie — niewidoma siła pcha mnie coraz dalej — coraz bliżej —z tyłu tłum ludzi wsiadł mi na barki i prze ku otchłani. —

Radujcie się, bracia — radujcie! —

Na próżno walczyć — rozkosz otchłani mnie porywa42 — zawrót w duszy mojej — Boże — wróg Twój zwycięża! —

Pokój wam, bałwany, uciszcie się. —

W tej chwili43 na głowę dziecięcia twego zlewa się woda święta. —

Wracaj do domu i nie grzesz więcej. —

Wracaj do domu i kochaj dziecię twoje. —

Gdzie Pani?

Pani słaba. —

Byłem w jej pokoju — pusty. —

Jasny Panie, bo JW. Pani tu nie ma.

A gdzie?

Odwieźli ją wczoraj...

Gdzie?

Do domu wariatów.

Słuchaj, Mario, może ty udajesz, skryłaś się gdzie, żeby mnie ukarać? Ozwij się, proszę cię — Mario — Marysiu —

Nie — nikt nie odpowiada. — Janie — Katarzyno! — Ten dom cały ogłuchł — oniemiał. —

Tę, której przysiągłem na wierność i szczęście, sam strąciłem do rzędu potępionych już na tym świecie. — Wszystko, czegom się dotknął, zniszczyłem i siebie samego zniszczę w końcu. — Czyż na to piekło mnie wypuściło, bym trochę dłużej był jego żywym obrazem na ziemi?

Na jakiejże poduszce ona dziś głowę położy? — Jakież dźwięki otoczą ją w nocy? — Skowyczenia i śpiewy obłąkanych. Widzę ją — czoło, na którym zawsze myśl spokojna, witająca — uprzejma — przezierała — pochylone trzyma — a myśl dobrą swoją posłała w nieznane obszary, może za mną, i błąka się biedna, i płacze. —

Dramat układasz44. —

Ha! — mój Szatan się odzywa —

Tatara mi osiodłać — płaszcz mój i pistolety! —

— Może Pan krewny Hrabiny. —

Jestem przyjacielem jej męża, on mnie tu przysłał. —

Proszę Pana — wiele sobie z niej obiecywać nie sposób — mój mąż wyjechał, byłby to lepiej wyłuszczył — przywieźli ją zawczoraj — była w konwulsjach. — Jakie gorąco. —

Mamy dużo chorych — żadnego jednak tak niebezpiecznie, jak ona. — Imainuj45 sobie Pan, ten instytut kosztuje nas ze dwakroć sto tysięcy. — Patrz Pan, jaki widok na góry — ale Pan, widzę, niecierpliwy — więc to nieprawda, że jakóbiny46jej męża porwali w nocy? — Proszę Pana. —