Metaboliczne IQ – twój kod do zdrowia ebook

Au­tor: Agniesz­ka Pa­jąk

Re­dak­cja: Klau­dia Ty­li­ba, We­ro­ni­ka Gór­ska

Ko­rek­ta: Ka­ta­rzy­na Zio­ła-Ze­mczak

Pro­jekt gra­ficz­ny okład­ki: Stu­dio pro­jek­to­we &Vi­su­al/www.an­dvi­su­al.pl

Pro­jekt ma­kie­ty i skład: Stu­dio KA­RAN­DASZ

Zdję­cia:

Shut­ter­stock

Ja­kub Do­bek

Ele­men­ty gra­ficz­ne ma­kie­ty: vil­mo­svar­ga (Fre­epik)

Re­dak­tor pro­wa­dzą­ca: Bar­ba­ra Wa­lus

Re­dak­tor na­czel­na: Agniesz­ka Het­nał

© Co­py­ri­ght by Agniesz­ka Pa­jąk

© Co­py­ri­ght for this edi­tion Wy­daw­nic­two Pas­cal

Wszel­kie pra­wa za­strze­żo­ne. Żad­na część tej książ­ki nie może być po­wie­la­na lub prze­ka­zy­wa­na w ja­kiej­kol­wiek for­mie bez pi­sem­nej zgo­dy wy­daw­cy, z wy­jąt­kiem re­cen­zen­tów, któ­rzy mogą przy­to­czyć krót­kie frag­men­ty tek­stu.

Biel­sko-Bia­ła 2017

Wy­daw­nic­two Pas­cal sp. z o.o.

ul. Za­po­ra 25

43-382 Biel­sko-Bia­ła

tel. 338282828, fax 338282829

pas­cal@pas­cal.pl

www.pas­cal.pl

ISBN 978-83-8103-153-0

Przygotowanie eBooka: Jarosław Jabłoński

Książ­kę de­dy­ku­ję Lit­tle Fi­shy, Prin­cess i Gra­ce

Co dla jed­ne­go po­kar­mem, dla dru­gie­go tru­ci­zną. Lu­kre­cjusz

1.Me­ta­bo­licz­na in­te­li­gen­cja

IN­STYNKT A MODA

Bez wąt­pie­nia w kra­jach wy­so­ko­ro­zwi­nię­tych in­dy­wi­du­al­ność czło­wie­ka jest w ce­nie. Po tym, jak za­la­ła nas kon­sump­cyj­na mo­no­kul­tu­ra, chce­my mieć wszyst­ko do­sto­so­wa­ne do na­szej oso­bo­wo­ści. Sper­so­na­li­zo­wa­ny kom­pu­ter, ta­blet i smart­fon z uni­ka­to­wy­mi apli­ka­cja­mi, ory­gi­nal­ne buty, nie­po­wta­rzal­ny styl – ogó­łem wszyst­ko, co nie­ty­po­we. A czy spo­sób od­ży­wia­nia do­bie­ra­my rów­nie sta­ran­nie? Tak jak cha­rak­ter, du­sza czy oso­bo­wość, rów­nież me­ta­bo­lizm każ­de­go z nas ma swo­je ce­chy in­dy­wi­du­al­ne i choć być może damy radę wszyst­kich tym sa­mym wy­kar­mić, z pew­no­ścią nie damy rady wszyst­kich tym sa­mym OD­ŻY­WIĆ, a to ko­lo­sal­na róż­ni­ca.

Więk­szość z nas zna swo­ją gru­pę krwi, a na­wet je­śli nie, to wy­star­czy prze­cież po­brać prób­kę i już wszyst­ko wia­do­mo. A jak jest z me­ta­bo­li­zmem?

Czę­sto ro­bi­my dzie­siąt­ki te­stów aler­gicz­nych, po­kar­mo­wych, na wszel­kie­go ro­dza­ju nie­to­le­ran­cje, ale kie­dy or­ga­nizm za­si­la­ny jest nie­wła­ści­wym pa­li­wem, za­czy­na re­ago­wać agre­sją nie­mal na każ­dy czyn­nik. I tak je­den kęs po­ży­wie­nia skut­ku­je kil­ko­ma róż­ny­mi ob­ja­wa­mi. Bo dla nas, tzn. dla na­sze­go do­bre­go sa­mo­po­czu­cia, li­czy się to, ile zje­dli­śmy, na­to­miast dla na­sze­go or­ga­ni­zmu zna­cze­nie ma każ­da, na­wet śla­do­wa ilość „in­tru­za”, czy­li ja­kiej­kol­wiek sub­stan­cji nie­ko­rzyst­nej w na­szym krwio­bie­gu. Choć może się wy­da­wać, że coś jest zdro­we czy mod­ne, sys­tem im­mu­no­lo­gicz­ny, do­pó­ki dzia­ła, rzą­dzi się swo­imi pra­wa­mi: nie li­czy ka­lo­rii ani nie pa­trzy na ze­ga­rek, by spraw­dzić, czy wy­bi­ła już 18:00. A na­wet je­śli oczy­ści­my or­ga­nizm ze szko­dli­wych sub­stan­cji, to wte­dy tym bar­dziej che­mia i inne tok­sy­ny w pro­duk­tach będą dzia­łać na we­wnętrz­ny sys­tem obro­ny jak płach­ta na byka.

Nie­ste­ty glo­ba­li­za­cja nie bie­rze pod uwa­gę czyn­ni­ków, któ­ry­mi rzą­dzi się sama na­tu­ra. Od za­wsze miesz­kań­cy pla­ne­ty dzie­li­li się ze wzglę­du na rasę, bu­do­wę cia­ła, miej­sce za­miesz­ka­nia, wa­run­ki at­mos­fe­rycz­ne, w któ­rych żyli itd. Na sku­tek mi­gra­cji, spo­łe­czeństw wie­lo­kul­tu­ro­wych itp. rów­nież ty­po­we dla da­nych grup et­no­gra­ficz­nych ce­chy me­ta­bo­licz­ne zo­sta­ły wy­mie­sza­ne. W związ­ku z tym np. żyw­ność za­le­ca­na da­nej jed­no­st­ce na pod­sta­wie gru­py krwi nie za­wsze jest ade­kwat­na do jej typu me­ta­bo­licz­ne­go. Na sku­tek mie­sza­nia się ge­nów ro­dzi­ców wy­stę­po­wać mogą ta­kie ano­ma­lie jak czło­wiek o ty­pie me­ta­bo­licz­nym biał­ko­wym (tzw. Eski­mos), któ­ry ko­cha prze­by­wać na słoń­cu.

Ogól­nie po­wta­rza­ne sche­ma­ty i za­le­ce­nia ży­wie­nio­we nie uwzględ­nia­ją róż­nic w me­ta­bo­li­zmie po­szcze­gól­nych osób, no­to­rycz­nie też za­po­mi­na­ją o tym, że pro­duk­ty lan­so­wa­ne daw­niej jako zdro­we dziś czę­sto nie­wie­le mają wspól­ne­go z na­tu­rą i żyw­no­ścią – cza­sa­mi je­dy­nie na­zwę. W wie­lu przy­pad­kach or­ga­nizm ludz­ki ich nie tra­wi lub wręcz sta­no­wią one za­gro­że­nie dla jego zdro­wia. Przy­kła­da­mi są np. sy­rop glu­ko­zo­wo-fruk­to­zo­wy lub mar­ga­ry­na. Od daw­na uka­zu­ją się ba­da­nia na­uko­we, któ­re mó­wią o tym, że je­dy­nie czło­wiek jest na tyle sza­lo­ny, aby jeść prze­two­rzo­ne tłusz­cze ro­ślin­ne typu trans – gdy­by kar­mić nimi świ­nie, zde­chły­by one w prze­cią­gu kil­ku dni. Je­że­li zaś cho­dzi o wspo­mnia­ny sy­rop, to „toną” w nim już całe Sta­ny Zjed­no­czo­ne, a na­wet „wy­lał się” on już za gra­ni­cę z Mek­sy­kiem, któ­ry to upla­so­wał się na 1. po­zy­cji na świe­cie pod wzglę­dem oty­ło­ści spo­łe­czeń­stwa – pro­blem do­ty­czy aż 32,8% miesz­kań­ców (ra­port ONZ)!

Wróć­my jed­nak do kwe­stii me­ta­bo­li­zmu. Pa­trząc na wła­sne mia­sto, kraj, kon­ty­nent, a wresz­cie świat, trud­no so­bie wy­obra­zić, że ist­nie­ją kul­tu­ry, w któ­rych no­wo­two­ry, cu­krzy­ca, ar­tre­tyzm, oty­łość czy inne cho­ro­by cy­wi­li­za­cyj­ne są nie­zna­ne. Po­nad­to tra­dy­cyj­ne menu przed­sta­wi­cie­li ta­kich spo­łecz­no­ści da­le­ce od­bie­ga prze­cież od zna­nych nam za­le­ceń do­ty­czą­cych zdro­we­go od­ży­wia­nia, a mimo to cie­szą się oni wy­so­ką od­por­no­ścią or­ga­ni­zmu, peł­nią zdro­wia i dłu­go­wiecz­no­ścią. Po­myśl­my o Eski­mo­sach, któ­rzy mimo die­ty bo­ga­tej w tłusz­cze zwie­rzę­ce i mię­so nie bo­ry­ka­ją się z cho­ro­ba­mi ukła­du krą­że­nia. Z nie­ty­po­wej die­ty i wy­jąt­ko­wej tę­ży­zny za­rów­no fi­zycz­nej, jak i psy­chicz­nej sły­ną rów­nież Ma­sa­jo­wie, miesz­kań­cy pusz­czy ama­zoń­skiej, a na­wet szwaj­car­scy gó­ra­le. A wspól­ną ce­chą tych su­perz­dro­wych kul­tur jest to, że w mo­men­cie przej­ścia na die­tę „cy­wi­li­zo­wa­ne­go” czło­wie­ka u jej przed­sta­wi­cie­li na­tych­miast po­ja­wia­ją się pro­ble­my zdro­wot­ne tak po­wszech­nie wy­stę­pu­ją­ce w kul­tu­rach roz­wi­nię­tych. Do­brym przy­kła­dem są tu­taj np. In­dia­nie (rdzen­ni Ame­ry­ka­nie), któ­rzy opu­ści­li swo­je re­zer­wa­ty, by żyć „ame­ry­kań­skim” snem.

Ten­den­cja prze­ciw­na do die­ty opar­tej na mię­sie wy­stę­pu­je u wie­lu miesz­kań­ców ob­sza­rów tro­pi­kal­nych, go­rą­cych oraz ba­se­nu Mo­rza Śród­ziem­ne­go, któ­rzy wy­ka­zu­ją wro­dzo­ną po­trze­bę spo­ży­wa­nia po­kar­mów bo­ga­tych w wę­glo­wo­da­ny, ta­kie jak wa­rzy­wa, owo­ce, zbo­ża. Ich or­ga­ni­zmy nie od­czu­wa­ją po­trze­by spo­ży­wa­nia du­żych ilo­ści tłusz­czów i bia­łek zwie­rzę­cych. Na­to­miast lu­dzie z re­jo­nów o, na­zwij­my to umow­nie, trud­nych wa­run­kach ży­cia nie są z ko­lei przy­sto­so­wa­ni do lek­kiej, we­ge­ta­riań­skiej die­ty.

Jak wi­dać mimo glo­ba­li­za­cji i mi­gra­cji nie moż­na zmie­nić na­tu­ry. Dla­te­go też nie ist­nie­je je­den, uni­wer­sal­ny spo­sób wła­ści­we­go od­ży­wia­nia się. Zwie­rzę­ta, wy­bie­ra­jąc po­karm, nie kie­ru­ją się modą, ide­olo­gią ani upodo­ba­nia­mi pod­nie­bie­nia. Czło­wiek zaś wy­bie­ra po­ży­wie­nie in­tu­icyj­nie lub zgod­nie z wie­dzą – swo­ją lub in­nych osób. Je­że­li kie­ru­je się in­stynk­tem i pre­dys­po­zy­cja­mi ge­ne­tycz­ny­mi (w tym ty­pem swo­je­go me­ta­bo­li­zmu), ma szan­sę na za­cho­wa­nie zdro­wia i mak­sy­mal­ne­go wy­ko­rzy­sta­nia swo­je­go po­ten­cja­łu.

DLA­CZE­GO DZI­KIE KOTY NIE SĄ WE­GE­TA­RIA­NA­MI

Kot pu­styn­ny za­miesz­ku­je głów­nie ob­sza­ry ubo­gie w ro­ślin­ność i, jak sama na­zwa wska­zu­je, pu­sty­nie. Jest nie­zwy­kle wy­trzy­ma­ły i od­por­ny na skraj­nie wy­so­kie oraz ni­skie tem­pe­ra­tu­ry. Na ła­pach, po­mię­dzy po­du­szecz­ka­mi, ma gru­bą sierść, któ­ra chro­ni go przed opa­rze­nia­mi, jed­nak gdy upał się­ga ze­ni­tu, zwie­rzak za­grze­bu­je się w swo­jej ja­mie i cze­ka na bar­dziej zno­śną tem­pe­ra­tu­rę. Kot pu­styn­ny może żyć na ob­sza­rach znacz­nie od­da­lo­nych od wody, np. na Sa­ha­rze. Choć chęt­nie pije wodę, może obyć się bez niej przez dłu­gi czas, czer­piąc po­trzeb­ną wil­goć je­dy­nie z po­ży­wie­nia. Żywi się głów­nie gry­zo­nia­mi, pta­ka­mi, owa­da­mi oraz ga­da­mi, jest też po­grom­cą węży. Mimo wy­glą­du ka­na­po­wej przy­tu­lan­ki uzna­wa­ny jest za wy­jąt­ko­wo efek­tyw­ne­go za­bój­cę.

Dzi­kie koty nie są we­ge­ta­ria­na­mi, gdyż po­stę­pu­ją zgod­nie ze swo­ją in­tu­icją, a ta wszel­kie ich dzia­ła­nia na­kie­ro­wu­je głów­nie na prze­trwa­nie ga­tun­ku. Zwie­rzę­ta nie po­dej­mu­ją de­cy­zji, kie­ru­jąc się nor­ma­mi spo­łecz­ny­mi, ide­olo­gią, re­li­gią, fi­lo­zo­fią, modą czy naj­now­szy­mi tren­da­mi. Kon­su­mu­ją to, do cze­go zo­sta­ły ge­ne­tycz­nie przy­sto­so­wa­ne, tak aby spo­ży­wa­ny po­karm zo­stał w jak naj­więk­szym stop­niu prze­kształ­co­ny w ener­gię po­trzeb­ną im do prze­ży­cia.

Kot pu­styn­ny przy­po­mi­na czło­wie­ka o MIQ biał­ko­wym. Lubi słoń­ce, jed­nak w nad­mia­rze jest ono dla nie­go nie do znie­sie­nia. Nie za bar­dzo lubi pić, cho­ciaż wie, że woda jest nie­zbęd­na do prze­ży­cia. Zaś ener­gię i moż­li­wość efek­tyw­ne­go funk­cjo­no­wa­nia przez dłu­gi czas za­pew­nia­ją mu biał­ka i tłusz­cze, a ro­śli­ny sta­no­wią mi­ni­mal­ną część jego po­ży­wie­nia. Ży­wiąc się zgod­nie ze swo­ją in­tu­icją, po­zo­sta­je szczu­pły i spraw­ny.

A JAK JEST Z CZŁO­WIE­KIEM?

Otóż rol­nic­two od­kry­to ok. 10 000 lat p.n.e. Wcze­śniej po­ży­wie­nie zdo­by­wa­no po­przez po­lo­wa­nia, po­ło­wy i zbie­rac­two. Roz­wi­ja­ją­ce się rol­nic­­two, stop­nio­wo zaj­mu­ją­ce co­raz więk­sze ob­sza­ry pla­ne­ty, ze­pchnę­ło ple­mio­na wę­drow­ne głów­nie na ta­kie ob­sza­ry, jak ama­zoń­ska pusz­cza, afry­kań­ska sa­wan­na, wy­spy Azji Po­łu­dnio­wo-Wschod­niej oraz na Ar­kty­kę. Usta­lo­no, że wśród ple­mion, ta­kich jak Ha­dza, Inu­ici czy Tsi­ma­ne nie wy­stę­po­wa­ły scho­rze­nia typu nad­ci­śnie­nie, cho­ro­by ukła­du krą­że­nia czy miaż­dży­ca. I jak ma się ten fakt do in­for­ma­cji o szko­dli­wo­ści tłusz­czu zwie­rzę­ce­go dla or­ga­ni­zmu ludz­kie­go, któ­rą to bom­bar­du­je się opi­nię pu­blicz­ną od wie­lu już lat?

Lo­ren Cor­da­in z Co­lo­ra­do Sta­te Uni­ver­si­ty – au­tor książ­ki Die­ta pa­leo. Strać na wa­dze i żyj zdro­wo dzię­ki die­cie, do któ­rej zo­sta­li­śmy stwo­rze­ni – prze­ana­li­zo­wał na­wy­ki ży­wie­nio­we współ­cze­snych kul­tur zbie­rac­ko-ło­wiec­kich i oka­za­ło się, że dla 73% ich przed­sta­wi­cie­li po­nad po­ło­wę spo­ży­wa­nych ka­lo­rii sta­no­wi mię­so. Inu­ici, ży­ją­cy w wa­run­kach zbyt eks­tre­mal­nych dla pra­wie wszyst­kich ga­tun­ków ro­ślin, prze­trwa­li wie­le po­ko­leń, je­dząc nie­mal wy­łącz­nie mię­so. Za­raz wy­ja­śnię, w ja­kim sen­sie wła­śnie mię­so sta­no­wi­ło je­den z głów­nych punk­tów zwrot­nych w ewo­lu­cji ga­tun­ku ludz­kie­go.

Ba­da­nia na­uko­we po­ka­zu­ją, że 2 mln lat temu wła­śnie biał­ko zwie­rzę­ce przy­czy­ni­ło się do roz­wo­ju mó­zgu na­szych przod­ków. Homo erec­tus po­rzu­cił ni­sko­ka­lo­rycz­ną die­tę ro­ślin­ną ty­po­wą dla małp i zmie­nił swój spo­sób ży­wie­nia, od­tąd czer­piąc ener­gię z mię­sa i szpi­ku. Nowa die­ta da­wa­ła mu nad­wyż­ki ener­gii, któ­re sta­ły się pa­li­wem dla jego mó­zgu. Nowe po­sił­ki nie wy­ma­ga­ły już od nie­go ta­kie­go tru­du, ja­kim było tra­wie­nie włó­kien ro­ślin­nych. Po­zo­sta­ła ener­gia mo­gła zo­stać po­dzie­lo­na po­mię­dzy trzew­ny układ ner­wo­wy i mózg. W sta­nie spo­czyn­ku mózg czło­wie­ka zu­ży­wa 20% z ca­łej ener­gii wy­two­rzo­nej przez or­ga­nizm czło­wie­ka – dla po­rów­na­nia mózg mał­py ko­rzy­sta je­dy­nie z 8%. Znacz­nie póź­niej, ok. 12 000 lat temu, czło­wiek od­krył zaś rol­nic­two, któ­re nie­od­wra­cal­nie zmie­ni­ło zwy­cza­je ży­wie­nio­we na­sze­go ga­tun­ku. Wzbo­ga­ce­nie spo­so­bu od­ży­wia­nia się o upra­wia­ne zbo­ża spra­wi­ło, iż die­ta czło­wie­ka sta­ła się znacz­nie bar­dziej prze­wi­dy­wal­na – moż­na było pla­no­wać za­rów­no zbio­ry, jak i za­pa­sy. W spo­łecz­no­ściach rol­ni­ków za­czę­ło się ro­dzić wię­cej dzie­ci niż u ple­mion zbie­rac­ko-ło­wiec­kich, co do­pro­wa­dzi­ło do bo­omu de­mo­gra­ficz­ne­go. Jed­nak na­ukow­cy wciąż sta­wia­ją py­ta­nie, czy rol­nic­two fak­tycz­nie było kro­kiem na­przód w kwe­stii ludz­kie­go zdro­wia, czy też po­skut­ko­wa­ło je­dy­nie na­głym przy­ro­stem na­tu­ral­nym i zwięk­sze­niem za­lud­nie­nia pla­ne­ty? Ana­li­zy mó­wią o tym, że być może zy­ska­li­śmy bez­pie­czeń­stwo ży­wie­nio­we dzię­ki upra­wom i ho­dow­li, jed­nak utra­ci­li­śmy zdro­we od­ży­wia­nie i sil­ne cia­ło, któ­re za­pew­niał nam my­śliw­ski tryb ży­cia.

Clark Spen­cer Lar­sen – bio­log i an­tro­po­log z Uni­wer­sy­te­tu Sta­no­we­go Ohio – przed­sta­wia po­cząt­ki rol­nic­twa jako za­czą­tek pro­ble­mów zdro­wot­nych czło­wie­ka. Uwa­ża on, że mo­no­die­ta – czy­li je­dze­nie co­dzien­nie tych sa­mych pro­duk­tów – do­pro­wa­dzi­ła do roz­wi­nię­cia się próch­ni­cy i cho­rób dzią­seł, któ­re zu­peł­nie nie wy­stę­po­wa­ły u ple­mion ło­wiec­kich. Ho­do­wa­ne zwie­rzę­ta da­wa­ły mle­ko i mię­so, jed­nak sta­ły się rów­nież źró­dłem cho­rób za­kaź­nych i pa­so­ży­tów. Ple­mio­na rol­ni­ków za­czę­ły bo­ry­kać się z nie­do­bo­ra­mi że­la­za, wa­da­mi roz­wo­jo­wy­mi oraz ni­skim wzro­stem dzie­ci w ko­lej­nych po­ko­le­niach.

Licz­ba miesz­kań­ców pla­ne­ty ro­sła, jed­nak ja­kość ży­cia i no­wych na­wy­ków ży­wie­nio­wych była znacz­nie gor­sza niż u zbie­ra­czy i my­śli­wych. Lar­sen uwa­ża rów­nież, że więk­sza licz­ba po­tom­stwa świad­czy o moż­li­wo­ści po­sia­da­nia dzie­ci przez jed­nost­ki cho­re.

Myl­ne jest za­ło­że­nie, ja­ko­by die­ta pa­le­oli­tycz­na skła­da­ła się wy­łącz­nie z mię­sa. Da­wa­ło ono za­le­d­wie 30% przyj­mo­wa­nej por­cji ka­lo­rii. Je­dy­nie za­po­trze­bo­wa­nie ka­lo­rycz­ne Inu­itów w 99% po­kry­wa­ło mię­so fok, na­rwa­li i ryb. W cza­sach nie­do­bo­rów zwie­rzy­ny ple­mio­na ło­wiec­kie bra­ki nad­ra­bia­ły pro­duk­ta­mi za­stęp­czy­mi – naj­czę­ściej były to ro­śli­ny o wy­so­kiej za­war­to­ści skro­bi, jak bul­wy i ma­niok, a tak­że ba­na­ny oraz orze­chy.

Wra­ca­jąc do rol­ni­ków: an­tro­po­lo­dzy od­kry­li, iż od cza­su roz­wi­nię­cia się rol­nic­twa zęby, szczę­ki oraz twarz czło­wie­ka zma­la­ły, a jego DNA ule­gło zmia­nie. Już wte­dy po­ja­wi­ła się też nie­to­le­ran­cja lak­to­zy. No­wo­rod­ki od za­wsze tra­wi­ły mle­ko mat­ki, jed­nak star­sze dzie­ci nie mia­ły oka­zji ko­rzy­stać z tego pro­ce­su aż do po­ja­wie­nia się ok. 10 000 lat temu zwie­rząt go­spo­dar­skich. Wte­dy oka­za­ło się, że nie wy­twa­rza­ją one en­zy­mu lak­ta­zy od­po­wie­dzial­ne­go za roz­kła­da­nie lak­to­zy na cu­kry pro­ste.

Wraz z po­cząt­kiem ho­dow­li by­dła tra­wie­nie mle­ka oka­za­ło się po­trzeb­ne, i tak to­le­ran­cja cu­kru mlecz­ne­go wy­kształ­ci­ła się u pa­ste­rzy w Eu­ro­pie, Afry­ce i na Bli­skim Wscho­dzie, na­to­miast u ple­mion, któ­re nie ho­do­wa­ły by­dła – ta­kich jak Ta­jo­wie, Chiń­czy­cy czy In­dia­nie Pima – nie. Rów­nież po­zy­ski­wa­nie ener­gii z po­ży­wie­nia wy­so­ko­skro­bio­we­go na sku­tek prze­żu­wa­nia nie jest moż­li­we dla każ­de­go – za­le­ży to od licz­by kon­kret­nych ge­nów odzie­dzi­czo­nych po przod­kach. Człon­ko­wie ludu Ha­dza mają wię­cej od­po­wied­nich do tego ge­nów, dzię­ki cze­mu ich śli­na roz­kła­da skro­bię, jesz­cze za­nim po­karm do­trze do żo­łąd­ka – zu­peł­nie od­wrot­nie niż u spo­ży­wa­ją­cych duże ilo­ści mię­sa Ja­ku­tów. Więk­szość ba­dań wy­ka­zu­je, że odej­ście od pier­wot­nych na­wy­ków ży­wie­nio­wych i ak­tyw­ne­go sty­lu ży­cia nie wy­szło na do­bre ko­lej­nym po­ko­le­niom w dzie­jach ewo­lu­cji. Przy­kła­do­wo, współ­cze­śni Ma­jo­wie nie zna­li cu­krzy­cy aż do lat 50. XX wie­ku. Epi­de­mia tej cho­ro­by do­tar­ła do nich wraz z przej­ściem na za­chod­ni styl od­ży­wia­nia, a więc i z mak­sy­mal­ny­mi daw­ka­mi cu­kru w die­cie. Zaś Ewen­ko­wie i Ja­ku­ci – ho­dow­cy re­ni­fe­rów – opie­ra­li swo­ją die­tę wy­łącz­nie na mię­sie i nie bo­ry­ka­li się z cho­ro­ba­mi ukła­du krą­że­nia aż do cza­su upad­ku ZSRR. Wte­dy wie­lu z nich tra­fi­ło do miast, gdzie za­czę­li ży­wić się pro­duk­ta­mi do­stęp­ny­mi w tam­tej­szych skle­pach. Obec­nie po­ło­wa po­pu­la­cji Ja­ku­tów bo­ry­ka się z nad­wa­gą, a co trze­ci z nich cier­pi na nad­ci­śnie­nie. Po­dob­nie spra­wa wy­glą­da u In­dian – zdro­wi po­zo­sta­ją wciąż ci, któ­rzy „za­ku­py spo­żyw­cze” ro­bią w le­sie, na­to­miast człon­ko­wie ple­mion ży­wią­cy się zgod­nie ze sty­lem kra­jów wy­so­ko­ro­zwi­nię­tych cier­pią na te same cho­ro­by, któ­re do­ty­ka­ją i nas.

Lu­dzie spo­ży­wa­ją czer­wo­ne mię­so od 2 mln lat, jed­nak nie bez zna­cze­nia po­zo­sta­ją jego ja­kość, spo­sób ho­do­wa­nia zwie­rząt oraz sie­dzą­cy tryb pra­cy czy for­ma spę­dza­nia cza­su wol­ne­go. Mu­si­my pa­mię­tać o tym, że nasi przod­ko­wie nie kon­su­mo­wa­li pro­duk­tów wy­so­ko­prze­two­rzo­nych, śro­do­wi­sko nie było tak ska­żo­ne jak dziś, lu­dzie zaś nie spę­dza­li więk­szo­ści cza­su, sie­dząc. Spa­la­li ogrom­ne ilo­ści ener­gii, naj­pierw szu­ka­jąc po­ży­wie­nia, póź­niej przy­go­to­wu­jąc je do spo­ży­cia, a na­stęp­nie ru­sza­li w dro­gę, by znów coś upo­lo­wać. Tak więc pro­po­no­wa­na dziś die­ta pa­leo ni­g­dy nie do­rów­na róż­no­rod­no­ścią po­kar­mów tam­tej pier­wot­nej, my zaś nie prze­ści­gnie­my w ilo­ści ru­chu na­szych da­le­kich przod­ków. Ba­da­nia wy­ka­zu­ją, że duża ilość L-kar­ni­ty­ny po­cho­dzą­cej z mię­sa przy nie­wiel­kiej ak­tyw­no­ści fi­zycz­nej pro­wa­dzi do za­ty­ka­nia się ar­te­rii, przy­naj­mniej u my­szy. Na­szych przod­ków przed cho­ro­ba­mi ser­ca i cu­krzy­cą chro­nił wła­śnie ruch. An­tro­po­lo­go­wie pod­kre­śla­ją rów­nież, że ni­g­dy nie ist­nia­ła jed­na, stan­dar­do­wa die­ta czło­wie­ka pier­wot­ne­go. Jak wi­dać, na­wy­ki ży­wie­nio­we i spo­sób łą­cze­nia przez nasz ga­tu­nek po­kar­mów kształ­to­wa­ły się na prze­strze­ni ostat­nich 2 mln lat.

Czło­wie­ka wy­róż­nia przede wszyst­kim umie­jęt­ność ad­ap­ta­cji do róż­nych śro­do­wisk. W związ­ku z tym ludy za­miesz­ku­ją­ce dane ob­sza­ry po­sia­da­ją zdol­ność łą­cze­nia po­kar­mów tak, aby ca­ło­kształt ich od­ży­wia­nia się był zdro­wy. Współ­cze­sny, za­chod­ni mo­del ży­wie­nia od­da­lo­ny jest o całe lata świetl­ne od tej pier­wot­nej umie­jęt­no­ści. Na­ukow­cy uwa­ża­ją, że sta­li­śmy się ofia­ra­mi wła­sne­go suk­ce­su w tej dzie­dzi­nie. Punk­tem zwrot­nym dla czło­wie­ka był rów­nież bo­wiem mo­ment od­kry­cia ob­rób­ki ter­micz­nej żyw­no­ści. W ten spo­sób pro­ces tra­wie­nia prze­su­nął się już do mo­men­tu przy­go­to­wy­wa­nia po­kar­mu. Dzię­ki temu zu­ży­wa­li­śmy mniej ener­gii na tra­wie­nie, a więc wię­cej po­zo­sta­wa­ło jej dla mó­zgu. Pro­ste, go­to­wa­ny po­karm jest ła­twiej­szy do stra­wie­nia i daje wię­cej ener­gii. Ale co tak na­praw­dę się sta­ło? Pierw­szy raz w dzie­jach ludz­ko­ści przyj­mu­je­my zbyt dużo ener­gii! Pro­wa­dzi­my sie­dzą­cy tryb ży­cia, a pro­duk­ty wy­so­ko­prze­two­rzo­ne do­star­cza­ją nam zbyt wie­le ka­lo­rii sła­bej ja­ko­ści. Za­miast jeść orze­chy, za­gry­za­my ba­to­ni­ki orze­cho­we, jabł­ka za­stę­pu­je­my so­kiem z kar­to­nu – i tak na każ­dym kro­ku. Ba­da­nia prze­pro­wa­dzo­ne na Ha­rvar­dzie po­ka­zu­ją, że my­szy kar­mio­ne go­to­wa­nym po­kar­mem zwięk­szy­ły swo­ją masę cia­ła o 15–40% bar­dziej niż ich ko­le­żan­ki, któ­rym po­da­wa­no po­karm su­ro­wy.

A za­tem wy­na­le­zie­nie go­to­wa­nia dało nam pa­li­wo dla mó­zgu, jed­no­­cze­śnie zwięk­sza­jąc ka­lo­rycz­ność spo­ży­wa­nych przez nas po­sił­ków, co w po­łą­cze­niu z no­wym, bar­dziej sie­dzą­cym sty­lem ży­cia pro­wa­dzi do zwięk­sza­nia masy cia­ła.

KTO NA­PRAW­DĘ NISZ­CZY PLA­NE­TĘ

Wie­le mówi się o tym, że ma­so­wa pro­duk­cja mię­sa nisz­czy pla­ne­tę, ale czy je­ste­śmy tego cał­ko­wi­cie pew­ni? Czę­sto nie od­dzie­la­my pro­duk­cji eko­lo­gicz­nej, ni­szo­wej od tej ma­so­wej, gdzie zwie­rzę­ta są trzy­ma­ne w be­to­no­wych obo­rach, szpry­co­wa­ne hor­mo­na­mi, an­ty­bio­ty­ka­mi, trak­to­wa­ne w spo­sób nie­etycz­ny i do tego kar­mio­ne ge­ne­tycz­nie mo­dy­fi­ko­wa­ną pa­szą. Tak, taka pro­duk­cja z pew­no­ścią jest zła dla pla­ne­ty, dla nas. Jed­nak czy nie to samo dzie­je się z ro­śli­na­mi? Wy­da­je nam się, że je­dze­nie wa­rzyw i owo­ców to ab­so­lut­na gwa­ran­cja zdro­wia, ale czy wie­my np. o tym, że war­tość od­żyw­cza ro­ślin spa­dła tak dra­stycz­nie w ostat­nich de­ka­dach, że dziś, aby do­star­czyć or­ga­ni­zmo­wi wi­ta­mi­nę A obec­ną w jed­nej brzo­skwi­ni sta­rej daty, mu­sie­li­by­śmy zjeść ich aż 86! Kto fi­zycz­nie jest w sta­nie zja­dać kil­ka wia­der owo­ców dzien­nie? I kogo na to stać?

Mało tego, mo­no­kul­tu­ra ro­ślin mo­dy­fi­ko­wa­nych ge­ne­tycz­nie, któ­re za­le­wa­ją na­szą pla­ne­tę, pro­wa­dzi do ma­so­we­go za­ni­ka­nia la­sów i pusz­czy ama­zoń­skiej oraz do wy­gi­nię­cia in­nych ga­tun­ków ro­ślin. A prze­cież ku­ku­ry­dza, soja czy psze­ni­ca nie słu­żą je­dy­nie far­mom mię­snym, do kar­mie­nia zwie­rząt, ale mają rów­nież swój udział w pro­duk­cji wszel­kich ma­ka­ro­nów, pro­duk­tów so­jo­wych (ta­kich jak mle­ko, tofu, pa­rów­ki so­jo­we, ko­tle­ty so­jo­we), ku­ku­ry­dzia­nych mąk, kra­ker­sów, chru­pek i wszyst­kie­go, co ma­so­wo zja­da­ją miej­scy we­ge­ta­ria­nie. Do tego na­le­ży do­dać jesz­cze ole­je typu trans, uży­wa­ne przez więk­szość ba­rów i pro­du­cen­tów żyw­no­ści wege, na pro­duk­cję któ­rych rów­nież po­świę­ca­my część na­szej pla­ne­ty.

Po­mi­ja­jąc kwe­stie no­wych te­ry­to­riów zaj­mo­wa­nych co rusz przez kil­ka glo­bal­nych kor­po­ra­cji, po­myśl­my jesz­cze o to­nach pe­sty­cy­dów, her­bi­cy­dów, fun­gi­cy­dów i gli­fo­sa­tu, któ­re po­zo­sta­ją w gle­bie, ro­śli­nach i po­wie­trzu, de­gra­du­jąc śro­do­wi­sko na wie­le lat. Na­ukow­cy po­twier­dzi­li, iż biał­ko po­cho­dzą­ce ze źró­deł ro­ślin­nych ni­g­dy nie za­pew­ni tyle ener­gii, co biał­ko po­cho­dze­nia zwie­rzę­ce­go. Mało tego, aby do­star­czyć or­ga­ni­zmo­wi mi­ni­mal­ną daw­kę biał­ka, po­trze­bu­je­my kil­ka razy wię­cej ro­ślin niż pro­duk­tów po­cho­dze­nia zwie­rzę­ce­go, co ozna­cza, że mu­si­my mieć co­raz wię­cej miej­sca na zwięk­sza­ją­ce się upra­wy ro­ślin, któ­re za­spo­ko­ją po­trze­by ro­sną­cej po­pu­la­cji ide­olo­gicz­nych we­ge­ta­rian.

Przede wszyst­kim w In­diach pa­nu­je dużo cie­plej­szy kli­mat, oko­ło­rów­ni­ko­wy, w któ­rym nie trze­ba wy­dat­ko­wać ener­gii na to, aby ogrzać swo­je cia­ło. Po­nad­to miesz­kań­cy mają za­pew­nio­ny bez­po­śred­ni do­stęp do wa­rzyw i owo­ców, ro­sną­cych na miej­scu, a któ­rych gama jest nie­zwy­kle zróż­ni­co­wa­na. Rów­nież ilość wła­ści­we­go tłusz­czu w tam­tej­szej die­cie jest od­po­wied­nio zba­lan­so­wa­na. Ży­wie­nie czę­sto po­łą­czo­ne jest tam z prak­ty­ka­mi du­cho­wy­mi i me­dy­ta­cja­mi cha­rak­te­ry­stycz­ny­mi dla re­gio­nu. Spo­sób ży­wie­nia i styl ży­cia są dla Hin­du­sów na­tu­ral­ny­mi na­stęp­stwa­mi na­ro­dzin w tam­tej­szej kul­tu­rze – nie są ni­czym na­by­tym ani za­po­ży­czo­nym z od­le­głych od In­dii za­kąt­ków świa­ta.

Z ba­dań prze­pro­wa­dzo­nych przez bry­tyj­ski in­sty­tut Hu­ma­ne Re­se­arch Co­un­cil wy­ni­ka, iż 39% ja­ro­szy zda­rzy­ło się zjeść ke­bab gdzieś na mie­ście po wcze­śniej­szym spo­ży­ciu piwa lub kil­ku drin­ków. Po­nad 34% ba­da­nych przy­zna­ło się do zje­dze­nia wo­ło­we­go bur­ge­ra, a 27% do spo­ży­cia be­ko­nu tuż po suto za­kra­pia­nej im­pre­zie. Co pią­ty we­ge­ta­ria­nin jada sma­żo­ne­go kur­cza­ka, a 14% an­kie­to­wa­nych wie­przo­wą kieł­ba­sę. Oczy­wi­ście sy­tu­acje te za­zwy­czaj mają miej­sce po spo­ży­ciu al­ko­ho­lu. Mówi się, że al­ko­hol nie zmie­nia czło­wie­ka, a je­dy­nie po­ka­zu­je jego praw­dzi­we ob­li­cze… I rze­czy­wi­ście, oka­zu­je się, że to wła­śnie stan upo­je­nia al­ko­ho­lo­we­go pro­wa­dzi wie­lu z nich do po­rzu­ce­nia szczyt­nych ide­ałów do­ty­czą­cych mo­ral­no-ide­olo­gicz­ne­go nie­je­dze­nia mię­sa na rzecz ke­ba­bu czy ham­bur­ge­ra.

Te same ba­da­nia mó­wią o tym, że tyl­ko 13% we­ge­ta­rian ze­rwa­ło z mię­sem z po­wo­du jego sma­ku. Tak więc pod­świa­do­ma chęć spo­ży­wa­nia mię­sa może ujaw­nić się po­przez ja­kiś bo­dziec, któ­ry od­kry­je na­szą praw­dzi­wą na­tu­rę, np. al­ko­hol. Nie bez po­wo­du mamy we­ge­ta­riań­skie mle­ko, pa­rów­ki i ko­tle­ty. Czy za­sta­na­wia­li­ście się kie­dyś, dla­cze­go pro­duk­ty wege de fac­to są je­dy­nie wer­sja­mi pro­duk­tów mię­snych, tyle że bez mię­sa? Dla­cze­go pro­du­ku­je się we­ge­ta­riań­skie pasz­te­ty, be­kon, a na­wet mię­so z jack­fru­ita i za­chwy­ca się sma­kiem iden­tycz­nym ze sma­kiem mię­sa? Czyż nie jest hi­po­kry­zją zja­da­nie pro­duk­tów mię­so­żer­cy, tyle że nie­za­wie­ra­ją­cych mię­sa?

Chwi­le sła­bo­ści – choć ja na­zwa­ła­bym je ra­czej ze­wem na­tu­ry – zda­rza­ją się każ­de­mu. Jed­nak za­sta­na­wia: dla­cze­go aż 69% we­ge­ta­rian ukry­wa przed in­ny­mi fakt spo­ży­cia przez sie­bie mię­sa – (na­wet je­że­li był to je­dy­nie przy­pad­ko­wy in­cy­dent), a oso­by, któ­re o tym wie­dzą, pro­szo­ne są o mil­cze­nie (dane po­cho­dzą z tego sa­me­go ba­da­nia)?

Jak wie­lu znasz Eu­ro­pej­czy­ków lub Ame­ry­ka­nów, któ­rzy są we­ge­ta­ria­na­mi od uro­dze­nia, któ­rzy sami wy­bra­li taką dro­gę, ba, któ­rzy uro­dzi­li się z taką po­trze­bą i od dziec­ka od­ży­wia­li się w ten wła­śnie spo­sób, a nie pod wpły­wem ro­dzi­ny, opi­nii pu­blicz­nej czy też wie­rzeń re­li­gij­nych?

Na­wet gdy­by­śmy chcie­li sto­so­wać die­tę we­ge­ta­riań­ską w kra­jach wy­so­ko­ro­zwi­nię­tych, ni­g­dy nie bę­dzie ona opar­ta o ta­kie same pro­duk­ty jak na ob­sza­rach o na­tu­ral­nych pre­dys­po­zy­cjach do ta­kiej for­my ży­wie­nia. Owo­ce i wa­rzy­wa w na­szych su­per­mar­ke­tach, mimo że róż­no­rod­ne, prze­by­ły tak da­le­ką dro­gę, przy oka­zji za­tru­wa­jąc na­szą pla­ne­tę, jak da­le­ce róż­nią się od zdro­wych, peł­nych skład­ni­ków od­żyw­czych, wi­ta­min i mi­ne­ra­łów pło­dów zie­mi, któ­ry­mi są w ro­dzi­mych wa­run­kach. Od­po­wied­nie dla nas pro­por­cje ma­kro­skład­ni­ków, ta­kich jak wę­glo­wo­da­ny, biał­ka i tłusz­cze, za­leż­ne są od typu me­ta­bo­licz­ne­go, sty­lu i miej­sca ży­cia oraz ilo­ści ru­chu na co dzień. Pro­por­cje te są skraj­nie róż­ne, np. dla MIQ wę­glo­wo­da­no­we­go i MIQ biał­ko­we­go, jed­nak po­trze­by or­ga­ni­zmu wciąż po­zo­sta­ją ta­kie same. Pa­mię­taj­my o tym, że ludz­kie ko­mór­ki zbu­do­wa­ne są z bia­łek i tłusz­czów i o ile wę­glo­wo­da­ny za­pew­nią nam od­po­wied­nią ener­gię i po­ży­wie­nie dla na­sze­go umy­słu, to ni­g­dy nie przy­czy­nią się do od­bu­do­wy i re­ge­ne­ra­cji na­szych ścian ko­mór­ko­wych – w każ­dym ra­zie do­pó­ki po­zo­sta­je­my ssa­ka­mi, a nie ro­śli­na­mi.

Róż­no­rod­ność i rów­no­wa­ga są klu­czem do suk­ce­su. Żad­ne skraj­no­ści – ani we­ge­ta­ria­nizm, ani pa­leo – nie za­pew­nią zdro­wia wszyst­kim lu­dziom na Zie­mi. Taki efekt moż­na osią­gnąć je­dy­nie po­przez dłu­gi, zin­dy­wi­du­ali­zo­wa­ny pro­ces zmia­ny sty­lu ży­cia i do­sto­so­wy­wa­nia spo­so­bu ży­wie­nia do MIQ wła­sne­go or­ga­ni­zmu. W po­łą­cze­niu z mi­ni­ma­li­za­cją stre­sów i za­gro­żeń śro­do­wi­ska może to do­pro­wa­dzić nas do naj­lep­szej moż­li­wej dla nas for­my. A kie­dy za­cznie­cie żyć w zgo­dzie z wła­snym or­ga­ni­zmem, prze­sta­nie­cie no­to­rycz­nie wal­czyć z cho­ro­ba­mi i osią­gnie­cie sta­łą wagę bez wy­sił­ku, ka­to­wa­nia się, die­ty eli­mi­na­cyj­nej i efek­tu jo-jo. A za­tem do dzie­ła! Roz­ko­duj swój or­ga­nizm.

Ogól­nie przy­ję­te sche­ma­ty nie dla każ­de­go będą się spraw­dzać. Cięż­ko­straw­ne po­tra­wy są nie­od­po­wied­nie dla typu me­ta­bo­li­zmu wę­glo­wo­da­no­we­go, czy­li dla wol­ne­go spa­la­cza. Taka oso­ba, zja­da­jąc np. wy­szu­ka­ny stek ar­gen­tyń­ski, bę­dzie czu­ła się ocię­ża­le lub po­pad­nie w me­lan­cho­lię, a w skraj­nym przy­pad­ku na­wet w stan lek­ko de­pre­syj­ny. Po­win­na ona uni­kać cięż­kich, wy­so­ko­pu­ry­no­wych bia­łek i tłusz­czów. Z ko­lei przy biał­ko­wym ty­pie me­ta­bo­li­zmu praw­dzi­wym prze­stęp­stwem są pro­duk­ty po­zor­nie lek­ko­straw­ne, np. słod­kie sa­łat­ki. Po­zba­wia­ją one taką oso­bę ener­gii, kon­cen­tra­cji, mogą na­wet wy­wo­łać u niej za­cho­wa­nia agre­syw­ne. Typ biał­ko­wy spa­la wę­glo­wo­da­ny tak szyb­ko, że przyj­mo­wa­nie ich bez biał­ka lub tłusz­czu po­wo­du­je cią­głe sko­ki cu­kru we krwi i nie­ustan­ne uczu­cie gło­du.

Może się to wy­dać śmiesz­ne czy mało istot­ne, jed­nak tak na­praw­dę nie zda­je­my so­bie spra­wy z tego, jak po­waż­nym za­gro­że­niem dla na­sze­go zdro­wia psy­chicz­ne­go, fi­zycz­ne­go i du­cho­we­go może być błęd­ny spo­sób od­ży­wia­nia się. Spo­ży­wa­nie po­sił­ków nie­kom­pa­ty­bil­nych z na­szą me­ta­bo­licz­ną in­te­li­gen­cją może wpły­wać na ja­kość na­szej pra­cy, wy­daj­ność przy wy­ko­ny­wa­niu co­dzien­nych obo­wiąz­ków, kon­cen­tra­cję, ży­cie to­wa­rzy­skie, a na­wet re­la­cje w związ­kach.

Aby po­znać swo­je me­ta­bo­licz­ne IQ, wy­star­czy roz­wią­zać pro­sty test, któ­ry osza­cu­je na­sze ogól­ne pre­dys­po­zy­cje i przy­pi­sze nas do jed­nej z od­mian me­ta­bo­li­zmu, z któ­rych każ­da cha­rak­te­ry­zu­je się inną to­le­ran­cją na po­szcze­gól­ne po­kar­my. Za­sad­ni­czo mamy trzy typy me­ta­bo­li­zmu: wę­glo­wo­da­no­wy, mie­sza­ny i biał­ko­wy.

Naj­wię­cej wa­ria­cji wy­stę­pu­je wśród typu mie­sza­ne­go, gdzie, w za­leż­no­ści od swo­ich per­so­nal­nych uwa­run­ko­wań, moż­na skła­niać się bar­dziej w stro­nę wę­glo­wo­da­no­wą bądź biał­ko­wą. Ale pa­mię­taj: na­wet je­że­li masz wę­glo­wo­da­no­wy typ me­ta­bo­li­zmu, nie ozna­cza to, że pod wzglę­dem re­ak­cji na po­ży­wie­nie, sił, sła­bo­ści, po­zio­mu ener­gii czy ape­ty­tu oraz in­nych cech je­steś taki sam, jak każ­dy inny czło­wiek z taką od­mia­ną me­ta­bo­li­zmu. Każ­dy z nas jest nie­po­wta­rzal­ny, tak­że w kon­tek­ście in­dy­wi­du­al­ne­go typu me­ta­bo­licz­ne­go.

Naj­częst­sze ob­ja­wy, któ­rych nie ko­ja­rzy­my z bra­kiem zna­jo­mo­ści swo­je­go me­ta­bo­licz­ne­go IQ to:

Ko­rzy­ści z po­zna­nia i świa­do­mo­ści swo­jej me­ta­bo­licz­nej in­te­li­gen­cji:

O za­cho­wa­niu bio­lo­gicz­nej i men­tal­nej mło­do­ści de­cy­du­je przede wszyst­kim od­po­wied­ni styl ży­cia, któ­ry im wcze­śniej so­bie wy­pra­cu­je­my, tym le­piej. W kra­jach wy­so­ko­ro­zwi­nię­tych po­nad 85% po­pu­la­cji w wie­ku po­wy­żej 65 roku ży­cia to lu­dzie prze­wle­kle cho­rzy. Nie­ste­ty czę­sto za­po­mi­na­my o tym, że już od naj­młod­szych lat pra­cu­je­my na stan na­sze­go zdro­wia i kom­fort ży­cia w przy­szło­ści.

DO­BRE TŁUSZ­CZE

Od­wiecz­ny pro­blem: jeść czy nie jeść, a je­śli tak, to ja­kie? Za­mie­sza­nie w tłusz­czach jest spo­re – jed­ni do­ra­dza­ją mar­ga­ry­nę, twier­dząc, że ma­sło po­wo­du­je miaż­dży­cę, inni cał­ko­wi­cie eli­mi­nu­ją tłusz­cze ze swo­jej die­ty, a to błąd! Bło­ny ko­mór­ko­we zbu­do­wa­ne są z bia­łek i li­pi­dów i bez od­po­wied­nich tłusz­czów nie mo­że­my re­ge­ne­ro­wać or­ga­ni­zmu, bu­do­wać ko­mó­rek ani tra­wić bia­łek (przy die­tach wy­so­ko­­biał­ko­wych po­zba­wio­nych tłusz­czów naj­częst­szą do­le­gli­wo­ścią jest za­bu­rzo­na pra­ca ne­rek na sku­tek za­le­ga­ją­ce­go w je­li­tach nie­stra­wio­ne­go biał­ka).

Czą­stecz­ki kwa­sów tłusz­czo­wych de­cy­du­ją o bu­do­wie błon ko­mór­ko­wych i we­wnątrz­ko­mór­ko­wych, od­gry­wa­jąc stra­te­gicz­ną rolę w ich struk­tu­rze, in­te­gral­no­ści i funk­cjach. Tłusz­cze, jako jed­ne, z trzech pod­sta­wo­wych skład­ni­ków od­żyw­czych, obok bia­łek i wę­glo­wo­da­nów, wpły­wa­ją na wie­le aspek­tów dzia­ła­nia ludz­kie­go or­ga­ni­zmu:

Je­śli chcesz za­cho­wać mło­dy wy­gląd, uni­kaj tłusz­czów typu trans! Po­wsta­ją one w pro­ce­sie utwar­dza­nia olei ro­ślin­nych, na sku­tek któ­re­go za­cho­dzą zmia­ny ich wła­ści­wo­ści. Spo­ży­wa­jąc ta­kie tłusz­cze, pod­no­si­my po­ziom tzw. „złe­go” cho­le­ste­ro­lu (LDL), a ob­ni­ża­my po­ziom tego „do­bre­go” (HDL). Tym sa­mym zwięk­sza się ry­zy­ko wy­stą­pie­nia cho­rób ser­ca, ale nie tyl­ko – ich spo­ży­wa­nie na­si­la rów­nież wszel­kie­go ro­dza­ju pro­ble­my z funk­cjo­no­wa­niem mó­zgu i ukła­du ner­wo­we­go, za­rów­no u dzie­ci, jak i u osób do­ro­słych czy star­szych. Uży­wa­nie ta­kich „śmie­cio­wych” skład­ni­ków do re­ge­ne­ra­cji i od­bu­do­wy na­szych ko­mó­rek jest jak skle­ja­nie szy­by kiep­skim kle­jem – w koń­cu i tak po­pę­ka. Strzeż się! Tran­sy są wszę­dzie, w fast fo­odach, go­to­wych da­niach, sło­dy­czach, fryt­kach, w pra­wie wszyst­kich pro­duk­tach wy­so­ko­prze­two­rzo­nych do­stęp­nych na ryn­ku.

Jest to pod­sta­wo­wy bu­du­lec na­sze­go or­ga­ni­zmu, któ­ry od­po­wia­da za pra­wi­dło­wą od­bu­do­wę ko­mó­rek, wła­ści­wą pra­cę mó­zgu oraz utrzy­ma­nie sta­łe­go po­zio­mu cu­kru we krwi. Ist­nie­ją dwa ro­dza­je bia­łek: peł­no­war­to­ścio­we i nie­peł­no­war­to­ścio­we. Te pierw­sze za­wie­ra­ją wszyst­kie nie­zbęd­ne ami­no­kwa­sy, któ­re mogą być na­tych­miast wy­ko­rzy­sta­ne przez nasz or­ga­nizm. Na­to­miast nie­peł­no­war­to­ścio­we biał­ka nie mają jed­ne­go lub wię­cej ami­no­kwa­sów. Wy­stę­pu­ją one w owo­cach, wa­rzy­wach czy ziar­nach i po­trze­bu­ją po­łą­cze­nia z in­nym źró­dłem biał­ka, aby stać się biał­kiem peł­no­war­to­ścio­wym. Czę­stym pro­ble­mem ta­kich po­łą­czeń jest ogrom­na ilość wę­glo­wo­da­nów w po­sił­ku, któ­ra po­wo­du­je gwał­tow­ny skok cu­kru we krwi, a tym sa­mym od­kła­da­nie się tkan­ki tłusz­czo­wej.

Peł­no­war­to­ścio­we biał­ko po­cho­dzi przede wszyst­kim ze źró­deł zwie­rzę­cych (wo­ło­wi­na, kur­czak, ryby, in­dyk) czy też z pro­duk­tów po­cho­dze­nia zwie­rzę­ce­go (jak jaja, sery i prze­two­ry mlecz­ne). Do naj­waż­niej­szych źró­deł peł­no­war­to­ścio­we­go biał­ka po­cho­dzą­ce­go z ro­ślin na­le­żą qu­inoa, czy­li ko­mo­sa ry­żo­wa, oraz ko­no­pie.

Szu­ka­jąc od­po­wied­nie­go biał­ka, naj­więk­szą uwa­gę na­le­ży zwró­cić na jego po­cho­dze­nie. Wy­bie­raj mię­so z ma­łych ho­dow­li, gdzie pa­sze wol­ne są od GMO, an­ty­bio­ty­ków i in­nych tok­sycz­nych sub­stan­cji, któ­re wraz z mię­sem prze­do­sta­ją się do na­sze­go or­ga­ni­zmu. Omi­jaj od­żyw­ki biał­ko­we na ba­zie soi – w po­nad 90% jest ona mo­dy­fi­ko­wa­na ge­ne­tycz­nie, po­nad­to za­bu­rza pra­cę tar­czy­cy i utrud­nia wchła­nia­nie wap­nia oraz soli mi­ne­ral­nych.

Naj­ko­rzyst­niej­sze biał­ko­we od­żyw­ki to te na ba­zie biał­ka ser­wat­ko­we­go, wzbo­ga­co­ne o na­tu­ral­ne wi­ta­mi­ny i mi­ne­ra­ły, bez do­dat­ku glu­te­nu, barw­ni­ków, aro­ma­tów czy sztucz­nych sło­dzi­ków. Po­nad­to po­win­ny za­wie­rać błon­nik oraz kwa­sy ome­ga-3, ome­ga-6 i ome­ga-9, nie­zbęd­ne do pra­wi­dło­we­go przy­swo­je­nia biał­ka.

Zimą uni­kaj je­dze­nia su­ro­we­go na­bia­łu. Wszel­kie ke­fi­ry, jo­gur­ty i inne prze­two­ry mlecz­ne o tej po­rze roku wy­chła­dza­ją or­ga­nizm oraz po­wo­du­ją jego ślu­zo­wa­ce­nie. Po­nad­to są ide­al­nym pod­ło­żem do roz­wo­ju wi­ru­sów i bak­te­rii, któ­re o tej po­rze roku mają pole do po­pi­su. Je­że­li jesz na­biał, np. twa­róg, pod­daj go ob­rób­ce ter­micz­nej. Poza tym pro­duk­ty mlecz­ne i cu­kry wpły­wa­ją rów­nież na brak kon­cen­tra­cji. Ich nad­miar w na­szej die­cie może po­wo­do­wać sen­ność, ocię­ża­łość oraz nie­chęć do ru­chu, któ­re­go zimą nam zde­cy­do­wa­nie bra­ku­je. Pro­duk­ty te spo­wal­nia­ją me­ta­bo­lizm i prze­mia­nę ma­te­rii. Spo­ży­wa­nie ich w zbyt du­żych ilo­ściach pro­wa­dzi do nad­mier­ne­go za­wil­go­ce­nia or­ga­ni­zmu, co sprzy­ja jego wy­chło­dze­niu i pro­duk­cji ślu­zu. Na sku­tek tych czyn­ni­ków twarz sta­je się lek­ko obrzęk­nię­ta, bla­da lub żół­ta­wa.

Pod­czas sta­rze­nia się na­sze ko­mór­ki i tkan­ka łącz­na za­czy­na­ją go­rzej funk­cjo­no­wać, po­nie­waż tra­cą zdol­ność do utrzy­my­wa­nia opty­mal­ne­go po­zio­mu wody. Na sku­tek tego woda może krą­żyć bez­ce­lo­wo w na­szym cie­le, po­wo­du­jąc przy tym obrzę­ki, a or­ga­nizm na­dal po­zo­sta­je od­wod­nio­ny, gdyż woda nie po­tra­fi do­trzeć do ko­mó­rek. Po­przez wzmoc­nie­nie błon ko­mór­ko­wych i nie­ustan­ną re­ge­ne­ra­cję tkan­ki łącz­nej mo­że­my wpły­nąć na po­ziom na­wod­nie­nia ko­mó­rek. Klu­czem do mło­do­ści nie jest wy­pi­ja­nie hek­to­li­trów wody, ale wła­ści­we na­wod­nie­nie ko­mó­rek, tak aby za­trzy­my­wa­ły one wodę w so­bie. Pro­ces do­star­cza­nia wody bez­po­śred­nio do wnę­trza ko­mó­rek za­le­ży od tego, czy pi­je­my wodę struk­tu­ral­ną, czy spo­ży­wa­my po­ży­wie­nie żywe, a nie mar­twe, i od sta­nu na­szych błon ko­mór­ko­wych, dzię­ki któ­rym ko­mór­ki dzia­łać mogą jako opty­mal­ne zbior­ni­ki wody (lub wręcz prze­ciw­nie – jak sito, przez któ­re woda prze­le­wa się stru­mie­nia­mi). Po­ży­wie­nie żywe po­sia­da struk­tu­rę hek­sa­go­nal­ną, któ­ra prze­ka­zu­je in­for­ma­cje na­szym ko­mór­kom cia­ła, na­to­miast mar­twa żyw­ność po­chła­nia na­szą ener­gię na to, aby mo­gła zo­stać stra­wio­na2.

Pa­mię­taj, po­ziom na­wod­nie­nia po­wi­nien być de­fi­nio­wa­ny przez ilość wody za­trzy­my­wa­nej w or­ga­ni­zmie, a nie wy­pi­tej.

Je­że­li chcesz na­wod­nić or­ga­nizm, uni­kaj wy­so­ko­prze­two­rzo­nych pro­duk­tów i po­ży­wie­nia z mi­kro­fa­lów­ki, któ­re są po­kar­ma­mi mar­twy­mi. Pa­mię­taj, że woda mi­ne­ral­na na sku­tek pro­ce­sów po­zy­ski­wa­nia jej z głę­bi zie­mi oraz pa­ko­wa­nia w pla­sti­ko­we bu­tel­ki tra­ci swo­ją na­tu­ral­ną struk­tu­rę, w związ­ku z czym ła­twiej roz­wi­ja­ją się w niej grzy­by i bak­te­rie, po­nad­to nie trans­por­tu­je ona in­for­ma­cji do na­szych ko­mó­rek tak efek­tyw­nie, jak by­śmy tego ocze­ki­wa­li.

Za­bu­rze­nia funk­cjo­no­wa­nia, któ­re we­dług więk­szo­ści le­ka­rzy są nie­od­łącz­nym ele­men­tem sta­rze­nia się, tak na­praw­dę za­le­żą od szkód, ja­kie wy­rzą­dzi­ły w na­szym cie­le wol­ne rod­ni­ki i od sku­mu­lo­wa­nej w nim ilo­ści tok­syn. Do­pó­ki nic nam nie wy­cię­to, wszyst­kie or­ga­ny moż­na zre­ge­ne­ro­wać. Do­star­cza­jąc do or­ga­ni­zmu duże ilo­ści od­po­wied­nich an­ty­ok­sy­dan­tów, nie da­je­my wol­nym rod­ni­kom szan­sy na „roz­bi­cie” nas od we­wnątrz.

Jak dzia­ła­ją an­ty­ok­sy­dan­ty? Kom­plek­so­wo. An­ty­ok­sy­dan­ty od­bu­do­wu­ją znisz­czo­ne ko­mór­ki na­sze­go or­ga­ni­zmu, a bio­rąc pod uwa­gę fakt, iż co MI­NU­TĘ pro­du­ku­je on 2 MI­LIO­NY no­wych ko­mó­rek, ma swo­je zna­cze­nie to, czy do­star­czy­my im wła­ści­wy ma­te­riał bu­dul­co­wy i ochron­ny. Nie­waż­ne gdzie, an­ty­ok­sy­dan­ty dzia­ła­ją i po­ja­wia­ją się wszę­dzie tam, gdzie są po­trzeb­ne. Nie ma zna­cze­nia, czy jest to mózg, noga, wą­tro­ba czy oko. Od­bu­do­wu­ją znisz­czo­ne ko­mór­ki, a tym sa­mym nie do­pusz­cza­ją do tego, żeby zja­dły nas tok­sy­ny, stres, bak­te­rie i wol­ne rod­ni­ki.

Nie licz­my jed­nak na to, że owo­ce sprze­da­wa­ne ca­ło­rocz­nie w na­szych su­per­mar­ke­tach będą bom­bą an­ty­ok­sy­dan­tów. War­to po­świę­cić wię­cej uwa­gi żyw­no­ści funk­cjo­nal­nej (np. ja­go­dy goji, sprosz­ko­wa­ne pu­rée z ja­gód acai) oraz mro­żo­nym, lio­fi­li­zo­wa­nym czy su­szo­nym owo­com.

Po­li­fe­no­le, któ­re mają sil­ne dzia­ła­nie prze­ciw­u­tle­nia­ją­ce, znaj­dzie­my w czer­wo­nej ce­bu­li, jabł­kach, zie­lo­nej her­ba­cie czy w zio­łach, ta­kich jak roz­ma­ryn i ty­mia­nek. Bo­ga­te w an­ty­ok­sy­dan­ty są też po­pu­lar­ny ostat­nio jar­muż, a tak­że bro­ku­ły i ka­pu­sta (pod wa­run­kiem że nie mamy pro­ble­mów z tar­czy­cą).

WI­TA­MI­NY

Zimą mamy zde­cy­do­wa­nie mniej­szy do­stęp do źró­deł war­to­ścio­wych wi­ta­min na­tu­ral­nych. Za­rów­no lo­kal­ne, jak i te im­por­to­wa­ne wa­rzy­wa i owo­ce po­zo­sta­wia­ją wie­le do ży­cze­nia w kwe­stii war­to­ści od­żyw­czych. Na pew­no mo­że­my sku­pić swo­ją uwa­gę na na­tce pie­trusz­ki i cy­try­nie, któ­ra jest bo­ga­ta w wi­ta­mi­nę C, a jako że spo­ży­wa­my ją bez skór­ki, nie mu­si­my aż tak bar­dzo przej­mo­wać się znaj­du­ją­cy­mi się w niej che­mią czy kon­ser­wan­ta­mi. Po­trze­bu­je­my jej do re­ge­ne­ra­cji or­ga­ni­zmu, ochro­ny przed stre­sem oraz wspo­ma­ga­nia wchła­nia­nia że­la­za.

Wi­ta­mi­na D – na jej brak cier­pi­my zwłasz­cza zimą. Uni­ka­nie czy nie­do­syt pro­mie­ni sło­necz­nych po­wo­du­ją jej nie­do­bór, któ­ry jest przy­czy­ną więk­szo­ści cho­rób. Po­trze­bu­je­my jej, aby wchła­niać wapń i fos­for, co prze­kła­da się na re­ge­ne­ra­cję ko­ści i utrzy­ma­nie ich w do­brym zdro­wiu. Chro­ni nas ona rów­nież przed osła­bie­niem mię­śni. Or­ga­nizm czło­wie­ka wy­twa­rza wi­ta­mi­nę D w skó­rze wła­śnie głów­nie pod wpły­wem pro­mie­ni sło­necz­nych. W bar­dzo nie­wiel­kim stop­niu je­ste­śmy w sta­nie przy­swa­jać ją z po­ży­wie­nia. Je­że­li więk­szą część zimy spę­dza­my w za­mknię­tych po­miesz­cze­niach i w ogó­le nie prze­by­wa­my na świe­żym po­wie­trzu, po­win­ni­śmy su­ple­men­to­wać wi­ta­mi­nę D, ale na­tu­ral­ną, któ­ra po­zy­ski­wa­na jest z la­no­li­ny. Źró­dłem tej wi­ta­mi­ny są jaj­ka, ma­kre­la, tuń­czyk, śledź, ło­soś, ha­li­but, pstrąg, sar­dyn­ki, olej z wą­tro­by dor­sza. Pa­mię­taj­my jed­nak o tym, że ryby z wiel­kich ho­dow­li, kar­mio­ne GMO, nie są bo­ga­te w cen­ne dla nas pier­wiast­ki. Od­po­wied­ni po­ziom wi­ta­mi­ny D3 chro­ni przed ta­ki­mi scho­rze­nia­mi, jak cu­krzy­ca, hi­po­gli­ke­mia, prze­wle­kłe go­je­nie się ran, to­czeń, cho­ro­by ne­rek i płuc, 17 ty­pów no­wo­two­rów, ja­skra, nad­ci­śnie­nie, aler­gie, cho­ro­by ser­ca, łusz­czy­ca, łu­pież, mi­gre­ny, udar i wie­le in­nych.

AGE (z ang. ad­van­ced gly­ca­tion end pro­ducts) to koń­co­we pro­duk­ty za­awan­so­wa­nej gli­ka­cji. Czyn­ni­ki te, o któ­rych wciąż nie­wie­le się mówi, od­po­wia­da­ją za roz­wój miaż­dży­cy, ka­ta­rak­ty oraz de­men­cji. Za­bu­rze­nia te naj­czę­ściej ko­ja­rzy­my z oso­ba­mi star­szy­mi, jed­nak czyn­ni­ki AGE gro­ma­dzi­my w na­szym cie­le przez całe ży­cie. Z wie­kiem co­raz wię­cej czą­stek AGE znaj­dzie­my w na­szych ner­kach, oczach, wą­tro­bie czy w in­nych na­rzą­dach, a na­wet w skó­rze. Wi­docz­nym skut­kiem ich dzia­ła­nia są mię­dzy in­ny­mi zmarszcz­ki, po­ja­wia­ją­ce się na­wet u dwu­dzie­sto­la­tek. Są to bez­u­ży­tecz­ne reszt­ki, któ­re gro­ma­dząc się w na­szym or­ga­ni­zmie, de­ge­ne­ru­ją tkan­ki. Czło­wiek nie może ich ani spa­lić, ani prze­two­rzyć na ener­gię.

Ich obec­ność ozna­cza dla nas znacz­ne po­gor­sze­nie funk­cji ne­rek, zwią­za­nej z usu­wa­niem z or­ga­ni­zmu nie­po­trzeb­nych od­pa­dów, ku­mu­la­cję pły­tek miaż­dży­co­wych, de­ge­ne­ra­cję chrząst­ki sta­wo­wej oraz dez­ak­ty­wa­cję ko­mó­rek mó­zgo­wych, któ­rych miej­sce zaj­mu­ją wła­śnie cząst­ki AGE.

Czyn­ni­ki te do­star­cza­my do or­ga­ni­zmu wraz z wy­so­ko­prze­two­rzo­ny­mi pro­duk­ta­mi spo­żyw­czy­mi lub po­ja­wia­ją się one jako efekt ubocz­ny wy­so­kie­go po­zio­mu cu­kru we krwi. Pro­ces po­wsta­wa­nia AGE jest nie­od­wra­cal­ny, co ozna­cza, że czyn­ni­ki te są od­por­ne na tra­wie­nie i oczysz­cza­ją­ce pro­ce­sy za­cho­dzą­ce we­wnątrz or­ga­ni­zmu. Im wyż­szy po­ziom glu­ko­zy we krwi, tym wię­cej AGE po­wsta­je w na­szym cie­le, a tym sa­mym pro­ce­sy sta­rze­nia się or­ga­ni­zmu przy­spie­sza­ją.

Dla­cze­go glu­ten i czyn­ni­ki AGE łą­czy bli­ska re­la­cja? Otóż pod­czas gdy jaja, orze­chy, oli­wa czy ło­soś nie po­wo­du­ją gwał­tow­nych sko­ków cu­kru we krwi, wszyst­kie wę­glo­wo­da­ny wła­śnie to ro­bią. Od po­ma­rań­czy, po­przez ciast­ka, ma­ka­ro­ny, żel­ki, aż po płat­ki fit i mu­sli czy peł­no­ziar­ni­ste prze­ką­ski. Pod wzglę­dem sko­ków cu­kru we krwi pro­duk­ty pszen­ne są bar­dziej szko­dli­we od pra­wie wszyst­kich in­nych po­kar­mów, po­nie­waż pod­wyż­sza­ją po­ziom cu­kru we krwi do war­to­ści wy­stę­pu­ją­cych w za­awan­so­wa­nej cu­krzy­cy – na­wet je­że­li jej nie mamy. Re­asu­mu­jąc, pszen­ne ro­ga­li­ki czy po­pu­lar­ne pa­sty na lunch wpły­wa­ją bez­po­śred­nio na pro­ce­sy sta­rze­nia się or­ga­ni­zmu, pro­wa­dząc do nad­mier­nej pro­duk­cji czyn­ni­ków AGE. Die­ta po­zba­wio­na psze­ni­cy jest jed­nym z naj­sku­tecz­niej­szych dzia­łań anti-age, ja­kie mo­żesz pod­jąć dla swo­je­go cia­ła.

MAK­SY­MAL­NY PO­ZIOM ENER­GII

Ruch jest nie­oce­nio­ny. Ze wzglę­du na po­go­dę czę­sto wy­ma­ga od nas spo­re­go sa­mo­za­par­cia, zwłasz­cza je­śli nie je­ste­śmy ama­to­ra­mi spor­tów zi­mo­wych. Jed­nak zwol­nio­ny przez ni­ską tem­pe­ra­tu­rę me­ta­bo­lizm mo­że­my pod­krę­cić wła­śnie dzię­ki ak­tyw­no­ści fi­zycz­nej. Tłuszcz trzew­ny, któ­ry gro­ma­dzi­my zimą w zwięk­szo­nym stop­niu, sprzy­ja sta­rze­niu się or­ga­ni­zmu. To tkan­ka tłusz­czo­wa ku­mu­lu­je w na­szym or­ga­ni­zmie naj­wię­cej tok­syn, któ­re za­bu­rza­ją jego pra­wi­dło­we funk­cjo­no­wa­nie, za­kwa­sza­ją go i blo­ku­ją pro­ce­sy re­ge­ne­ra­cyj­ne.

Sta­rze­nie się jest po­wo­do­wa­ne przez za­kwa­sze­nie or­ga­ni­zmu i stop­nio­we od­kła­da­nie się zło­gów. Jed­no­cze­śnie za­so­by skład­ni­ków mi­ne­ral­nych, an­ty­ok­sy­dan­tów i wi­ta­min są zu­ży­wa­ne na neu­tra­li­za­cję kwa­sów i tok­syn. Je­że­li suk­ce­syw­nie za­kwa­sza­my or­ga­nizm i gro­ma­dzi­my w so­bie śmie­ci, a zimą mamy ku temu jesz­cze więk­sze ten­den­cje niż nor­mal­nie, koń­czy się to tym, że wszyst­kie na­sze we­wnętrz­ne sys­te­my są na­sta­wio­ne na funk­cje pod­trzy­mu­ją­ce ży­cie. Na­to­miast w sta­nie rów­no­wa­gi or­ga­nizm wy­ko­rzy­stu­je swo­je moż­li­wo­ści do peł­nej re­ge­ne­ra­cji i ochro­ny ko­mó­rek przed de­ge­ne­ra­cją. Dzię­ki temu mo­że­my cie­szyć się mło­dym wy­glą­dem i świet­nym sa­mo­po­czu­ciem na co dzień.

Aby pod­krę­cić na­szą od­por­ność, mo­że­my wy­ko­rzy­stać zba­wien­ne wła­ści­wo­ści czosn­ku, któ­ry po­bu­dza układ od­por­no­ścio­wy, re­gu­lu­je po­ziom cu­kru we krwi oraz dzia­ła jako świet­ny an­ty­ok­sy­dant. Nie­oce­nio­ne są rów­nież nie­na­sy­co­ne kwa­sy tłusz­czo­we ome­ga-3 i ome­ga-6, któ­re do­star­cza­ne we wła­ści­wych pro­por­cjach prze­ciw­dzia­ła­ją sta­nom za­pal­nym. Od­por­ność pod­no­szą tak­że pro­duk­ty za­wie­ra­ją­ce że­la­zo, któ­re jest nie­zbęd­ne do wy­twa­rza­nia ener­gii i wła­ści­we­go funk­cjo­no­wa­nia ukła­du od­por­no­ścio­we­go. Znaj­dzie­my go w so­cze­wi­cy, jaj­kach i dro­biu z na­tu­ral­nych ho­dow­li, su­szo­nych śliw­kach i mo­re­lach (pod wa­run­kiem że nie są siar­ko­wa­ne), czer­wo­nych bu­ra­kach i ko­mo­sie ry­żo­wej.

Zimą za­przy­jaź­nij się z im­bi­rem, któ­ry roz­grze­wa oraz wspo­ma­ga krą­że­nie krwi i lim­fy. Wpły­wa rów­nież na po­pra­wę me­ta­bo­li­zmu i ogól­ny stan sta­wów. Je­że­li od­czu­wasz cią­głe zmę­cze­nie, uzu­peł­nij die­tę o ko­en­zym Q. Żeń-szeń na­to­miast po­mo­że na­szej wą­tro­bie w roz­kła­dzie tłusz­czów oraz wspo­mo­że prze­mia­nę ma­te­rii.

Pa­mię­taj o tym, że ro­dzaj spo­ży­wa­ne­go po­kar­mu po­wi­nien od­po­wia­dać in­dy­wi­du­al­nym po­trze­bom two­je­go or­ga­ni­zmu, uwzględ­nia­jąc przy tym tak­że pory roku. To, co dla jed­ne­go jest zdro­we, dla dru­gie­go może być zbęd­ne, a na­wet szko­dli­we.

Już w IV wie­ku p.n.e. Hi­po­kra­tes opra­co­wał po­dział pa­cjen­tów na róż­ne typy. Jako oj­ciec me­dy­cy­ny po­wta­rzał, że „znacz­nie waż­niej­sze jest to, by wie­dzieć, jaki jest typ pa­cjen­ta cho­ru­ją­ce­go na daną cho­ro­bę, niż wie­dzieć, na jaką cho­ro­bę on cier­pi”. Me­dy­cy­na chiń­ska, ajur­we­da, ho­me­opa­tia czy uzdro­wi­cie­le z róż­nych kul­tur za­wsze od­no­si­li się do po­dzia­łu lu­dzi na cha­rak­te­ry­stycz­ne typy, któ­re po­zwa­la­ły do­sto­so­wać wła­ści­wy spo­sób ży­wie­nia i sku­tecz­ną te­ra­pię.

Choć po­nad 30 lat temu Świa­to­wa Or­ga­ni­za­cja Zdro­wia uzna­ła, że każ­da cho­ro­ba za­czy­na się na po­zio­mie ko­mór­ki, ja upar­cie po­strze­gam na­sze or­ga­ni­zmy tak, jak­by­śmy byli zbu­do­wa­ni z ka­wał­ków me­ta­lu lub drew­na po­łą­czo­ne­go śrub­ka­mi…

Wszyst­kie in­dy­wi­du­al­ne ce­chy, cha­rak­te­ry­stycz­ne dla kon­kret­nej oso­by, mają swo­je wzor­ce w bio­che­mii or­ga­ni­zmu. Każ­dy żywy or­ga­nizm sta­ra się utrzy­mać stan rów­no­wa­gi, dla­te­go też to, co sobą pre­zen­tu­je­my, jest koń­co­wym efek­tem na­sze­go sil­nie zin­dy­wi­du­ali­zo­wa­ne­go sta­nu ho­me­osta­zy.

Po swo­ich przod­kach dzie­dzi­czy­my sła­bość bądź siłę, któ­re two­rzą róż­ni­ce po­mię­dzy na­szy­mi au­to­no­micz­ny­mi ukła­da­mi ner­wo­wy­mi, tem­pa­mi utle­nia­nia, rów­no­wa­ga­mi pro­ce­sów ka­ta­bo­licz­nych i ana­bo­licz­nych oraz w ukła­dach hor­mo­nal­nych. Au­to­no­micz­ny układ ner­wo­wy kie­ru­je wszyst­ki­mi od­ru­cho­wy­mi czyn­no­ścia­mi or­ga­ni­zmu, za­le­ży od nie­go bi­cie ser­ca, od­dy­cha­nie, tra­wie­nie, funk­cje roz­rod­cze, re­ak­cje im­mu­no­lo­gicz­ne. Utle­nia­nie i pro­ce­sy ka­ta­bo­licz­no-ana­bo­licz­ne de­cy­du­ją o ja­ko­ści i ilo­ści wy­twa­rza­nej ener­gii, na­to­miast układ hor­mo­nal­ny wpły­wa na nasz me­ta­bo­lizm, ste­ru­jąc ak­tyw­no­ścią tka­nek i ko­mó­rek. Oce­nia­jąc pra­cę tych ukła­dów, spe­cja­li­ści po­tra­fią usta­lić za­bu­rze­nia po­wo­du­ją­ce za­chwia­nie sta­nu rów­no­wa­gi da­ne­go or­ga­ni­zmu.

Zgod­nie z za­sa­da­mi bio­lo­gii od­ży­wia­nie to pro­ces, któ­ry za­opa­tru­je or­ga­nizm we wszyst­kie sub­stan­cje nie­zbęd­ne mu do ży­cia. Je­że­li cho­ciaż je­den z tych skład­ni­ków po­kar­mo­wych jest sys­te­ma­tycz­nie po­mi­ja­ny lub nie­do­star­cza­ny w wy­star­cza­ją­cej ilo­ści, wów­czas or­ga­nizm nie przy­swa­ja w peł­ni po­zo­sta­łych. W efek­cie, z bra­ku po­trzeb­ne­go su­row­ca i ener­gii oraz z nad­mia­ru tok­syn, na­sze ko­mór­ki prze­sta­ją pra­wi­dło­wo funk­cjo­no­wać. Naj­czę­ściej po­ja­wia­ją się zna­ne nam ob­ja­wy zmę­cze­nia, bóle gło­wy, ner­wo­wość, bez­sen­ność, ogól­ne złe sa­mo­po­czu­cie. W ta­kiej sy­tu­acji, chcąc so­bie po­móc, z re­gu­ły zwięk­sza­my przyj­mo­wa­nie róż­nych le­ków, któ­re na krót­ko eli­mi­nu­ją przy­kre ob­ja­wy. W re­zul­ta­cie mimo chwi­lo­we­go po­lep­sze­nia sa­mo­po­czu­cia głów­na przy­czy­na pro­ble­mów zdro­wot­nych, któ­rą jest nie­do­ży­wie­nie, nie zo­sta­je zli­kwi­do­wa­na. Po pew­nym cza­sie ne­ga­tyw­ne ob­ja­wy po­wra­ca­ją ze zdwo­jo­ną siłą. I tak, krok po kro­ku, ob­ni­ża się od­por­ność or­ga­ni­zmu, po­ja­wia­ją się in­fek­cje, aler­gie, nad­ci­śnie­nie, przy­rost wagi, skłon­ność do de­pre­sji oraz sze­reg in­nych do­brze nam zna­nych scho­rzeń. Ob­ja­wy zno­wu na ja­kiś czas ustę­pu­ją, lecz cho­ro­ba roz­wi­ja się da­lej. Po pew­nym cza­sie zmę­czo­ne i nie­szczę­śli­we ko­mór­ki, bun­tu­jąc się, bo­le­śnie uświa­da­mia­ją nam ogrom pro­ble­mu – fun­du­jąc nam coś w sty­lu za­wa­łu ser­ca, uda­ru, cu­krzy­cy, oste­opo­ro­zy, reu­ma­ty­zmu, zwy­rod­nień, no­wo­two­rów itd. Przy nie­wła­ści­wym od­ży­wia­niu wcze­śniej czy póź­niej za­czy­na­my cho­ro­wać.

Nasi przod­ko­wie ja­da­li pro­sto i skrom­nie, ale zdro­wo. Przyj­mo­wa­no na­tu­ral­ne po­ży­wie­nie po­cho­dzą­ce z miej­sca za­miesz­ka­nia da­nej spo­łecz­no­ści, kie­ru­jąc się in­tu­icją, opie­ra­jąc się na na­wy­kach i tra­dy­cji. Trud­no wy­obra­zić so­bie, by Eski­mo­si ja­da­li ko­rzon­ki i zie­le­ni­nę, po­dob­nie jak nie spo­sób na­kar­mić miesz­kań­ców rów­ni­ka mię­sem foki i tra­nem. W tam­tych cza­sach typy me­ta­bo­licz­ne naj­praw­do­po­dob­niej były zgod­ne z die­tą wa­run­ko­wa­ną gru­pą krwi. Dzi­siaj, na sku­tek wie­lo­wie­ko­wych mi­gra­cji lu­dzi, za­leż­no­ści te się wy­mie­sza­ły. Co­raz czę­ściej spo­ty­ka się oso­by, u któ­rych gru­pa krwi su­ge­ru­je np. die­tę we­ge­ta­riań­ską, zaś typ me­ta­bo­licz­ny die­tę dla Eski­mo­sa lub na od­wrót.

Po la­tach sta­re, na­tu­ral­ne, do­bre na­wy­ki cał­kiem się za­tar­ły, a żyw­ność sta­ła się ogól­nie do­stęp­na o każ­dej po­rze dnia i roku. Za­czę­li­śmy jeść po­tra­wy nowe, ład­ne, ko­lo­ro­we, sztucz­ne, ale nie­zdro­we. W efek­cie zja­da­my dużo po­kar­mów nad­mier­nie prze­two­rzo­nych, sztucz­nie kon­ser­wo­wa­nych, bar­wio­nych, po­ży­wie­nia z pu­szek czy dań już przy­go­to­wa­nych i pod­grze­wa­nych tyl­ko w ku­chen­kach mi­kro­fa­lo­wych. Do­dat­ko­wo spo­ży­wa­my ol­brzy­mie ilo­ści bia­łe­go pie­czy­wa, sło­dy­czy, soli, soi, mle­ka i ja­jek w prosz­ku oraz nie­wła­ści­we­go tłusz­czu, bom­bar­du­jąc or­ga­nizm glu­te­nem, cu­krem i kwa­sa­mi tłusz­czo­wy­mi typu trans. Pi­je­my w nad­mia­rze róż­ne na­po­je, nie tyl­ko po­zba­wio­ne ja­kich­kol­wiek war­to­ści od­żyw­czych, ale i za­wie­ra­ją­ce znacz­ną ilość sy­ro­pu glu­ko­zo­wo-fruk­to­zo­we­go, che­micz­nych barw­ni­ków i sub­stan­cji sma­ko­wych, za­pa­cho­wych czy kon­ser­wu­ją­cych.

Co­raz czę­ściej gu­bi­my się w lan­so­wa­nych teo­riach na te­mat diet – we­ge­ta­riań­skich, wy­so­ko­wę­glo­wo­da­no­wych, wy­so­ko­biał­ko­wych, ni­sko­­­ka­lo­rycz­nych, od­chu­dza­ją­cych, od­mła­dza­ją­cych, wy­so­ko­ener­ge­tycz­nych itp., zu­peł­nie za­po­mi­na­jąc, że je­dze­nie nie może za­śmie­cać or­ga­ni­zmu i że musi być in­dy­wi­du­al­nie dla nie­go do­bra­ne w za­leż­no­ści od na­sze­go ak­tu­al­ne­go sta­nu zdro­wia i skłon­no­ści ge­ne­tycz­nych3.

Na pod­sta­wie wie­lo­let­nich ob­ser­wa­cji osób, któ­re po raz pierw­szy mają stycz­ność z te­stem me­ta­bo­licz­nym, mogę stwier­dzić, że pod­sta­wo­wym pro­ble­mem, z któ­rym mu­szą się zmie­rzyć, jest brak wie­dzy na te­mat swo­je­go or­ga­ni­zmu. Na­praw­dę nie­wie­le osób ob­ser­wu­je swo­je cia­ło i jego re­ak­cje, a jesz­cze mniej łą­czy je ze spo­ży­wa­nym po­kar­mem. Czę­sto ob­ja­wy cho­ro­bo­we, z któ­ry­mi się bo­ry­ka­my, ta­kie jak swę­dzą­ca skó­ra, bo­lą­ce pię­ty, su­chość w ustach, wiecz­ne uczu­cie gło­du lub zmę­cze­nia, ob­se­syj­ne szu­ka­nie cze­goś słod­kie­go i wie­le in­nych, są ści­śle zwią­za­ne z tym, co jemy lub cze­go nam jesz­cze bra­ku­je.

Ko­lej­nym wy­zwa­niem jest od­nie­sie­nie się do swo­ich rze­czy­wi­stych upodo­bań, a nie do sta­nu, któ­ry jest skut­kiem np. re­stryk­cyj­nej die­ty, eli­mi­na­cji nie­któ­rych po­kar­mów z na­sze­go ży­wie­nia czy też do­sto­so­wa­nia się do part­ne­ra, ro­dzi­ny lub osób, z któ­ry­mi miesz­ka­my lub spę­dza­my naj­wię­cej cza­su, co czę­sto jest rów­no­znacz­ne ze wspól­nym spo­ży­wa­niem po­sił­ków.

Nie daj się też zwieść gru­pie krwi, gdyż ta czę­sto zu­peł­nie nie przy­sta­je do typu me­ta­bo­li­zmu. Moż­li­we jest też po­mie­sza­nie cech zwią­za­nych z tymi dwo­ma czyn­ni­ka­mi, jed­nak to wi­docz­ne jest naj­czę­ściej w upodo­ba­niach do­ty­czą­cych sty­lu ży­cia, kli­ma­tu, re­la­cji z in­ny­mi ludź­mi, rzad­ko na­to­miast od­no­si się do re­ak­cji na spo­ży­wa­nie da­nych grup po­kar­mów.

JAK PRA­WI­DŁO ROZ­WIĄ­ZAĆ TEST ME­TA­BO­LICZ­NY?

Za­nim od­po­wiesz na py­ta­nia, za­po­znaj się z krót­ką in­struk­cją ob­słu­gi te­stu:

1. NA ŚNIA­DA­NIE:

2. JA­KIE PO­SIŁ­KI PRE­FE­RU­JESZ?

3. JAKI KLI­MAT PRE­FE­RU­JESZ?

4. JAKI MASZ STO­SU­NEK DO PI­CIA KAWY?

5. JAKI MASZ PO­ZIOM APE­TY­TU W CZA­SIE ŚNIA­DA­NIA?

6. JAKI MASZ PO­ZIOM APE­TY­TU W PO­ŁU­DNIE?

7. JAKI MASZ PO­ZIOM APE­TY­TU WIE­CZO­REM?

8. CZY ZA­UWA­ŻASZ U SIE­BIE KA­SZEL, PO­KA­SŁY­WA­NIE, PO­CHRZĄ­KI­WA­NIE?

9. POD­JA­DA­JĄC COŚ W CIĄ­GU DNIA, SIĘ­GASZ PO:

10. CZY JA­DASZ DE­SE­RY?

11. JAK WY­OBRA­ŻASZ SO­BIE IDE­AL­NY OBIAD?

12. JAKI MASZ KO­LOR MAŁ­ŻO­WI­NY USZNEJ?

13. ILE PO­SIŁ­KÓW JESZ W CIĄ­GU DOBY?

14. CZY OD­CZU­WASZ WIL­GOT­NOŚĆ OCZU I ŚLU­ZÓW­KI NOSA?

15. JAKI JEST TWÓJ STO­SU­NEK DO TŁU­STYCH PO­TRAW?

16. JAK CZU­JESZ SIĘ PO OBIE­DZIE ZŁO­ŻO­NYM Z LEK­KIEJ SA­ŁAT­KI OWO­CO­WEJ Z ODRO­BI­NĄ BIA­ŁE­GO SERA LUB CHU­DE­GO JO­GUR­TU?

17. JAKA JEST TWO­JA RE­AK­CJA NA UKĄ­SZE­NIA KO­MA­RÓW?

18. CZY MĘ­CZY CIĘ SWĘ­DZE­NIE OCZU?

19. JAKI JEST TWÓJ STO­SU­NEK DO ZIEM­NIA­KÓW?

20. JAK SIĘ CZU­JESZ PO ZJE­DZE­NIU CZER­WO­NE­GO MIĘ­SA?

21. ILE ŚLI­NY PRO­DU­KU­JESZ?

22. CZY LU­BISZ WE­GE­TA­RIAŃ­SKIE PO­SIŁ­KI?

23. ZJE­DZE­NIE PO­SIŁ­KU TUŻ PRZED SNEM:

24. CO SĄ­DZISZ O WY­PI­CIU KUB­KA SOKU PO­MA­RAŃ­CZO­WE­GO NA PU­STY ŻO­ŁĄ­DEK?

25. KIL­KU­GO­DZIN­NY POST:

26. KIE­DY OD­CZU­WAM IRY­TA­CJĘ:

27. KIE­DY OD­CZU­WAM NIE­PO­KÓJ:

28. CZY ZDA­RZA CI SIĘ OD­CZU­WAĆ CIĘ­ŻAR W PIER­SIACH?

29. JA­KIE JE­DZE­NIE OSŁA­BIA TWO­JĄ KON­CEN­TRA­CJĘ?

30. CZY ZA­UWA­ŻY­ŁEŚ U SIE­BIE PĘ­KA­JĄ­CĄ SKÓ­RĘ?

31. PĘ­KA­JĄ­CA SKÓ­RA TO DLA CIE­BIE:

32. JAKI MASZ KO­LOR SKÓ­RY TWA­RZY?

33. JAKA JEST CERA NA TWO­JEJ TWA­RZY?

34. JA­KIE MASZ PA­ZNOK­CIE?

35. CZY MIE­WASZ OD­RU­CHY WY­MIOT­NE?

36. CZY OD­CZU­WASZ DYS­KOM­FORT ZWIĄ­ZA­NY ZE SWĘ­DZĄ­CĄ SKÓ­RĄ?

37. JA­KIE SĄ POR­CJE TWO­ICH PO­SIŁ­KÓW?

38. JAKĄ MASZ OSO­BO­WOŚĆ?

39. PO ZJE­DZE­NIU CZER­WO­NE­GO MIĘ­SA:

40. JAKĄ MASZ WIEL­KOŚĆ ŹRE­NI­CY?

41. JAK CZĘ­STO KI­CHASZ?

42. JAK DZIA­ŁA­JĄ NA CIE­BIE SŁO­DY­CZE?

43. JAK RE­AGU­JESZ NA KWA­ŚNE JE­DZE­NIE?

44. CO PRZY­SPIE­SZA U CIE­BIE PRZY­ROST WAGI?

45. JAKI JEST DLA CIE­BIE NAJ­KO­RZYST­NIEJ­SZY PO­SI­ŁEK NA OBIA­DO­KO­LA­CJĘ?

46. KTÓ­RE OB­JA­WY NAJ­DO­KŁAD­NIEJ CIĘ CHA­RAK­TE­RY­ZU­JĄ?

47. JAK CZĘ­STO SIĘ­GASZ PO PRO­DUK­TY ZBO­ŻO­WE?

48. MOJE DŁO­NIE CZĘ­STO SĄ:

JAK PRA­WI­DŁO­WO IN­TER­PRE­TO­WAĆ OD­PO­WIE­DZI?

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej

Spis treści

Kar­ta ty­tu­ło­wa

Kar­ta re­dak­cyj­na

1. Me­ta­bo­licz­na in­te­li­gen­cja

2. Cha­rak­te­ry­sty­ka pię­ciu ty­pów me­ta­bo­li­zmu

TYP ME­TA­BO­LICZ­NY WĘ­GLO­WO­DA­NO­WY

TYP ME­TA­BO­LICZ­NY BIAŁ­KO­WY

TYP ME­TA­BO­LICZ­NY MIE­SZA­NY ZRÓW­NO­WA­ŻO­NY

TYP ME­TA­BO­LICZ­NY MIE­SZA­NO-WĘ­GLO­WO­DA­NO­WY

TYP ME­TA­BO­LICZ­NY MIE­SZA­NO-BIAŁ­KO­WY

3. Ogól­ne za­sa­dy zdro­we­go od­ży­wia­nia

4. He­alth co­ach - tre­ning zdro­wia w pro­stych kro­kach

5. Kuch­nia miq - prze­pi­sy

MIQ WĘ­GLO­WO­DA­NO­WY

MIQ MIE­SZA­NO-WĘ­GLO­WO­DA­NO­WY

MIQ MIE­SZA­NY ZRÓW­NO­WA­ŻO­NY

MIQ MIE­SZA­NO-BIAŁ­KO­WY

MIQ BIAŁ­KO­WY