Nadstaw ucha! Ćwiczenia z nagraniami do nauki języka polskiego dla obcokrajowców, poziom B1-C2 ebook

Elż­bie­ta Za­rych

Ćwi­cze­nia z ję­zy­ka pol­skie­go dla ob­co­kra­jow­ców roz­wi­ja­ją­ce ro­zu­mie­nie ze słu­chu

Opra­co­wa­nie gra­ficz­ne i skład: Mi­chał Zie­liń­ski

Pro­jekt okład­ki: Do­bra­wa Brze­ziń­ska

Re­dak­tor pro­wa­dzą­cy: Emi­lia Zwo­niar­ska

Na­gra­nia: stu­dio CO­VE­RIUS

Gło­su do na­grań uży­czy­li:

Sła­wo­mir Ba­jew, Pa­weł Bin­kow­ski, Ane­ta Fie­ga, Ka­ro­li­na Mań­kow­ska, Krzysz­tof Mań­kow­ski, Piotr Mań­kow­ski, Ka­ta­rzy­na No­wak, Mo­ni­ka Skit­kow­ska, Jo­an­na Świercz, Bo­że­na Ty­cha­nicz-Hof­fman, Emi­lia Zwo­niar­ska

No­we­la sp. z o.o.

ul. Żmi­grodz­ka 41/49

60-171 Po­znań

Dział han­dlo­wy (+48 61) 847 40 40

www.no­we­la.pl

e-mail: za­mo­wie­nia@no­we­la.pl

© Co­py­ri­ght by Elż­bie­ta Za­rych 2021

© Co­py­ri­ght by Wy­daw­nic­two NO­WE­LA, Po­znań 2021

ISBN: 978-83-67029-32-2

Wer­sja cy­fro­wa książ­ki:

ha­sło: Ka­ba­ret-SP-D7-uJqx-21

Wszel­kie pra­wa za­strze­żo­ne. Każ­da re­pro­duk­cja lub ada­pta­cja ca­ło­ści lub czę­ści ni­niej­szej pu­bli­ka­cji, nie­za­leż­nie od za­sto­so­wa­nej tech­ni­ki re­pro­duk­cji (dru­kar­skiej, fo­to­gra­ficz­nej, kom­pu­te­ro­wej i in.), wy­ma­ga pi­sem­nej zgo­dy wy­daw­cy.

Od Au­tor­ki

Wśród licz­nych ma­te­ria­łów i ćwi­czeń do na­uki ję­zy­ka pol­skie­go jako ob­ce­go wi­docz­ny jest nie­do­bór tych do roz­wi­ja­nia kom­pe­ten­cji ro­zu­mie­nia ze słu­chu. Na brak ten skar­żą się za­rów­no lek­to­rzy, wie­le­kroć wy­ko­rzy­stu­ją­cy te same, nie­licz­ne ma­te­ria­ły z pod­ręcz­ni­ków, jak i stu­den­ci, zwłasz­cza ci, któ­rzy chcą sa­mo­dziel­nie po­zna­wać ję­zyk pol­ski. Może to wy­da­wać się za­ska­ku­ją­ce, bo pa­ra­dok­sal­nie ota­cza nas ję­zyk mó­wio­ny, róż­ne­go ro­dza­ju wy­po­wie­dzi, pio­sen­ki, au­dy­cje, słu­cho­wi­ska, au­dio­bo­oki, pod­ka­sty, a tak­że cała masa form łą­czą­cych fo­nię i wi­zję. Pro­ble­mem dla na­ucza­ją­cych i uczą­cych się jest jed­nak zna­le­zie­nie ma­te­ria­łu dźwię­ko­we­go da­ją­ce­go się wy­ko­rzy­stać dy­dak­tycz­nie. Musi on być ade­kwat­ny do po­zio­mu ję­zy­ko­we­go stu­den­ta czy gru­py, mieć od­po­wied­nią dłu­gość i spój­ność te­ma­tycz­ną (stąd nie za­wsze spraw­dza­ją się wy­cin­ki więk­szych ca­ło­ści z pro­gra­mów ra­dio­wych czy frag­men­ty au­dio­bo­oków), a po­nad­to po­win­ny mu to­wa­rzy­szyć od­po­wied­nie ćwi­cze­nia spraw­dza­ją­ce, po­wtór­ko­we, roz­wi­ja­ją­ce słow­nic­two, za­chę­ca­ją­ce do re­flek­sji i pi­sa­nia itd. Za­rów­no ma­te­riał dźwię­ko­wy, jak i ćwi­cze­nia po­win­ny speł­niać wy­mo­gi okre­ślo­ne w pro­gra­mie na­ucza­nia ję­zy­ka pol­skie­go na od­po­wied­nim po­zio­mie (i z my­ślą o lek­to­ra­tach i eg­za­mi­nach cer­ty­fi­ka­to­wych), a więc ich te­ma­ty­kę, ćwi­czo­ne for­my wy­po­wie­dzi, za­gad­nie­nia gra­ma­tycz­ne itd.

Ten wy­bór ćwi­czeń z pew­no­ścią speł­ni ocze­ki­wa­nia osób na­ucza­ją­cych i uczą­cych się ję­zy­ka pol­skie­go wy­stę­pu­ją­ce na po­zio­mach śred­nio za­awan­so­wa­nym i za­awan­so­wa­nym. Więk­szość na­grań po­wsta­ła na jego po­trze­by, ale wy­ko­rzy­sta­no też utwo­ry li­te­rac­kie oraz do­stęp­ne w In­ter­ne­cie pio­sen­ki, scen­ki ka­ba­re­to­we, mo­no­lo­gi czy re­por­ta­że; ich po­cho­dze­nie zo­sta­ło od­po­wied­nio ozna­czo­ne. W na­gra­niach po­ja­wia­ją się te­ma­ty zwią­za­ne z dniem co­dzien­nym i świą­tecz­nym, ro­dzi­ną i przy­ja­ciół­mi, pra­cą i od­po­czyn­kiem, prze­strze­nią i cza­sem, róż­ny­mi for­ma­mi ak­tyw­no­ści, za­in­te­re­so­wa­nia­mi, zwy­cza­ja­mi, oby­cza­ja­mi i ży­ciem spo­łecz­nym. Oprócz te­ma­tycz­ne­go ukła­du ma­te­ria­łu w pu­bli­ka­cji za­sto­so­wa­no tak­że po­dział na for­my wy­po­wie­dzi (opis, cha­rak­te­ry­sty­ka, opo­wia­da­nie, re­por­taż, wy­wiad, dia­log, dys­ku­sja…), istot­ne za­rów­no w roz­wo­ju kom­pe­ten­cji ję­zy­ko­wych, jak i na eg­za­mi­nach cer­ty­fi­ka­to­wych. Po­szcze­gól­ne for­my wy­po­wie­dzi róż­nią się stop­niem trud­no­ści i wy­ma­ga­ją in­ne­go ro­dza­ju kon­cen­tra­cji słu­cha­ją­ce­go, umie­jęt­no­ści wy­od­ręb­nia­nia istot­nych in­for­ma­cji spo­śród wszyst­kich po­da­nych in­for­ma­cji oraz dźwię­ków utrud­nia­ją­cych ro­zu­mie­nie, a tak­że wsłu­chi­wa­nia się w gło­sy o od­mien­nej bar­wie, ar­ty­ku­la­cji i gło­śno­ści oraz wy­po­wie­dzi o róż­nym tem­pie mó­wie­nia. Pio­sen­ki zo­sta­ły do­bra­ne te­ma­tycz­nie i re­pre­zen­tu­ją róż­ne typy utwo­rów, by oprócz do­sko­na­le­nia ro­zu­mie­nia po­sze­rzyć wie­dzę stu­den­tów na te­mat kla­sy­ki pol­skiej pio­sen­ki i jej wy­ko­naw­ców.

Część na­grań trwa kil­ka mi­nut, inne są dłuż­sze; od­po­wied­nie dla uczą­cych się na po­zio­mie za­awan­so­wa­nym. Nie­jed­no­krot­nie uczest­ni­cy kur­sów, stu­den­ci, dok­to­ran­ci, tłu­ma­cze itd., stu­diu­ją­cy po pol­sku i oto­cze­ni ję­zy­kiem pol­skim na co dzień, po­trze­bu­ją do ćwi­czeń ję­zy­ko­wych tek­stów ob­szer­nych i bar­dziej skom­pli­ko­wa­nych, ade­kwat­nych do dłu­go­ści i stop­nia trud­no­ści ich wy­kła­dów, pro­gra­mów pre­zen­to­wa­nych w me­diach czy roz­mów i dys­ku­sji, w któ­rych uczest­ni­czą.

Do na­grań do­łą­czo­no ćwi­cze­nia spraw­dza­ją­ce ro­zu­mie­nie ze słu­chu i utrwa­la­ją­ce słow­nic­two oraz łą­czą­ce te kom­pe­ten­cje z in­ny­mi, np. mó­wie­niem i pi­sa­niem, aby jak naj­sze­rzej i wie­lo­płasz­czy­zno­wo włą­czyć kom­pe­ten­cje ro­zu­mie­nia ze słu­chu w bu­do­wa­nie zna­jo­mo­ści ję­zy­ka. Zróż­ni­co­wa­nie za­sto­so­wa­nych ćwi­czeń zde­cy­do­wa­nie sprzy­ja na­uce; są wśród nich te­sty wy­bo­ru, ćwi­cze­nia z lu­ka­mi, zda­nia do do­koń­cze­nia i ta­be­le do uzu­peł­nie­nia, py­ta­nia do tek­stu i go­to­we od­po­wie­dzi, któ­re na­le­ży przy­po­rząd­ko­wać do mó­wią­ce­go, wy­szu­ki­wa­nie błę­dów, a tak­że ćwi­cze­nia łą­czą­ce na­ukę z za­ba­wą, m.in. przez wpro­wa­dze­nie ry­sun­ku lub gry.

Ozna­cze­nia B i C wska­zu­ją na sto­pień trud­no­ści od­po­wia­da­ją­cy po­zio­mom zna­jo­mo­ści ję­zy­ka. Książ­ka nie jest prze­zna­czo­na dla stu­den­tów po­cząt­ku­ją­cych – do roz­wi­ja­nia i utrwa­la­nia za­so­bu ich słow­nic­twa wy­star­cza­ją pro­ste tek­sty i dia­lo­gi za­miesz­czo­ne w licz­nych pod­ręcz­ni­kach na po­zio­mie A. W ob­rę­bie po­zio­mów ję­zy­ko­wych zde­cy­do­wa­no się nie do­pa­so­wy­wać po­szcze­gól­nych na­grań i ćwi­czeń do mniej­szych ca­ło­stek, a więc B1, B2, C1 i C2, a do­dat­ko­wo ozna­czyć nie­któ­re na po­gra­ni­czu B i C, wy­cho­dząc z za­ło­że­nia, że wie­le za­le­ży od ich celu, a tak­że od in­dy­wi­du­al­nych pre­dys­po­zy­cji uczą­ce­go się. Na­gra­nia i ćwi­cze­nia te mogą być bo­wiem wy­ko­rzy­sty­wa­ne za­rów­no na po­zio­mie niż­szym do wpro­wa­dze­nia no­we­go te­ma­tu, słow­nic­twa, za­gad­nie­nia gra­ma­tycz­ne­go lub w celu roz­wi­ja­nia da­nej umie­jęt­no­ści, jak i na po­zio­mie wyż­szym do utrwa­le­nia ma­te­ria­łu, uroz­ma­ice­nia form za­ję­cio­wych czy wpro­wa­dze­nia ele­men­tów za­ba­wy. Nie­jed­no­krot­nie wy­ko­rzy­sta­nie po­szcze­gól­nych ćwi­czeń dla po­zio­mu niż­sze­go czy wyż­sze­go za­le­ży też od wie­lu in­nych czyn­ni­ków, jak ję­zyk oj­czy­sty stu­den­ta i zna­jo­mość in­nych ję­zy­ków ob­cych, a ro­zu­mie­nie ze słu­chu może nie iść w pa­rze z in­ny­mi kom­pe­ten­cja­mi, jak zna­jo­mość gra­ma­ty­ki i za­sób ak­tyw­ne­go słow­nic­twa, roz­strzy­ga­ją­ce wszak w okre­śla­niu po­zio­mu ję­zy­ko­we­go i przy­pi­sa­niu oso­by do da­nej gru­py. Stąd np. u stu­den­tów o pol­skich ko­rze­niach czy mó­wią­cych ję­zy­ka­mi sło­wiań­ski­mi, u któ­rych ro­zu­mie­nie ze słu­chu prze­wyż­sza inne umie­jęt­no­ści, moż­li­we jest wy­ko­rzy­sta­nie tek­stów przy­pi­sa­nych do wyż­sze­go po­zio­mu, a dla stu­den­tów z in­nych krę­gów kul­tu­ro­wych nie­kie­dy tek­sty o ade­kwat­nie okre­ślo­nym stop­niu trud­no­ści mogą być zbyt trud­ne. Z wszyst­kich tych po­wo­dów ozna­cze­nie po­zio­mu w książ­ce jest je­dy­nie su­ge­stią, zaś do­pa­so­wa­nie po­zo­sta­wiam za­in­te­re­so­wa­nym.

Na koń­cu książ­ki za­miesz­czo­no tran­skryp­cje na­grań stu­dyj­nych, a tak­że klucz do ćwi­czeń. W klu­czu zna­la­zły się wy­łącz­nie roz­wią­za­nia ćwi­czeń za­mknię­tych oraz uzu­peł­nio­ne zda­nia i tek­sty na­grań po­cho­dzą­cych z In­ter­ne­tu. Bez su­ge­stii roz­wią­za­nia po­zo­sta­wio­no ćwi­cze­nia otwar­te oraz ta­kie, do któ­rych od­po­wie­dzi moż­na sfor­mu­ło­wać w róż­ny spo­sób lub sa­mo­dziel­nie zna­leźć je w tran­skryp­cji na­gra­nia.

Mam na­dzie­ję, że za­pro­po­no­wa­ne na­gra­nia i ćwi­cze­nia po­mo­gą w roz­wi­ja­niu spraw­no­ści ro­zu­mie­nia ze słu­chu oraz spra­wią, że na­uka ję­zy­ka pol­skie­go bę­dzie przy­jem­no­ścią. Wy­star­czy nad­sta­wić ucha.

Bar­dzo waż­ne in­for­ma­cje

 Pu­bli­ka­cja za­wie­ra ma­te­ria­ły do słu­cha­nia albo do słu­cha­nia i oglą­da­nia oraz zwią­za­ne z nimi ze­sta­wy ćwi­czeń.

 Do na­grań od­sy­ła­ją kody QR. Ikon­ki in­for­mu­ją o licz­bie osób mó­wią­cych.

 Ozna­cze­nia B i C wska­zu­ją na sto­pień trud­no­ści od­po­wia­da­ją­cy po­zio­mom zna­jo­mo­ści ję­zy­ka.

 Kody QR kie­ru­ją tak­że do re­pro­duk­cji ob­ra­zów, któ­rych do­ty­czą na­gra­nia i ćwi­cze­nia, oraz do tek­stów pio­se­nek przed­sta­wio­nych w roz­dzia­le IV.

 Każ­de z ćwi­czeń zo­sta­ło od­po­wied­nio ozna­czo­ne dwie­ma cy­fra­mi – pierw­sza od­no­si się do nu­me­ru na­gra­nia, a dru­ga do ko­lej­no­ści ćwi­czeń.

 Za każ­dym ra­zem naj­pierw po­słu­chaj na­gra­nia, a na­stęp­nie wy­ko­naj ćwi­cze­nia. W ra­zie po­trze­by sko­rzy­staj z tran­skryp­cji na­grań stu­dyj­nych za­miesz­czo­nej na koń­cu książ­ki.

 Przy każ­dym ćwi­cze­niu słu­chaj na­gra­nia naj­wy­żej dwa razy.

 Py­ta­nia naj­czę­ściej od­no­szą się do in­for­ma­cji po­ja­wia­ją­cych się ko­lej­no w na­gra­niach. Gdy jest ina­czej, po­le­ce­nia są od­po­wied­nio sfor­mu­ło­wa­ne.

 Czy­taj in­for­ma­cje w dym­kach przy ćwi­cze­niach – pod­po­wia­da­ją, w jaki spo­sób mo­żesz pra­co­wać.

 Nie­któ­re ozna­czo­ne ćwi­cze­nia mo­żesz wy­ko­nać ust­nie lub pi­sem­nie albo wy­ko­rzy­stać jako te­mat do dys­ku­sji w gru­pie.

 Nie po­mi­jaj wy­krzyk­ni­ków – sy­gna­li­zu­ją bar­dzo waż­ne uwa­gi.

 Je­że­li pra­cu­jesz z na­uczy­cie­lem, skon­sul­tuj się z nim i zwróć uwa­gę na wska­za­ne przez nie­go miej­sca. Gdy wy­ko­nu­jesz ćwi­cze­nia sa­mo­dziel­nie, zaj­rzyj do tran­skryp­cji na­grań. Ko­rzy­staj z klu­cza.

 Je­śli masz taką moż­li­wość, po­rów­nuj swo­je pra­ce z pra­ca­mi in­nych uczą­cych się osób. War­to uczyć się tak­że na cu­dzych błę­dach!

 Uży­waj tego wy­bo­ru ćwi­czeń z na­gra­nia­mi rów­nież w wer­sji cy­fro­wej – kod i ha­sło znaj­dziesz na stro­nie re­dak­cyj­nej.

3. Re­flek­sje, opi­nie, emo­cje

49. Skąd się bio­rą prze­są­dy

Po­słu­chaj na­gra­nia, a na­stęp­nie wy­ko­naj ćwi­cze­nia.

Ćwi­cze­nie 49.1

Wy­pisz prze­są­dy do­ty­czą­ce rze­czy, za­cho­wań i zja­wisk za­pew­nia­ją­cych szczę­ście i po­wo­dze­nie oraz tych spro­wa­dza­ją­cych pe­cha i nie­szczę­ście.

Za­pew­nia­ją szczę­ście i po­wo­dze­nie

Spro­wa­dza­ją pe­cha i nie­szczę­ście

Ćwi­cze­nie 49.2

Za­znacz pra­wi­dło­we od­po­wie­dzi.

Skąd się bio­rą prze­są­dy

Tak

Nie

Brak

in­for­ma­cji

1. Roz­mo­wa od­by­wa się w pią­tek trzy­na­ste­go.

2. Zda­niem ba­da­cza, lu­dzie rzad­ko przy­zna­ją się do tego, że są prze­sąd­ni, bo nie chcą być po­strze­ga­ni ne­ga­tyw­nie.

3. Eks­pert twier­dzi, że prze­są­dy są czę­ścią kul­tu­ry i tra­dy­cji.

4. Eks­pert przy­zna­je, że za­wsze, kie­dy nie re­agu­je zgod­nie ze zwy­cza­jem na prze­są­dy, to dziw­nie się czu­je.

5. Ba­dacz tłu­ma­czy, że wia­ra w prze­są­dy wią­że się z ludz­ką po­trze­bą zna­le­zie­nia przy­czy­ny swo­je­go po­wo­dze­nia lub nie­po­wo­dze­nia.

6. Prze­sąd, żeby nie wi­tać się przez próg wią­że się z wie­rze­nia­mi pra­sło­wiań­ski­mi.

7. Re­dak­tor przy­zna­je, że prze­niósł swo­ją żonę po ślu­bie przez próg, a tak­że, że od­pu­ku­je w nie­ma­lo­wa­ne drew­no.

8. Eks­pert przy­zna­je, że nosi w port­fe­lu ry­bią łu­skę, żeby za­pew­nić so­bie pie­nią­dze.

9. Zda­niem eks­per­ta nie­któ­re prze­są­dy wca­le nimi nie są, na­to­miast są fak­ta­mi wy­ni­ka­ją­cy­mi z ob­ser­wa­cji przy­ro­dy.

10. Dru­ży­na pił­kar­ska, któ­rej ki­bi­cu­je re­dak­tor, ma swo­ją ma­skot­kę.

Ćwi­cze­nie 49.3

Po­daj wy­mie­nio­ne przez eks­per­ta po­wo­dy po­wsta­nia i ist­nie­nia prze­są­dów.

1. ...................................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................................

3. ...................................................................................................................................................................

4. ...................................................................................................................................................................

5. ...................................................................................................................................................................

6. ...................................................................................................................................................................

7. ...................................................................................................................................................................

8. ...................................................................................................................................................................

Ćwi­cze­nie 49.4

a) Wy­ja­śnij zna­cze­nie po­niż­szych zwro­tów wy­stę­pu­ją­cych w na­gra­niu.

1. po­strze­gać (ko­goś/coś) jako

...................................................................................................................................................................

2. ro­bić (coś) bez za­sta­no­wie­nia

...................................................................................................................................................................

3. nie uświa­da­miać so­bie (cze­goś)

...................................................................................................................................................................

4. zła­pać (ko­goś) na go­rą­cym uczyn­ku

...................................................................................................................................................................

5. rzą­dzić się pra­wa­mi

...................................................................................................................................................................

6. na­ru­szać po­rzą­dek

...................................................................................................................................................................

7. upo­wszech­niać (coś)

...................................................................................................................................................................

8. przy­pi­sy­wać (ko­muś/cze­muś) coś

...................................................................................................................................................................

9. być uprosz­cze­niem

...................................................................................................................................................................

10. ustrzec się (ko­goś/cze­goś)

...................................................................................................................................................................

b) Ułóż zda­nia z tymi wy­ra­że­nia­mi, od­no­sząc je do wła­sne­go ży­cia lub róż­nych moż­li­wych sy­tu­acji.

Ćwi­cze­nie 49.5

a) Uzu­peł­nij w tek­ście bra­ku­ją­ce wy­ra­zy.

Red.– Mamy dziś pią­tek, i to trzy­na­ste­go, więc czy może być ................ dzień na roz­mo­wę o prze­są­dach? Na­szym go­ściem jest pan dr Krzysz­tof So­snow­ski, an­tro­po­log. Dzień do­bry. Czy jest Pan prze­sąd­ny?

dr KS– Nie znam chy­ba czło­wie­ka, któ­ry na ta­kie py­ta­nie ................... twier­dzą­co. Nie lu­bi­my być ....................... jako lu­dzie prze­sąd­ni. Ale z dru­giej stro­ny pra­wie każ­dy od­po­wia­da „Nie je­stem prze­sąd­ny, ale...”. I to „ale” ozna­cza, że głę­bo­ko ...................... w nas pew­ne wie­rze­nia, ......................, przy­zwy­cza­je­nia. Bo prze­są­dy są po pro­stu czę­ścią kul­tu­ry.

Red. – A czy Pan wie­rzy w ja­kieś prze­są­dy?

dr KS – Ra­czej nie wie­rzę, ale gdy­by mnie Pan za­py­tał ina­czej, o to, czy prze­są­dy są .............. w moim ży­ciu, to po­wie­dział­bym, że tak. Bo nie wie­rzę w ich moc, ale cza­sem re­agu­ję w da­nej sy­tu­acji au­to­ma­tycz­nie, bez ......................, albo też ro­bię coś, bo tak ro­bi­ła np. moja bab­cia. Zresz­tą ...................... jak wie­lu lu­dzi.

Red. – Czy może Pan po­dać ja­kieś przy­kła­dy?

dr KS– Kie­dy czar­ny kot .......................... Panu dro­gę, to nie wra­ca Pan prze­stra­szo­ny do domu, pew­nie po­my­ślał Pan o pe­chu?

Red. – No tak.

dr KS– Ostat­nio je­cha­łem .............. i za­uwa­ży­łem, że na wi­dok ko­mi­nia­rza po­ło­wa lu­dzi w tram­wa­ju za­czę­ła szu­kać gu­zi­ka ............... szczę­ście. Bo tak się robi. Ale na pew­no te oso­by po­wie­dzia­ły­by, że nie są prze­sąd­ne. A może po­my­śle­li, że może to nie jest praw­da, ale nie za­szko­dzi.

Red. – A co miał Pan na ......................, mó­wiąc o bab­ci?

dr KS– Pew­ne za­cho­wa­nia są po­wta­rza­ne z po­ko­le­nia na po­ko­le­nie, są czę­ścią tra­dy­cji. Moja mama, kie­dy ktoś ....................... to­reb­kę na pod­ło­dze, od razu ją pod­no­si, bo jej mama też tak ro­bi­ła. Ja to­reb­ki oczy­wi­ście nie mam, ale kie­dy cze­goś za­po­mnę i wró­cę, to za­wsze .................... na chwi­lę. Nie wie­rzę w złe moce i tak da­lej, ale je­śli tego nie zro­bię, po pro­stu dziw­nie się czu­ję. Jak­bym o czymś za­po­mniał. Bo ta­kie ........................ dają nam ja­kąś we­wnętrz­ną pew­ność i spo­kój.

Red. – Chy­ba nie ma ta­kich sy­tu­acji w moim ży­ciu.

dr KS– Albo po pro­stu Pan ich ...................... nie uświa­da­mia. Trzy­ma Pan .................... za ko­goś, żeby mu się uda­ło? Albo każe Pan je trzy­mać za sie­bie? Je Pan obo­wiąz­ko­we­go ....................... w tłu­sty czwar­tek, żeby za­pew­nić so­bie po­wo­dze­nie? Wita się Pan ..................... próg? Tak szcze­rze!

Red.– Zła­pał mnie Pan na ...................... uczyn­ku! Chy­ba po pro­stu nie uwa­ża­łem tych za­cho­wań za prze­są­dy.

dr KS– Bo wie­le z nich .................. w na­sze ży­cie. I dzia­ła­ją na za­sa­dzie przy­zwy­cza­je­nia. Za­wsze zja­da­my pącz­ka w tłu­sty czwar­tek, pil­nu­je­my, żeby się nie ............ w Wi­gi­lię, bo to zła ............. na na­stęp­ny rok, na wi­dok ko­mi­nia­rza ła­pie­my się za gu­zik itp.

Red. – Czy prze­są­dy do­ty­czą tyl­ko szczę­ścia i pe­cha?

dr KS– Nie tyl­ko. Spo­ro ..................... się choć­by z pie­niędz­mi. Jak wspo­mnia­ne już sta­wia­nie to­reb­ki na pod­ło­dze, przez któ­re mogą uciec. A dla za­pew­nie­nia so­bie pie­nię­dzy no­sze­nie ............. port­fe­la, albo w nim gro­si­ka czy ............. łu­ski.

Red. – Czę­sto na­wet, kie­dy ku­pu­je­my nowy port­fel, to już jest w nim gro­sik!

dr KS– Wi­dzi Pan, to po­twier­dza moją ...................... . Mo­że­my nie wie­rzyć w prze­są­dy, nie wie­dzieć, skąd się wzię­ły, a i tak bę­dzie­my się na nie co ................. na­ty­kać.

Red. – A skąd się wzię­ły?

dr KS– To naj­czę­ściej wie­rze­nia zwią­za­ne z re­li­gia­mi .................... chrze­ści­jań­stwa, albo ta­kie, któ­re chrze­ści­jań­stwo stwo­rzy­ło lub wzmoc­ni­ło.

Red. – Czy mogę pro­sić o przy­kła­dy?

dr KS – W cza­sach ...................... ist­nia­ło prze­ko­na­nie, że świat we­wnątrz domu i świat ze­wnętrz­ny ................. się od­ręb­ny­mi pra­wa­mi i mają swo­je du­chy. Tak więc obu tych świa­tów nie po­win­no się mie­szać i ....................... po­rząd­ku w ich ob­rę­bie. Dla­te­go, kie­dy na­gle wra­ca­my do domu, bo cze­goś za­po­mnie­li­śmy, mu­si­my usiąść, żeby wszyst­ko się uspo­ko­iło. Dla­te­go też nie wi­ta­my się przez ......................, któ­ry dzie­li te dwa świa­ty. I z tego sa­me­go po­wo­du prze­no­si­my mło­dą żonę przez próg do jej no­we­go domu, bo w ten spo­sób ................ do­mo­we du­chy, wpro­wa­dza­jąc obcą.

Red.– Czy­li jed­nak je­stem prze­sąd­ny, i przez próg się nie wi­tam, i żonę kie­dyś prze­nio­słem... A co z tymi, któ­re chrze­ści­jań­stwo .........................?

dr KS– To choć­by wszyst­kie zwią­za­ne z dia­błem, cza­row­ni­ca­mi, zły­mi mo­ca­mi. Ko­ściół, wal­cząc ze złem, przy­czy­nił się do upo­wszech­nie­nia wia­ry w jego słu­gi, w zna­cze­nie czar­nych ko­tów, sów, ......................... i tak da­lej. Ale też funk­cji amu­le­tów na szczę­ście: krzy­ży­ków, anioł­ków, po­sta­ci świę­tych...

Red.– Ale chy­ba czymś in­nym jest no­sze­nie krzy­ży­ka niż no­sze­nie ....................... ko­ni­czyn­ki? Tu­taj za­pro­te­stu­ję.

dr KS – Z punk­tu wi­dze­nia .......................... nie. Wszyst­kie re­li­gie mają swo­je wie­rze­nia i ......................., któ­re chro­nią czło­wie­ka przed zły­mi mo­ca­mi albo ...................... opie­kę do­brych. Bo wy­ni­ka to z po­trze­by czło­wie­ka, z jego stra­chu. Tak samo uni­wer­sal­ne są pew­ne sko­ja­rze­nia, choć­by przy­pi­sy­wa­nie ne­ga­tyw­nych ................... do­ło­wi czy stro­nie le­wej, a do­brych gó­rze i stro­nie pra­wej. Tak więc wsta­wa­nie z łóż­ka lewą nogą spro­wa­dza pe­cha, a słoń z .................. do góry czy pod­ko­wa uło­żo­na do góry – szczę­ście. I to, że wie­le sko­ja­rzeń, a prze­są­dy są pew­nym uprosz­cze­niem w re­la­cji .......................... i sku­tek, wy­ni­ka­ją też z ob­ser­wa­cji przy­ro­dy.

Red. – Po­dob­no nie­któ­re wy­ni­ka­ją też z ob­ser­wa­cji przy­ro­dy.

dr KS– Oczy­wi­ście, choć­by taki, że ja­skół­ki ni­sko la­ta­ją, więc bę­dzie deszcz. Za­miast ..................... całe ro­zu­mo­wa­nie: bę­dzie deszcz, więc jest więk­sza ..................... po­wie­trza, przez co owa­dy, w tym ...................., ni­żej la­ta­ją, żeby nie ..................... skrzy­de­łek, a za nimi też ni­żej la­ta­ją zja­da­ją­ce je ja­skół­ki, ma­wia się w uprosz­cze­niu i to od­wrot­nie: ja­skół­ki ni­sko la­ta­ją, więc bę­dzie deszcz. Wy­glą­da to na ja­kieś ..................... wie­rze­nie, na prze­sąd, ale jest po pro­stu wy­ni­kiem ob­ser­wa­cji przy­ro­dy.

Red. – Skąd ta po­trze­ba prze­są­dów?

dr KS– Jak mó­wi­łem: ze stra­chu. Świat ..................... czło­wie­ka jest wro­gi. Może się zda­rzyć wie­le złych rze­czy i czło­wiek szu­ka choć­by ma­łych rze­czy, któ­re mogą mu po­móc, ..................... go, za­pew­nić tro­chę szczę­ścia. I dać po­czu­cie bez­pie­czeń­stwa. Bo wszyst­kie ....................., obo­jęt­nie ja­kie, po­ma­ga­ją czuć się bez­piecz­nie. Idzie­my na eg­za­min, mamy waż­ną pre­zen­ta­cję w pra­cy itd., więc bie­rze­my coś na szczę­ście. Może być to coś stan­dar­do­we­go, ale też coś in­dy­wi­du­al­ne­go, np. szczę­śli­wa ko­szul­ka, szczę­śli­wy dłu­go­pis, ........................, któ­ry się do­sta­ło „na szczę­ście” i już kie­dyś za­dzia­łał. Bo je­śli mie­li­śmy już to ze sobą i nam się uda­ło, to wie­rzy­my w ................... tej rze­czy i ko­lej­ny raz zno­wu ją za­bie­rze­my. Oczy­wi­ście to nie ona nam po­ma­ga, ale my mniej się de­ner­wu­je­my, ale czy nie le­piej za­brać ma­skot­kę, niż ........................ leki uspo­ka­ja­ją­ce?

Red. – Ni­gdy tak do­tąd o tym nie my­śla­łem...

dr KS– Mają swo­je ma­skot­ki czy ta­li­zma­ny ..................... spor­to­we, fir­my i róż­ne in­sty­tu­cje. Może na­wet Pana ulu­bio­ny ................. pił­ki noż­nej. A jak sły­sza­łem, jest Pan wier­nym ki­bi­cem jed­nej z ta­kich dru­żyn...

Red.– Czy­li jak się oka­zu­je je­stem czło­wie­kiem prze­sąd­nym, a jesz­cze ..................... go­dzi­ny temu wy­da­wa­ło mi się, że nie.

dr KS– Tak, bar­dzo czę­sto tak bywa, ha­ha­ha! Je­śli in­te­re­su­ją Pana i Pań­stwa prze­są­dy, to wła­śnie wy­da­ję książ­kę na ten te­mat.

Red.– To ży­czę, żeby oka­za­ła się be­st­sel­le­rem!

dr KS – Nie dzię­ku­ję! A na do­da­tek ....................... w nie­ma­lo­wa­ne drew­no.

Red. – I to wręcz ide­al­ne za­koń­cze­nie na­szej roz­mo­wy. Bar­dzo dzię­ku­ję i cze­ka­my na książ­kę.

b) Po­rów­naj uzu­peł­nio­ny tekst z jego tran­skryp­cją i po­praw błęd­nie za­pi­sa­ne wy­ra­zy.

c) Ułóż zda­nia nie­zwią­za­ne z prze­są­da­mi, uży­wa­jąc nowo po­zna­nych lub nie­zbyt do­brze zna­nych wy­ra­zów i zwro­tów.

Ćwi­cze­nie 49.6

Na pod­sta­wie wy­po­wie­dzi scha­rak­te­ry­zuj

a) re­dak­to­ra,

b) eks­per­ta.

| Ćwi­cze­nie mo­żesz wy­ko­nać pi­sem­nie lub ust­nie. |

50. Prze­gląd Ty­go­dnia

Po­słu­chaj au­dy­cji, a na­stęp­nie wy­ko­naj ćwi­cze­nia.

Ćwi­cze­nie 50.1

Przy­po­rząd­kuj wy­da­rze­nia, o któ­rych mowa, do kon­kret­nych dni.

1. Po­nie­dzia­łek: ........................................................................................

2. Wto­rek: ........................................................................................

3. Śro­da: ........................................................................................

4. Czwar­tek: ........................................................................................

5. Pią­tek: ........................................................................................

6. So­bo­ta: ........................................................................................

7. Nie­dzie­la: ........................................................................................

Ćwi­cze­nie 50.2

Do­kończ po­da­ne zda­nia zgod­nie z in­for­ma­cja­mi po­da­ny­mi w na­gra­niu.

1. Au­dy­cja Prze­gląd Ty­go­dnia........................................................................................

2. Pro­fe­sor Anna Ja­nik jest z za­wo­du ................................................................, dla­te­go ........................................................................................

3. Zda­niem pro­fe­sor Ja­nik wpro­wa­dze­nie obo­wiąz­ku szkol­ne­go dla 6-lat­ków wy­ni­ka z ........................................................................................

4. Ce­lem rzą­du re­ali­zu­ją­ce­go re­for­mę edu­ka­cji było ................................................................................................................................................................................

5. Za­le­tą wcze­śniej­sze­go pój­ścia dzie­ci do szko­ły jest .............................................................................., na­to­miast wadą........................................................................................

6. Kon­flik­ty na świe­cie są wy­wo­ła­ne ........................................................................................

7. Sy­tu­acja w Afry­ce ........................................................................................

8. Dla pie­nię­dzy ........................................................................................

9. Mi­sje hu­ma­ni­tar­ne ........................................................................................

10. Tu­ry­ści przy­spa­rza­ją pro­ble­mów ........................................................................................

11. Fi­nan­so­wa­nie ak­cji ra­tow­ni­czych ........................................................................................

12. Ludz­kie wady ........................................................................................

13. Na fe­sti­wa­lu fil­mo­wym suk­ces ........................................................................................

14. Psy ze schro­ni­ska nie­jed­no­krot­nie ........................................................................................

15. W ak­cjach cha­ry­ta­tyw­nych udział ........................................................................................

Ćwi­cze­nie 50.3

Scha­rak­te­ry­zuj go­ści na pod­sta­wie po­glą­dów wy­ra­żo­nych w pro­gra­mie.

| Ćwi­cze­nie mo­żesz wy­ko­nać pi­sem­nie lub ust­nie. |

1. Bog­dan No­wic­ki:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Anna Ja­nik:..........................................................................................................................................................................................................................................................

Ćwi­cze­nie 50.4

a) Uzu­peł­nij w tek­ście bra­ku­ją­ce wy­ra­zy.

Red –Dzień do­bry! Wi­ta­my w au­dy­cji Prze­gląd Ty­go­dnia. Jak zwy­kle wy­da­rze­nia będą .......................... zna­ny dzien­ni­karz Bog­dan No­wic­ki i pro­fe­sor Anna Ja­nik. Dzień do­bry Pań­stwu!

AJ – Dzień do­bry! Jak ten ty­dzień szyb­ko mi­nął!

BN –Ale za to mo­że­my zno­wu spo­tkać się z Pań­stwem i po­roz­ma­wiać o ............................ wy­da­rze­niach.

Red –Któ­re z wy­da­rzeń uzna­ją Pań­stwo za wy­jąt­ko­wo waż­ne w ............................ ty­go­dniu?

AJ –To oczy­wi­ście za­le­ży, z ja­kiej per­spek­ty­wy. Czy my­śli­my o wy­da­rze­niach po­li­tycz­nych, czy kul­tu­ral­nych, czy mię­dzy­na­ro­do­wo, czy lo­kal­nie.

Red – A dla Pani?

AJ –Jako dla so­cjo­lo­ga wy­jąt­ko­wo waż­ne wy­da­je mi się wpro­wa­dze­nie zmian w sys­te­mie edu­ka­cji. Ten wpro­wa­dzo­ny we wto­rek pro­gram, za­rów­no ............................... po­cząt­ku roz­po­czę­cia na­uki na wiek 6 lat, jak i zmia­na licz­by lat na­uki w szko­le śred­niej ............................. wpły­nie na wie­le spraw.

Red – Na przy­kład?

AJ –Cały ten sys­tem ma ............. celu skró­ce­nie na­uki szkol­nej i szyb­sze wy­pusz­cza­nie na ry­nek pra­cow­ni­ków, któ­rzy będą mo­gli ............................. bu­dżet.

BN – Ja ............... jesz­cze do­dał kwe­stie przed­szko­li. Sze­ścio­lat­ki idą­ce wcze­śniej do szko­ły, to wię­cej miejsc w przed­szko­lach dla in­nych dzie­ci.

AJ – No tak, ale mniej miejsc w szko­łach! Jak po­ra­dzą so­bie szko­ły z taką licz­bą .....................................?

Red – No i jesz­cze ro­dzi­ce, któ­rzy pro­te­stu­ją, że dzie­ciom za­bie­ra się dzie­ciń­stwo i że nie wszyst­kie .............................. są go­to­we do obo­wiąz­ku szkol­ne­go.

AJ – Ta­kie są skut­ki de­cy­zji bez ......................... spo­łecz­nych... Wi­dzę to też w szko­le mo­jej wnucz­ki.

Red – Zo­ba­czy­my, jak się to roz­wi­nie. Tym­cza­sem przyj­rzyj­my się też in­nym wy­da­rze­niom.

BN – Ja bym zwró­cił uwa­gę na na­ra­sta­ją­ce od ja­kie­goś cza­su kon­flik­ty na świe­cie. Może to nas bez­po­śred­nio nie ......................, ale to za­wsze efekt dłu­go­ter­mi­no­wy. Po­nie­dział­ko­wa wy­po­wiedź pre­zy­den­ta USA tyl­ko ....................... sy­tu­ację. We wto­rek naj­pierw za­re­ago­wa­ły Chi­ny, a dzień po­tem Ro­sja. To do ni­cze­go do­bre­go nie pro­wa­dzi. Do tego ma­ni­fe­sta­cje pra­wie we wszyst­kich kra­jach zwią­za­nych w róż­ny spo­sób z tymi mo­car­stwa­mi. Czwar­tek Mek­syk, pią­tek Ukra­ina i Azja Po­łu­dnio­wo-Wschod­nia, zwłasz­cza Taj­wan. Z jed­nej stro­ny USA, Ro­sja i Chi­ny ....................... mu­sku­ły i po­ka­zu­ją prze­ciw­ni­kom, kto tu jest waż­niej­szy i sil­niej­szy, a z dru­giej na ....................... mię­dzy­na­ro­do­wej uda­ją nie­win­ne ja­gniąt­ka. I do tego, jak mó­wi­łem, chwy­ta­ją się róż­nych środ­ków dla za­ma­ni­fe­sto­wa­nia swo­jej do­mi­na­cji w .................................... kra­jach.

AJ – I w Afry­ce. Afry­ka to dzi­siaj też pole ........................ o wpły­wy.

Red – I o pie­nią­dze.

AJ – Je­śli nie wie­my, o co cho­dzi, to za­wsze o pie­nią­dze. Słab­szych wy­ko­rzy­stu­je się na róż­ne spo­so­by. A te­raz na do­da­tek ................. dała moż­li­wość zwięk­sze­nia eks­por­tu.

BN – Stąd ta czwart­ko­wa umo­wa o eks­po­rcie żyw­no­ści do Afry­ki Środ­ko­wej. Wi­dać, że je­śli cho­dzi o pie­nią­dze, to USA i Ro­sja po­tra­fią się do­ga­dać. Cza­sem mam wra­że­nie, że te ich kon­flik­ty to tyl­ko .............................. .

AJ – Ja jesz­cze pod­kre­ślę, że w tej sy­tu­acji zin­ten­sy­fi­ko­wa­ła się dzia­łal­ność ...................... hu­ma­ni­tar­nych. Tak­że z na­sze­go kra­ju w ubie­głym ty­go­dniu po­le­cia­ły aż dwa trans­por­ty. We wto­rek z żyw­no­ścią, a w śro­dę z le­ka­mi i po­mo­cą me­dycz­ną.

Red – Sko­ro je­ste­śmy ............. me­dy­cy­nie, to co są­dzą Pań­stwo o ak­cji w gó­rach w ubie­głą so­bo­tę?

BN – Wie Pan, cza­sem brak mi słów. Lu­dzie wy­cho­dzą w góry bez przy­go­to­wa­nia, nie zwra­ca­ją uwa­gi na cha­rak­ter gór, zmien­ność po­go­dy, moż­li­wość po­ja­wie­nia się ...................... tak­że wte­dy, gdy na ni­zi­nach cie­pło i sło­necz­nie. I na do­da­tek ni­ko­go nie in­for­mu­ją o swo­jej wy­ciecz­ce.

AJ – A już od daw­na mówi się o tym, że no­cu­ją­cy w schro­ni­skach i ho­te­lach gór­skich mu­szą mieć obo­wią­zek po­da­wa­nia w .............................. cza­su i celu wy­pra­wy. I kon­sul­to­wa­nia wa­run­ków at­mos­fe­rycz­nych.

Red – No tak, ale co z tymi, jak to mał­żeń­stwo, któ­re wy­szło w so­bo­tę, któ­rzy no­cu­ją na pry­wat­nych ..............................? Jak nad nimi za­pa­no­wać?

BN – Nie da się. Choć­by wpro­wa­dził mi­lion za­ka­zów i na­ka­zów, to głu­po­ta ludz­ka jest więk­sza. W su­mie my­ślę, że je­śli ktoś chce zgi­nąć, to wy­cho­dzi ............. wła­sną od­po­wie­dzial­ność i już.

AJ – Ale po­tem jest ak­cja ra­tow­ni­cza i nie­od­po­wie­dzial­ni ry­zy­ku­ją też ....................... ra­tow­ni­ków, nie tyl­ko wła­sne. Tak jak ostat­nio.

Red – No tak, tu­ry­stów uda­ło się bez­piecz­nie spro­wa­dzić, ale zgi­nął je­den z ra­tow­ni­ków. Trwa ........................ na po­moc jego ro­dzi­nie. Na stro­nie na­szej au­dy­cji znaj­dą Pań­stwo nu­mer kon­ta.

BN – Coś się we mnie ............., kie­dy my­ślę, że to na­sze wspól­ne pie­nią­dze, któ­re mo­gły­by pójść na lep­szy cel. Może gdy­by ................ ta­kie ak­cje mu­sie­li za nie za­pła­cić z wła­snej kie­sze­ni, to by­li­by ostroż­niej­si.

AJ – Ja nie je­stem taką opty­mist­ką...

Red – Ko­lej­ny pro­blem bez do­bre­go wyj­ścia.

AJ – I ko­lej­ny wy­wo­ła­ny ludz­ki­mi wa­da­mi. Bo ludz­ka głu­po­ta i .......................... są nie­zmie­rzo­ne.

Red – A czy zna­leź­li Pań­stwo w ubie­głym ty­go­dniu ja­kiś po­zy­tyw­ny ak­cent? Spró­buj­my w tym ......................... złych in­for­ma­cji zna­leźć ja­kąś do­brą.

AJ – Ja wy­mie­nię suk­ces Lu­cja­na Za­rem­by na fe­sti­wa­lu fil­mo­wym w We­ne­cji. Na­gro­da, któ­rą otrzy­mał w pią­tek, dla naj­lep­sze­go fil­mu i ............. re­ży­se­rię to jed­no, ale o wie­le waż­niej­sze jest przy­ję­cie fil­mu przez pu­blicz­ność. Ja za­wsze mam na­dzie­ję, że sztu­ka po­tra­fi .......................... ludz­kie ser­ca i po­ka­że też ja­sną stro­nę czło­wie­ka.

BN – Tak, ten film o tra­ge­dii ro­dzin­nej jest na­praw­dę ................... .

Red – A jaki Pan, Pa­nie Bog­da­nie, .................. po­zy­tyw­ny przy­kład z ubie­głe­go ty­go­dnia?

BN – Ja zwró­cę uwa­gę na or­ga­ni­zo­wa­ną przez na­szą re­dak­cję week­en­do­wą ak­cję ad­op­cji psów ze schro­ni­ska. Uda­ło się zna­leźć dom dla pięt­na­stu czwo­ro­no­gów.

AJ – Miej­my na­dzie­ję, że to nie tyl­ko ................. ser­ca i dzia­ła­nie pod wpły­wem za­an­ga­żo­wa­nych w ak­cję zna­nych ak­to­rów i że część psów tam za ja­kiś czas nie wró­ci.

Red – Ależ Pani jest pe­sy­mist­ką!

AJ – Po pro­stu re­alist­ką. Ale za­wsze trze­ba mieć na­dzie­ję.

Red – I tym opty­mi­stycz­nym ................... koń­czy­my dzi­siej­szą au­dy­cję. Bar­dzo dzię­ku­ję na­szym go­ściom za dys­ku­sję i Pań­stwu za uwa­gę. Do usły­sze­nia za ty­dzień!

b) Po­rów­naj uzu­peł­nio­ny tekst z jego tran­skryp­cją i po­praw błęd­nie za­pi­sa­ne wy­ra­zy.

c) Ułóż zda­nia z nowo po­zna­ny­mi wy­ra­za­mi, zwro­ta­mi i wy­ra­że­nia­mi.

Ćwi­cze­nie 50.5

Wy­bierz je­den z pro­ble­mów omó­wio­nych przez eks­per­tów, a na­stęp­nie

a) po­daj opi­nie oboj­ga go­ści pro­gra­mu na jego te­mat.

b) wy­raź wła­sne zda­nie, od­no­sząc się do ich opi­nii.