Jaś. Tajemniczy wnuk poety Jana Kasprowicza ebook

Roland Dąbrowski

Jaś

Tajemniczy wnuk poety Jana Kasprowicza

Pragnę złożyć serdeczne podziękowania za udzieloną mi pomoc w dotarciu do wielu materiałów Stowarzyszeniu Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza w Zakopanem; doktorowi habilitowanemu Andrzejowi Suchcitzowi  – kierownikowi Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego (IPMS) oraz SPP w Londynie; Davidowi Hallamowi  – założycielowi i honorowemu wiceprezesowi Okręgowego Towarzystwa Historii Lokalnej w Beeston; oraz Karolinie Stawarz za cenne wskazówki i komentarze.

WSTĘP

Oddając do rąk czytelników w 2015 roku moją poprzednią książkę Kasprowicz, Przybyszewski oraz ONA… Jadwinia, w której opisywałem życie Jadwigi z Gąsowskich primo voto Kasprowiczowej, secundo voto Przybyszewskiej, odczuwałem pewien niedosyt. Nie udało mi się w niej przedstawić losów osoby, która pojawiła się pod koniec opisywanej tam historii. Tą postacią był Jaś Małaczyński  – wnuk Jana Kasprowicza i Jadwigi Kasprowiczowej. W tamtym okresie moje kilkuletnie poszukiwania pozwoliły mi ustalić bardzo niewiele faktów.

Za pewne uznałem, że Jaś urodził się w 1921 roku. Następnym bezsprzecznym faktem stała się dopiero data 13 kwietnia 1940 roku, czyli dziewiętnaście lat później. Wtedy to Jaś wraz z matką i starszą siostrą został deportowany przez Sowietów ze Lwowa do Kazachstanu. Kolejny konkret dotyczący Jasia, który odnalazłem w tamtym okresie w brytyjskim Archiwum Narodowym, zapisano z datą 25 lipca 1949 roku. Było to świadectwo naturalizacji, które wydawane jest osobie fizycznej jako dowód, że otrzymała obywatelstwo brytyjskie. Widniał na nim także ówczesny adres zamieszkania wnuka Kasprowiczów.

Pozostałe informacje na temat Jasia, które umieściłem w wyżej wymienionej książce, opierały się tylko na moich domysłach i niemożliwych do sprawdzenia pogłoskach. Taka ogromna tajemniczość losów wnuka Kasprowicza spowodowała, że kontynuowałem poszukiwania. Pozostawały one jednak bez rezultatów.

Przełom nastąpił dopiero w 2020 roku. W zakrytej wnęce biograficzno-literackiego muzeum, które znajduje się w domu Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem, odnaleziona została tajemnicza szkatułka. W środku znajdowały się w większości listy Jasia pisane z Wielkiej Brytanii do pozostającej w Polsce matki Janiny i siostry Ewy. Było także kilka fotografii i widokówek. To niesamowite znalezisko pozwoliło mi na odtworzenie losów jedynego wnuka Jana Kasprowicza.

Za zgodą władz Stowarzyszenia Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza, które od 1964 roku prowadzi zakopiańskie muzeum, mogłem zapoznać się z treścią listów i przedstawić je szerszemu gronu zainteresowanych. Wziąłem pod uwagę, że jest to kontynuacja poprzedniej książki, lecz zarazem ze względu na nowych czytelników, którzy nie mieli okazji zapoznać się z wcześniejszą publikacją, będę musiał powtórzyć kilka informacji tam już zawartych.

Tak zakończyłem moją książkę w 2015 roku:

„»Zmarł w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach w sposób nagły«  – napisała w swoim artykule pt. »Córki poety« pani Janina Sikorska. Czy zmarł bezpotomnie, tego nie wiem. Wydawać się może, że ewentualne potomstwo na pewno zainteresowałoby się swoimi korzeniami i niewątpliwie odwiedziłoby grób sławnego pradziadka na zakopiańskiej Harendzie. Jednak do dzisiaj nikt taki się tam nie pojawił. Chociaż z drugiej strony niekiedy dzieci imigrantów wstydzą się swojego pochodzenia, wypierają się narodowości rodziców i nie chcą o tym słuchać. Wiele lat później świetnie funkcjonujące w społeczeństwie i w związku z tym pozbawione kompleksów wnuki uważają historię rodzinną za fascynującą, ale już nie mają kogo o nią zapytać, bo dziadek przedwcześnie »zmarł nagle«. Nie mogę wobec tego z pewnością stwierdzić, że nie ma na świecie jakichkolwiek potomków Jadwigi i Jana w linii prostej. Jeżeli gdzieś żyją, to może nawet nie mają pojęcia o tym, że istnieje jakaś tajemnica rodzinna, a jeden z ich przodków był wybitnym poetą. W związku z tym nasuwa mi się też pytanie: Kim ty właściwie byłeś Jasiu?”.[1]

Często na moich spotkaniach autorskich padały pytania dotyczące losów wnuka Jana Kasprowicza, na które wówczas nie potrafiłem odpowiedzieć. Minęło jednak kilka lat i w końcu udało mi się dotrzeć do odpowiedzi. Wobec tego uznałem za zasadne podzielenie się z czytelnikami uzyskanymi informacjami (choć część oczywiście będzie stanowiła powtórzenie informacji zawartych w mojej pierwszej książce poświęconej Kasprowiczowi), a także dokumentami zdobytymi nierzadko z wielkim trudem.

CZĘŚĆ I

PRZODKOWIE

Dziadkowie od strony matki  – Jadwiga i Jan

Jadwiga Wiktoria z Gąsowskich, primo voto Kasprowiczowa, secundo voto Przybyszewska (ur. 23 grudnia 1869, zm. 23 grudnia 1927)

Jan Kasprowicz (ur. 12 grudnia 1860, zm. 1 sierpnia 1926)

Małżeństwo pomiędzy Janem i Jadwigą zostało zawarte 7 stycznia 1893 roku w Krakowie. Tego samego dnia młoda para odjechała do Lwowa, gdzie zamieszkali na stałe. Owocem ich związku były dwie córki  – Janina (przyszła mama Jasia), urodzona w 1893, i Anna, która przyszła na świat w 1895 roku. Małżeństwo nie przetrwało próby czasu. W 1901 Jadwiga odeszła od Jana, wiążąc się ze Stanisławem Przybyszewskim. Na początku 1905 roku nastąpił oficjalny rozwód dziadków Jasia.

11 kwietnia 1905 roku w Inowrocławiu Jadwiga wzięła ślub cywilny ze Stanisławem Przybyszewskim (1868–1927) i tym samym zmieniła nazwisko na Przybyszewska. Kilka lat później, 30 września 1911 roku w Lipsku, podobnie postąpił Jan Kasprowicz, żeniąc się z dwudziestoczteroletnią Marią Bunin (1887–1968). Pełną historię tych perypetii rodzinnych opisałem w mojej poprzedniej książce.

„Jan Kasprowicz  – przedstawiciel Młodej Polski, związany z kilkoma głównymi nurtami ówczesnej liryki, przede wszystkim z naturalizmem, symbolizmem oraz ekspresjonizmem. Uważany za jednego z najwybitniejszych poetów w dziejach literatury polskiej, stawiany na równi z Adamem Mickiewiczem, czy nawet nobilitowany do roli wieszcza. 29 grudnia 1921 roku otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. […] W 1923 roku zamieszkał w willi »Harenda«, położonej między Poroninem a Zakopanem. Zmarł w »Harendzie« 1 sierpnia 1926 roku. W 1933 r. przeniesiono trumnę ze szczątkami Kasprowicza ze starego cmentarza na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem do mauzoleum wybudowanego obok willi »Harenda«”[2].

„Jadwiga Wiktoria z Gąsowskich 1° v. Kasprowiczowa, 2° v. Przybyszewska  – tłumaczka pisarzy niemieckich i skandynawskich na język polski”[3].

Mogiły dziadków Jasia Małaczyńskiego ze strony matki znajdują się w Krakowie i Zakopanem.

Dziadkowie od strony ojca  – Cecylia i Władysław

Cecylia Maria Wanda z Goldenbergów Małaczyńska (ur. 2 lutego 1863, zm. 6 stycznia 1924)

Władysław Franciszek Małaczyński (ur. 10 października 1859, zm. 23 kwietnia 1944)

Władysław i Cecylia zawarli związek małżeński 21 września 1886 roku. Oboje byli wyznania rzymskokatolickiego. Para doczekała się pięciorga potomstwa.

Krótkie objaśnienie do drzewa:

Władysław Franciszek Małaczyński, jego żona Cecylia oraz ich syn Stanisław (profesor gimnazjum) są pochowani w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Bolesław Adam Małaczyński, zmarły młodo student prawa na Uniwersytecie Lwowskim, członek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, prawdopodobnie spoczął na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Władysław Paweł Suchcitz (polonista) oraz jego żona Zofia (zoolog, histolog, cytolog i histofizjolog, znawca skorupiaków, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) spoczęli razem na cmentarzu komunalnym Junikowo w Poznaniu.

Zdzisław Małaczyński spoczął na cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.

Janina Kasprowicz-Małaczyńska spoczywa wspólnie z córką Ewą na cmentarzu parafialnym przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem.

Kazimierz Józef Sołtysik (nauczyciel i żołnierz) po wybuchu II wojny światowej został aresztowany w Gdyni, prawdopodobnie rozstrzelany 11 listopada 1939 roku w lasach Piaśnicy koło Wejherowa. Miejsce pochówku nieznane.

Helena Małaczyńska-Sołtysik została pochowana na cmentarzu parafialnym w Gdyni Orłowie.

Andrzej Sołtysik służył w stopniu mata w polskiej Marynarce Wojennej (w czasie II wojny na ORP Garland). Awansował na bosmanmata w ostatnich awansach na emigracji, czyli w 1990 roku. Jego prochy zostały rozrzucone na Morzu Północnym. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Medalem Morskim (czterokrotnie) oraz brytyjskimi medalami.

Jan Władysław Suchcitz, rotmistrz, służył w 1 Dywizji Pancernej. Odznaczony Orderem Odrodzenia Polski 5 klasy, Krzyżem Walecznych, Medalem Wojska (dwukrotnie), Krzyżem Czynu Bojowego PSZ na Zachodzie oraz innymi polskimi, brytyjskimi i francuskimi odznaczeniami i medalami. Spoczął w Londynie.

Linie związane z Zofią Małaczyńską-Suchcitz i Heleną Małaczyńską-Sołtysik są jeszcze bardziej rozwinięte. Skoncentrowałem się jednak na osobach, które znały Jana Małaczyńskiego lub wiedziały o jego istnieniu.

Władysław Franciszek Małaczyński, z wykształcenia prawnik, poświęcił się pracy w sądownictwie. Po przeniesieniu się z C.K. Sądu Obwodowego w Złoczowie do C.K. Sądu Krajowego we Lwowie na stałe zaistniał w wydawanych w latach 1782–1914 Szematyzmach Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. W latach 1900–1902 był sekretarzem sądowym, następnie w okresie 1903–1911 pełnił funkcję radcy sądu krajowego. W 1912 roku awansował do rangi wyższego radcy sądu krajowego, a w 1913 otrzymał stanowisko wiceprezydenta lwowskiego C.K. sądu krajowego.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku pozostał w sądownictwie, pracując na stanowisku wiceprezesa Sądu Okręgowego we Lwowie aż do przejścia na emeryturę 30 września 1929 roku. [źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa; dalej: JBC]

Początkowo mieszkał przy ul. Gosiewskiego 5, następnie przy ul. Długosza 37, a po kolejnej przeprowdzce aż do śmierci przy ul. Nabielaka 19 we Lwowie.

Władysław Małaczyński w 1909 roku został odznaczony krzyżem kawalerskim Orderu Franciszka Józefa[4].

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku na terenie Polski funkcjonowało pięć porządków prawnych, pozostałych po państwach zaborczych: prawo niemieckie (pruskie) w województwach zachodnich, prawo austriackie (galicyjskie) w województwach południowych i na Śląsku Cieszyńskim, prawo rosyjskie w województwach wschodnich, prawo byłego Królestwa Polskiego w województwach centralnych, prawo węgierskie w częściach Spiszu i Orawy przyłączonych do Polski.

Różniły się między sobą i rozwiązaniem była unifikacja prawa, czyli jego ujednolicenie. 3 czerwca 1919 roku sejm uchwalił ustawę o Komisji Kodyfikacyjnej  – kolegialnym organie, którego zadaniem była unifikacja, a w dalszej kolejności kodyfikacja polskiego prawa. Dotarłem do materiałów mówiących, że Władysław Małaczyński za ujednolicenie prawa rodzinnego i opiekuńczego został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski (Polonia Restituta). Czy tym zajmował się między innymi Władysław Małaczyński?

Wielokrotnie przeglądałem Monitor Polski z lat 1921–1939 z nazwiskami nagrodzonych tym odznaczeniem. Sprawdziłem skład Komisji Kodyfikacyjnej i historię projektu ujednolicenia prawa rodzinnego i opiekuńczego w II RP. Nie przyniosło to rezultatu. Nigdzie nie pojawiło się nazwisko Władysława Małaczyńskiego. Nie wykluczam jednak tego, że mógł w jakiś sposób współpracować z wyżej wymienioną komisją, np. jako konsultant.

Cecylia Maria Wanda z Goldenbergów Małaczyńska  – córka Peisach Goldenberg i Taube Goldenberg Klippe. Brak informacji na temat babci Jasia ze strony ojca. Przy pięciorgu dzieciach można założyć, że zajmowała się domem.

Matka

Dziwi mnie, że wpisu dokonano dopiero w 1895 roku, niemal dwa lata po urodzeniu Janiny. Rodzicami chrzestnymi byli Józef Czermak, notariusz, przyjaciel Jana Kasprowicza, oraz Helena Gąsowska, druga żona owdowiałego Edwarda Gąsowskiego, ojca Jadwigi Kasprowiczowej.

Janina to pierwsze dziecko Jana i Jadwigi Kasprowiczów. Już jako niespełna sześcioletnia dziewczynka przeżywała wraz z młodszą o dwa lata siostrą Anną, w czerwcu 1899 roku, kilkumiesięczne rozstanie rodziców po burzliwym romansie pomiędzy jej matką Jadwigą a znanym wówczas pisarzem Stanisławem Przybyszewskim. Pobyt Jadwigi po powrocie do męża i dzieci nie trwał zbyt długo. W lipcu 1901 roku porzuciła na zawsze rodzinę, wiążąc się z Przybyszewskim.

Ośmioletnia Janina wraz z młodszą siostrą trafiły pod opiekę swego dziadka Edwarda Gąsowskiego  – ojca Jadwigi  – i cioci Anny Gąsowskiej  – siostry Jadwigi. Janina podjęła naukę w szkole powszechnej we lwowskim żeńskim pensjonacie Wiktorii Niedziałkowskiej (1851–1914), gdzie też mieszkała. Pisze o tym Anna Kasprowicz-Jarocka: „W parę dni potem [we wrześniu 1901 roku  – R.D.] przeprowadzono nas do dziadków Gąsowskich. Jankę, uczennicę II klasy szkoły powszechnej, oddano do znanego pensjonatu Wiktorii Niedziałkowskiej, na ul. Kopernika”[5].

W 1905 roku Janina została przeniesiona wraz z siostrą Anną do szkoły pań Czarnowskich z internatem. Jesienią rozpoczęła naukę w gimnazjum im. Juliusza Słowackiego. W tym okresie za przyzwoleniem ojca prowadziła już z matką stałą korespondencję listowną. Jan Kasprowicz zezwolił córkom także na krótkie spotkania osobiste z Jadwigą.

Z fragmentu powyższego listu (napisanego jesienią 1905 roku) można zorientować się, jak wyglądał ówczesny system nauczania. A jak wyglądało szkolnictwo w Cesarstwie Austro-Węgierskim w latach 1849–1918?

„Austriackie Ministerstwo Oświaty w 1849 roku ujednoliciło edukację i wprowadziło przepisy dotyczące wszystkich szczebli i rodzajów szkolnictwa, w tym również gimnazjów. Pierwsze nauki dzieci pobierały w czteroklasowych szkołach powszechnych. Nie było obowiązku szkolnego. Wielu rodziców, zwłaszcza z wyższych sfer oraz zamożnego mieszczaństwa i ziemiaństwa kształciło na tym etapie dzieci w domach. Zatrudniano guwernantki oraz korepetytorów. Nauka w ośmioklasowym gimnazjum zakończona była maturą, która dawała wstęp na studia wyższe uniwersyteckie”[6].

Taki sam system organizacyjny gimnazjów obowiązywał również w Galicji, do której należał Lwów i Kraków. System ten jednak działał z pewnym opóźnieniem. We Lwowie siedmioklasowe gimnazja przekształcały się w ośmioklasowe w latach 1906–1907.

„Egzamin maturalny w latach 1849–1918 przechodził kilka zmian (uproszczeń), by w roku 1908 (kolejna reforma matury) obowiązywać w następującej formie:

– egzamin pisemny:

• język niemiecki (ojczysty)  – wypracowanie na jeden z trzech tematów  – 5 godzin

• łacina, przekład  – 3 godziny

• greka, przekład  – 3 godziny

– egzamin ustny:

• język ojczysty, łacina lub greka, matematyka, geografia i historia”[7].

Dzieci rozpoczynały naukę w wieku sześciu lat i po ukończeniu szkoły powszechnej, mając lat dziesięć, trafiały do gimnazjum. Oczywiście tylko te zdolniejsze i bardziej majętne. Obowiązywał egzamin wstępny, który nie należał do najłatwiejszych. Przypadek Janiny Kasprowiczówny był nieco inny. W liście zaprezentowanym powyżej pisze: „W ogóle ta cała klasa I [gimnazjum  – R.D.] idzie mi łatwiej niż 5”[8].

Jesienią 1905 roku Janina Kasprowiczówna miała dwanaście lat i dopiero rozpoczęła naukę w klasie pierwszej gimnazjum, a powinna to uczynić już dwa lata szybciej. Skąd to dwuletnie opóźnienie? Po pierwsze, chodziła do pięcioklasowej szkoły powszechnej, o czym pisze w cytowanym liście. Tam edukację, jak łatwo obliczyć, rozpoczęła w 1900 roku, mając siedem lat. Powinna była zacząć naukę w szkole powszechnej we wrześniu 1899 roku jako sześciolatka, czyli rok wcześniej. Stało się to jednak niemożliwe.

W czerwcu 1899 roku we Lwowie wybuchł skandal związany z romansem jej matki i Stanisława Przybyszewskiego. Wzburzony tym ojciec Jan Kasprowicz następnego dnia zabrał obie córki i wyjechał z nimi do Zaleszczyk. Zamieszkali tam u chrzestnego Janiny  – Józefa Czermaka. Pobyt w Zaleszczykach trwał cztery miesiące. Zrozpaczony Kasprowicz nie myślał wtedy o wysłaniu córki do szkoły. Powrót z Zaleszczyk do Lwowa nastąpił w październiku, a powrót matki Jadwigi do rodziny w listopadzie 1899 roku. Uważam, że ten kryzys w rodzinie spowodował opóźnienie Janiny w rozpoczęciu nauki w szkole powszechnej.

Jesienią 1906 roku Janina wraz z młodszą siostrą przeniosły się do Krakowa, gdzie uczęszczały do gimnazjum im. Królowej Jadwigi mieszczącym się w Pałacu Spiskim. Pisze o tym Anna Kasprowicz-Jarocka, a potwierdza Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Wyższego Gimnazyum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Krakowie za rok szkolny 1906/1907.

Zmiana ta wiązała się z przeprowadzką ich ojca. 5 lipca 1906 roku Kasprowicz zlikwidował swoje mieszkanie we Lwowie i przeniósł się na stałe do Poronina, gdzie zamieszkał w domu Stanisława Marduły-Pawlicy. Do Lwowa wrócił pod koniec kwietnia 1909 roku po nominacji na profesora Uniwersytetu Lwowskiego. Po rocznym pobycie w Krakowie siostry ponownie zamieszkały u pań Czarnowskich w internacie dla dziewcząt, kontynuując naukę w gimnazjum im. Juliusza Słowackiego.

W tym czasie Janina wykazywała wybitne zdolności literackie. Profesor Stanisław Maykowski, uczący ją języka polskiego, orzekł, że jej wypracowania z tego przedmiotu powstawały z pomocą Staffa czy Kasprowicza. Nie było to jednak zgodne z prawdą. Pisała je samodzielnie.

Właścicielem zakładu było stowarzyszenie. Na jego czele stał zarząd składający się z sześciu osób. Zgodnie ze statutem w połowie składał się z mężczyzn, w połowie z kobiet. Przewodniczącym był profesor doktor Kazimierz Twardowski. Wśród blisko stu członków zwyczajnych stowarzyszenia znajdował się m.in. Jan Kasprowicz.

We wrześniu 1902 roku otwarto pierwszą klasę gimnazjum żeńskiego, do której po egzaminie wstępnym przyjęto 28 uczennic publicznych i dwie prywatne. W roku szkolnym 1909/1910 uczennice klasy ósmej przystąpiły do egzaminu dojrzałości (miało to miejsce w dniach 22–27 czerwca). Była to pierwsza we Lwowie szkoła żeńska z ośmioletnim programem nauczania.

Gimnazjum nie miało swojego gmachu szkolnego. Przez pierwsze dwa lata (a więc w latach 1902/1903–1903/1904) mieściło się w tzw. Domu Naftowym przy ul. Chorążczyzny 19; w roku 1904/1905 w kamienicy ks. Sapiehy przy ul. Ossolińskich 11; w dwóch następnych latach szkolnych przy ul. Pafiskiej 23, a od roku 1907/1908 w gmachu Towarzystwa Muzycznego przy ul. Chorążczyzny 7[9].

Janina uczęszczała do piątej klasy, a jej młodsza o dwa lata siostra Anna do klasy czwartej.

W powyższym sprawozdaniu nie ma już Janiny Kasprowiczówny. Janina miała zdawać maturę w 1913 roku. Czy rzeczywiście ją zdawała? Anna Kasprowicz-Jarocka pisze, że „W roku 1913 Janka zaniemogła poważnie na oskrzela i musiała przerwać naukę. Wcześnie na wiosnę wyjechała do Matki [do Monachium  – R.D.]”[10].

Tam przebywała kilka miesięcy. Janina w wieku dwudziestu lat zakończyła swoją edukację. Niestety, nie odnalazłem Sprawozdania Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności im. Juliusza Słowackiego we Lwowie za rok szkolny 1912/13. Zapewne leży w jakiejś bibliotece lub archiwum i czeka na swój czas digitalizacji. Wobec tego, jakie Janina ewentualnie mogła mieć zadania maturalne, pokażę na przykładzie jej młodszej siostry, która pisała maturę zaledwie rok później, w maju 1914 roku.

Wakacje i ferie siostry spędzały u ojca w Poroninie lub w Smotryczu u zaprzyjaźnionej rodziny Warzańskich. Poczynając od zimy 1911 roku, wyjeżdżały do matki mieszkającej wówczas w Monachium. Pensjonarskie życie Janina zakończyła w czerwcu 1912 roku. Po lecie spędzonym u matki w Bawarii wróciły z siostrą Anną do Lwowa i zamieszkały w mieszkaniu ojca i jego nowej żony Marii przy ul. św. Zofii 32a. Pięciopokojowe mieszkanie mieściło się na trzecim piętrze nowo wybudowanej kamienicy.

Kiedy Janina poznała swojego przyszłego męża Zdzisława Małaczyńskiego? Odpowiedzi na to pytanie udzielił profesor Roman Loth, wybitny polonista, profesor nauk humanistycznych, pracownik Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W centrum jego zainteresowań naukowych znajdowała się twórczość Jana Kasprowicza. W swojej pracy Listy Jana Kasprowicza do Kazimierza Twardowskiego[11] w przypisie podaje:

Bardzo istotna wiadomość, ponieważ nie ma o tym śladu w jakichkolwiek wspomnieniach. Wynika z tego, że Janina jeszcze przed ukończeniem gimnazjum miała już narzeczonego. Nieco dodatkowych informacji znajduję w książce Anny Kasprowicz-Jarockiej:

„»Komplety« to era tańców, których zaczęłyśmy się uczyć w pensjonacie. Brało w nich udział mniej więcej siedem lub osiem dziewcząt i tyluż chłopców, przeważnie z ósmej gimnazjalnej. Byli to: Kazio Greger, Zbyszek Kosiński, Staś Madeyski, Zdziszek Małaczyński [pogrubienie  – R.D.], Kazio Saisse-Tobiczyk, Gucio Lipsz, Janek Tarchalski, Tadzio Walewski. To ci najbliżsi, nasza gwardia […]”[12].

Wspomnienie to dotyczy 1908 roku. Przyszli rodzice Jasia Małaczyńskiego znali się na pewno już w tym roku. „Komplety”, o których wspomina Anna Kasprowicz-Jarocka, to dawniej grupa uczniów pobierających wspólne lekcje lub korepetycje poza szkołą. W tym przypadku były to lekcje tańca.

Na tym się jednak ta znajomość nie kończyła. Wspominając wakacje w Poroninie w 1909 roku, Anna Kasprowicz-Jarocka pisała:

„Do Poronina przyjeżdżały również nasze towarzyszki z pensjonatu, a także chłopcy znajomi z tańców. Stałymi letnikami byli Małaczyńscy, rodzina przyszłego męża Janki  – Zdziszka, do którego oni przyjeżdżali. Ale ponieważ Ojca [Jana Kasprowicza  – R.D.] na początku wakacji nie było, nie wypadało chłopców zapraszać do mieszkania. Stali więc biedacy w ogródku z werandą, z której my, też stojąc, rozmawialiśmy z nimi. Trwało to godzinami […]”[13].

Miało więc gdzie to uczucie dwojga młodych ludzi powoli dojrzewać, aby w 1912 roku przejść w stan narzeczeństwa.

„Janka kończąc szkołę, zaręczyła się ze Zdzisławem Małaczyńskim, »chłopcem« z naszego pensjonarskiego grona”[14].

8 lipca 1917 roku Janina wyszła za mąż za Zdzisława Małaczyńskiego. Ceremonia zaślubin miała miejsce w kościele na lwowskiej Zofiówce. 21 października 1919 roku we Lwowie urodziła się ich pierwsza córka. Nadano jej imię Ewa. Miesiąc po porodzie Janina trafiła do lwowskiego szpitala z rozpoznaniem tyfusu plamistego.

Starsza córka Kasprowicza ukończyła gimnazjum w 1913 roku. Czym się zajmowała do chwili zamążpójścia w 1917? Od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 roku trwała I wojna światowa. Większość tego czasu spędziła u matki w Monachium. Podczas I wojny światowej, w nocy z 3 na 4 września 1914 roku, Lwów został zajęty przez armię rosyjską, po bitwie pod Gorlicami i kontrofensywie wojsk Państw Centralnych 22 czerwca 1915 roku znalazł się ponownie pod władzą Austrii.

Zakończenie I wojny światowej nie przyniosło mieszkającej we Lwowie Janinie spokoju. 1 listopada 1918 roku rozpoczął się polsko-ukraiński konflikt zbrojny o miasto. Walki uliczne trwały do 23 listopada 1918 roku, gdy oddziały ukraińskie wycofały się, rozpoczynając równocześnie oblężenie, które zostało zakończone 22 maja 1919 roku. W obronie Lwowa brał udział jej mąż Zdzisław, który został odznaczony za to Krzyżem Obrony Lwowa.

Nie był to koniec udręki Janiny, mającej już malutką córeczkę, związanej z działaniami wojennymi. Od 14 lutego 1919 roku trwała wojna polsko-bolszewicka. W lipcu i wrześniu 1920 toczyły się walki w obronie miasta. Wojna zakończyła się 18 października 1920 roku, a traktat pokojowy zawarto 18 marca 1921.

Ojciec

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji

Spis treści:

Jaś. Tajemniczy wnuk poety Jana Kasprowicza

ISBN: 978-83-8313-961-6

© Roland Dąbrowski i Wydawnictwo Novae Res 2024

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, reprodukcja lub odczyt jakiegokolwiek fragmentu tej książki w środkach masowego przekazu wymaga pisemnej zgody Wydawnictwa Novae Res.

REDAKCJA: Jędrzej Szulga

KOREKTA: Anna Grabarczyk

OKŁADKA: Paulina Radomska-Skierkowska

Wydawnictwo Novae Res należy do grupy wydawniczej Zaczytani.

Grupa Zaczytani sp. z o.o.

ul. Świętojańska 9/4, 81-368 Gdynia

tel.: 58 716 78 59, e-mail: [email protected]

http://novaeres.pl

Publikacja dostępna jest na stronie zaczytani.pl.

Opracowanie ebooka Katarzyna Rek